Przesłanie „Pana Tadeusza"
Mickiewicz stworzył epos w latach 1832-34 na emigracji w Paryżu. Na genezę utworu skła-dają się czynniki polityczne - spór stronnictw postępowego i konserwatywnego, wojny Napo-leona z lat 1811-12 oraz osobiste - tęsknota za ojczyzną; wspomnienia z dzieciństwa.
„Pan Tadeusz" nawiązuje do historii Polski - od konfederacji barskiej, w której brał udział Maciej Dobrzyński. Stolnik Horeszko był zwolennikiem reform w obradach Sejmu Wielkiego. Motywy muzyczne Jankiela ujmują Konstytucję 3. majową, powstanie kościuszkowskie, rzeź Pragi, powstanie Legionów Dąbrowskiego. Mickiewicz zawarł wizję narodu, który dążąc do niepodległości, zniesie pańszczyznę i podziały stanowe. Wykreował Jacka Soplicę, bohatera dynamicznego, który przeżywa jedyną w życiu, nieszczęśliwą miłość do Ewy Horeszkówny. Przeżywa wewnętrzny konflikt po dokonaniu zbrodni. Dokonuje ekspiacji - wstępuje do zako-nu bernardynów, walczy i organizuje powstanie na Litwie. Bohater, podobnie jak Wallenrod, rezygnuje ze szczęścia osobistego. Nie jest jednak samotnym bojownikiem, lecz emisariu-szem; agituje szlachtę i chłopów do wspólnej walki. Mickiewicz często używał słowa „ostatni", aby podkreślić upadek sarmackiej Polski. Rodzi się nowe, postępowe, demokratycz-ne pokolenie (Tadeusz, Robak). Poetę cechuje jednak przywiązanie do tradycji; obyczajów (polowania, grzybobrania, biesiady, „czarna polewka"). Poeta idealizuje i personifikuje opisy przyrody - nadaje jej baśniowy charakter. Człowiek żyje w harmonii z rytmem natury. „Pan Tadeusz" to księga patriotyzmu, napisana (podobnie jak „Trylogia" Sienkiewicza) „ku po-krzepieniu serc".