Temat: Przemiany dydaktyki jako nauki.
Nazwa „dydaktyka” pochodzi z języka greckiego, w którym didaktikos znaczy pouczający, a didaktika - uczę. Po raz pierwszy użyto jej w 1613 roku w Niemczech. Krzysztof Helwig i Joachim Jung, analizując działalność Wolfganga Radkego (językoznawcy i rzecznika nauczania) opracowali „Krótkie sprawozdanie z dydaktyki, czyli sztuki nauczania Ratychiusza”. Autorzy uważali dydaktykę za sztukę nauczania. W podobny sposób rozumiał dydaktykę Jan Amos Komeński, autor dzieła „Wielka dydaktyka”, przedstawiającą uniwersalną sztukę nauczania wszystkich wszystkiego. Na początku XIX stulecia Jan Fryderyk Herbart, wybitny pedagog i filozof niemiecki, opracował teoretyczne podstawy dydaktyki, traktował dydaktykę jako teorię nauczania wychowującego. Na przełomie XIX i XX wieku, Amerykanin John Dewey dydaktykę traktował jako teorię uczenia się. Współcześni traktują dydaktykę jako naukę o nauczaniu i uczeniu się. Stanisław Palka dodaje, że termin dydaktyka utożsamia się z kształceniem i samokształceniem (autoedukacja).
Dydaktyka w systemie nauk.
- nauka społeczna, pedagogiczna
- spełnia warunki dyscypliny naukowej:( posiada własną terminologię, posiada własna metodologię, posiada własny przedmiot badań).
Dydaktyka ogólna a dydaktyki szczegółowe.
Dydaktyka jako nauka o nauczaniu i uczeniu się obejmuje swoimi badaniami wszystkie przedmioty i szczeble pracy szkolnej. Dydaktyki szczegółowe dotyczą jednego przedmiotu, czyli są to tzw. metodyki nauczania poszczególnych przedmiotów, np.: metodyka nauczania języka polskiego, matematyki itd.
Dydaktyka szczegółowa może dotyczyć danego szczebla kształcenia np. dydaktyka szkoły wyższej, dydaktyka nauczania początkowego.
Dydaktyka ogólna jest ściśle powiązana ze wszystkimi metodykami nauczania. Z jednej strony stanowi podstawę teoretyczną wszystkim metodom, z drugiej strony opiera się na wynikach badań prowadzonych przez przedstawicieli dydaktyk szczegółowych.
Subdyscypliny D:
D specjalna-teoria nauczania/uczenia się osób niepełnosprawnych
D wojskowa-teoria nauczania/uczenia się żołnierzy
D medyczna, D zawodowa (kształcenia zawodowego)
Nowe pola poznawcze
Neurodydaktyka-współpraca z neurologią, jak wykorzystać maksymalnie mózg do nauki
Ontodydaktyka-bada treści kształcenia
Związek D z innymi naukami: aksjologia, teleologia, prakseologia, filozofia, psychologia
Przedmiot badań D:
PROCESY uczenia się i nauczania, organizowane świadomie, planowo, systematycznie
CZYNNOŚCI nauczyciela i uczniów
CZYNNIKI DETRMINUJĄCE PROCESY: cele, treści, zasady, metody kształcenia, środki dydaktyczne, formy organizacyjne kształcenia
REZULTATY REALIZOWANYCH PROCESÓW
Dekalog D
1. aparatura terminologiczna, 2.proces, 3.cele, 4.treści, 5.zasady, 6.metody, 7.śr dydaktyczne, 8.formy organizacyjne kształcenia, 9.osiągnięcia szkolne, 10.sys. dydaktyczne
Zadania D jako nauki:
• Analiza i opis czynników tj.: cele, treści, metody, formy organizacyjne, środki dydaktyczne.
• Wykrywanie prawidłowości charakterystycznych dla procesu nauczania i uczenia się
• Ustalanie opartych na określonych prawidłowościach norm postępowania
• Analiza i opis systemów dydaktycznych charakterystycznych dla szkolnictwa różnych krajów.
Funkcje DO:
- teoretyczne o charakterze:
• Diagnostycznym (bada, analizuje procesy, wykrywa prawidłowości rządzące procesem)
• Prognostycznym (projektuje działania dydaktyczne)
- Praktyczne - wskazuje metody, formy organizacyjne i środki w wywoływaniu zamierzonych zmian uczniów.
Tendencje w D współczesnej:
-wyznacznikiem przemian w D są zmiany w filozofii edukacyjnej
-tendencje w sprawie uprawiania D jako dyscypliny empiryczno-analitycznej jako dyscypliny humanistycznej
-powiązanie D z aksjologią i teleologią edukacyjną, podążanie do określenia humanistycznego sensu edukacji
-odchodzenie od jednego paradygmatu, a poszukiwanie różnych modeli rozumienia i uprawiania D
-kształtowanie się D podmiotowej
-zmiany w procesie kształcenia, stosowaniu metod, środków form organizacji
-wzrost znaczenia kwestii komunikowania się uczestników edukacji
Przemiany ogólnej filozofii edukacyjnej
-rezygnacja z doktryny edukacji adaptacyjnej wg której zadaniem szkoły było przystosowanie młodzieży do zastanej sytuacji społecznej
-eksponowanie doktryny edukacji krytyczno-kreatywnej zgodnie z którą zadaniem szkoły staje się kształtowanie postaw kreatywnych młodego pokolenia
Modele uprawiania D:
-EMPIRYCZNO-ANALITYCZNY nawiązujący do założeń metodologicznych nauk przyrodniczych, w których opisuje się i wyjaśnia fakty, zjawiska i procesy poprzez badania ilościowe z wykorzystaniem pomiaru i technik statystycznych. Ten model jest ściśle powiązany z modelem D jako nauki prakseologicznej, technologicznej
-HUMANISTYCZNY nawiązuje się do orientacji poznawczych przyjmowanych w naukach humanistycznych. Zakłada on, że natura zjawisk dydaktycznych jest niepowtarzalna i wymaga zrozumienia i interpretacji. Wymaga zastosowania badań jakościowych, w których podkreśla się znaczenie intuicji i empatii, eksponuje się podmiotowość uczniów i nauczycieli, partnerstwo, dialog dydaktyczny
Wartości obu modeli:
-nie mogą być traktowane opozycyjnie
-są równoprawne, niezbędne i komplementarne w rozwijaniu D jako nauki pedagogicznej
-są użyteczne poznawczo, gdyż niektóre zjawiska dydaktyczne wymagają stosowania obserwacji, pomiaru, inne wymagają podejścia jakościowego, humanistycznego.
Paradygmat edukacji podmiotowej:
-zmiany w filozofii edukacji, aksjologii, teleologii, prowadzą w kierunku paradygmatu edukacji podmiotowej, wg którego jednostka staje się podmiotem edukacji. Organizowanie szkoły, edukacji wyznaczają nie potrzeby państwa, a aspiracje, potrzeby życiowe, rozwój jednostek oraz grup społecznych
Kształtowanie aktywności i poczucia podmiotowości zapewnia:
-współudział uczniów w organizowaniu zajęć dydaktycznych prowadzi do poczucia:
a. że nie są oni biernymi odbiorcami propozycji i ofert stawianych przez n-la
b. ale są twórcami zadań, które pobudzają do aktywności bo uznają je za własne
c. działania są efektywne, gdy człowiek odczuwa możliwość decydowania o sposobie postępowania, w którym wybór jest wynikiem własnej decyzji
d. taka podmiotowa działalność jest wyrazem sprawstwa, odpowiedzialności, przyczynowości osobistej i kontroli.
-ich planowaniu, przygotowywaniu
-prowadzeniu i ocenianiu.
Znaczące osiągnięcia D:
-W.Okoń twórca teorii kształcenia wielostronnego, autor elastycznej teorii ogniw procesu kształcenia, propagator nauczania problemowego w Polsce zapoczątkowanego w Ameryce przez J. Dewey'a
-Cz.Kupisiewicz autor podręcznika do D, twórca nauczania programowanego, badacz niepowodzeń dydaktycznych propagator zmian w systemie edukacji
-Tadeusz Lewowicki-indywidualizacja kształcenia, kształcenie uczniów zdolnych, przemiany w oświacie, aspiracje dzieci i młodzieży
-Kazimierz Denek wartości i cele edukacji szkolnej, aksjologiczne podstawy edukacji, troska o nowy kształt edukacji, ku dobrej edukacji, poza ławką szkolną, tocząca się reforma edukacji
-Józef Półturzycki D dla n-li, edukacja ustawiczna, jak studiować zaocznie?, ucz się sam, wdrażanie do samokształcenia
-Anna Karpińska niepowodzenia dydaktyczne, drugoroczność jako przejaw niepowodzeń (rozmiary, nieskuteczność, minimalizacja), instrumentarium pracy pedagogicznej n-la
-Jerzy Niemiec prognozy i strategie rozwoju edukacji, tendencje w D oraz nowoczesne technologie kształcenia, kreatorzy reform edukacyjnych, determinanty i szanse poczynań edukacyjnych
-W.Wróblewska aspiracje edukacyjne studentów, autoedukacja studentów, nowoczesne tendencje w D, instrumentarium pracy n-la akademickiego ze studentem
Przemiany w edukacji zmierzają w kierunku -demokracji -humanizacji -pluralizmu -tolerancji - ?
Zdaniem Jerzego Niemca dokonujące się zmiany w edukacji koncentrują się wokół następujących zagadnień:
DECENTRALIZACJA SZKOLNICTWA przekazywanie lokalnym społecznościom decyzji edukacyjnych (zewnętrzna) oraz decentralizacja wewnętrzna, czyli decyzje należą do n-li, rodziców, mieszkańców wsi i miast. Prowadzi do podmiotowości uczestników rzeczywistości edukacyjnej, aktywnego udziału i odpowiedzialności. Łączy się z demokratyzacją oświaty, procesem którego istotnym elementem jest poprawa szans edukacyjnych dużych grup dzieci i młodzieży. Wiąże się ona z urzeczywistnianiem praw człowieka. Demokratyzacja oświaty to jedna z drugo upowszechnienia kształcenia.
PLURALIZM EDUKACYJNY czyli dynamiczne rozwijanie się szkół niepaństwowych, które są w pełni demokratyczne. Mają własne prawa, własne kryteria doboru treści kształcenia, selekcji uczniów, doboru n-li, własne finanse oraz demokratyczne obyczaje. Stanowią szeroką ofertę edukacyjną w życiu lokalnym środowiska, co pozwala na większe możliwości wyboru szkoły i prowadzi do upowszechnienia oświaty.
WIELOKULTUROWOŚĆ w naszym kraju występuje w 4 wymiarach: 1. jako respekt dla mniejszości narodowych, zamieszkujących pogranicza. Zapewnienie im prawa do edukacji i osobistego rozwoju. 2. jako edukacja dla ludności migrującej. Poznanie i zrozumienie ludzi różnych kultur, z róznych krajów, otoczenie ich opieką, udzielanie im pomocy, także organizowanie im elementów edukacji to ważne wyzwanie współczesności. 3. jako możliwość poznawania różnych kultur i ludzi poprzez media. 4.kształtowanie poprzez edukację osobowości wielokulturowej.
DYFERENCJACJA INSTYTUCJI EDUKACYJNYCH czyli proces uczenia się usytuowanych w 3 kategoriach instytucji: -są to szkoły różnego typu i szczebla kształcenia -instytucje pozaszkolne (edukacja paralelna) -instytucje kształcenia ustawicznego (edukacja permanentna)
ROZWIJANIE WOELOSTRONNYCH ODDZIAŁYWAŃ WYCHOWAWCZYCH związanych ze zmianami w systemie wartości, nowym rozumieniem dobra i zła, zmianami ideologicznymi. Poważne rozwijanie funkcji i zadań opiekuńczych. Powstają programy poprawiania kondycji zdrowotnej uczniów, racjonalności żywienia, proporcji pracy i rekreacji. Intensywnie jest rozwijany program dotyczący zagrożeń ekologicznych. Prowadzone są różne formy ochrony uczniów zagrożonych zjawiskami kryminogennymi. Specjalną opieką otoczeni są uczniowie „szczególnej troski”, z defektami, kalectwem i trudnościami intelektualnymi.
WPROWADZENIE I ROZWIJANIE NOWOCZESNYCH TECHNOLOGII POZNANIA ŚWIATA I UCZENIA SIĘ wielostronne wprowadzanie TV, komputerów, a także operowania urządzeniami szybkiego porozumiewania się między ludźmi, korzystania z banków informacji, szerokiego wykorzystywania uczenia się na dystans oraz kształcenia otwartego.
INTEGRACJA EUROPEJSKA dostosowuje się standardy uczenia się na poszczególnych szczeblach edukacyjnych. Prowadzi się prace nad nostryfikacją dokumentów szkolnych i kursów kształcenia ustawicznego. Zwiększa się liczba studentów między krajami. Możliwość nauki w innych krajach, co inspiruje do ambitnych działań edukacyjnych.
Podstawowy wpływ na rozwój demokracji szkolnictwa w Polsce mają kreatorzy i realizatorzy zadań edukacyjnych-nauczyciele, uczniowie, rodzice, sponsorzy, filantropi, lokalne społeczności
Inne tendencje zmian w edukacji:
A. nowe rozumienie edukacji-wyraźnie zaznacza się odchodzenie od edukacji tradycyjnej a więc edukacji podającej, przekazującej, uniformizującej, a dążenie do edukacji preferującej indywidualny wysiłek jednostki, a więc cechy, które są konstytutywnymi cechami procesu uczenia się.
Edukacja to realizacja programu ewolucji istoty ludzkiej w toku całego życia z myślą o integralnym rozwoju w zakresie umysłowym, fizycznym, afektywnym, moralnym, duchowym: proces obejmujący nie tylko przekazywanie wiedzy i umiejętności, szeroko pojętych wartości kultury, lecz także inspirowanie postawy twórczej, otwartej, samodzielności myślenia, zdolności do samokształcenia. Irena Wojnar światowa dekada rozwoju kulturalnego-nowe propozycje edukacyjne.
Nowe zadania i funkcje edukacji wg P. Dalina i V.Rusta: -demokracja, -wielokulturowość, -przetrwanie (edukacja środowiskowa, wychowanie dla pokoju, edukacja zdrowotna, walka o równość szans życiowych), -praca (kształtowanie kompetencji związanych z etosem pracy), -piękno i estetyka, -człowiek i środowisko (przygotowanie do życia w społeczeństwie, w środowisku lokalnym), -indywidualny rozwój i autokreacja.
W świetle raportów międzynarodowych naczelnym zadaniem edukacji staje się -proces stawania się człowiekiem, sposób bycia człowiekiem, -problem jakości życia, związki człowieka ze światem zewnętrznym (sens życia)
Społeczności międzynarodowe przyjęły następujące cele strategiczne współczesnej edukacji -równość szans edukacyjnych -demokratyzacja oświaty -rozwój aktywności twórczej człowieka -autokreacja -szacunek do różnicy.
Aby osiągnąć te cele zdaniem J. Delorsa należy kierować się takimi celami kierunkowymi: „uczyć się, aby: -żyć wspólnie -wiedzieć -działać -być”
B. zmiana filozofii edukacyjnej
C. ożywienie aksjologii edukacyjnej
D. zmiany teleologii edukacyjnej
E. nowe paradygmaty edukacyjne
F. nowe typy racjonalności edukacyjnej-zauważa się odchodzenie od dotychczasowej, powszechnie krytykowanej „racjonalności instrumentalnej” ku „racjonalności krytyczno-emancypacyjnej” i „racjonalności hermeneutycznej” Racjonalność krytyczno-emancypacyjna jest podstawą dla edukacji przygotowującej młodzież do przekształcenia świata, służącej samokreacji, samorealizacji jednostek. Racjonalność hermeneutyczna koncentruje się na rozumieniu siebie i świata. Jest podstawą edukacji opartej na dialogu, spotkaniu, komunikacji.
G. nowe strategie uczenia się
-„słuszności” głosi, iż w każdym działaniu edukacyjnym należy dążyć do tego, aby poznać, zrozumieć i opierać się na tym, co jest słuszne
-„inności” wymaga od nas, by w każdym działaniu edukacyjnym dążyć do określenia i zrozumienia tego, co odmienne, inne
-„własności” głosi, aby w każdym działaniu edukacyjnym dążyć do rozeznania się z tym, co własne, nasze, a więc odwołanie się do naszej tożsamości kulturowej.
Dyskurs o edukacji powinien być zawsze powszechny, zawsze aktualny, permanentny, wyznaczający humanistyczny wymiar świata.
Temat: Przemiany w teleologii edukacyjnej i treściach kształcenia.
Procedura stanowienia celów edukacji szkolnej: *od wieków wyprowadzono cele z ideologii społeczeństwa, stanowiono je odgórnie; *w nurcie zmian edukacyjnych coraz częściej cele określają Ci, którzy je realizują tzn. nauczyciel, uczeń, rodzice. Głównym źródłem celów edukacji: *czyni się system uniwersalnych związków z człowiekiem i jego życiem, skupionych wokół transcendentalnej triady w postaci: prawdy, dobra i piękna.
Ważną inspiracją dla stanowienia celów: -są także potrzeby rozwojowe dzieci i młodzieży; -ich pragnienia, dążenia i oczekiwania; O roli wartości w edukacji świadczy: -odwoływanie się w kształceniu do kategorii aksjologicznych, wynikających z „czwórniaku etycznego” a mianowicie: mieć, być, chcieć, działać.
Naczelnym celem kształcenia i wychowania: **czyni się stymulację wielostronnego rozwoju człowieka; **rozwój jest pojmowany nie jako przystosowanie się do istniejącej rzeczywistości, ale jako samorealizacja wg wybranego przez ucznia systemu wartości, kształtowania tożsamości, otwartości na nowe wartości.
Najwyższą rangę w kształtującej się nowej taksonomii celów przyznaje się: *celom związanym z człowiekiem w procesie rozwoju; *z sensem jego egzystencji; *z orientacjami życiowymi i dążeniami; *z jakością życia i jego zmianami;
W tradycyjnym obrazie celów kształcenia: 1)przekazywanie uczniom gotowej, wyselekcjonowanej wiedzy; 2)inne cele: kształtowanie umiejętności, postaw, rozwijanie osobowości, kształtowanie świata wartości - znajdowały się na dalszych pozycjach.
Nowa hierarchia celów edukacji: -kształtowanie systemu postaw i świata wartości; -rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów, zwłaszcza samodzielnego krytycznego myślenia; -kształtowanie umiejętności i sprawności a zwłaszcza tzw cywilizacyjnych, np. językowych; -wiadomości; Na czym polegają zmiany w teleologii edukacyjnej? 1)zmiana procedury stanowienia celów; 2)zmiana źródeł wyprowadzania celów; 3)kształtowanie się nowej hierarchii celów edukacji szkolnej.
Zmiany w treściach kształcenia: *krytyka treści kształcenia; *kierunki zmian w treściach kształcenia; *kształcenie zintegrowane; *kształcenie blokowe; *podstawa programowa jako nowy dokument określający treści kształcenia; *przykazania dla oświaty przyszłości; *sugestie dydaktyków dotyczących budowy nowoczesnego kanonu kształcenia ogólnego;
Krytyka treści kształcenia: *przestarzałość treści; *encyklopedyzm = wielowiedza; *werbalizm treści, które nauczyciel przekazuje za pomocą metod słownych; *addytywizm = dodawanie do realizowanych treści nowych haseł, a nie odrzucanie treści przestarzałych, o małych walorach kształcących; *uniformizm treści jednakowe dla wszystkich uczniów; brak różnicowania treści stosownie do możliwości, zainteresowań, umiejętności ucznia; *dysharmonia między treściami dydaktycznymi a możliwościami uczniów, treści dostosowane do możliwości przeciętnych ucznia; nie uwzględnia się treści dla uczniów zdolnych i słabych; *jednostronność, nastawienie na przekaz treści przez nauczyciela i przyswajanie ich przez uczniów, brak treści przewidzianych na odkrywanie, przeżywanie; *akademizm, programy są konstruowane na wzór dyscyplin naukowych, nieuwzględnianie potrzeb wychowawczych i kształcących oraz możliwości i potrzeb uczniów; *historyzm, przewaga treści dotyczących przeszłości; *izolacjonizm, brak powiązania treści z życiem.
Kierunki zmian treści kształcenia: -dobierać treści tak, aby pomagały uczniom w wielostronnym rozwoju, -dużą wagę przywiązuje się do treści, które dostarczają wiedzy typu wiedzieć: „że jak i dlaczego” -zmiana w treściach kształcenia dot.określenia innych niż dotychczas propozycji między wiedzą o przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Więcej miejsca przeznacza się treściom dot.współczesności i przyszłości - tendencje do korelacji, koncentracji integracji treści. W miejsce przedmiotowego ujęcia treści wprowadza się kształcenie zintegrowane (kl. I-III) i blokowe (IV-VI) -podstawę doboru treści powinna stanowić koncepcja człowieka innowacyjnego, nastawionego na poszukiwanie problemów w świecie i ich rozwiązywanie -istotne zmiany w treściach narzuca niepokój jaki wywołują negatywne zjawiska cywilizacji
Kształcenie zintegrowane-kszałcenie całościowe, kompleksowe. Proces kształcenia odbywa się poprzez scalanie treści w różnych sytuacjach, w które wprowadza się dzieci w celu wyzwalania i inspirowania ich wielostronnej aktywności (zaciera się granica między przedmiotami nauczania a w umysłach dzieci kształtuje się scalony obraz świata)
Kształcenie blokowe-częściowo zintegrowane. Pozostawia się tradycyjne przedmioty np. matematyka, wych.fiz. Inne przedmiotu danego typu są łączone w bloki np.: a) blok humanistyczny połączenie treści historii, nauki o społeczeństwie, psychologii b) blok przyrodniczy połączenie treści biologii, geografii, fizyki, chemii c) blok artystyczny np. sztuka.
Podstawa programowa: *dokument, który wskazuje co musi być wspólne dla wszystkich polskich uczniów po wprowadzeniu do systemu szkolnego pluralizmu oferty programowej; *określa, jakim celom ma służyć i jakie zadania ma pełnić, wskazując w ten sposób że całość nauczania ma sprzyjać rozwojowi ucznia, a nie ograniczać się do tzw realizacji materiału; *zawiera kanon podstawowych treści; *precyzuje, jakie sprawności i umiejętności powinien opanować uczeń w toku kształcenia; *wskazuje jakim podstawom powinno sprzyjać nauczanie;
Przykazania dla oświaty przyszłości w kontekście treści kształcenia: *znajomość literatury pięknej' *znajomość sztuk pięknych; *znajomość jednego języka obcego i kultury danego kraju; *znajomość wyższej matematyki i umiejętność jej praktycznego zastosowania; *umiejętność obsługi komputera i innych urządzeń technicznych; *posiadanie wiedzy na temat współczesnych wydarzeń politycznych i gospodarczych; *umiejętność skutecznego porozumiewania się w mowie i piśmie; *znajomość współczesnych problemów globalnych; *uczyć, jak żyć w społeczeństwie wiedzy, jak zmieniać otaczającą rzeczywistość i siebie, uczyć miłości do ludzi, natury i sztuki;
Sugestie dydaktyków dotyczących budowy nowoczesnego kanonu kształcenia ogólnego: *łączyć cele i treści; *zmierzać do złagodzenia ostrych progów programowych; *szkoła nie stanowi dla ucznia jedynego źródła wiedzy; *człowiek współczesny jest zmuszony uczyć się przez całe życie, uczyć się jak żyć, jak uczyć się, jak myśleć, jak rozwijać się w pracy twórczo.
Temat: Proces edukacyjny inspirujący uczniów do aktywności samodzielności.
W kontekście zmian natury globalnej zmian w edukacji dokonują się zmiany w procesie kształcenia przede wszystkim w kierunku wyzwalania aktywności i samodzielności uczniów.
Proces eduk, w którym: -uwzględnia się teorię kształcenia wielostronnego; -dominują metody nowoczesne, aktywizujące uczniów; -dominuje praca zespołowa; -są stosowane nowoczesne środki dydaktyczne;
Przesłanki fizjolog. i psycholog. kształcenia wielostronnego: -harmonijne współdziałanie obu półkul mózgowych warunkiem wielostronnego rozwoju jednostki (przesłanka fizjologiczna); -osobowość ucznia jest harmonijnie funkcjonującą całością (poznającą, czującą, działającą) - przesłanka psychologiczna;
Funkcjonowanie obu półkul mózgowych: **lewa półkula= logiczna, akademicka, zimna, do niedawna za dominującą, jest odpowiedzialna na mowę. Ona kontroluje mowę i sprawia, że człowiek może czytać i pisać. Jest miejscem, gdzie dokonuje się analiza, poddaje się materiał logicznej, racjonalnej ocenie. Lewą półkulę charakter. Sekwencyjność(inform. Są kodowane i przetwarz krok po kroku), matematyczność (kodowane są numery i liczby), dosłowność (odbiera i rozumie znaczenia); **prawa półkula= intuicyjna, artystyczna, gorąca, emocjonalna. Jest charakteryzowana przez cech: wizualizacja (inform są kodowane i uzyskiwane w postaci wyobrażeń i obrazów), holistyczność (zdolność postrzegania całości), przestrzenność (funkcje wizualno-przestrzenne); metaforyczność(potrafi zrozumieć język przenośni), emocjonalność, uduchowienie (modlitwa), muzykalność (talent muzyczny), uzdolnienia plastyczne (rysowanie, malowanie).
Podstawowe funkcje i 3 rodzaje aktywności człowieka: 1) Poznawanie świata i siebie = do tej funkcji odnosi się aktywn intelektualna (poznawanie rzeczyw przez przyswajanie gotowej wiedzy i przez jej odkrywanie). 2) Przeżywanie świata i nagromadzonych w nim wartości = Aktywność emocjonalna (polega na przezywaniu wartości, ich wytwarzaniu). 3) Zmienianie świata = Aktywność praktyczna (udział człowieka w przekształ rzeczyw, wykonywanie zadań praktycznych).
4 toki kształcenia (Okoń): -podający; -poszukujący; -eksponujący; -operacyjny; PODAJĄCY = Czyn n-la i czyn uczniów: 1)przygotowanie uczniów do pracy przez zaznajomienie ich z celami i zadaniami lekcji => powstanie u ucznia pozytywnej motywacji; 2)podawanie U nowego materiału => poznawanie i przyswajanie nowego materiału; 3)synteza przekazanych U wiadomości w celu ich zebrania i utrwalenia => kojarzenie nowych wiadom z już posiadanymi, systematyzowanie i utrwalanie; 4)kontrola stopnia opanowania przez U wiadom w celu wykrycia luk i oceny trwałości i operatywności wiedzy => samokontrola i samoocena, likwidacja luk i braków w wiadom i umiejętn; 5)zastosow, wyznaczenie zestawów zadań i ćwiczeń =>posługiwanie się zdobytą wiedzą w nowych sytuacjach;
Zalety i wady: -zaletą jest szybkie przekazywanie gotowej wiedzy przez n-la; -wadą jest słabe aktywizowanie U, pamięciowy sposób przyswajania przez uczniów wiedzy;
POSZUKUJĄCY =1)organizowanie syt problemowej => uświadomienie sobie trudności o charakt praktycznym lub teoretycz; 2)formułowanie problemu (gdy uczniowie nie są w stanie sami tego uczynić) => formułowanie problemu oraz gromadzenie niezbędnych wiadomości; 3)udzielanie pomocy U w procesie wytwarzania hipotez i ich weryfikowania => formułowanie i uzasadnianie hipotez; 4)kierowanie myśleniem i działaniem w fazie sprawdzania rozwiązań => spraw. słuszności przewidywań (eksperymenty, działania praktyczne, analizy porównawcze); 5)kierowanie procesem systematyzowania wiedzy i utrwalania jej => formułowanie rozwiązań i wniosków końcowych oraz uporządkow i utrwalenie wiadom. 6)organizowanie prac służących zastosowaniu zdobytej przez U wiedzy => stosowanie wiedzy w rozwiązywaniu nowych zadań;
Walory: -proc kształcenia przybiera postać działalności badawczej; -rozwija i kształci zdolności poznawcze; -rozwija aktywność intelektualną, postawę badawczą; -zapewnia U wiedzę trwała i operatywną;
EKSPONUJĄCY = 1)ukierunkowanie kontaktu z dziełem =>zetknięcie Się z dziełem; 2)eksponowanie dzieła => emocjonalne przeżywanie określonych wartości i ich przyswajanie; 3)wskazanie na istotne elementy utworu i ich objaśnienia => analiza i zrozumienie dzieła; 4)inspirowanie U do wyrażania indywidualnych przeżyć => wyrażanie indywid uczuć; 5)podsumowanie zajęć i kierowanie uogólnieniem => formułowanie wniosków praktycznych dotyczących postaw własnych;
Walory: -zapewnia poznanie kultury; -uczniowie rozbudzają uczucia, wrażliwość na wartości; -wyrabiają umiejętność wartościowania i oceny;
OPERACYJNY = 1)uświadomienie celu i znaczenia działania => poznanie celu działania - powstanie pozytywnej motywacji; 2)ustalenie reguł, zasad działania => przypomnienie reguł, zasad działania; 3)pokaz wzorowo wykonanego działania => obserwacja wzoru działania kształtowania się w świadomości modelu działania; 4)kontrola i korekta => pierwsze próby wykonania działania; 5)kontrola i ocena => ćwiczenia w samodzielnym wykonywaniu działania;
Walory: -uczniowie mają możliwość zastosow wiedzy teoretycznej; -poznają związki i zależności dot określonych zjawisk i procesów; -działania praktyczne uczniów pozwalają lepiej zrozumieć trwalej zapamiętać wiadomości; -sprzyjają rozwojowi ich samodzielności;
Znaczenie teorii kształcenia wielostronnego dla praktyki szkolnej: *teoria kształcenia wielostronnego jest traktowana jako paradygmat współ dydaktyki; *jeśli szkoła realizuje KW to realizuje naczelny cel edukacji; *mieści w sobie poznanie, wartościowane i działania-wielostronna aktywność U; *proc kształcenia jest urozmaicony-są stosowane różnorodne metody, formy organizacyjne, środki dydaktyczne;
Nowoczesne metody kształcenia: *gry dydaktyczne; *metody waloryzacyjne;
Gra dydaktyczna - rodzaj metod nauczania należących do grup metod problemowych i organizujących treść kształcenia w modelu rzeczywistych zjawisk: -burza mózgów (polega na zespołowym wytwarzaniu pomysłów rozwiązywania jakiegoś problemu); -metoda sytuacyjna; -metoda biograficzna; -metoda symulacyjna;
Etapy burzy mózgów: 1)postawienie określonego problemu; 2)zgłaszanie przez U pomysłów i ich notowanie; 3)wartościowanie pomysłów i wybór pomysłów najlepszych;
Zasady: -pomysły powinny być konkretne; -zgłasza się bez konieczności zachowania kolejności, spontanicznie; -jednorazowo wolno zgłaszać tylko 1 pomysł; -nie krytykować pomysłów w trakcie zgłaszania; -wolno zmieniać, modyfikować, rozwijać pomysły już zgłoszone;
Metoda sytuacyjna = wprowadza uczniów w złożoną sytuację, która posiada swoje za i przeciw. Zadaniem U jest zrozumienie sytuacji, podjęcie decyzji w jej rozwiązaniu.
Etapy: -prezentacja opisu sytuacyjnego (forma słowna, pisemna, film, przezrocza, megafon, rysunek i sformułowanie problemu do rozwiązania); -analiza sytuacji dydaktycznej i dyskusja nad jej treścią; -wyjaśnienie i ocena sytuacji podanej w opisie i podjęcie decyzji; -ocena zaproponowanych rozwiązań, podsumowanie wyników zajęć;
Metoda biograficzna = szukanie pomysłów rozwiązań określonych problemów w biografii ludzi, którzy mieli bądź mają do czynienia z podobnymi problemami).
Etapy: -wybór postaci i przygotowania biografii; -sformułowanie problemu i przygotowanie scenariusza gry; -symulacja wraz z rozwiązywania problemu; -rozwiązywanie problemu, podsumowanie, ocena pracy;
Metoda symulacji = odtwarzanie bardziej złożonych sytuacji problemowych; wymaga samodzielnego rozwiązywania problemu w trakcie symulacji; -uczy obserwowania wzajemnych stosunków między ludźmi i krytycznie oceniać ich postępowanie; -wdraża do wezwania się w motywy zachowania innych i wyciągania wniosków z ich postępów;
Metody waloryzacyjne - metoda impresyjna, metoda ekspresyjna.
Metoda impresyjna = impresjo - wrażenie; sprawdza się do org uczestnictwa dzieci, młodzieży i dorosłych w odpowiednio eksponowanych wartościach społecznych, moralnych, estetycznych i naukowych.
Metoda ekspresyjna = stwarzanie sytuacji, w których uczestniczy sami wytwarzanie wartości.
Nauczanie zespołowe wg koncepcji J. Barteckiego: *uczniowie tworzą grupy (3-6 osobowe); *skład grup stały, zróżnicowany i równoważny; *sprawna praca w zespołach zależy od: dokładnego określenia zadania, wskazania lub dostarczania źródeł i materiałów oraz sposobu pracy, kierowania przebiegiem pracy; *w trakcie pracy grupowej n-l czuwa nad sprawną organizacją pracy przez U; *wyniki uzyskane przez grupę referuje 1 z uczniów, co zmusza wszystkich do intensywnej pracy (słuchania, analizy); *ocena uzyskiwanych efektów przez poszczególnych uczniów odbywa się wyłącznie indywidualnie;
Walory dydaktyczne i wychowawcze nauczania zespołowego: *wszyscy uczniowie w klasie są zaangażowani aktywnie w pracę związaną z tematem lekcji; *grupa staje się niezastąpiona narzędziem budzenia aktywności i samodz U; *wdraża się U do współdziałania, przemyślanego podziału zadań, a także do racjonalnej organizacji pracy i współodpowiedzialności za jej efekty;
Wprowadzanie i rozwijanie nowoczesnych technologii poznawania świata i uczenia się: *wykorzystywanie wielostronne TV, wielostronne zastosowanie komputerów a także operowanie urządzeniami szybkiego porozumiewania się między ludźmi, korzystanie z banków informacji, szerokie wykorzystywanie możliwości uczenia się na dystans oraz kształc otwartego.
Temat: Proces autoedukacji
Istota procesu autoedukacji: proces wielostronnego rozwoju osobowości jednostki, w którym ona sama wyznacza cele, treści, metody, środki, formy organizacji oraz sama dokonuje autokontroli i autooceny.
Znaczenie autoedukacji: -zmiany cywilizacyjne (zmiany społeczeństwa) 3 fazy rozwoju społeczeństwa: rolniczego, przemysłowego a teraz faza wiedzy -zmiany globalne zmiany zachodzące w świecie, tworzy się wielka wioska -integracja krajów UE jest bardzo potrzebna autoedukacja, zmuszeni jesteśmy do nauki języków obcych, często nie ma możliwości -wymagania na rynku pracy wymagane jest doskonalenie, przekwalifikowanie się.
Cele autoedukacji wg Półturzyckiego:
Osoba, która dba o wielostronny rozwój własnej osobowości, tzn:
dąży do zdobywania określonych wiadomości o otaczającej rzeczywistości i o samej siebie: -zdobywanie wiadomości z dziedziny związanej z kierunkiem studiów, -związanych z zainteresowaniami, -związanych o sobie samym, -o autoedukacji człowiek, -związanych z przyszłym zawodem
kształtuje niezbędne umiejętności i sprawności-solidne ustne i pisemne umiejętności komunikacyjne -dobry poziom umiejętności w zakresie posługiwania się komputerem -umiejętności ciągłego uczenia się -pracy zespołowej -elastyczność i umiejętność podejmowania i wykonywania prac nietypowych -ukierunkowanie na wynik i umiejętność podejmowania decyzji -umiejętności interpersonalne
kształtuje system wartości i przekonań; cele autoedukacji związanej z dążeniem do rozwoju osobowości w kierunku uznawanych powszechnie wartości obejmują: -rozwijanie postaw i uczuć patriotycznych, dumy narodowej -poznawanie roli i miejsca swego narodu i kraju w historii i dobie współczesności -pogłębianie i doskonalenie znajomości swego języka, literatury narodowej -poznawania kraju wraz z jego potencjałem gospodarczym, pięknem natury -kształtowanie postawy tolerancyjnej -poznawanie życia innych narodów, ich historii, kultury
rozwija zdolności poznawcze oraz swoje zamiłowania i zainteresowania; zdolności poznawcze, o które powinien dbać student w procesie autoedukacji: -przyjmowanie i przetwarzanie informacji -umiejętności konceptualizacji, syntezy informacji w chaosie -rozumienia wielu stron kontrowersyjnego problemu -zdolność uczenia się na podstawie doświadczenia -rozwijanie myślenia twórczego -rozwijanie pamięci, uwagi, spostrzegawczości
przygotowuje się do wykonywania wybranego zawodu bądź ustawicznie dba o podnoszenie kwalifikacji zawodowych: -pogłębianie wiadomości z wybranej specjalności -zdobywanie kwalifikacji zawodowych na uczelni -… poza uczelnią -rozwijanie cech przydatnych w wybranym zawodzie -kształtowanie swej postawy wobec przyszłego zawodu -poznawanie zadań związanych z wykonywaniem przyszłego zawodu
aktywnie uczestniczy w dorobku kultury i życiu społecznym: życie kulturalne -zwiedzanie muzeów i galerii sztuki -uczęszczanie do teatru -na koncerty filharmonii -muzyki rozrywkowej -zwiedzanie zabytków architektury -podróże -oglądanie filmów wideo i w TV życie społeczne -organizacje i zrzeszenia społeczne, organizacje charytatywne, religijne, polityczne, naukowe formy aktywności społecznej studentów -chór akademicki -Akademicki Związek Sportowy -Koło Naukowe -Zrzeszenie Studentów
a także dba o rozwój własnej indywidualności (tożsamości)
Treści autoedukacji: Czesław Maziarz ujmuje treści w dziedziny autoedukacji dotyczące różnych dziedzin życia jednostki -dziedziny intelektualnej czyli uczenia się samodzielnego -dz.społeczno-moralnej czyli urabianie swego charakteru -dz.zawodowej czyli doskonalenie się w zawodzie -dz.artystyczno-estetycznej -dz.życia codziennego
Współcześnie proponuje się 9 obszarów samoedukacji, rozwijających różne wymiary osobowości człowieka (Legrand „Obszary permanentnej samoedukacji) -komunikowanie -cielesność człowieka -czas -przestrzeń -sztuka -obywatelstwo -obszar moralności -technika -nauka
Okoń proponuje za Maziarzem następujące metody samokształcenia: -czytanie i studiowanie literatury -słuchanie i dyskutowanie -czerpanie wiedzy z innych źródeł -pisemne opracowywanie zagadnień -uczestniczenie w życiu kulturalnym (w ramach czasu wolnego)
Metody samodzielnego uczenia się Pułturzycki: -obserwacja jako metoda uczenia się -korzystanie z wykładów -korzystanie z dyskusji -korz.z podręczników i książek -sporządzanie notatek -wykonywanie ćwiczeń -formułowanie i rozwiązywanie problemów i inne
Bereźnicki 4 grupy metod uczenia się: -recepcyjne obserwacja, korzystanie ze słowa mówionego -heurystyczne, badawcze -ekspresyjne -ćwiczebne czyli ćwiczenia
Na podstawie przeglądu różnych klasyfikacji można stworzyć następujący rejestr metod autoedukacji: -obserwację -korzystanie ze słowa mówionego (wykłady, prelekcje) -uczestnictwo w dyskusji -czytanie i studiowanie podręczników i innych książek -czerpanie wiedzy z różnych źródeł -uczenie się przez rozwijanie problemów, przez badanie -korzystanie z filmu, sztuk teatralnych, galerii i innych miejsc kultury -korzystanie z audycji TV i radiowych -ćwiczenia w opanowywaniu podstawowych umiejętności -pisemne opracowywanie zagadnień
Środki wykorzystywane w procesie autoedukacji: -podręczniki -encyklopedie -słowniki -leksykony -czasopisma fachowe -poradniki zawodowe -tv -radio -komputer -Internet
Formy organizacji działań autoedukacyjnych: -indywidualna -zespołowa -autoedukacja kierowana -autoedu.właściwa
Uwarunkowania autoeduk.: Zdaniem S.Karasia najważniejsze czynniki warunkujące efekty autoreduk.to -umiejętność planowania pracy autoedukacyjnej -umiej.poprawnego rozumowania -krytycyzm -umiej.obserwacji -rzetelność, wytrwałość -samokontrola, samokrytycyzm -umiej.koncetracji
Wg. Z.Matulki powodzenie autoeduk. Zależy od: -silna wola -wytrwałość -wiara we wł.siły -samodzielność -umiej.samokontroli -właściwa motywacja -społeczna aprobata dla podejmowanych wysiłków Uwarunkowania środowiskowe -typ miejsca zamieszkania -pochodzenie społ -wykształcenie rodziców -syt.materialna -postawa rodziców wobec autoeduk. Uwarunkowania pedagogiczne -metody kształcenia stosowane przez n-li -formy organizacji zajęć w szkole -charakter relacji N->U -postawa n-la wobec autoeduk. -wyposażenie szkoły