I/ HW jako nauka, jej przedmiot badań, zadania, cele.

1 powstanie i rozwój HW jako nauki

2 przedmiot badań HW: dzieje praktyki i teorii pedagogicznej

3 miejsce HW wśród nauk humanistycznych

4 rola i znaczenie HW w kształceniu pedagogicznym

HW - ( historia to, co działo się za przyczyną człowieka;

wychowanie proces , charakterystyczne działanie systematyczne, mające przygotować człowieka do życia w zmieniającym się społeczeństwie)

Nauka - dorobek ludzkości, wiedza

-przyrodnicza, społeczna, techniczna, kulturowa

-oparta na prawach naukowych, na hipotezach

HW jest nauką

1. posiada własny przedmiot badań (praktyka i teoria pedagogiczna)

2. posiada własną terminologię (Podstawowym pojęciem HW jest wychowanie na przestrzeni dziejów; pokrewne pojęcia: nauczanie, uczenie się, osobowość[zbiór cech względnie stałych], kultura, czas wolny, kształcenie, środowisko

3. posiada własne metody badawcze - analiza źródeł

systemy nauk

- humanistyczne - społeczne (odnoszące się do człowieka) nauki badające zjawiska kultury (np. religię, język, literaturę, sztukę) w ich różnorodnych przejawach i hist. rozwoju;

- ścisłe - matematyczno - przyrodnicze (zajmują się przyrodą ożywioną i nieożywioną)

HW zalicza się do nauk humanistycznych;

CELE - ukształtowanie wiedzy i kultury pedagogicznej przez:

* ukazanie dróg historii rozwoju szkolnictwa i myśli pedagogicznej

* wykazanie związku między praktyką a teorią wychowania i ekonomią, stanem społecznym i jego kulturą

* wyjaśnianie współczesnych form wychowania i myśli pedagogicznej przez rozpatrywanie ich historycznego rodowodu

* wyrabianie zmysłu krytycznego i zdolności do refleksji

Wyprowadzenie genezy współczesnych prądów i kierunków pedagogicznych, kształtowanie rozumienia związku zjawisk edukacyjnych ze złożoną rzeczywistością społeczno-kulturową epoki i państwa oraz ukazanie podstaw teoretycznych i prób praktycznej realizacji różnych reform edukacyjnych, które mogą stanowić źródła dzisiejszych inspiracji pedagogicznych.

Dzieje wychowania i myśli pedagogicznej począwszy od wychowania u ludów pierwotnych, poprzez wychowanie w starożytnych kulturach Wschodu, Grecji i Rzymu, prowadząc do poznania bogatych tradycji pedagogiki europejskiej od średniowiecza, aż po dzieje najnowsze - do 1961r. Szczególne miejsce w problematyce wykładów i konwersatoriów zajmują dzieje wychowania i myśli pedagogicznej w Polsce. Analizowane są nowatorskie idee oraz reformy pedagogiczne. Studenci zapoznają się także z zagadnieniami metodologicznymi historii wychowania.

IV/ Wychowanie rzymskie

2. kształcenie mówcy wg M. F. Kwintyliana

Kwintylian, Marcus Fabius Quintilianus (ok. 35-ok. 95), retoryk, pedagog i adwokat pochodzący z Hiszpanii, z rodziny nauczycielskiej W 69 roku n.e. jako pierwszy w Rzymie, od cesarza Wespazjana otrzymał etat publicznego profesora wymowy, opłacanego z kasy państwowej, przeszedł po dwudziestu latach pracy na emeryturę i w tym czasie, wolny od innych zajęć, zaczął pod naciskiem przyjaciół pisać O wychowaniu mówcy.. Za zasługi przyznano mu tytuł senatora

. Wszystkie jego wskazania wychowawcze, dydaktyczne i programowe, bez względu na to, jakiego dotyczą poziomu wiedzy, zmierzają tylko do jednego celu: wykształcenia mówcy i temu celowi podporządkowują wszystkie czynności pedagogiczne. Mówca, w ujęciu Kwintyliana, miał się odznaczać najwyższymi zaletami moralnymi i wszechstronną wiedzą. Powinien być biegłym znawcą całego dorobku kulturalnego ludzkości, a równocześnie doświadczonym działaczem politycznym. Umiejętność czynnego występowania w życiu i brania udziału w rozwiązywaniu różnych bieżących zagadnień miała górować nad jego teoretycznym przygotowaniem do życia. Żeby wychować odpowiednio mądrego, a zarazem pełnego poczucia realizmu człowieka, należało go otoczyć troskliwą opieką od najwcześniejszego okresu życia. Kwintylian uważał, że każdy ma dostateczne zdolności do nauki. Dzieci niezdolnych jest na ogół mało, a takich, na których wysiłek wychowawczy zupełnie nie oddziałuje, wcale nie ma na świecie. Aby wychowaniu przyszłego mówcy zapewnić odpowiedni poziom, należy dobierać z dużą ostrożnością zarówno niańki dla małego dziecka, jak i pedagogów dla chłopca w okresie rozpoczynania przez niego bardziej systematycznej nauki. Wszystkie osoby stykające się z dzieckiem w każdym okresie jego życia, powinny odznaczać się wysokim poziomem moralnym i starannym wykształceniem językowym. Kwintylian wysunął postulat systematycznego rozwijania umysłu dzieci już we wczesnym okresie ich życia. Rozwój ten miał być wynikiem specjalnych metod przystosowanych do wieku przedszkolnego. Wykluczały one wszelki przymus, zbyt wielkie wymagania i ostre traktowanie dzieci, ponieważ to wszystko mogło łatwo doprowadzić do znienawidzenia nauki przez młodych chłopców. Nauka dzieci w wieku przedszkolnym powinna być jak najbardziej zbliżona do zabawy, w której każde osiągnięcie dziecka należało nagradzać pochwałami, a do pokonywania każdej trudności zachęcać budzeniem ambicji. Zrywając z kilkuwiekowym zwyczajem nauczania małych dzieci nazw liter przed poznaniem ich kształtu, Kwintylian domagał się połączeni tych dwóch odrębnych czynności w jedną i uczenia nazw liter jednocześnie z ich pisaniem. Dużo też uwagi poświecił sposobom uczenia dzieci pisani, zwłaszcza szybkiego i czytelnego, sprawie odpowiedniego dobierania zdań dyktowanych dzieciom, zawierających zawsze odpowiednią treść moralną, wreszcie nauce czytania. Przeciwstawiał się nauczaniu chłopców w domu. Aby zaspokoić potrzeby administracji państwowej, należało przejść od wychowania domowego do kształcenia dzieci w szkołach publicznych, dostępnych dla wszystkich wolnych Rzymian. (twierdzono, że szkoła publiczna może wywierać demoralizujący wpływ na chłopców, a także, iż uczeń mający do dyspozycji nauczyciela prywatnego rozwija się znacznie szybciej i wszechstronniej, ponieważ cała uwaga wychowawcy skupia się wyłącznie na nim) Kwintylian zauważa, że jakkolwiek demoralizacja w szkole jest ułatwiona, jednakże gorszy jeszcze wpływ może wywrzeć nauczyciel domowy, jeśli trafi się na nieodpowiedniego, a przy tym większość błędów przynoszą uczniowie z domu do szkoły. Nie zgadza się on również z twierdzeniem, że dziecko w wychowaniu domowym łatwiej zdobywa wiedzę. Zdaniem Kwintyliana wszyscy ambitni i naprawdę zdolni nauczyciele stronią od pracy w domach prywatnych, ponieważ lepiej się czują w otoczeni większej liczby uczniów. W szkole uczy się korzystając nie tylko z wiedzy nauczyciela i jego wskazówek, ale także z odpowiedzi kolegów, a nawet z ich błędów i niepowodzeń. Zdolny, ambitny nauczyciel, mający pod opieką wielu uczniów, zdobywa się zazwyczaj na większy wysiłek umysłowy i dydaktyczny niż wówczas, gdy jest odpowiedzialny tylko za jednego chłopca. Zdolny nauczyciel może bez trudu uczyć większą grupę dzieci, zwracając główną uwagę na mniej zdolnych i słabych, a najzdolniejszym udzielając tylko od czasu do czasu koniecznych wskazówek i pobudzając ich ambicję do dalszych wysiłków. Najważniejszym argumentem za posyłaniem chłopca do szkoły, zamiast kształcenia go w domu, było przygotowanie go do kariery mówcy. Każdy mówca musiał stale występować przed licznym gronem słuchaczy i żyć na oczach całego społeczeństwa, do czego należało się przygotowywać już od wczesnych lat życia. Zamykanie chłopca w domu, w otoczeniu tylko najbliższych, zabijało w nim odwagę, wywoływało strach przed ludźmi. Jedynie w wychowaniu zbiorowym można rozwijać w chłopcu ambicję, która uchodziła w pedagogice rzymskiej okresu cesarstwa za jeden z najważniejszych czynników wychowawczych. Chęć otrzymania pochwały z ust nauczyciela i obawa nagany skłaniają chłopca do największych wysiłków, stają się motorem wszystkich jego postępów w nauce. Kwintylian podkreślał, że każdy gramatysta czy retor powinien tuż po przyjęciu nowych chłopców do szkoły dążyć przede wszystkim do poznania ich charakterów i czuciowego reagowania na różne bodźce zewnętrzne oraz zdolności. Kwintylian uważał, że powinno organizować się przerwy między lekcjami, a nawet zezwalać na zabawy. Kwintylian przekonywał, że chłopcy nie powinni żyć w nieustannym napięciu uwagi, że chęci do nauki nie można wymusić u nikogo siłą, że uczniowie wypoczęci wykazują w pracy więcej zapału i wytrwałości. Zezwalając na organizowanie zabaw dla uczniów ·należy zachować odpowiedni umiar, aby ich nie przyzwyczajać do bezczynności. Kwintylian całkowicie potępiał kary fizyczne. Wychodził on z założenia, że kary fizyczne poniżają godność człowieka, że są najcięższą zniewagą. Wymierzają ją w nadmiarze najczęściej nauczyciele domowi, którzy w ten sposób usiłują zmniejszyć skutki własnego niedbalstwa czy też nieporadności.

Kwintylian nie ustalał wieku chłopca mającego przejść do szkoły średniej, lecz zgodnie ze swoją zasadą wczesnego rozpoczynania nauki twierdził, że powinien on uczęszczać do szkoły gramatysty z chwilą, gdy przyswoi sobie umiejętność pisania i czytania. Naukę w niej polecał rozpoczynać od nauki gramatyki greckiej i dopiero po jej poznaniu miało następować nauczanie gramatyki łacińskiej. Szkołę średnią uważał za fundament, na który powinien opierać się cały rozwój umysłowy chłopca. Szkołę gramatysty dzielił na dwie części. Pierwsza z nich obejmowała naukę ścisłej gramatyki, a więc części mowy, deklinacje, koniugacje, wszelkiego rodzaju barbaryzmy i błędy, etymologię i ortografię. Druga część poświęcona była lekturze i interpretacji dzieł poetyckich. Przy tej okazji gramatysta uczył chłopca recytacji, umiejętności krótkiego streszczani czytanych utworów własnymi słowami oraz sztuki ich skracania bez zmieniania sensu. Zalecał realizowanie programu wykształcenia ogólnego, nazywanego przez niego greckim terminem ekyklios paideja (wykształcenie encyklopedyczne). Radził też nauczać w szkole średniej arytmetyki i geometrii. Różnorodność jest konieczna dla efektywnej nauki. Po lekcjach pisania powinny następować godziny czytania, a po monotonności lektury jakiś inny przedmiot.

Po „ogólnej” szkole średniej, następowała szkoła retoryczna, wyraźnie specjalistyczna i wychowywała kandydatów na mówców. Czas przechodzeni ze szkoły średniej do retorycznej nie był ściśle określony(ok. 13-14 lat) Retor powinien być opanowany, dokładny, aby potrafił dyskretnie kontrolować postępowanie ucznia, któremu zstępował ojca, a równocześnie, aby był jego przyjacielem. Retor powinien starannie wystrzegać się wszystkich wad i błędów, ponieważ zwalcza je u uczniów. Będąc stale wobec nich życzliwy i przyjacielski powinien jednocześnie umieć okazywać im swoje niezadowolenie. Nie powinien nigdy wymierzać kary w złości, chociaż, z drugiej strony, nie wolno mu było puszczać płazem żadnego błędu. Program kształcenia retorycznego dzielił się na: 1. ćwiczenia w pisanym i ustnym przygotowaniu przemówień na różne tematy oraz ich wygłaszaniu; 2. studiowanie autorów-prozaików wraz z krytyczną interpretacją ich tekstów; 3. nauczanie przepisów i reguł retorycznych. Mówca powinien być tak wykształcony, aby potrafił przemawiać we wszystkich sprawach nie tylko na zebraniach publicznych, ale również w życiu towarzyskim, a nawet domowym.

*

+ Hiszpan; adwokat; pierwszy publiczny nauczyciel - emerytura po 20 latach pracy.

+ I-sza teoria wychowania i wykształcenia zawodowego

+ postulat systematycznego rozwoju dzieci, od najmłodszych lat (wykształcone niańki, zabawa), nazwy liter wraz z pisownią

+ szkoła średnia - publiczna (dla wszystkich), potem szkoła retoryczna

VIII/ wychowanie humanistyczne w Polsce

1 Wpływ humanizmu na polską myśl pedagogiczną

a/ A Frycz Modrzewski

b/ S Petrycy

c/ S Marycjusz

d/ E Glinczer - Skrzetuski

W epoce Odrodzenia wielkie zmiany dokonują się w pedagogice. Pedagogowie- humaniści starają się przeciwstawić średniowiecznemu systemowi wychowania, jego dogmatyzmowi i supremacji kościoła. Podejmują walkę ze scholastycznym charakterem nauki i religijno-kościelnym charakterem wychowania. Humanizm tej epoki obejmował przeważnie dwory książęce i zamożną burżuazję..

Nowy program kształcenia umysłowego kładzie nacisk na wszechstronny rozwój umysłu i jest programem świeckim. Teologia i filozofia scholastyczna są z niego wykluczone. Kultem otacza się języki starożytne, zwłaszcza łacinę, ale nie skażoną łacinę kościelną, lecz czystą, klasyczną mowę Cycerona i Horacego. Wykształcenie szkolne jest przede wszystkim wykształceniem językowym, humaniści w dużej mierze dbają o wychowanie fizyczne. Zamiast propagowanego przez Kościół umartwiania ciała, pragną wychować ludzi zdrowych, dzielnych i radosnych. Twierdzono, że łagodnością można uzyskać lepsze rezultaty aniżeli surowymi karami

 A Frycz Modrzewski 1503-1572 r., ze średnio zamożnej szlachty, studia AK, domagał się równych kar dla zbrodniarzy wywodzących się ze wszystkich stanów społecznych. Postulat ten, wyprzedzający sądownictwa europejskiego o dwa wieki, był tylko częścią rozległego programu opartego na gruntownie przemyślanych poglądach religijno - filozoficznych, autor

 „O poprawie Rzeczypospolitej”( z 5 części: „O prawach”, „O wojnie”, „O obyczajach” „O kościele” i „O szkole”.), państwo ma objąć opiekę nad oświatą, tworzenie świeckich szkół, rozwój szkolnictwa. Głosił potrzebę reformy państwa - równość obywateli wobec prawa, dostępność szkół, unarodowienie kościoła(król na czele). Równy start życiowy dzieciom różnych stanów, zniesienie przywileju dziedziczenia szlachectwa. Tradycję przystosować do nowych potrzeb (nie niszczyć)

wychowanie moralne: (pierwsze lata życia - fundamenty)

• rozwój fizyczny

• prostota i surowość - bez przesady; obowiązki codzienne; zachowanie w życiu publicznym i prywatnym nie może być kwestią religii.

• praca (nawet zmuszać rózgą)

rodzice podejmują decyzję, czy oddać dziecko do szkół, państwo powinno opiekować się szkołami (część dochodów klasztornych na utrzymanie szkół)

dobieranie uczniów wg uzdolnień

program nauczania (dwa stopnie)

1 triwium, gramatyka i retoryka - przygotowanie ogólne

2 nauka szczegółowa - dla korzyści w wieku dojrzałym, j. klasyczne, filozofia, styl wymowy, deklamacja

! samorząd uczniowski

Sebastian Petrycy z Pilzna (1554-1626), polski pisarz, filozof, lekarz. Studia w Akademii Krakowskiej na wydziale sztuk wyzwolonych. Praca pedagogiczna - szkoła parafialna w Olkuszu, następnie wykładowca filozofii w Akademii i profesor poetyki w szkole przygotowującej na nauczycieli retoryki (kolegium Nowodworskiego). 1589 wyjechał do Włoch i uzyskał na uniwersytecie w Padwie doktorat medycyny. Był lekarzem biskupa Maciejowskiego, Oleśnickich, Lubomirskich. Wychowanie może dowolnie kształtować umysł człowieka

• akceptuje podział na stany: biedni - rzemiosło, bogaci - filozofia, medycyna

• Państwo powinno opiekować się szkołą to jeden z głównych obowiązków władzy; opracować programy; ustalić cele wychowania i kierunki

• troska o nauczycieli

• niesienie przywilejów szlacheckich

• majątki kleru przeznaczyć na stypendia dla uczniów

• nauczyciele jak najlepsze kształcenie

• krytyka kolegiów jezuickich - strach, bojaźń nie są dobre dla zdobywania wiedzy

• wychowanie wg Petrycego (lekarz!!) pielęgnacja niemowląt - odżywianie, nie krępować ruchów strojem, nie przegrzewać, szkoły szermiercze - wychowanie fizyczne

program kształcenia:

• elementarny czytanie i pisanie, triwium (gramatyka, retoryka, dialektyka) nauka w trakcie gier, zabaw, ćwiczeń fizycznych

• średni (szlachta) retoryka, filozofia moralna, retoryka, poetyka, historia, prawo, języki obce: łacina, hiszpański, włoski.

• wyższy (mieszczanie) dostosowanie wiedzy do przyszłych zadań; wszechstronność, wiadomości powierzchowne (medycyna, prawo, teologia, języki - stosunki handlowe, sąsiednie kraje)

• wychowanie estetyczne - muzyka, rysunki, malarstwo

• wychowanie dziewcząt (pierwszy w Polsce) Niższość umysłu kobiety; nauczać: moralności, białogłowskie zabawy (przędzenie, haft, szycie) Wstyd i uczciwość panieńska

Szymon Marycjusz (Maricius) mieszczanin z Pilzna, profesor literatury łacińskiej na Uniwersytecie Krakowskim, doktor praw; kanclerz biskupa chełmińskiego Jana Lubomirskiego

„O szkołach, czyli..” to pierwsza polska książka traktująca o zagadnieniach organizacyjnych - pedagogika i dydaktyka - protest przeciwko obojętności władz wobec potrzeb szkolnictwa wyższego. utwór świecki.

SZKOŁY:

należyte wychowanie świeckie

dobrobyt, pokój, bezpieczeństwo

utrzymanie jedności społeczeństwa

o organizację szkół ma dbać całe społeczeństwo (unowocześnienie programu, poprawa sytuacji nauczycieli, dobór nauczycieli wartość uniwersytetu zależy od profesorów!)

odpowiednia oświata dla króla, szlachty mas ludowych (oświata środkiem poskramiania ludu)

krytyczny stosunek do retoryki (wymowa konieczna jest tylko adwokatom, politykom)

krytyka nieuctwa i demoralizacji kleru (jego rolą powinno być obalenie przywilejów szlacheckich)

Erazm Glinczer Skrzetuski jest autorem pierwszego podręcznika wychowania dla rodziców. (powołuje się na Arystotelesa, Kwintyliana, biblię)

wychowanie synów: legalne związki, matki powinny same karmić swoje dzieci, ograniczać zły wpływ innych dorosłych osób, surowe wychowanie (prostota, skromność, bezwzględność karania), troska o rozwój fizyczny i moralny.

synowie mieszczańscy - „człowiek bez nauki jest podobny do wołu czy cielęcia”, nauka rzemiosła nie wystarcza, należy posyłać syna do szkół. synowie szlacheccy - dwór magnacki (pod warunkiem, ze wcześniej zdobędą zasady moralne i wiedzę) lub szkoła

VIII / 2. Akademia Zamojska (wg Kurdybachy)

• zaognienie stosunków pomiędzy Akademią Krakowską a jezuitami

• sejm elekcyjny(1587) - szlachta żąda od króla otwarcia szkół, które będą wychowywać młodzież

• Zamojski uważa, że szkoły jezuitów cechują się fanatyzmem religijnym. Powinny być kierowane przez władze państwowe, uwzględniać potrzeby rynkowe i gospodarcze (próbował reformować Akademię Krakowską w tym duchu) [St. Batory; Zamojski hetmanem]

• 1594r. - (Zamojski zwraca się do papieża Klemensa VIII o zatwierdzenie akademii w Zamościu prawa i przywileje, uniwersyteckie (kanclerzem ma zostać biskup chełmski, ale „zdecydować o tym, jakie wychowanie może przynieść korzyści Polsce, może tylko ten, kto jest ściśle związany z krajem”)

• 1600r. dyplom fundacji Akademii - władzą zwierzchnią będzie scholastyk, wybierany spośród najbardziej zasłużonych profesorów

• Wg koncepcji jej twórcy miała być "szkołą obywatelską" (schola civilis), przygotowującą młodzież do pełnienia obowiązków w służbie Rzeczypospolitej. Akademię Zamojską organizował, wzorując się na uniwersytetach włoskich, zwłaszcza padewskim. Akademia Zamojska miała 3 wydziały: wstępny (artes), przygotowujący do właściwych studiów, oraz prawa i medycyny.

Program trzystopniowy

• poziom elementarny - chłopcy 7lat

*kl. 1 - czytanie i pisanie w j. polskim; następnie alfabet łaciński i grecki; gramatyka(po opanowaniu alfabetu)

*kl. 2 (dwuletnia) - prozodia {pieśń śpiewana do muzyki; brzmienie, akcent sylaby, językozn. dział zajmujący się zagadnieniami związanymi z akcentem, iloczasem, intonacją oraz ich stosowaniem w wersyfikacji, poezji.}; zasady składni łacińskiej i greckiej; ćwiczenia pamięci (powtarzanie zdań np. Cycerona); wychowanie fizyczne

*kl. 3 (dwuletnia) - retoryka (przekłady łacińskie, greckie, polskie)

• studia akademickie po ukończeniu poziomu elementarnego (ok. 13 lat)

*4 pierwsze katedry - rozszerzony poziom quadrivium (arytmetyka + geografia; muzyka; astronomia; logika; metafizyka; fizyka{nauka o świecie przyrody}

*następnie retoryka (nie jako cel, ale jeden z przedmiotów potrzebnych w polityce)

3 studia wyższe - przygotowanie do życia gł. politycznego

*Katedra filozofii moralnej i polityki (1 - Etyka nikomachijska Arystotelesa, 2 - Ekonomika Ksenofoba, 3 - nauka polityki Arystoteles, Platon, Cyceron; ustroje państwowe, przykłady patriotyzmu)

*Prawo (2 katedry) 1 - wiadomości wstępne, statuty polskie, konstytucja, historia ustroju polski; 2 - wiedza użyteczna.

• szkoła wyłącznie dla synów szlacheckich

• cele wychowania:

• 1 dobro ojczyzny nad życie pozagrobowe

• oświata przystosowana do potrzeb kraju

• wykształcenie obywatelskie

• Po śmierci kanclerza Akademia zaczęła jednak powoli tracić na znaczeniu. Wreszcie w 1784 r. po 190 latach funkcjonowania została zamknięta przez władze austriackie. Od 1916 r. w gmachu Akademii Zamojskiej mieści się I Liceum Ogólnokształcące imienia Jana Zamoyskiego.

IX/ wychowanie w czasach nowożytnych

1 Życie, praca i poglądy Jana Amosa Komeńskiego

Czech, urodził się w Niwicach na Morawach, 1592-1670 Należał do sekty Braci czeskich, (odgałęzienie. Husytyzmu)

• szkoła elementarna - język czeski, rachunki, katechizm swojego wyznania, śpiew

• szkoła średnia (dopiero po 16 roku życia - brak rodziców) bicie, strach, nienawiść

• do nauki, łacina)

• 20 lat - studia teologiczne pod kierunkiem J. Alsteda (reforma szkół w Holandii chłopcy i dziewczęta razem, j. ojczysty, szkoły elementarne w każdym mieście Komeński miał możliwość przyglądania się)

• studia w Heidelbergu nad dziełami: Keplera, Galileusza, Kopernika

• Powrót na Morawy - zostaje nauczycielem, kierownikiem szkoły, jest duchownym

• 1618 wojna trzydziestoletnia - Komeński ucieka do Polski, znajduje opiekę u magnatów Leszczyńskich, w Lesznie (Wielkopolska) Zostaje nauczycielem, a następnie zastępcą rektora. (niski poziom, brak podręczników) Prowadzi badania naukowe, Pisze Encyklopedię

• „Dydaktyka” w j. czeskim - podręcznik ogólnoludzki (dostępność do nauki bez względu na płeć, pochodzenie, majątek; apel do przyszłych władz czeskich) Memoriał o reformie szkolnictwa obowiązek szkoły sześcioletniej, następnie dla zdolnych szkoła średnia - 6 lat celem przygotowania do studiów (na przykładzie Holandii) „

• „Pansofia” = wszechwiedza - tłumaczenie i dotychczasowej wiedzy; uniezależnienie wiedzy od łaciny - nauka dla wszystkich); organizacja właściwa; nauka dla wszystkich. Zebrany dorobek kultury natura i teologia. „bycie człowiekiem rozumnym, panem stworzeń, podobnym do stwórcy” - kobiety też są podobne, należy je uczyć, także dzieci upośledzone i kalekie!

• podręcznik łaciny „Drzwi języków otworzone” w drugim wydaniu RYCINY! „Orbis sensulium pietus”

• „Informatorium scholae maternae” -pierwsza pedagogika przedszkolna /wstępny etap, przed pójściem do szkoły/

• reforma szkoły w Lesznie

• wyjazd do Londynu (ale brakuje mu środków na reformę)

• Szwecja - opracowanie podręczników (liczył na pomoc braci czeskich)

IX / 2. System szkolny Komeńskiego

- organizacja szkól, program, metody nauczania „natura przygotowuje materiał, potem nadaje mu kształt”; metody nauki powinny być dostosowane do rozwoju dziecka, wiedza jasna, gruntowna, obserwacja natury 1. zrozumienie 2. nauczanie. Bez gwałtownych skoków, powoli systematycznie; metoda stopniowania: łatwe - trudne. Poznanie zmysłowe - wszystkimi zmysłami (wzrok, słuch, węch, smak, dotyk) Ilustrowane podręczniki. Opowiadanie codziennie kolegom lub rodzicom, „czego dziś nauczył się w szkole” a także, chłopiec powinien uczyć kogoś młodszego ~ korepetycje. Nauka na indywidualnych zainteresowaniach. Bez kar - przyroda nikomu i niczemu nie grozi. Nauka dla życia.

1 szkoła macierzysta

• wskazania dla kobiet ciężarnych - ruch, odżywianie

• zabawki w celu pobudzenie twórczości, place zabaw

• powolne wprowadzanie pojęć, pojęcia zastępcze, ogólne - poznawanie otoczenia

• nauka moralności, troska higienę, sport

przygotowanie do nauki szkolnej

2 szkoła elementarna - szkoła języka ojczystego obowiązkowa dla wszystkich: biednych, bogatych, chłopcy, dziewczęta - (tylko w teorii) 6 lat

• czytanie, pisanie, rachunki, geometria praktyczna, śpiew, religia (swojego wyznania) i moralność, ekonomia, polityka, historia powszechna, kosmografia, fizyka (życie przyrody)

• przykłady z życia, nauka na doświadczeniach, do codziennego stosowania, wiedza ogólna, encyklopedyczna

• szkoła średnia - łacińska dla wszystkich o ambicjach wyższych niż rzemieślnicze, tylko chłopcy. (szkoła filologiczno retoryczna + nauki przyrodnicze)

• 6 klas triwium + quadrivium, filologia - 4 języki: łacina, greka, hebrajski, język ojczysty

• arytmetyka i geometria rozwój umysłu

• etyka - Arystoteles

• przyroda - zoologia, botanika, rolnictwo, fizyka, medycyna

• geografia

-- wiedza encyklopedyczna, podstawa do studiów

studia uniwersyteckie - charakter zawodowy, dla przyszłych uczonych, 6 - letnie

IX / 3. Poglądy pedagogiczne Johna Locka (1682-1704)

Pochodził z zamożnej rodziny prawniczej, Anglik, niechętny wobec Rządów królewskich, uczył się w elitarnej szkole w Westminster pod Londynem (rózga, nauczanie publiczne), studia w Oxfordzie - medycyna, został lekarzem lorda Aschleya i wychowawcą jego syna. Wygnany, zamieszkał w Holandii tam powstało większość jego dzieł: m.in. „Myśli o wychowaniu.” (szkoły pracy - dla dzieci robotników korzystających z zapomogi. przy parafiach, dzieci 4-14 lat, w niedzielę kazania +nabożeństwo chłopcy terminowali u rzemieślników, rolników… po skończeniu 14 lat)

WYCHOWANIE GENTELMENA - wychowanie prywatne, domowe! Gentelmen ma być wychowywany przez nauczyciela prywatnego w trzech aspektach: ciało charakter umysł

Odrzucenie cech wrodzonych - człowiek rodzi się jako „tabula rasa” czysta tablica, którą życie i wychowanie zapisuje. Stajemy się dobrzy lub źli w wyniku wychowania!!! 2 źródła wiedzy: zmysły i wewnętrzna praca umysłu. Dziecko i dorosły mają taki sam umysł, ale dziecko nie uświadamia sobie swojej wiedzy. „wiedza i wolność jest sprawą jedynie swobody tych, którzy mają dużo wolnego czasu od zajęć”

• ciało - wychowanie fizyczne to początek procesu wychowania. „w zdrowym ciele zdrowy duch” Hartowanie (boso, zimna woda, pływanie, przyzwyczajanie do upału i zimna), dieta - zakaz mięsa do 2 roku życia (potem niewielkie ilości), żadnych trunków; potrawy mokre, mleczne, proste, skromne. Ograniczanie lekarstw! Szkodliwe owoce: śliwki i winogrona. Sen - duża ilość, regularne wstawanie, posłanie twarde. Dobry wpływ powietrza i słońca na cerę i zdrowie! Ubieranie: bez czapek, rękawiczek, długich, obcisłych ubrań

nie rozgraniczać chłopcy - dziewczęta!

• charakter - wychowanie moralne. zasady etyczne - religia (ale bez czytania biblii, gdyż jest ona za trudna) Elegancja, kierowanie się rozumem(!), bez kar cielesnych (zamiast tego - zawstydzanie lub pochwała). Rola rodziców - autorytet. Wypracowanie: umiaru, poskramianie zachcianek, ale nie wymagać za dużo. Ważna jest obserwacja dziecka, ale z pozostawieniem mu swobody, potrzebnej dla rozwoju osobowości. Dyscyplina na wskazaniach rozumu: „niewielka ilość lat, niewielkiej ilości praw wymaga” Karać tylko złą wolę i krnąbrność!!

• umysł - rozum. Każde zachowanie podporządkowane rozumowi. Nauczanie - poznanie przez obserwację, zwłaszcza gry i zabawy. Szkoła jest „zarazą niedouczenia, błędów, oszustwa, gwałtów, zarozumiałości” Wykształcenie jest tylko dodatkiem, ważna jest wiedza moralna i polityczna.

KOLEJNOŚĆ:

-j. ojczysty - biegłe opanowanie, j. francuski - konwersacja (handel, polityka, kultura), łacina - bez reguł, tylko lektura klasyki, greka - tylko dla naukowców

-geografia, arytmetyka, geometria, chronologia, historia, astronomia, anatomia człowieka, prawo, przyroda, etyka

-rzemiosło (ogrodnictwo, stolarstwo!!!)

-nauka tańca, szermierki, jazdy konnej

-zadaniem wychowania jest rozwój

-ogólne informacje z dziedzin wiedzy, podróże(!)

program - humanitarny, zmierzający do osiągnięcia szczęścia doczesnego. Kształcenie umysłu sprowadza się do zdobycia umiejętności wyciągania wniosków. Gentelmen powinien mieć zgrabne ruchy, ładnie się poruszać, być uprzejmym, towarzyskim…

X/ próba reformy państwa przez wychowanie klasy panującej

1 Stanisław Konarski - życie, działalność, dzieła pedagogiczne

• Urodzony w 1700r, w Żarczycach, Ukończył kolegium pijarskie w Piotrkowie (niechęć do jezuitów)

• 2 -letni nowicjat pijarski w Podolińcu

• nauczyciel poetyki i retoryki w kolegiach pijarskich, potem w Warszawie (oficjalny mówca zakonu)

• Studia w Colegium Nazarenum w Rzymie (języki nowożytne, arytmetyka, geometria, fizyka, nowa filozofia. + Kunszty: lekcje tańca, śpiewu, szermierka, jazda konna, gra w piłkę) - Konarski uczył się tak dobrze, że po 2 latach powierzono mu obowiązki nauczyciela retoryki (praca trwała 2 lata)

• Wyjazd do Paryża - poznaje najlepsze zakłady wychowawcze

• Polska - współpraca z biskupem kijowskim, Józefem Załuskim - wydanie „Wolumina legiom”

• broszura w obronie Poniatowskiego

• nauczyciel retoryki w kolegium krakowskim (okres dążeń do reformy życia społecznego i politycznego w Polsce - Leszczyński: „Głos wolny, wolność ubezpieczający”)

• 1737r Konarski kształci nauczycieli w duchu „nowego wychowania” nauka: historii, geografii, nowych zasad wymowy. uświadamia szkodliwość dotychczasowego wychowania i wyszukuje wśród nich najzdolniejszych na swoich przyszłych współpracowników

• 1738r pierwszy asystent prowincji polskiej (dla szkolnictwa pijarskiego)

• 1740r władze pijarskie uznają projekty Konarskiego - polecenie przeprowadzenia reform w całym szkolnictwie pijarskim

X / 2. Collegium Nobillum - cele i program

• opierając się na zarządzeniach władz zakonnych, Konarski otwiera w Warszawie w 1740r Collegium Nobillum

• W druku 2 podręczniki jego pióra: „Gramatyka łacińska” i „O poprawie błędów wymowy” (gramatyka - skromna i prosta, polskie tłumaczenia, pytania - odpowiedzi, deklinacje również w j. polskim) ( O poprawie.. - rozmów pomiędzy Cezjuszem, Nowianem i Laureatem. Potępienie gadulstwa mówców - brak treści, sztuczność, niejasna treść.)

• celem polityczne i moralne odrodzenie magnatów, wychowanie pomagające zrozumieć konieczność przeprowadzania reform (tylko chłopcy z dobrych domów - wysokie opłaty 80 dukatów rocznie)

• najwyżej 2 chłopców w sypialni, zakaz przeludniania sal szkolnych, cudzoziemscy lokaje, obfite i doskonałe posiłki, higiena i czystość w szkole, specjalna troska dla nauczania języków obcych i wychowania salonowego. Edukacja religijna - potrzebna, ale nie jedynym czynnikiem właściwego wychowania moralnego (wg Konarskiego) Głównym motywem uczciwego postępowania - poczucie honoru, pragnienie sławy i czci własnej, wzgląd na przyszłe dobro, umiłowanie sprawiedliwości. Najważniejsze: dobro ojczyzny! Kary poniżające - unikanie!

• program 5 klas ale II, IV i V dwuletnie - nauka 8 lat. Po ukończeniu ostatniej klasy mogli jeszcze uczęszczać na dwuletni kurs prawa ojczystego i międzynarodowego.

• pierwsze klasy - przygotowawcze; następnie retoryka; filozofia (scholastycy + filozofia nowożytna) w drugim roku - matematyka, fizyka, astronomia, biologia, geologia;

• kunszty: nauka tańca, gimnastyka, musztra wojskowa, jazda konna

• łacina - (podręcznik Komeńskiego) + arytmetyka, języki obce - nowożytne, historia Polski i powszechna, geografia, fizyka i filozofia racjonalistyczna. Systematyczna lektura gazet francuskich i niemieckich. Teatr - przyzwyczajanie do występów (wystawiał w karnawale tragedię w j. polskim oraz komedię w j. francuskim

• język ojczysty! ( w kl. II - historia polski, w III - równorzędny język łacinie.

• 200 tematów Konarskiego (zakaz omawiania innych zagadnień) ważna kolejność. Domagał się by króla, sędziów i posłów wybierać większością głosów, znieść pańszczyznę (np. czynsz zamiast)

• przywilej od Augusta III nadający CN prawa szkoły rycerskiej.

X / 3. Szkoła Rycerska Księcia Adama Czartoryskiego

(Akademia Szlachecka Korpusu Kadetów w Warszawie)

• ST. August Poniatowski (reformy) założył Akademię Szlachecką Korpusu Kadetów w Warszawie 1765, zwaną popularnie Szkołą Rycerską celu pozyskania sobie biedniejszej szlachty i zyskania przyszłych współpracowników. Rekruci - synowie niezamożnej szlachty.

• na czele szkoły komendant - A. Czartoryski (+ zastępca komendanta, 3 wyższych oficerów, 3 adiunktów, +brygadierzy i podbrygadierzy)

• szkoła całkowicie pokrywała koszt utrzymania uczniów, zaopatrywała ich w podręczniki - biblioteka na terenie szkoły, gabinety zaopatrzone w specjalne urządzenia do nauki fizyki, w zbiory mineralogiczne itp.

• PROGRAM NAUCZANIA - szkoła średnia, ogólnokształcąca z przedmiotami zawodowymi. (program ten ulegał zmianom)

• W pierwszych latach - charakter wojskowy. Chłopcy, 16-18 lat. (matematyka teoretyczna i praktyczna, zasady fortyfikacji, rysunki, języki nowożytne, nauki wyzwolone, prawa natury)

• Po reformie z 1768 - chłopcy od 8 roku, program podzielono na części: przygotowawczą, zawodową i odrębną część zawodową.

• Głównym zadaniem - wychowanie i przygotowanie ideowe kadetów do reform w Polsce

• wychowanie fizyczne - gry i zabawy, wycieczki w okolice podmiejski

• etykieta - uroczystości dworskie, kodeks towarzyski

• Zwrócenie się do Towarzystwa literatów w Polsce o pomoc w opracowaniu podręczników całkowicie dostosowanych do potrzeb szkoły

• „katechizm kadecki” (autorstwa Czartoryskiego, skierowany do wstępujących do szkoły) 26 punktów - etyka indywidualna i społeczna. Podstawy moralności to poczucie honoru i lęk przed wstydem z powodu niewłaściwego postępowania.

• „Definicje różne przez pytania i odpowiedzi” - charakter podręcznika moralnego dla całej szlachty

• Wychowanie przez starszych po pewnym czasie postanowiono zastąpić organizowaniem dekurii opartych na zasadach samorządu kadetów. (przypominały zastępy harcerskie) każda dekuria składała się z 4 zaprzyjaźnionych kadetów + dekuriona (kadet wzorowy w nauce i zachowaniu) -praca nad własnym rozwojem.

• wychowankowie: Tadeusz Kościuszko, Julian Ursyn Niemcewicz, Jakub Jasieński

X / 4. Powstanie, zamierzenia i działalność Komisji Edukacji Narodowej

W 18 wieku był coraz silniejszy obóz postępowy w Polsce, który zmierzał do gruntownej reformy ustaw (ustroju RP). Zmierzał do przeciwdziałania anarchii magnackiej, zniesienia “liberum veto”, odnowy roli sejmu. Dążono do zerwania z wychowaniem kościelnym, zakonnym na rzecz wychowania państwowego.

Akademia Jagiellońska zachowywała się opornie wobec reformacji, trwała na pozycjach katolickich, stronili od niej wszyscy innowiercy. Pod względem naukowym przestała dorównywać uniwersytetom zagranicznym, co powodowało, że młodzież szlachecka zaczęła poszukiwać wykształcenia wyższego poza zagranicą. Skutkiem odpływu z uczelni uczniów zamożnych, akademia miała coraz mniej mecenasów i ubożała. Uczyło się w niej wtedy więcej mieszczaństwa niż szlachty. Próby reformowania tej uczelni nie dawały rezultatów i dlatego Akademia Jagiellońska podupadała systematycznie.

Młodzież szlachecka kształciła się w Kolegiach Jezuickich lub wyjeżdżała za granicę. Kolegia Jezuickie kształciły szlachtę w bezwartościowej erudycji, retoryce i spekulacjach filozoficznych z nastawieniem dewocyjnym i nietolerancyjnym. Podobnie szkolnictwo parafialne, miejskie i wiejskie było bardzo nikłe, ubogie i na niskim poziomie. Ich zadaniem było głównie nauczanie katechizmu i uświadamianie ludności o obowiązkach religijnych. Nadzór nad nauczycielami miało duchowieństwo a przede wszystkim proboszcz. Władza świecka nie troszczyła się w ogóle o los szkół parafialnych. Nawet w miastach szkoły te liczyły tylko po kilkunastu uczniów (chłopców).

Opłakany stan oświaty i szkolnictwa w 18 wieku wymownie przedstawił Hugo Kołłątaj w dziele “Stan oświaty w ostatnich latach panowania St. Augusta”. Był on wybitnym mężem stanu i pedagogiem. W swoim dziele twierdził m.in., że najwyższe warstwy społeczne przestały właściwie mówić po Polsku i przeszły całkowicie na język francuski.

Szkoły ówczesne prowadzone przez zakony jezuitów, bernardynów i pijarów uczyły ogół szlachecki łaciny (panowała ona w urzędach, sądach, trybunałach). Mowa ojczysta była całkowicie zaniedbana. System wychowania opierał się na karach cielesnych (rózgi, zamykanie w ciemnicy). Czas szkolny był wypełniony nieużytecznymi ćwiczeniami, suchymi konceptami retorycznymi.

Pod koniec 18 wieku narastają przemiany ideologiczne, społeczne i polityczne oraz działania rewolucyjne. Wzrastają tendencje do sekularyzacji szkolnictwa. Powodują odradzanie się ruchów oświatowych, dlatego też w 1773 roku papież Klemens XIV pod wpływem opinii publicznej kasuje zakon Jezuitów i w związku z tym następuje zamknięcie licznych Kolegiów Jezuickich. Obradujący w tym czasie sejm dochodzi do wniosku, gdyż w celach organizacji nowego systemu edukacji należy powołać specjalny urząd a na cele oświatowe przeznaczyć wielkie majątki skasowanych zakonów.

Tak powstaje Komisja Edukacji Narodowej jako konsekwencja rozwoju ekonomicznego i intelektualnego kraju. Pierwsza w Europie centralna państwowa władza szkolna. Nie podlega ona żadnemu ministerium, lecz jest zależna od Sejmu. Jej działalność jest najbardziej postępowym kierunkiem reformowania oświaty polskiej ocenianych wysoko przez działaczy zagranicznych. Na członków KEN zostali powołani mężowie ówczesnej Polski: biskupi Masalski, Poniatowski, podkanclerzy Chreptowicz i książe Czartoryski, Zamoyski i Potocki i inne osoby oddane sprawom dydaktycznym i pedagogicznym kraju.

Po raz pierwszy na gruncie polskim została sformułowana zasada powszechnej edukacji, chociaż ze zróżnicowaniem na poszczególne stany z żądaniem, aby każdy stan był kształcony wg: swoich potrzeb. Stąd wzięły się 4 rodzaje szkół wg: projektu Franciszka Bielińskiego.

dla chłopów - uczyła czytania, pisania, religii, rachunków, a także początków fizyki i geometrii w zastosowaniu do praktycznych potrzeb rolnictwa

dla mieszczan - obok wiadomości elementarnych miała być nauka niemieckiego, początków prawa, rzemiosła i handlu

dla szlachty - nauczanie początkowe w domu szkoły średnie - dwustopniowe, pierwszy - trzyletni z nauką jeżyków obcych, drugi - czteroletni poświęcony naukom realnym

dla duchownych - seminaria duchowne po ukończeniu szkoły szlacheckiej. W programie znajdowały się sposoby uczenia dzieci.

W 1775 roku zostaje powołane Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych - jest to doradczy wydział naukowo - pedagogiczny KEN - u. Dostarcza dobrych ekspertów, znawców techniki szkolnej, wizytatorów, autorów podręczników. Podstawowe ustawy i przepisy wydał w 1781 i 1783 roku.

Największą zasługą KEN było to, że zerwała z tradycyjnym od czasów średniowiecza monopolem kościoła na wychowanie i oświatę. Jako instytucja świecka powołana na drodze ustawodawczej wychowanie młodzieży ustanowiła funkcją państwową, dokonała tego w 1773 roku, o co dopiero 20 lat później walczyła rewolucja francuska.

KEN - przeprowadziła reformę szkolnictwa wyższego Uniwersytetów Krakowskiego i Wileńskiego, które były w zastoju. Szczególne zasługi położył w tym względzie H. Kołłątaj reformując Akademię Krakowską. Młodzi uczeni wnoszą nowego ducha do uczelni oraz głęboką wiedzę zamiłowanie do nauki i badań naukowych. W uniwersytetach zaczyna rozwijać się myśl teoretyczna i badawcza. KEN inicjuje i popiera badania naukowe zwłaszcza w dziedzinie nauk matematyczno - przyrodniczych. KEN - organizuje na nowo szkoły średnie zwane wydziałowymi. Opracowała dla nich przepisy, wprowadziła nowy program nauczania bardziej przystosowany do życia (obejmuje on j. polski, j. obce z ograniczeniem łaciny, przyrodę matematykę, fizykę, chemię, geografię, historię i tzw. naukę moralną. Doceniając rangę i wagę zawodu nauczycielskiego KEN tworzy osobny stan nauczycielski znany stanem akademickim nauczyciela i zapewnia mu uniwersyteckie wykształcenie, w seminariach akademickich przy szkołach głównych. KEN tworzy także seminaria dla nauczycieli szkół parafialnych. Szkoły parafialne po raz pierwszy stają się w szerokim zakresie dostępne dla dzieci chłopskich.

W przepisach dla nauczycieli KEN stwierdza, że dzieci można tylko wyróżniać za pilność, cechy charakteru a nie za urodzenie. W szkole parafialnej uczono czytania i pisania po polsku, rachunków oraz zajęć ogrodniczych i rolniczych. Pod wpływem grup konserwatywnych KEN musiał się wycofać ze swych dążeń do rozbudowy sieci szkolnictwa elementarnego i zrównania dzieci chłopskich z mieszczańskimi i szlacheckimi.

Przy pomocy Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych KEN opracowała i wydała pierwsze podręczniki do nauki szkolnej. Niektóre na bardzo wysokim poziomie “Elementarz dla szkół parafialnych” “Gramatyka języka polskiego” oraz podręczniki matematyki, przyrodoznawstwa, logiki i inne. Szereg podręczników przetłumaczono z języków obcych.

Grzegorz Piramowicz opracował wskazówki dla nauczycieli pod tytułem “Powinności nauczyciela w szkołach parafialnych”. Z edukacja umysłową i moralną KEN wiąże ściśle WF, ćwiczenia i gry ruchowe na świeżym powietrzu oraz ćwiczenia przydatne do służby wojskowej.

KEN stworzył dla dziewcząt pewne formy wychowania przeciwstawiając się modnemu wychowaniu francuskiemu. Nakazując wychowywać dziewczęta tak by “wiedziały” i były czynną częścią narodu.

KEN - pracowała przez 20 lat, aż do upadku RP. Praca jej nie była łatwa biorąc pod uwagę wzrost nastrojów konserwatywnych wśród szlachty w II okresie polskiego oświecenia. Musiała pokonywać nieprzewidziane przeszkody. Jej szkoły zwalczali dawni Jezuici a także zachowawcza część szlachty, która nie chciała posyłać swych dzieci do szkół niełacińskich.

Na pracy KEN ciążyło piętno stanowości, mimo to jest niepodważalna jej myśl pedagogiczna, jej praca i działalność była postępowa i owocna. Z jej szkół wyszło wielu światłych i postępowych ludzi reformatorów RP. Na tradycjach KEN opierało się później wielu późniejszych postępowych polskich poczynań oświatowych. W okresie porozbiorowym KEN i jej spuścizna stały się “chlebem oświaty polskiej”.

Zawdzięczamy jej stworzenie systemu oświatowego (szkolnego) w Polsce. Zreformowanie szkół wyższych i opracowanie programu nauczania oraz podręczników szkolnych. Stworzenie odrębnego stanu nauczycielskiego, i organizacja administracji szkolnej. Wydaniu szeregu ustaw regulujących zadania systemu oświaty i wychowania, opracowanie praw i obowiązków nauczycieli, administracji szkolnej a także szerzenie postępowych idei pedagogicznych. Swoistym wyrazem uznania działalności KEN było nadanie zasłużonym nauczycielom, pedagogom medalu KEN. Przyjęto też obchodzenie corocznie święta KEN jako święta nauczycieli w październiku, miesiącu, w którym powstała KEN (1773-1794).

*

• Powołanie przez sejm ustawy (przy „pomocy”)ST. Augusta dnia 14.10.1773 - KEN to pierwsza w Europie, świecka władza szkolna, odpowiedzialna przed parlamentem, oparta współzależała zasadę kolegialności, miała pełną niezależność prawno - administracyjną, współzależała od 1776 także materialną

• skład KEN - 8 członków - 2 dostojników duchownych, biskup wileński Ignacy Masalski, biskup płocki Michał Poniatowski. Świeccy: senatorzy: podkanclerzy litewski Joachim Chreptowicz, wojewoda gnieździeński książe August Sułkowski. Stan rycerski: pisarz Wielkiego Księstwa Litewskiego Ignacy Potocki, generał ziem podolskich Adam Kazimierz Czartoryski, były kanclerz koronny Andrzej Zamoyski, starosta kopaniecki Antoni Poniński.; liczba członków wzrosła 1773-1774 - 38 komisarzy

• Komisja współdziała z Komisją Administracyjną, reformą wojska

• Przyczyny: rozbiory, kasata zakonu jezuitów, przejęcie majątków jezuickich

• początkowo tylko sprawy edukacji „młodzi narodowej szlacheckiej”, ale 10.12, podjęto uchwałę o zorganizowaniu systemu powszechnego nauczania(szkoły parafialne)

• posiedzenia na zamku królewskim, trzy razy w tygodniu

• pierwszy akt publiczny to „Uniwersał” z 24.10.1773 Grzegorza Piramowicza (skład i zadania komisji)

• zadania: jednolity system nauczania. Zbiorowa inicjatywa (rozważanie głosów z zewnątrz)

ZARYS DZIAŁANIA KEN

• etap pierwszy - siedmioletni (przejęcie majątków, zarządzanie pieniędzmi - głównym kasjerem Joachim Lelewel) Zasada trójstopniowości szkoły parafialne - rolnicy i rzemieślnicy, powiatowe i wojewódzkie - szlachta /podział stanowy/ Ostatnie ogniwo to akademie. Wizytacje wykazały:

• nauczyciele - głównie byli jezuici

• brak podręczników

• niechęć profesorów do nowego systemu

• w celu zaopatrzenia szkół w podręczniki KEN powołał 10.02.1775r Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych

• etap drugi 1780 - 1788 (Sejm Czteroletni) rozszerzenie Towarzystwa do K.E. i uporządkowanie organizacji szkół.

• Reforma Akademii Krakowskiej w 1777r (Hugo Kołataj) - przygotowanie nowych kadr, dalszy rozwój szkolnictwa

• reforma Akademii Wileńskiej (Marcin Poczobutt)

• Dekret - szkoły w Koronie przechodzą pod zarząd Szkoły Głównej w Krakowie, szkoły na Litwie -zarząd Szkoły Głównej w Wilnie

• Rzeczpospolita - 10 wydziałów szkolnych o zasięgu szerszym niż województwa (Korona 6 wydziałów)

• etap trzeci 1788 - 1794 rozpad Komisji. (walka o zmianę ustroju)

• Zamiast Towarzystwa do K.E. - Departament Rządowy (organ nadzorczy nad szkołami)

X / 5. podstawowe cele i zadania Towarzystwa Do Ksiąg Elementarnych

1. Powstaje z inicjatywy Ignacego Potockiego w 1775r., działa pod jego przewodnictwem. Skład: nauczyciele - praktycy (pierwsi członkowie eks - jezuici)

2. Działalność: stworzenie programów szkolnych, nadzór i kontrola szkolnictwa, prace ustawodawcze programy były zlecane nauczycielom

3. program dla szkoły średniej (prawidłowy związek między dziedzinami wiedzy. Równowaga w nauczaniu. Nauki przyrodnicze, łacina na drugi plan, głównie język ojczysty)

4. podręczniki rozwój na drodze tzw. komisu (zlecenie napisania - zatwierdzanie gotowych podręczników) lub konkursu („obwieszczenia” w kraju i za granicą, głównie książki elementarne - zupełnie nowe) /5 książek napisanych przez cudzoziemców/

X / 6. reforma szkół głównych

• „przepisy na szkoły wojewódzkie” z 1774r. Rola nauczyciela w nowym systemie edukacyjnym (przygotowanie uniwersyteckie)

• reforma Akademii Krakowskiej 1777 - 1781 - Hugo Kołłątaj

• Szkoła Główna Królestwa, utworzono laboratoria, gabinety przyrodnicze, ogród botaniczny, obserwatoria astronomiczne, zorganizowano biblioteki.

• wykładowym językiem - język polski

• unowocześniono metody pracy

• jako pierwsze Kolonie Akademickie - szkoły Nowodworskiego (zniesienie filozofii prepatetycznej, wprowadzenie katedr z dziedziny mat - przyrodniczej. m in. historia naturalna, prawa natury, ekonomia polityczna)

• metoda analityczna, potrzeby wiązania nauki z życiem kraju

• 4 kolegia: teologiczne, medyczne(dla cyrulików i farmaceutów), prawnicze i fizyczne. W ostatnich latach reformy zmieniono na dwa z 6 wydziałami: 1 moralne - teologia, prawo, literatura; 2 fizyczne - fizyka, matematyka, medycyna.

• reforma Akademii Wileńskiej - Marcin Poczbutt (metody pracy, laboratoria, ogród, obserwatorium… jw.)

• reforma nowa hierarchia szkół i tzw. stan akademicki(nauczyciele szkół średnich podlegający rektorowi szkoły głównej) Rektorom podlegali bezpośrednio rektorowie wydziałów, sprawujący władzę zwierzchnią nad podwydziałowymi okręgami, szkołami prowadzonymi przez zakony, pensjami prywatnymi i szkołami parafialnymi. (obowiązek corocznej wizytacji)

• 2.10.1780 otwarto seminarium dla profesorów przy Szkole Głównej Krakowskiej, kierowane przez A. Popławskiego. (zreformowane przez H.Kołłątaja) W 1783 podobna instytucja powstała w Wilnie.

• selekcja kandydatów - stan zdrowia, obyczaje, dykcja, poziom wiedzy. (początkowo 5 lat, potem 4. Obowiązkowo 2 referaty w ciągu roku, praktyki, cotygodniowe popisy; możliwość stypendium300 - 400 zł/rok)

XI/ relacje zachodzące między nauczycielem i uczniem w dziejach HW

Sokrates, Kwintylian, Okoń [sprzężenie zwrotne] proces nauczania i uczenia N=U

Dewey (pedagogika progresywistyczna - szkolnictwo eksperymentalne) proces uczenia się N<U

Średniowiecze, Herbart - proces nauczania N>U

XI / 1. poglądy pedagogiczne Jana Fryderyka Herbarta

Oparł swój system na: etyce, która ukazuje cel wychowania, psychologii, która wyznacza drogi do celu. Nauka o zainteresowaniach - wewnętrzna dążność do zachowania w świadomości różnorodnych wyobrażeń i myśli lub częste przywoływanie ich do niej. Wychowanie nauczające - wpojenie dziecku jasnych idei i wyobrażeń, wpływanie na postępowanie dziecka. Wiedza w połączeniu z dyscypliną.

FORMALNE STOPNIE LEKCJI - kolejne czynności, jakie wykonuje nauczyciel na zajęciach (bez względu na wiek, przedmiot)

jasność - rozbicie materiału na elementy pierwsze i skupienie na nich uwagi uczniów

kojarzenie ogarnięcie większej ilości szczegółów

systematyzacja - uogólnienia, nowe fakty w dotychczasowej wiedzy, ujęcie w całość

metodyczność zastosowanie wiedzy w praktyce - wykonywanie zadań, przywoływanie

* uczeń w trakcie uczenia powinien przejść wszystkie etapy, które przeszła ludzkość w ciągu historii rozwoju kultury (uporządkowanie materiału wg etapów historycznych)

* całkowite zlekceważenie samodzielności uczniów w procesie zdobywania wiadomości - wszystko zależy od nauczyciela (proces nauczania - nauczanie pod dyktando nauczyciela)

* Nauczanie ma być poglądowe i analityczne. (uporządkowanie i pogłębianie materiału) oraz syntetyczne (poznawanie nowych rzeczy w odniesieniu, do znanych już)

* wartość tylko pracy umysłowej

* oświata dla bogatych (chłopi niższość moralna i intelektualna)

* habilitacja w Getyndze „główne punkty logiki”. „Pedagogika ogólna z celu wychowania wysnuta”, Główne punkty metafizyki. (potem prace psychologiczne i filozoficzne)

XI / 2. podstawowe założenia pedagogiki progresywistycznej

Dewey, Herbart, Pestalozzi, Dawid

John Dewey założył szkołę eksperymentalną przy Uniwersytecie Chicagowskim. (dzieci klas średnich i wyższych, wysoka opłata) &-letni eksperyment, mający odpowiedzieć na 4 pytania

1 jak powiązać szkołę z domem

2 Co zmienić w historii przyrodoznawstwie, sztuce, żeby nadać temu pozytywne i realne znaczenie w życiu dziecka

3 jak połączyć naukę czytania, pisania, arytmetyki z codziennym życiem

4 Jak rozwinąć indywidualne zdolności dziecka

Szkoła na model domu wiejskiego, najważniejsze jest dziecko a szkoła i rodzina mają pomagać mu w samorozwoju

Pedagogika progresywistyczna - ośrodkiem programów i metod jest dziecko. Wiedza jest na drugim planie. Wystarczy, że dziecko ją nabywa, kiedy jest mu potrzebna do osiągnięcia celu. (wzbogacenie świata doświadczeń dziecka, potęgowanie jego aktywności, rozwój zdolności

Koncentracja tego kierunku na okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym

organizowanie warunków dla samorozwoju (wykład0

1 odczucie trudności

2 sformułowanie problemu

3 formowanie hipotez

4 weryfikacja hipotez

5 wnioskowanie końcowe - zastosowanie zdobytej wiedzy i umiejętności w praktyce.

XI / 3. podstawowe założenia pedagogiki współczesnej (wg Chmaja)

Prądy i kierunki

1. pedagogika naturalistyczno - liberalna (na podstawie nauk biologicznych, realizowanie programu ułatwiającego walkę o byt, wychowanie - przystosowanie do porządku społecznego -liberalizm) J. Korczak, M. Montesori - „nowe wychowanie”; M. Grzegorzewska, H. Rowid - teoretyk „nowego wychowania'

2. Pedagogika socjologiczna - (każda jednostka jest związana historycznie za swoim środowiskiem społecznym - ta więź ma wpływ na cały jej rozwój) J. Dewey

3. pedagogika kultury - (przeciwstawienie się naturalistycznej oraz technicznej mechanizacji życia. Kształcenie - przez wprowadzenie w obiektywny świat wartości kulturalnych) B. Suchodolski

4. pedagogika religijna (moralne odrodzenie jednostki, obojętność wobec świata doczesnego)

5. Pedagogika materializmu historycznego (wskazuje realne cele życia, opanowanie przyrody i budowa nowego ustroju społecznego) Henryk Schulz

nowy prąd pedagogiki humanistycznej pogodzenie ideałów kultury; pokój; współdziałanie międzynarodowe.

---