Fitoterapia schorzeń układu sercowo - naczyniowego

• Herba Meliloti, Melilotus officinalis (nostrzyk żółty, nostrzyk lekarski), Melilotus altissimus (nostrzyk wyniosły):

- gatunki te należą do rodziny Fabaceae (bobowate)

- ziele zawiera kumaryny, alantoinę, flawonoidy, fenolokwasy

- działanie: zmniejsza krzepliwość krwi (antithromboticum), poprawia przepływ krwi przez naczynia żylne i włosowate, działa przeciwzapalnie; zewnętrznie stosowane miejscowo działa odmiękczająco na skórę oraz przyspiesza gojenie

Miażdżyca tętnic

• leki przeciwmiażdżycowe działają poprzez:

• zahamowanie wchłaniania cholesterolu z jelit (fitosterole)

• zahamowanie syntezy cholesterolu w wątrobie (statyny) i wchłaniania zwrotnego w jelitach

• zwiększenie rozpadu miażdżycorodnych lipoprotein VLDL i LDL (fibraty)

• zahamowanie syntezy bogatych w cholesterol lipoprotein VLDL

• hamowanie agregacji trombocytów (aspiryna)

Surowce przeciwmiażdżycowe

• Bulbus Allii sativi, Allium sativum (czosnek pospolity):

- surowiec zawiera glikozyd - alliinę:

alliina fruktoza+ allicyna

alliina ajoen + winylodisiarczek

- należy do rodziny Alliaceae (czosnkowate)

- zawiera również: fitosterole, γ- glutamylopeptydy, aminokwasy, witaminy: B1, B2, C, PP, prowitaminę A i D, sole mineralne, polisacharydy, olejek czosnkowy

- działanie: bakteriobójcze (allicyna), przeciwgrzybicze (ajoen), przeciwrobacze, przeciwwirusowe, zmniejsza napięcie mięśni gładkich jelit i oskrzeli, zmniejsza napięcie ścian naczyń krwionośnych, pobudza wydzielanie soku żołądkowego i żółci, wzmaga wydzielanie śluzu w oskrzelach, obniża ciśnienie tętnicze, hamuje odkładanie się cholesterolu w naczyniach krwionośnych i zmniejsza jego stężenie we krwi

- preparaty: Aliovital- Forte, Alitol, Alliomax, Alliogal, Alliofil, Bio- Garlic, Garlic- Oil, Hi- Garlic perles, Czosnek Forte, Kwai, Naturkaps Czosnek, Tabletki z czosnku

• Folium et Herba Cynarae, Cynara scolymus (karczoch zwyczajny):

- bylina z rodziny Asteraceae

- surowce zawierają: fenolokwasy (cynarynę, kwas chlorogenowy, kwas kawowy), gorzkie laktony seskwiterpenowe (cynaropikrynę), flawonoidy, fitosterole, polisacharydy (inulinę), enzymy, olejek eteryczny, witaminy A i B

• cynaryna ma działanie żółciopędne, żółciotwórcze, hepatoprotektywnie, pobudza regenerację miąższu wątroby, hipolipemiczne, obniża stężenie cholesterolu we krwi

• cynaropikryna - żółciopędne

- działanie: żółciotwórcze, żółciopędne, odtruwająco i regenerująco działa na wątrobę oraz woreczek żółciowy, zmniejsza stężenie cholesterolu we krwi, zapobiega miażdżycy tętnic

- preparaty: Cynacholin, Cynarex, Sylicynar, Nalewka z karczochów

Preparaty stosowane w hipercholesterolemii i hiperlipidemii:

• Borage Oil

• Boragoglandyna 100

• Cod Liver Oil

• CRP

• Klosterfrau Aktiv- Kapseln

• Nasiona czarnuszki

• Oeparol

• Prolipid

• Pumpkin Seed Oil

• Pectinum

• Soyaprotect

• Pycnogenol

• Sklerosan

Fitoterapia niewydolności tętnic kończyn dolnych na tle miażdżycy zarostowej

Surowce stosowane w niewydolności tętnic kończyn dolnych

• Folium Ginkgo bilobae, Ginkgo biloba (miłorząb japoński, dwuklapowy):

- należy do rodziny Ginkgoaceae (miłorzębowate)

- surowiec zawiera ginkgolidy, bilobalid A, gingetynę, bilobetynę, ginnolelemol, eudesmol, steroidy, flawonoidy, kwasy tłuszczowe, tłuszcze, toksyczne kwasy ginkgolowe

- działanie: usprawnia obwodowe krążenie krwi (mózgowe i w kończynach dolnych), rozszerza naczynia krwionośne, poprawia zaopatrzenie tkanek w tlen, działa przeciwwolnorodnikowo, zapobiega zwapnieniu naczyń, hamuje agregację płytek krwi (przeciwzakrzepowo), poprawia pamięć, ułatwia koncentrację, zwiększa wydolność psychiczną jak i fizyczną

- preparaty: Flavobil, Ginkgocard, Padma 28

Surowce stosowane w leczeniu zaburzeń krążenia żylnego: żylaki i guzki krwawnicze (hemoroidy)

• Flos Arnicae, Anthodium Arnicae, Arnica Montana (arnika górska), Arnica chamissonis (arnika łąkowa):

- byliny należące do rodziny Asteraceae, chronione

- surowce zawierają arnikolidy (A, B, C, D), helenalinę, olejek eteryczny, triterpeny, sterole, flawonoidy, loliolid, fenolokwasy, karotenoidy

- działanie: wzmacniają ścianki naczyń włosowatych, zwiększają aktywność fibrynolityczną krwi (przez to zapobiegają powstawaniu zakrzepów żylnych), zwiększają przepływ krwi przez naczynia wieńcowe, poprawiają krążenie w kończynach i w mózgu; helenalina obniża ciśnienie krwi, zwalnia akcję serca i ma działanie przeciwzapalne

- preparaty: Tinctura Arnicae, Dentosept A, Dentosept T, Arcalen, Arnical, Maść arnikowa, Arnisol

• Semen Hippocastani, Cortex Hippocastani, Flos Hippocastani, Fructus Hippocastani immaturus, Aesculus hippocastanum (kasztanowiec zwyczajny):

- należy do rodziny Hippocastanaceae (kasztanowcowate)

- surowce zawierają escynę; nasiona zawierają saponiny, flawonoidy, skrobię (ok. 50%), garbniki katechinowe, sterole, związki mineralne; kora zawiera kumaryny- eskulinę, eskuletynę, fraksynę, skopoletynę; kwiaty i liście zawierają flawonoidy, kumaryny, fenolokwasy, garbniki, saponiny

• Escyna - stosowana w stanach zapalnych naczyń krwionośnych, żylaków podudzi i odbytu, w stanach pourazowych, zmniejsza przepuszczalność ścian naczyń krwionośnych, przywraca ich elastyczność, działa przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo i zwiększa napięcie ścian żył, poprawia krążenie obwodowe, ukrwienie skóry, a także mięśni gładkich

• kora kasztanowca ma działanie przeciwzapalne, hamuje drobne krwawienia, stosowana w leczeniu guzków krwawnicowych, odwary z kory używane są w nieżytach przewodu pokarmowego, w biegunkach, owrzodzeniach jelita grubego i drobnych krwawieniach z przewodu pokarmowego

• kwiaty kasztanowca zmniejszają przepuszczalność i kruchość naczyń włosowatych, stosowane są w leczeniu stanów zapalnych żył podudzi, guzków krwawnicowych i obrzęków pourazowych; zewnętrznie stosuje się je do okładów na odmrożenia, oparzenia, otarcia naskórka, w ogniskowym zapaleniu naczyń włosowatych skóry oraz w kontuzjach

• Eskulina (eskulozyd) - ten glikozyd otrzymuje się z kory kasztanowca zwyczajnego, uszczelnia naczynia włosowate, działa silnie promieniochronnie, stosowana w leczeniu chorób naczyń żylnych obwodowych

- preparaty: PREPARTY ESCYNOWE: Aescin, Aesculaforce, Aescuven Forte, Esceven, Hiposem, Intractum Hippocastani, Reparil, Sapoven T, Venastat, Venitan, Venitan Gel, Venoplant, Venotonin

- PREPARATY ESKULINOWE: Aesculan, Neo- Aesculan, Fitoven, Venescin, Venoforton, Kora kasztanowca (zioła), Kwiat kasztanowca (zioła)

- PREPARATY ZŁOŻONE Z KASZTANOWCA: Aesculan, Analen, Arcalen, Escalar, Emo- Żel, Arnisol, Fitoven

• Flos Calendulae, Anthodium Calenduale, Calendula officinalis (nagietek lekarski):

- należy do rodziny Asteraceae

- surowce zawierają karotenoidy, flawonoidy, fitosterole, kalendulozydy A- F, gorycze, kumaryny, olejek lotny, polisacharydy

- działanie: zmniejsza przepuszczalność ścian naczyń włosowatych w błonach śluzowych, przeciwdziała ich nadmiernemu rozszerzaniu, działa przeciwbakteryjnie, grzybobójczo, odtruwająco, wzmaga siły obronne organizmu, stosowany zewnętrznie działa przeciwzapalnie oraz przyspiesza bliznowacenie

- preparaty: Vagosan, Vagoflos, Prostaflos, Sanofil, Azucalen, Calendulin, Maść nagietkowa, Tinctura Calendulae

• Folium Hamamelidis, Cortex Hamamelidis, Hamamelis virginiana (oczar wirginijski):

- należy do rodziny Oczarowatych (Hamamelidaceae)

- surowce zawierają garbniki (hamamelitaniny), flawonoidy, kwas galusowy, olejek eteryczny

- działanie: ściągające, hamuje miejscowe krwawienia, przeciwzapalne, stosowane w przypadku wystąpienia guzów krwawnicowych i żylaków podudzi

- preparaty: Phloderm, Preparation H Żel

• Rhizoma Rusci et Radix Rusci, Ruscus aculeatus (ruszczyk kolczasty, myszopłoch kolczasty):

- należy do rodziny Ruscaceae

- surowce zawierają ruskogeninę, ruscynę, ruskozyd, olejek eteryczny, żywice, sole potasowe

- działanie: zwiększa napięcie żylne, przeciwzapalne, uszczelnia naczynia włosowate, zwiększa przepływ żylny oraz ciśnienie krwi żylnej

• Ruscogenin (ruskogenina) - sapogenina, działa miejscowo przeciwzapalnie, zmniejsza nadmierną przepuszczalność naczyń włosowatych

- preparaty: Ruscolan, Ruskorex

Bioflawonoidy stosowane w leczeniu upośledzonego krążenia obwodowego

• Bioflavonoida (Citroflavonoides) to mieszanina bioflawonoidów będących pochodnymi flawonu (hesperydyna, rutyna, trokserutyna, diosmina) o charakterze witaminy P; rozpuszczalne w wodzie, otrzymywane są głównie z owoców cytrusowych, przeciwdziałają kruchości i łamliwości ścian naczyń kapilarnych, poprawiają mikrokrążenie (jednostka anatomiczna utworzona z naczyń o małej średnicy), zapobiegają uszkodzeniom komórek wywołanych wolnymi rodnikami tlenowymi, hamują utlenianie witaminy C, działają przeciwzapalnie i hipotensyjnie; stosowane są w zaburzeniach krążenia obwodowego (miażdżyca, cukrzyca, otyłość, zapalenie siatkówki oka pochodzenia cukrzycowego, azocica), w krwawieniach na tle małej odporności naczyń włosowatych, w żylakach i w hemoroidach

• preparaty: Cemaflavone, Cyclo 3 Fort, Endotelon

• Rutyna (Rutozyd, Rutoside, Vasoprotectivum): zmniejsza przepuszczalność naczyń włosowatych, zwiększa ich odporność; hamuje aktywność hialuronidazy; stosowana jest w stanach zwiększonej łamliwości i przepuszczalności naczyń włosowatych, w retinopatii cukrzycowej, ostrym nieżycie błony śluzowej nosa, w miażdżycy, katarze siennym, pokrzywce oraz w zaburzeniach krążenia żylnego

• preparaty: Neorutin, Ascorutical, Cerutin, Rutinoscorbin, Rutokal C, Rutokal C Plus, Wyciąg z ziela gryki

• Trokserutyna (Troxerutin): zmniejsza przepuszczalność naczyń krwionośnych, zwiększa napięcie ścian naczyń żylnych, zmniejsza obrzęki; stosowana w zaburzeniach krążenia żylnego i limfatycznego kończyn dolnych, w zespole pozakrzepowym, zapaleniu żył, żylakach kończyn dolnych i odbytu, obrzękach, krwiakach pourazowych, retinopatii cukrzycowej, w urazach gałki ocznej, nadmiernej przepuszczalności naczyń włosowatych, krwawieniach siatkówki i ciałka szklistego oka, w zakrzepach i wylewach podspojówkowych

• preparaty proste: Posorutin, Rheoflux, Rutoven, Rutinoven, Troxeratio, Troxerutin, Troxevasin, Vastribil, Veno SL, Venolan, Venotrex

• preparaty złożone: Ginkor, Rheobral, Troxescorbin, Sapoven AT

Fitoterapia chorób serca

• Niewydolność serca:

• I stopień: choroba serca bezobjawowa, nie ogranicza wydolności fizycznej

• II stopień: lekkie ograniczenie wydolności fizycznej

• III stopień: aktywność fizyczna znacznie ogranicza wydolność, powoduje zmęczenie, kołatanie serca, duszność, ból; w spoczynku nie występują dolegliwości

• IV stopień: niezdolność do wykonywania jakichkolwiek czynności, bóle serca występują także w spoczynku

• Choroba niedokrwienna serca (Morbus coronarius):

• jest następstwem niedostatecznego zaopatrzenia komórek serca w tlen i substancje odżywcze

• jest skutkiem niewydolności naczyń wieńcowych i wynikającej z tego dysproporcji pomiędzy zapotrzebowaniem serca na tlen z jednej strony a podażą tlenu z drugiej strony

• objawy niedotlenienia serca: ból wieńcowy skurczowy za mostkiem z promieniowaniem do lewego barku, lewej ręki bądź nadbrzusza

• Zaburzenia rytmu serca (arytmia):

• częstoskurcz serca (tachykardia)- przyspieszenie akcji serca powyżej 100 uderzeń na minutę

• rzadkoskurcz serca (bradykardia)- stan, w którym częstość akcji serca wynosi poniżej 50 razy na minutę

• nieregularny rytm pracy serca

• Alkaloidy przeciwarytmiczne:

• Chinidyna (Quinidine)- stosuje się ją doustnie w leczeniu nadkomorowych i komorowych zaburzeń rytmu serca, otrzymywana jest z kory Cinchona succirubra (chinowiec soczystoczerwony)

• Ajmalina (Ajmaline)- otrzymywana jest z korzeni Rauwolfia serpentina (rauwolfia żmijowa)

Surowce nasercowe (Cardiaca, Digitaloida)

• Folium Digitalis lanatae, Digitalis lanata (naparstnica wełnista):

- należy do rodziny Scrophulariaceae (trędownikowate)

- liść zawiera glikozydy kardenolidowe pierwotne (lanatozydy) i wtórne (digoksyna, acetylodigoksyna, digitoksyna, acetylodigitoksyna), flawonoidy

- działanie: nasercowe (cardiacum)- wpływa na siłę, szybkość i częstotliwość skurczu serca

- preparaty: Digoxin, Bemecor, Landicor, Medigox

glikozydy naparstnicy wełnistej działają:

inotropowo dodatnio - zwiększają siłę skurczu serca,

batmotropowo dodatnio - zwiększają pobudliwość serca,

chronotropowo ujemnie - zmniejszają częstość skurczów serca,

dromotropowo ujemnie - zmniejszają szybkość przewodzenia w sercu

• Urginea maritima (Scilla maritima) => cebula morska, oszlok morski :

- bylina należąca do rodziny Hyacinthaceae (hiacyntowate)

- surowiec zawiera glikozydy nasercowe bufadienolidowe (glukoscylaren A, scylaren A, proscylarydyna A) , fitosterole, kwasy organiczne, tłuszcze, olejek eteryczny

- działanie: glikozydy cebuli morskiej wzmagają siłę skurczu serca

- preparaty: Proscillaridin, Talusin

• Herba Convallariae, Inflorescentia Convallariae, Convallaria majalis (konwalia majowa):

- bylina z rodziny Convallariaceae (konwaliowate)

- surowce zawierają glikozydy nasercowe kardenolidowe (konwalotoksyna, konwalozyd, konwalatoksol, lokundiozyd), saponiny steroidowe (konwalamaryna, konwalaryna), flawonoidy, fenolokwasy; kwiaty zawierają również olejek lotny

- działanie: zwiększa siłę skurczu serca, zmniejsza liczbę skurczów serca, spazmolitycznie działa na mięśnie gładkie przewodu moczowego, zwiększa wydalanie moczu, poprawia krążenie obwodowe

- preparaty: Convafort, Krople nasercowe, Nalewka z ziela konwalii mianowana (Tinctura Convallariae titrata), Cardiol C

• Herba Adonidis vernalis, Adonis vernalis (miłek wiosenny):

- bylina z rodziny Ranunculaceae (jaskrowate), chroniony

- surowiec zawiera glikozydy nasercowe kardenolidowe (adonitoksyna, cymaryna, adonitoksol), flawonoidy

- działanie: zwiększa siłę skurczu serca, zwiększa objętość wyrzutową serca, zwalnia tętno nieznacznie

- preparaty: Nalewka z ziela miłka wiosennego mianowana (Tinctura Adonidis vernalis titrata)

• Semen Strophanti, Strophantus gratus (strofant wdzięczny, skrętnik wdzięczny, strofant):

- liana z rodziny Apocynaceae (toinowate)

- surowiec zawiera glikozydy kardenolidowe (strofantyna G i K, digkosyna)

Surowce Cardiotonica

• Inflorescentia et Folium Crataegi, Crataegus monogyna (głóg jednoszyjkowy), Crataegus oxyacantha (głóg dwuszyjkowy):

- krzewy należące do rodziny Rosaceae

- surowce zawierają flawonoidy (witeksyna, hiperozyd, rotozyd), procyjanidyny, kwasy triterpenowe (ursolowy, oleanolowy, krategolowy), fenolokwasy (kwas chlorogenowy i kwas kawowy), kwasy organiczne, kardioaktywne aminy (cholina, acetylocholina, etyloamina, fenyloamina), sole mineralne (potasowe)

- działanie: inotropowe dodatnie, batmotropowe ujemne, stosowane w niewydolności serca (u osób starszych w nadciśnieniu i chorobie wieńcowej), działa przeciwskurczowo na naczynia wieńcowe serca, zwiększa przepływ krwi oraz ilość tlenu dostarczanego do serca, przeciwmiażdżycowe, antyarytmiczne

- PREPARATY PROSTE: Cardiobell, Cardiplant, Cardiactiv, Chronocard Forte, Cratonic, Intractum Crataegi, Tinctura Crataegi

- PREPARATY ZŁOŻONE: Cardiacol, Cardiacol C, Cardiosan, Krople nasercowe, Neocardina, Cardiol C

• Herba Leonuri cardiacae, Leonurus cardiaca (serdecznik pospolity):

- należy do rodziny Lamiaceae (jasnotowate)

- surowiec zawiera alkaloidy (stachydryna, betonicyna, turycyna), flawonoidy (hyperozyd), irydoidy, garbniki, diterpeny, triterpeny, olejek eteryczny

- działanie: zmniejsza częstość skurczów serca, działa hipotensyjnie, uspokajające

- preparaty: Cardiosan, Cardiobonisan, Cardionervit, Cordaflos, Cardiolex, Cardigran, Gastronervit, Neuroflos, Nerwobonisan, Neurosina, Nervinex, Viscoten, Lumewal, Nerwobonisol, Sklerovit, Cholegran

Fitoterapia nadciśnienia tętniczego

• Herba Visci, Viscum album (jemioła pospolita, biała):

- wiecznie zielony, półpasożyt z rodziny Viscaceae (jemiołowate); pasożytuje na topolach, lipach, brzozach, klonach, sosnach

- surowiec zawiera lektyny, polipeptydy (wiskotoksyna), peptydy (wiskumamid), aminy, polisacharydy, mannitol, flawonoidy, fenolokwasy, triterpeny, aminokwasy

- działanie: cytostatyczne, immunostymulujące, moczopędne, obniża ciśnienie krwi (rozszerza naczynia krwionośne)

• PREPARATY STOSOWANE W LECZENIU NADCIŚNIENIA: Alliofil, Cardiobonisan, Cardiobonisol, Cardiogran, Cardionervit, Cordaflos, Cravisol, Neospasmol

• Pozostałe surowce stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego:

• Inflorescentia et Fructus Crataegi - kwiatostan i owoc głogu

• Herba Leonuri cardiacae - ziele serdecznika pospolitego

• Bulbus Allii sativi - cebula czosnku

• Fructus Rosae - owoc róży dzikiej

• Fructus Avenae - ziarniak owsa

• Radix Valerianae - korzeń kozłka lekarskiego

• Fructus Ammi visnagae - owoc aminka egipskiego

• Herba Vincae minoris - ziele barwinka pospolitego

• rezerpina z Radix Rauwolfiae korzeń rauwolfii żmijowej

• weratryna z Rhizoma Veratri - kłącze ciemiężycy

---