Semestr zimowy 2008/2009

Nazwa przedmiotu: Ochrona własności intelektualnej

Treści programowe w zakresie

ochrony własności intelektualnej.

1. Zagadnienia wstępne z zakresu ochrony własności intelektualnej.

1. Dobra niematerialne.

2. Klasyfikacja dóbr niematerialnych.

3. Własność intelektualna.

4. Własność przemysłowa.

2. Prawo własności przemysłowej.

1. Zagadnienia wstępne.

2. Patent na wynalazek.

A. Przesłanki zdolności patentowej.

B. Uzyskanie patentu.

C. Patent - treść i zakres.

D. Umowy dotyczące patentu.

E. Umowy licencyjne.

F. Ochrona patentu.

3. Prawo ochronne do wzoru użytkowego.

A. Wzór użytkowy jako przedmiot ochrony (przedmiot prawa ochronnego).

B. Nabycie prawa ochronnego do wzoru użytkowego.

C. Treść i zakres prawa ochronnego do wzoru użytkowego.

D. Umowy dotyczące prawa ochronnego do wzoru użytkowego.

E. Ochrona praw do wzoru użytkowego.

F. Ustanie prawa ochronnego do wzoru użytkowego.

4. Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego.

A. Wzór przemysłowy jako przedmiot ochrony (przedmiot prawa z rejestracji wzoru przemysłowego).

B. Nabycie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.

C. Charakterystyka prawa z rejestracji wzoru przemysłowego

D. Naruszenie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego

E. Ochrona wzoru przemysłowego.

F. Umowy dotyczące prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.

G. Ustanie ochrony wzoru przemysłowego.

5. Prawo ochronne na znak towarowy.

A. Znak towarowy jako przedmiot ochrony (przedmiot prawa ochronnego).

B. Nabycie prawa ochronnego na znak towarowy.

C. Treść i zakres prawa ochronnego na znak towarowy.

D. Umowy o przeniesienie prawa ochronnego na znak towarowy i umowy licencyjne.

E. Ochrona znaku towarowego

F. Ustanie prawa ochronnego na znak towarowy.

6. Geograficzne oznaczenia pochodzenia towarów.

A. Przedmiot ochrony.

B. Nabycie prawa z rejestracji na oznaczenie geograficzne.

C. Treść prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego.

D. Ochrona oznaczeń geograficznych.

E. Ustanie prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego.

7. Topografia układów scalonych.

A. Przedmiot ochrony.

B. Nabycie prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

C. Treść i charakter prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

D. Umowy dotyczące topografii układów scalonych i prawa z rejestracji.

E. Ochrona prawa z rejestracji przed naruszeniami.

F. Ustanie prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

3. Prawo autorskie i prawa pokrewne.

1. Prawo autorskie.

A. Pojęcie prawa autorskiego.

B. Przedmiot prawa autorskiego.

C. Podmiot prawa autorskiego.

D. Powstanie autorskich praw majątkowych do utworu.

E. Wygaśnięcie autorskich praw majątkowych.

F. Autorskie prawa osobiste.

G. Autorskie prawa majątkowe.

H. Ograniczenia treści autorskiego prawa majątkowego.

I. Ochrona programów komputerowych.

J. Obrót prawny majątkowymi prawami autorskimi.

K. Ochrona praw autorskich.

2. Prawa pokrewne.

A. Prawo do artystycznych wykonań

B. Prawo do fonogramów i wideogramów

C. Prawo do nagrań programów

D. Prawo do pierwszych wydań, wydań naukowych lub krytycznych

9. Literatura

A. Literatura podstawowa:

1. E. Nowińska, Prawo własności przemysłowej, Warszawa, 2007.

2. Prawo autorskie i prawa pokrewne: zarys wykładu, red. M. Poźniak-Niedzielska, Oficyna Wydawnicza Branta, 2007.

3. Akty prawne z zakresu prawa własności przemysłowej i prawa autorskiego.

B. Literatura uzupełniająca:

1. Prawo autorskie, red. J. Barta, Warszawa, 2007.

2. R. Golat, Prawo autorskie i prawa pokrewne, Warszawa, 2006.

3. K. Święcka, J. St. Święcicki, Prawo autorskie i prawa pokrewne: komentarz, Warszawa, 2004.

4. Prawo własności przemysłowej, Urząd Patentowy RP, Kraków, 2003.

5. A. Szewc, G. Jyż, Prawo własności przemysłowej, Warszawa, 2003.

6. Z. Miklasiński, Prawo własności przemysłowej: komentarz, Warszawa, 2001.

7. L. Krzyżanowski, Prawo autorskie i prawa pokrewne: prawo autorskie i prawa pokrewne, ochrona konkurencji i konsumentów, prawo własności przemysłowej, rzecznicy patentowi, kinematografia, prawo prasowe, akty wykonawcze, Bielsko-Biała, 2001.

8. J. Sobczak, Prawo autorskie i prawa pokrewne, Warszawa, 2000.

AD. I. ZAGADNIENIA WSTĘPNE.

1. Dobra niematerialne.

Cechą charakterystyczną tych dóbr jest to, że nie mają postaci ma­terialnej. Nie są rzeczami. Istnieją niezależnie od rzeczy, które stanowią dla nich jedy­nie substrat umożliwiający ich poznanie i korzystanie z nich. Kategoria dóbr niematerialnych jest wielce zróżnicowana. Najogólniej rzecz ujmując, można wyróżnić trzy po­stacie dóbr niematerialnych:

1. utwory w rozumieniu prawa autorskiego,

2. rozwiązania - wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, topografie układów scalonych,

3. oznaczenia - oznaczenia przedsiębiorstw, firmy przedsię­biorców, znaki towarowe, oznaczenia geograficzne.

Utwory i rozwiązania są dobrami niematerialnymi stanowiącymi rezultat pra­cy intelektualnej człowieka. Oznaczenia stanowią pewne wartości polega­jące na wytworzeniu w świadomości uczestników obrotu określonych skojarzeń.

Dobra niematerialne przedstawiają określoną wartość majątkową. Przepisy prawa rozstrzygają o tym, które z nich są przedmiotami stosunków cywilnoprawnych, a w konsekwencji praw pod­miotowych Zapewniają im tym samym ochronę podobną do ochrony własności rzeczy. Tym tłumaczyć należy zbiorczą nazwę stosowaną zwyczajowo dla ich określenia „własność dóbr niematerialnych”, lub „własność intelektualna”.

2. Klasyfikacja dóbr niematerialnych.

Podstawowe znaczenie ma podział na dobra niematerialne:

1. o charakterze intelektualnym- własność intelektualna sensu stricte,

2. nie mające charakteru intelektualnego - własność intelektualna sensu largo.

Do dóbr o charakterze intelektualnym zalicza się:

1. utwory rozumiane jako każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, utrwalone w dowolnej postaci, niezależnie od ich wartości i przeznaczenia,

2. rozwiązania, do kategorii których zaliczyć należy:

1. wynalazki,

2. wzory użytkowe,

3. wzory przemysłowe,

4. topografie układów scalonych

- charakteryzujące się nowością i oryginalnością.

Są to intelektualne wytwory umysłu ludzkiego. Intelektualny wysiłek twórczy towarzyszący powstaniu stanowi niezbędną przesłankę dla uznania ich za prawnie chronione dobra niematerialne.

Do dóbr niemających charakteru intelektualnego zalicza się między innymi:

1. znaki towarowe,

2. geograficzne oznaczenia pochodzenia towarów

tj. symbole stanowiące nośniki określonych informacji o przedsiębiorstwie, przedsiębiorcy, o pochodzeniu towaru lub usługi, zdatne do wytworzenia określonych skojarzeń. Nie są one twórczym rezultatem umysłu ludzkiego w tym znaczeniu, jakie nadaje się ww. dobrom intelektualnym. Dla uznania ich za dobra niematerialne godne ochrony nie jest konieczna ani nowość, ani oryginalność.

3. Własność intelektualna.

Podkreślić należy, iż nie można wytyczyć wyraźnej linii rozgraniczającej kategorię dóbr własności intelektualnej i dóbr własności przemysłowej. Dlatego dla odróżnienia dóbr niematerialnych o charakterze intelektualnym od pozostałych dóbr niematerialnych używa się dla pierwszych pojęcia "własność intelektualna w wąskim znaczeniu", a pozostałe obejmuje się nazwą "własności intelektualnej w szerokim zna­czeniu”.

4. Własność przemysłowa.

Konwencja paryska z 20 marca 1883 r. o ochronie własności przemysłowej wprowadziła do języka prawa międzynarodowego termin „własność przemysłowa", jako zbiorcze pojęcie obejmujące tę grupę dóbr niematerialnych, których rola i znaczenie ujawniają się w szeroko rozumianym przemyśle, a więc we wszystkich dziedzinach działalności gospodarczej, bez względu na to, czy dobra te są wynikiem twórczego wy­siłku umysłu ludzkiego, czy też - przenosząc jedynie określone informacje - są instrumentem walki o klienta.

Z uwagi zaś na fakt, iż własność przemysłowa jako kategoria zbiorcza wykazuje da­leko idące zróżnicowanie dóbr, pozwala to na wydzielenie w jej ramach:

1. wła­sności przemysłowej sensu stricto obejmującej prawa podmiotowe do wynalazków, wzorów użytkowych i przemysłowych, zarejestrowanych znaków towarowych i oznaczeń geograficznych oraz

2. topografii układów scalonych i prawo konkurencyjne.

Katalog prawnie chronionych dóbr własności przemysłowej.

Do przedmio­towego zakresu pojęcia własności przemysłowej zaliczyć należy następujący katalog prawnie chronionych dóbr własności przemysłowej:

1. patenty na wynalazki,

2. wzory użytkowe,

3. wzory przemysłowe,

4. znaki towarowe,

5. nazwy handlowe,

6. geograficzne ozna­czenia pochodzenia towarów,

7. topografia układów scalonych,

8. zwalczanie nieuczciwej konkurencji.

Katalog chronionych dóbr niematerialnych w ogóle, a dóbr własności przemysło­wej w szczególności, nie jest zamknięty.

5. Charakterystyka praw podmiotowych na dobrach własności przemysłowej.

1. Wyłączny charakter praw - uprawnionemu przysługuje pewna sfera monopolu w zakresie uprawnień składających się na prawa wyłączne do poszczególnych dóbr. Głównym uprawnieniem jest wyłączne korzystanie z chronionego dobra w sposób zarobkowy lub zawodowy z pewnymi ustawowymi ograniczeniami.

2. Bezwzględny charakter praw własności przemysłowej zapewnia uprawnionym nie tylko wyłączność w zakresie gospodarczej eksploatacji dobra, ale także uprawnienia zakazowe, które pozwalają na skuteczne ściganie naruszeń.

3. Prawa te, jako prawa majątkowe, podlegają obrotowi prawnemu, który następuje na podstawie umów o przeniesienie praw lub na podstawie umów upoważniających do korzystania z określonego dobra (licencja).

4. Są to prawa czasowe, za wyjątkiem prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego, i ile prawo to jest używane. Trwają tylko przez okres przewidziany przepisami.

5. Są to również prawa o krajowej skuteczności. Są skuteczne tylko na terenie kraju, w którym zostały nabyte.

AD. II. PRAWO WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ.

1. Zagadnienia wstępne.

1.a. Źródła prawa własności przemysłowej

I. Źródła prawa międzynarodowego:

1. Konwencja paryska o ochronie własności przemysłowej z dnia 20 marca 1883 r.

2. Porozumienie w Sprawie Handlowych Aspektów Własności Intelektualnej (TRIPS) z dnia 15 kwietnia 1994 r. stanowiące załącznik do porozumienia ustanawiającego światową Organizację Handlu (WTO)

II. Źródła prawa polskiego.

1. Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jednolity: Dz. U. 2003 r., Nr 153, poz. 1503 z późn. zm.).

2. Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (tekst jednolity: Dz. U. 2003 r. Nr 119 poz. 1117 z późn. zm.) dalej cytowana jako „pwp”.

1.b. Modele ochrony dóbr własności przemysłowej.

Własności przemysłowa jest przedmiotem ochrony zarówno prawa cywilnego i karnego, jak i w pewnym stopniu także prawa administracyjnego. Zasadnicze znaczenie ma jednak ochro­na cywilnoprawna.

Ochrona dóbr szeroko rozumianej własności przemysłowej opiera się na dwóch modelach:

1. ochronie właściwej dla praw podmiotowych bezwzględnych, dla których korelatem jest roszczenie o zaniechanie działań wkraczających w prawnie zagwarantowany monopol

2. ochronie typu deliktowego, dla której charakterystyczne jest roszczenie odszkodowawcze.

Bez względu na to, czy dochodzi do naruszenia praw podmiotowych własności przemysłowej, czy do dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, uprawnionym przysługują:

1. roszczenia niemajątkowe o:

1. zaniechanie naruszenia (niedozwolonego działania)

2. usuniecie skutków naruszenia

3. złożenie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie,

4. roszczenia majątkowe o:

1. odszkodowanie

2. wy­danie bezpodstawnych korzyści.

1.c. Prawa objęte ochroną właściwą.

Wśród dóbr własności przemysłowej ochroną właściwą objęte są:

1. wynalazki,

2. wzory użytkowe,

3. wzory przemysłowe,

4. zarejestrowane znaki towarowe i usługowe,

5. zarejestrowane oznaczenia geograficzne,

6. zarejestrowane topografie układów scalonych.

Są to prawa wyłączne i bezwzględne o charakterze majątkowym, które powstają na podstawie decyzji administracyjnej właściwego organu państwowego. W Polsce organem właściwym do wydawania decyzji w przedmiocie nabycia prawa do ww. dóbr własności przemysłowej, jak i jego unieważnienia i wygaśnięcia, jest Urząd Patentowy RP. Decyzje stanowią podstawę dokonania wpisu prawa do rejestru lub jego wykreślenia. Wydanie decyzji następuje na wniosek zainteresowanego nabyciem ochrony. Jej wydanie jest poprzedzone postępowaniem rejestracyjnym polegającym w większości przypadków na badaniu merytorycz­nym istoty określonego dobra (wynalazku, wzoru użytkowego, przemysłowego, znaku towarowego. Nabycie praw do dóbr własności przemysłowej stwierdza wydanie stosownego dokumentu:

1. dokumentu patentowego - dla patentu na wynalazki,

2. świadectwa ochronnego - dla prawa ochron­nego na wzór użytkowy,

3. świadectwa rejestracji - dla prawa z rejestracji wzoru przemy­słowego,

4. świadectwa ochronnego - dla prawa ochronnego na znak towarowy.

Udzielanie większości praw wyłącznych opiera się na zasadzie pierwszeństwa, zgodnie z którą przyznanie ochrony na wynalazek, wzór użytkowy, przemysłowy i znak towarowy następuje na rzecz tego podmiotu, który pierwszy dokonał zgłoszenia do ochrony (data pierwszeństwa). Prawa własności przemysłowej nabyte w trybie rejestracji trwają tak długo, dopóki nie upłynie ustawowy okres ochronny lub - przed jego upływem - nie zostanie wydana decyzja u unieważnieniu udzielonego prawa lub jego wygaśnięciu. Prawa do dóbr własności przemysłowej mają więc charakter formal­ny - są ważne i chronią oznaczone dobra dopóki nie wygasną lub nie zostaną unieważnione przez organ, który wydał decyzję o ich powstaniu.

1.d. Prawa objęte ochroną typu deliktowego. (Ochrona deliktowa dóbr własności przemysłowej niestanowiących przedmiotu praw bezwzględnych).

Dobrami własności przemysłowej niestanowiącymi przedmiotu praw bezwzględnych są:

1. oznaczenia przedsiębiorstw,

2. nie za­rejestrowane oznaczenia geograficzne,

3. nie zarejestrowane znaki towarowe,

4. roz­wiązania pozbawione ochrony patentowej,

5. nie zarejestrowane jako wzór przemy­słowy zewnętrzne postaci produktu oraz tajemnice produkcyjne, organizacyjne i handlowe przedsiębiorców.

Powyższe dobra również podlegają ochronie przewidzianej w ramach ochrony interesu przedsiębiorcy przed nieuczciwym działaniem innych podmiotów. Ochrona ma charakter deliktowy. Podstawę prawną ich ochrony stanowią przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Za czyn nieuczciwej konkurencji ustawa uznaje każde działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta.

Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji reguluje również szczególne przy­padki stanowiące czyn nieuczciwej konkurencji, wskazując dodatkowo cechy, jakimi powinien się charakteryzować. Jako przykład wymienić należy:

1. wprowadzające w błąd oznaczanie przedsiębiorstwa,

2. fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług,

3. wprowadzające w błąd oznaczenie to­warów lub usług,

4. naśladownictwo produktów i naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa,

5. podszywa­nie pod cudzą renomę.

Katalog czynów regulowanych w ustawie nic ma charakteru zamkniętego.

2. Patent na wynalazek.

A. Przesłanki zdolności patentowej.

Przedmiotem ochrony patentowej jest wynalazek, jako dobro o charakterze niematerialnym. Ustawa pwp nie zawiera definicji wynalazku, określa jedynie wynalazki, na które udzielane są patenty. Zgodnie z brzmieniem art. 24 pwp patenty udzielane są, bez względu na dziedzinę techniki, na wynalazki, które są nowe, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania. Przepis ten określa więc przesłanki zdolności patentowej, do których zalicza:

1. nowość - występuje, kiedy wynalazek nie jest częścią stanu techniki (art. 25 pwp). Przez stan techniki rozumieć należy wszystko to, co przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania patentu, zostało udostępnione do wiadomości powszechnej w formie pisemnego lub ustnego opisu, przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób.

2. poziom wynalazczy - wynalazek uważa się za posiadający poziom wynalazczy, jeżeli wynalazek ten nie wynika dla znawcy, w sposób oczywisty, ze stanu techniki (art. 26 pwp)

3. przemysłową stosowalność - wynalazek uważany jest za nadający się do przemysłowego stosowania, gdy rozwiązanie nadaje się do stosowania pod względem technicznym, tzn. „według wynalazku może być uzyskany wytwór lub wykorzystywany sposób, w rozumieniu technicznym” (art. 27 pwp). Oznacza to, iż rozwiązanie techniczne musi być zupełne, należycie ujawnione, użyteczne społecznie, gwarantujące powtarzalność rezultatu.

Dokonywanie wynalazku oznacza więc opracowanie nowego sposobu oddziaływania na materię, zarówno nieożywioną jak i ożywioną, w celu zaspokajania potrzeb praktycznych.

Wyłączenia z zakresu pojęcia wynalazku.

Zgodnie z art. 28 pwp za wynalazki nie są uważane się w szczególności:

1. odkrycia, teorie naukowe i metody matematyczne,

2. wytwory o charakterze jedynie estetycznym,

3. plany, zasady i metody dotyczących działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gier,

4. wytwory, których niemożliwość wykorzystania może być wykazana w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki,

5. programy do maszyn cyfrowych,

6. przedstawienie informacji.

Zakazy udzielania patentów

Zgodnie z art. 29 pwp patentów nie udziela się na:

1. wynalazki, których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicz­nym lub dobrymi obyczajami,

2. odmiany roślin lub rasy zwierząt oraz czysto biologiczne sposoby hodowli ro­ślin lub zwierząt,

3. sposoby leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi lub terapeutyczny­mi oraz sposoby diagnostyki stosowane na ludziach lub zwierzętach.

B. Uzyskanie patentu.

B.1. Podmiot uprawniony do uzyskania patentu.

Podmiot prawa do uzyskania patentu jest określony wart. 11 ust. l pwp. Zgodnie z tym przepisem, prawo do uzyskania patentu przysługuje:

1. twórcy,

2. wspólnie wszystkim współtwórcom, tz. osobom które wniosły twórczy wkład w powstanie wynalazku

3. pracodawcy lub uprawnionemu z tytułu innej umowy, chyba że w umowie wyłączono prawo pracodawcy do uzyskania patentu

4. również przedsiębiorca może korzystać z wynalazku we własnym zakresie, jeśli został dokonany przy jego pomocy - jest to licencja ustawowa na rzecz przedsiębiorcy, a twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia za korzystanie z wynalazku przez przedsiębiorcę

Twórcą jest osoba, która dokonała wynalazku. Status twórcy może przy­sługiwać wyłącznic osobie fizycznej, gdyż tylko taka osoba może podejmować działalność twórczą, która wyraża się w rozwiązaniu stanowiącym wynalazek.

Twórcy przysługuje, na warunkach określonych w ustawie:

1. prawo do uzyskania patentu,

2. prawo do wyna­grodzenia

3. prawo do wymieniania go jako twórcy w opisach, rejestrach oraz innych dokumentach i publikacjach.

B. 2. Pierwszeństwo do uzyskania patentu.

Przepisy p.w.p. przewidują trzy kategorie pierwszeństwa do uzyskania patentu:

1. pierwszeństwo według daty zgłoszenia wynalazku w Urzędzie Patentowym,

2. pierwszeństwo konwencyjne,

3. pierwszeństwo z wystawienia,

Data pierwszeństwa ma istotne znaczenie z punktu widzenia oceny przesłanek zdol­ności patentowej, w szczególności nowości. Pierwszeństwo konwencyjne i pierwszeństwo z wy­stawienia, jest prawem podmiotowym zbywalnym i podlega dziedziczeniu (art.. 17 ust. 1 p.w.p.). Umowa o przeniesienie pierwszeństwa wymaga pod rygorem nieważ­ności zachowania formy pisemnej.

Ad. 1. Pierwszeństwo do uzyskania patentu oznacza się przede wszystkim według daty zgłoszenia wynalazku w Urzędzie Patentowym. Zgłoszenie uważa się za dokonane w dniu, w którym wpłynęło ono do Urzędu Patentowego lub zostało odebrane telefaksem.

Ad. 2. Pierwszeństwo konwencyjne wynika z pierwszego zgłoszenia w jednym z państw Międzynarodowego Związku Ochrony Własności Przemysłowej. Związek ten tworzą państwa członkowskie konwencji paryskiej. Pierwszeństwo to przysługuje według daty pierwszego prawidłowego zgłoszenia wynalazku w jednym z tych państw, jeżeli od tej daty zgłoszenie w polskim Urzędzie Patentowym zostanie dokonane w okre­sie 12 miesięcy.

Ad. 3. Według art. l5 ust. 1 p.w.p., pierwszeństwo do uzyskania patentu oznacza się również, na zasadach określonych w umowach międzynarodowych, według daty wystawienia wynalazku w Polsce lub za granicą, na wystawie międzynarodowej ofi­cjalnej lub oficjalnie uznanej, jeżeli zgłoszenie wynalazku w polskim Urzędzie Patentowym zostanie dokonane w okresie 6 miesięcy od tej daty. Umową międzynarodo­wą, o której mowa w przepisie, jest Konwencja o wystawach międzynarodowych, sporządzona w Paryżu dnia 22 listopada 1928 r.

B. 3. Postępowanie w przedmiocie uzyskania patentu.

Na postępowanie w przedmiocie uzyskania patentu składają się następujące etapy:

1. zgłoszenie wynalazku - obejmujące co najmniej podanie oraz części wyglądające zewnętrznie na opis wynalaz­ku i na zastrzeżenie lub zastrzeżenia patentowe,

2. rozpatrywanie zgłoszenia przez Urząd Patentowy, na które składają się:

a) ogłoszenie o zgłoszeniu wynalazku - od dnia ogłoszenia oso­by trzecie mogą, w ciągu 6 miesięcy od dnia ogłoszenia, zgłaszać do Urzędu Patentowego uwagi co do istnienia okoliczności uniemożliwiających udzielenie patentu; o zgłoszeniu wynalazku ogłasza się w "Biuletynie Urzędu Patentowego".

b) sporządzenie sprawozdania o stanie techniki, obejmującego wykaz publikacji, które będą brane pod uwagę przy ocenie zgłoszonego wynalazku;

c) jeżeli Urząd Patentowy stwierdzi brak ustawowych warunków wymaganych do uzyskania patentu, wydaje decyzję o odmowie udzielenia patentu,

d) jeżeli Urząd Patentowy nie stwierdzi braku ustawowych warunków do uzyska­nia patentu, a upłynął już okres 6 miesięcy od dnia ogłoszenia o zgłoszeniu, wydaje decyzję o udzieleniu patentu

3. udzielenie patentu następuje pod warunkiem uiszczenia opłaty za pierwszy okres ochrony, w razie nieziszczenia opłaty w wyznaczonym terminie Urząd Paten­towy stwierdza wygaśnięcie decyzji o udzieleniu patentu,

4. udzielony patent podlega wpisowi do rejestru patentowego prowadzonego przez Urząd Patentowy.

5. udzielenie patentu stwierdza się przez wydanie dokumentu patentowego; czę­ścią składową tego dokumentu jest opis patentowy obejmujący opis wynalazku, zastrzeżenia patentowe i rysunki, opis patentowy jest publikowany przez Urząd Patentowy. O udzielonym patencie, a także o podjętych decyzjach odmawiających udzielenia patentu ogła­sza się w "Wiadomościach Urzędu Patentowego".

C. Patent - treść i zakres.

Charakterystyka patentu.

Patent jest prawem podmiotowym o charakterze bezwzględnym (skutecznym erga omnes), przyznającym uprawnionemu ograniczoną w czasie wyłączność korzy­stania z wynalazku w określony w ustawie sposób na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Jako prawo majątkowe stanowi składnik mienia (art. 44 k.c.), jest też wyraźnie wymieniony, obok innych praw własności przemysłowej, jako jeden ze składników przedsiębiorstwa.

Treść i zakres patentu.

Przez uzyskanie patentu nabywa się prawo wyłącznego korzystania z wynalaz­ku w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej (art. 63 ust. 1 pwp.). Z postanowienia tego wynika wyłączny (bezwzględny) charakter patentu, a także jego terytorialny zasięg (obszar naszego państwu). Zasada terytorialności ochrony patentowej obowią­zuje nie tylko w stosunku do patentów udzielanych przez polski Urząd Patentowy lub inne krajowe urzędy patentowe, lecz również w stosunku do patentów europejskich udzielanych przez Europejski Urząd Patentowy na podstawie.

Czas trwania patentu.

Patent trwa 20 lat od daty dokonania zgłoszeniu wyna­lazku w Urzędzie Patentowym. Swoiste przedłużenie ochrony patentowej doty­czy produktów leczniczych oraz produktów ochrony roślin, które - po wygaśnięciu patentu - podlegają ochronie na podstawie dodatkowego prawa ochronnego. Jest to wprawdzie prawo odrębne od patentu, jednakże jego treść odpowiada treści pa­tentu.

Zakres przedmiotowy patentu.

Według art. 63 ust. 2 p.w.p. zakres przedmioto­wy patentu określają zastrzeżenia patentowe, zawarte w opisie patentowym. Opis wynalazku i rysunki mogą służyć do wykładni zastrzeżeń patentowych. W przepi­sach tych chodzi o opis patentowy, opublikowany przez Urząd Patentowy po udzie­leniu patentu, będący częścią dokumentu stwierdzającego udzielenie patentu.

Zakaz nadużywania patentu.

Zgodnie z art. 68 ust. 1 p.w.p., uprawniony z pa­tentu lub z licencji nic może nadużywać swego prawa, w szczególności przez unie­możliwienie korzystania z wynalazku przez osobę trzecią, jeżeli jest ono konieczne do zaspokojenia potrzeb rynku krajowego, a zwłaszcza gdy wymaga tego interes publiczny, a wyrób jest dostępny społeczeństwu w niedostatecznej ilości lub jakości albo po nadmiernie wysokich cenach. Zakaz nadużywania patentu, mając na celu przeciwdziałanie negatywnym skut­kom blokady patentowej, nie wiąże się z nałożeniem na uprawnionego obowiązku sto­sowania wynalazku. W art. 68 ust. 2 p.w.p. wyrażono regułę, że nie uważa się za nadużycie patentu uniemożliwiania korzystania z wynalazku przez osoby trzecie w okresie trzech lat od dnia jego udzielenia. W tym okresie nie można skutecznie podnieść przeciwko uprawnionemu zarzutu nadużycia patentu, a w konse­kwencji wystąpić z żądaniem udzielenia licencji przymusowej.

Ograniczenia patentu.

Prawo wyłączności wynikające z patentu doznaje ograniczeń, których zakres i treść, a także przesłanki zastosowania określone są w ustawie. Unormowania te wy­znaczają granice, w jakich mieści się prawo do wyłącznego korzystania z wynalaz­ku. Zezwalają one bowiem na korzystanie z wynalazku przez osoby trzecie, przez co wyłączają określone działania ze sfery monopolu patentowego, w związku z czym korzystanie z wynalazku, bez zgody uprawnionego, nie stanowi naruszenia patentu. Uprawniony z patentu nie może zakazać tych aktów eksploatacji z powołaniem się na przysługujące mu roszczenia.

Ograniczenia patentu są określone w art. 69 ust. 1 p.w.p. Zgodnie z tym przepi­sem nie narusza się patentu przez:

1) korzystanie z wynalazku dotyczącego środków komunikacji i ich części lub urządzeń, które znajdują się na obszarze Polski czasowo, a także przedmiotów, które znajdują się na tym obszarze w komunikacji tranzytowej,

2) korzystanie z wynalazku dla celów państwowych w niezbędnym wymiarze, bez prawa wyłączności, jeżeli jest to konieczne do zapobieżenia lub usunięcia stanu zagrożenia ważnych interesów Państwa, w szczególności w zakresie bezpieczeństwu i porządku publicznego,

3) stosowanie wynalazku do celów badawczych i doświadczalnych, dla dokona­nia jego oceny, analizy albo nauczania,

4) korzystanie z wynalazku, w niezbędnym zakresie, dla wykonania czynności, ja­kie na podstawie przepisów prawa są wymagane dla uzyskania rejestracji bądź zezwo­lenia, stanowiących warunek dopuszczenia do obrotu niektórych wytworów ze wzglę­du na ich przeznaczenie, w szczególności środków farmaceutycznych,

5) wykonania leku w aptece na podstawie indywidualnej recepty lekarskiej.

Wyczerpanie patentu.

Wyczerpanie patentu polega na wyczerpaniu uprawnień wynikających z patentu. Zgodnie z art. 70 pwp patent nie rozciąga się na działania dotyczące wyrobu według wynalazku lub wyrobu wytworzonego sposobem według wynalazku, polegająca w szczególności na jego oferowaniu do sprzedaży lub dalszym wprowadzaniu do obrotu, jeżeli wyrób ten został uprzednio wprowadzony do obrotu na terytorium RP przez uprawnionego lub za jego zgodą. Przepis ten ustanawia tzw. wyczerpanie krajowe, gdyż swoim zasięgiem geograficznym obejmuje tylko terytorium RP. Powyższe oznacza, iż wymienione uprawnienia dotyczące dalszej dystrybucji opatentowanych wyrobów wyczerpują się w skutek wprowadzenia do obrotu, dokonanego przez uprawnionego lub za jego zgodą, na terytorium RP.

Licencja przymusowa.

Licencję przymusową należy odróżnić od innych postaci licencji, w szczególności umów licencyjnych. Najważniejsza różnica polega na tym, że licencja przymusowa nie wynika z umowy lecz jej źródłem jest decyzja Urzędu Patentowego.

Licencja przymusowa może być udzielona przez Urząd Patentowy w ściśle określonych przypadkach wymienionych w art. 82 ust. l p.w.p. jeśli:

1. jest to konieczne do zapobieżenia lub usunięcia stanu zagrożenia państwa, w szczególności w dziedzinie obronności, porządku publicznego, ochrony życia l zdrowia ludzkiego oraz ochrony środowiska naturalnego,

2. zostanie stwierdzone, że patent jest nadużywany w rozumieniu art. 68 pwp

3. zostanie stwierdzone, że uprawniony z patentu udzielonego z wcześniejszym pierwszeństwem (patentu wcześniejszego) uniemożliwia, nie godząc się na zawarcie umowy licencyjnej, zaspokojenie potrzeb rynku krajowego przez stosowanie opatentowanego wynalazku (patent zależny), z którego korzystanie wkraczałoby w zakres patentu wcześniejszego; w tym przypadku uprawniony z patentu wcześniejszego może żądać udzielenia mu zezwolenia na korzystanie z wynalazku będącego przedmiotem patentu zależnego (licencja wzajemna).

Licencja przymusowa jest niewyłączna. Zakres i czas jej trwa­nia oraz szczegółowe warunki wykonywania określa Urząd Patentowy. Licencja przymusowa oraz licencja wzajemna podlegają na wniosek za­interesowanego wpisowi do rejestru patentowego. Może być prze­niesiona tylko łącznic z przedsiębiorstwem lub tą jego częścią, w której jest ona wy­konywana. Korzystający z wynalazku na podstawie licencji przymusowej jest obowiązany uiścić na rzecz uprawnionego opłatę licencyjną.

D. Umowy o przeniesienie prawa do uzyskania patentu oraz umowy o przeniesienie patentu.

Powyższe określenia oznaczają czynności prawne prowadzące do rozporządze­nia polegającego na przeniesieniu prawa (np. sprzedaż, zamiana, darowizna, wnie­sienie ty tulem wkładu niepieniężnego do spółki).

Przedmiotem rozporządzenia może być:

1. patent, jak i

2. prawo do uzyskania patentu, i to zarówno przed zgłoszeniem jak i po dokonaniu zgłoszenia w celu uzyskania patentu.

Przepisy p.w.p. regulują tylko niektóre zagadnienia dotyczące przeniesienia prawa do uzyskania patentu lub patentu. W sprawach nieuregulowanych stosować nale­ży przepisy k.c. (np. przepisy o umowie sprzedaży), a także prze­pisy innych ustaw (np. przepisy k.s.h. regulujące wniesienie wkładu niepieniężnego do spółki handlowej).

Regulacja zawarta w p.w.p. ogranicza się do:

1. określenia prawa do uzyskania patentu oraz patentu jako praw zbywalnych i podlegających dziedzi­czeniu (art. 12 ust. 1, art. 67 ust. l),

2. ustanowieniu wymagania formy pisem­nej pod rygorem nieważności (ad solemnitatem} dla umów o przeniesienie obydwu praw (mi. 12 ust. 2, urt, 67 ust. 2).

3. art. 67 ust. 3 p.w.p. ustanawia regułę, iż przeniesienie patentu staje się skuteczne wobec osób trzecich z chwilą wpisu przeniesienia do rejestru paten­towego.

Typowymi elementami umów o przeniesienie patentu są:

1. określenie przenoszonego prawa,

2. zapewnienie udzielone nabywcy przez zbywcę, iż przenoszone prawo istotnie mu przysługuje,

3. oświadczenie zbywcy o przeniesieniu prawa i oświadczenie nabywcy zawierające zgodę na nabycie przenoszonego prawa,

4. określenie chwi­li przejścia prawa,

5. określenie wysokości zapłaty, sposobu i terminu jej uiszczenia,

6. wskazanie licencji i innych obciążeń patentu ustanowionych przez zbywcę,

7. uregu­lowanie odpowiedzialności zbywcy z ty tulu nienależytego wykonania umowy, w tym za wady fizyczne i prawne wynalazku,

8. udostępnienie nabywcy dokumentacji po­trzebnej do korzystania z wynalazku,

9. udzielenie przez zbywcę pomocy przy reali­zacji wynalazku,

10. uregulowanie zobowiązań zbywcy wobec twórców wynalazku.

E. Umowy licencyjne.

Umowa licencyjna jest czynnością prawną, na podstawie której uprawniony z pa­tentu (licencjodawca) udziela innej osobie (licencjobiorcy) upoważnienia do korzysta­nia ze swego opatentowanego wynalazku (art. 66 ust. 2 p.w.p.). Upoważnienie to jest określane mianem licencji. Powyższa charakterystyka dotyczy licencji patentowych, tj. umów, których przedmiotem jest korzystanie z wynalazku chronionego patentem.

Przedmiotem upoważnienia może być jednak także wynalazek zgłoszony do opaten­towania, na który nie udzielono jeszcze patentu, bądź też wynalazek niezgłoszony do opatentowania, stanowiący tajemnicę licencjodawcy.

Cechy licencji.

1. Udzieleniu licencji towarzyszą zwykle postano­wienia organizujące współpracę w zakresie wdrożenia produkcji przez licencjobiorcę, wśród których istotne znaczenie mają uzgodnienia o udostępnieniu poufnych infor­macji i doświadczeń technicznych (know-how), udzieleniu pomocy technicznej przy wdrożeniu technologii oraz szkoleniu pracowników licencjobiorcy.

2. Uzyskanie upo­ważnienia do korzystania z wynalazku wiąże się też z reguły z obowiązkiem uiszcze­nia przez licencjobiorcę opłaty licencyjnej, przybierającej zwykle postać opłat okre­sowych.

3. Umowa licencyjna kwalifikowana jest jako czynność prawna rozporządzająca, gdyż udzielenie licencji prowadzi do obligacyjnego obciążenia patentu, polegającego na ustanowieniu na rzecz licencjobiorcy uprawnienia ograniczającego patent, skutecz­nego względem uprawnionego z patentu.

4. W razie przejścia patentu obciążonego licencją, umo­wa licencyjna jest skuteczna wobec następcy prawnego.

5. Umowa licencyjna wymaga, pod rygorem nieważności, zacho­wania formy pisemnej.

6. Czas trwania umowy. Licencja wygasa najpóźniej z chwilą wygaśnięcia paten­tu.

7. Sublicencja. Uprawniony z licencji może udzielić dalszej licencji (sublicencji) tylko za zgodą uprawnionego z patentu. Udzielenie dalszej sublicencji jest niedozwolone.

F. Ochrona patentu.

Ochrona prawa do patentu.

W tym zakresie uprawniony dysponuje dwoma rodzajami środków prawnych:

I. Roszczeniami realizowane są w postępowaniu administracyjno-prawnym toczącym się przed Urzędem Patentowym:

1. w razie zgłoszenia wynalazku przez osobę nieuprawnioną, uprawniony może żądać umorzenia postępowania albo udzielenia mu patentu

2. w razie uzyskania patentu przez osobę nieuprawnioną, uprawniony może żądać unieważnienia patentu albo przeniesienia na niego udzielonego już patentu za zwrotem kosztów

II. Roszczeniami cywilnoprawnymi z tytułu naruszenia prawa do patentu, które przysługują uprawnionemu z patentu przeciwko osobie, która nie będąc do tego uprawnioną, zgłosiła wynalazek lub uzyskała patent. W takim przypadku uprawniony może żądać:

1. wydania uzyskanych bezpodstawnie korzyści i naprawieniu szkody na zasadach ogólnych,

2. ogłoszenia w prasie stosownego oświadczenia,

3. w sytuacji zawinionego naruszenia prawa do patentu - zapłaty odpowiedniej kwoty pieniężnej na rzecz organizacji działających na rzecz popierania własności przemysłowej.

Ochrona patentu.

Naruszenie patentu zachodzi w sytuacji, kiedy następuje bezprawna ingerencja w sferę wyłączności przysługującej uprawnionemu. Odnosi się to do sytuacji, kiedy inna osoba niż uprawniony z patentu korzysta z wynalazku w sposób zawodowy lub zarobkowy, mimo braku licencji, a korzystanie to nie wynika z ustawowych ograniczeń patentu.

Ochrona patentu ma charakter ochrony cywilnoprawnej, realizowanej w postępowaniu sądowym przez sądami powszechnymi. Uprawnionemu przysługują następujące roszczenia o:

1. zaprzestanie działań grożących naruszeniem prawa - roszczenie przysługuje, gdy nie doszło jeszcze do naruszenia prawa do patentu,

2. zaniechanie naruszeń,

3. usunięcie skutków naruszenia,

4. wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści,

5. naprawienie szkody,

6. ogłoszenie w prasie stosownego oświadczenia,

7. zapłatę odpowiedniej kwoty pieniężnej na rzecz organizacji działających na rzecz popierania własności przemysłowej, gdy naruszenie prawa do patentu jest zawinione.

Powyższe roszczenia przysługują uprawnionemu z patentu, a także osobie, któ­rej ustawa zezwala na wystąpienie z tymi roszczeniami, Do osób tych zaliczyć należy współuprawnionego z patentu oraz uprawnionego z licencji wyłącznej wpisanej do rejestru patentowego.

Przedawnienie roszczeń z tytułu naruszenia patentu.

Termin przedawnienia wynosi trzy lata, a bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym uprawniony dowiedział się o naruszeniu patentu i o osobie, która patent naruszyła oddzielnie co do każdego naruszenia. Jednakże w każdym przypad­ku roszczenie przedawnia się z upływem pięciu lat od dnia, w którym nastąpiło naruszenie patentu.

Ustanie ochrony patentu.

Ochrona patentowa ustaje wskutek:

1. wygaśnięcia patentu

2. unieważnienia patentu.

Ad. 1. Wygaśnięcie patentu.

Patent wygasa na skutek:

1. upływu okresu, na który został udzielony - 20 lat od daty zgłoszenia,

2. zrzeczenia się patentu przez uprawnionego przed Urzędem Patentowym, za zgodą osób, którym służą prawa na patencie (licencjobiorcy),

3. nieuiszczenia w przewidzianym terminie opłaty okresowej

4. trwałej utraty możliwości korzystania z wynalazku z powodu braku potrzebnego do tego materiału biologicznego, który stał się niedostępny i nie może być odtworzony na podstawie opisu.

.

W powyższych sprawach Urząd Patento­wy wydaje decyzje stwierdzające wygaśnięcie patentu. Patent wy­gasa w dniu, w którym nastąpiło zdarzenie, z jakim ustawa wiąże skutek wygaśnięcia patentu.

Ad. 2. Unieważnienie patentu.

Patent może być unieważniony, w całości lub w części, na wniosek każdej osoby, która ma w tym interes prawny, jeżeli wykaże ona, że nie zostały spełnione ustawo­we warunki wymagane do uzyskania patentu.

Przesłanką unieważnienia patentu jest okoliczność, że nic zostały spełnione usta­wowe warunki wymagane do uzyskania patentu. Chodzi w szczególności o przy­padki, w których:

1. wynalazek nie spełnia przesłanek zdolności patentowej (nie jest nowy, nie cechuje się poziomem wynalazczym lub nie nadaje się do przemysłowego stoso­wania)

2. opatentowane rozwiązanie nie jest w ogóle wynalazkiem mogącym podlegać opatentowaniu, gdyż jest objęte wyłączeniem z art. 28 p.w.p. bądź zakazem patentowania z art. 29 p.w.p.

Obowiązek wykazania podstawy unieważnienia ciąży na osobie występującej z wnioskiem, zgodnie z ogólną regułą rozkładu dowodu (art. 6 k.c.). Osoba ta musi też wykazać, że w unieważnieniu patentu ma interes prawny, Pojęcie interesu praw­nego oznacza oparte na prawie uprawnienie do zgłoszenia określonego żądania. O unieważnieniu patentu orzeka Urząd Patentowy w postępowaniu spornym.

3. Prawo ochronne do wzoru użytkowego.

A. Wzór użytkowy jako przedmiot ochrony (przedmiot prawa ochronnego).

Pojęcie wzoru użytkowego.

W prawie własności przemysłowej wzór użytkowy określony został jako "nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze tech­nicznym, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej po­staci" (art. 94 ust. 1 p.w.p.).

Przesłanki zdolności ochronnej wzoru użytkowego związane są z powyższą definicją wzoru użytkowego, który jest:

1. rozwiązaniem technicznym,

2. dotyczącym kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci,

3. użytecznym - tj. pozwalającym na osiągnięcie celu mającego praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobów, .

4. nowym.

Charakterystyka wzoru użytkowego.

1. Do regu­lacji dotyczących wzorów użytkowych w znacznym zakresie mają zastosowanie przepisy dotyczące wynalazków oraz patentu.

2. Wzór użytkowy należy - zgodnie z ustaloną w p.w.p. terminologią, obok wynalaz­ków, wzorów przemysłowych, topografii układów scalonych i projektów racjonalizator­skich - do szerszej kategorii projektów wynalazczych (art. 3 ust 1 pkt 3 p.w.p.).

3. Wzór użytkowy, podobnie jak wynalazek, jest dobrem niematerialnym o cha­rakterze intelektualnym.

4. Na wzór użytkowy może być udzielone wyłączne prawo zarobko­wej lub zawodowej jego eksploatacji (prawo ochronne), tz. prawo wyłącznego korzystania z wzoru użytkowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze RP.

5. Wzór użytkowy może być utrwalony np. w formie modelu, schematu, rysunku, fotografii lub opisu. Jednak przedmiotem prawa ochronnego - przedmiotem ochrony - jest sam wzór użytko­wy, a nie materialne przedmioty służące jego wyrażeniu ani też przedmioty wy­konane według tego wzoru.

B. Nabycie prawa ochronnego do wzoru użytkowego.

Podmiot uprawniony do uzyskania prawa ochronnego do wzoru użytkowego.

Prawo do uzyskania prawa ochronne­go może powstać na rzecz:

1. Twórcy (z mocy samego prawa - ex lege),

2. Współtwórców, jeśli wzór użytkowy jest dziełem wspólnym (ex lege),

3. Pracodawcy lub zamawiającego, jeśli wzór powstał w wyniku wykonywania przez twórcę obowiązków ze stosunku pracy albo realizacji obowiązków z innej umowy (tzw. pracowniczy wzór użytkowy). Prawo do uzyskania prawa ochronnego na taki wzór użytkowy powstaje na rzecz osoby innej niż twórca jedynie wówczas, jeśli strony umowy nie zamieściły w umowie wyraźnego postanowienia, że wyłącznie uprawnionym do uzy­skania prawa ochronnego na wzór, który powstanie w wyniku realizacji wynikających z umowy obowiązków, będzie twórca lub że prawo to powstanie na rzecz obu stron umowy (tj. twórcy i jego pracodawcy lub zamawiającego).

Postępowanie w przedmiocie nabycia prawa ochronnego do wzoru użytkowego

Tryb i ogólne zasady postępowania przed Urzędem Patentowym są takie same jak w przypadku ubiegania się o patent na wynalazek.

Etapy postępowania.

1. Postępowanie o udzielenie prawa ochronnego wszczyna się przez dokonanie zgło­szenia wzoru użytkowego, tj. złożenie w Urzędzie Patentowym podania z opisem wzo­ru, rysunkami, zastrzeżeniem, skrótem opisu.

2. Według daty wpływu zgłoszenia do Urzędu Patentowego ustala się tzw. pierwszeń­stwo zwykle do uzyskania prawa ochronnego na dany wzór użytkowy, którego podsta­wą jest prawidłowe zgłoszenie w Urzędzie Patentowym.

3. Urząd Patentowy weryfikuje prawidłowość zgłoszenia - zgodność jego zawartości i formy z ustawowymi wymaganiami, w tym także dotyczącymi obowiązku wniesienia opłaty.

4. Prawo ochronne udzielane jest po przeprowadzeniu przez Urząd Patentowy bada­nia materialnych przesłanek zdolności ochronnej wzoru użytkowego (patrz wyżej).

5. Jeśli nie zachodzi żadna z okoliczności, które by uza­sadniały odmowę udzielenia prawa ochronnego, a przy tym spełnione są wszystkie wymagania dotyczące treści i formy zgłoszenia, Urząd Patentowy dokonuje ogłosze­nia o zgłoszeniu przez publikację w Biuletynie Patentowego. Winno to nastą­pić niezwłocznie po upływie 18 miesięcy od daty pierwszeństwa do uzyskania prawa ochronnego (art. 43 p.w.p.).

6. Konsekwencją stwierdzenia, że dany wzór użytkowy pod­lega ogłoszeniu, jest obowiązek Urzędu Patentowego sporządzenia tzw. sprawozdania ze stanu techniki.

7. W następstwie ogłoszenia o zgłoszeniu wzoru użytkowego, wnio­sek wraz z całą towarzyszącą mu dokumentacją, staje się dostępny dla wszystkich zainteresowanych, którzy w ciągu 6 miesięcy od dnia ogło­szenia mogą przedstawiać uwagi, co do istnienia okoliczności uniemożliwiających udzielenie prawa ochronnego na wzór użytkowy.

8. Po zbadaniu całego zgromadzonego materiału Urząd Patentowy podejmuje decyzję o udzieleniu prawa ochronnego lub odmowie jego udzielenia, z tym że decyzja pozytywna - o udzieleniu prawa ochronnego - nie może być wydana przed upływem 6-micsięcznego terminu od ogłoszenia o zgłoszeniu, który przeznaczony jest na zgłaszanie zarzutów. Decyzja o udzieleniu prawa ochronnego ma charakter warunkowy, do czasu uiszczenia opłaty za pierwszy okres ochronny.

9. Po uiszczeniu opłaty prawo ochronne na wzór użytkowy wpisywane jest do rejestru wzo­rów użytkowych, który jest jawny, a uprawniony otrzymuje świadectwo ochronne, które jest dokumentem stwierdzającym udziele­nie prawa ochronnego.

C. Treść i zakres prawa ochronnego do wzoru użytkowego.

Charakterystyka prawa ochronnego do wzoru użytkowego.

1. Prawo ochronne do wzoru użytkowego, czyli prawo wyłącznego korzystania ze wzoru użytkowego w sposób zawodowy lub zarobkowy na całym obszarze Rzeczy­pospolitej Polskiej, powstaje w następstwie decyzji Urzędu Patentowego.

2. W decyzji, która ma charakter konstytutywny, czyli kreuje nieistniejące wcześniej prawo podmiotowe, Urząd Patentowy określa przedmiot tego prawa oraz jego podmiot (oso­bę uprawnioną), natomiast treść prawa - w każdym przypadku jednakowa - ustalona jest w ustawie.

3. Prawo ochronne jest zbywalne i pod­lega dziedziczeniu.

4. Każda umowa o przeniesienie prawa ochronnego wymaga pod rygorem nieważności formy pisemnej.

5. Twórca wzo­ru użytkowego, któremu przysługuje prawo ochronne, może przenieść to pra­wo nieodpłatnie lub odpłatnie na rzecz dowolnej osoby, w tym także na rzecz przed­siębiorcy.

6. Prawo ochronne do wzoru użytkowego jest cywilnym prawem podmiotowym skutecznym w stosunku do wszystkich (erga omnes), o charakterze majątkowym.

Korzystanie ze wzoru użytkowego objęte prawem ochronnym może polegać na:

1. dokonywaniu czynności faktycznych, takich jak wytwarzanie przedmiotów według tego wzoru, ich używanie, oferowanie, wprowadzanie do obrotu lub importowanie dla tych celów.

2. korzystaniu ze wzoru użytkowego w rozumieniu prawa cywilnego, tj. pobieraniu pożytków cywilnych (np. w postaci opłat licencyjnych z tytułu udzielenia osobom trzecim upoważnienia do korzystania z tego wzoru w sposób zawodowy lub zarobkowy) lub pożytków pra­wa (np. w postaci zapłaty za przeniesienie prawa).

Granice prawa ochronnego do wzoru użytkowego.

Grani­ce tego prawa, określone w jego legalnej definicji, wyznaczają trzy elementy:

1. czas,

2. terytorium,

3. sposób korzystania.

Ad 1. Czas trwania prawa ochronnego wynosi 10 lat od daty zgłoszenia wzo­ru użytkowego w Urzędzie Patentowym i jest to maksymalny czas trwania prawa, które może ustać wcześniej

Ad 2. Prawo ochronne tak jak patent obowiązuje jedynie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Ad 3. Sposób korzystania stanowiący przedmiot prawa ochronnego, czyli zakres wynikającej z niego prawnych możności działania uprawnionego, określony został w ustawie dwo­jako:

1. przez stwierdzenie, iż przysługuje mu prawo wyłącznego korzystania ze wzoru użytkowego w sposób zarobkowy lub zawodowy (art. 95 p.w.p.),

2. przez wyszczególnienie takich rodzajów zachowań, mających charakter zarobkowy lub zawo­dowy, dotyczących wzoru, których uprawniony może zabronić osobom trzecim (art. 66 p.w.p. w zw. z art. 100 p.w.p.). Uprawniony może więc zakazać korzystania z przedmiotu prawa (wzoru użytkowego) w sposób zarobkowy lub za­wodowy, polegający na wytwarzaniu przedmiotów według tego wzoru, ich używaniu, oferowaniu, wprowadzaniu do obrotu lub importowaniu dla tych celów.

Ograniczenia prawa ochronnego do wzoru użytkowego

Od granic prawa ochronnego odróżnić należy jego ograniczenia, które polega­ją na tym, że za dopuszczalne uznaje się wkraczanie bez zgody uprawnionego, a na­wet wbrew jego woli w sferę przysługującej mu wyłączności. A zatem o ograniczeniu prawa ochronnego mówimy wtedy, gdy w okresie trwania prawa ochronnego oso­ba trzecia, nielegitymująca się upoważnieniem udzielonym przez uprawionego, może korzystać z chronionego wzoru na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w sposób zawodowy lub zarobkowy.

Przesłanki i tryb powstania takich uprawnień na rzecz osób trzecich określone zostały przez odesłanie do odpowiednich przepisów ustanawiających graniczenia patentu. Ograniczenia obu tych praw służą rozstrzyga­niu kolizji między interesem uprawnionego a interesem publicznym lub też, uznanym za zasługujący na ochronę, indywidualnym interesem osoby trzeciej.

Do katalogu ograniczeń prawa ochronnego do wzoru użytkowego zaliczyć należy w szczególności uprawnienia do korzystania ze wzoru ochronnego:

1. w ramach przywileju komunikacyjnego i tranzytowego,

2. dla celów państwowych w niezbędnym wymiarze, jeśli jest to konieczne dla zapobieżenia lub usunięcia stanu zagrożenia ważnych interesów Państwa, w szczególności w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego,

3. stosowanie wzoru użytkowego dla celów badawczych i doświadczalnych, dla dokonania jego oceny, analizy lub nauczania,

4. w ramach licencji przymusowej, powstającej w drodze decyzji administracyjnej jeśli jest to konieczne do zapobieżenia lub usunięcia stanu zagrożenia państwa, w szczególności w dziedzinie obronności, porządku publicznego, ochrony życia lub zdrowia ludzkiego oraz ochrony środowiska naturalnego.

D. Umowy dotyczące prawa ochronnego do wzoru użytkowego.

Zakres kompetencji przysługującej uprawnionemu z prawa ochronnego do zawie­rania umów dotyczących tego prawa i korzystania z jego przedmiotu jest taki sam jak zakres kompetencji przysługującej uprawnionemu z patentu w odniesieniu do tego prawa i jego przedmiotu.

Uprawnionemu z prawa ochronnego przysługuje wyłączna kompetencja do zawierania umów:

1. przenoszących prawo ochronne

2. umożliwiających osobom trzecim korzystanie z chronionego wzoru użytkowego (licencja).

Ad 1.

1. Prawo ochronne jest zbywalne i dziedziczne. Może być zatem przedmiotem umowy sprzedaży, zamiany czy darowi­zny.

2. Każda umowa o przeniesienie prawa ochronnego pod rygorem nieważności wymaga formy pisemnej

3. Wobec osób trzecich przeniesienie prawa ochronnego staje się skuteczne dopiero z chwilą wpisania przeniesienia do rejestru wzorów użytkowych.

Ad 2.

1. Z ekonomicznego punktu widzenia największą rolę odgrywają umowy licencyjne, czyli umowy upoważniające do korzystania ze wzoru użytkowego.

2. Umowy te pod rygorem nieważności wymagają zachowania formy pisemnej.

E. Ochrona praw do wzoru użytkowego.

Ochrona prawa do uzyskania prawa ochronnego do wzoru użytkowego.

1. Ochrona cywilnoprawna.

2. Ochrona administracyjnoprawna.

Ad. 1.

Z chwilą powstania wzoru użytkowego jego twórca uzyskuje wyłączność korzystania z niego i dysponowania nim. Powyższe uprawnienia podlegają ochronie przewidzianej przepisami prawa cywilnego w odniesieniu do bezprawnego działania stanowiącego czyn niedozwolony, jak i bezprawnego działania polegającego na naruszeniu praw podmiotowych przysługujących twórcy. (art. 23, 24, 415 kc)

Korzystaniu z wzoru użytkowego przez osobę trzecią twórca może przeciwstawić się jedynie wtedy, jeśli osoba ta uzyskała dostęp do tego wzoru w sposób bezprawny lub też gdy działanie tej osoby stanowi naruszenie zobowiązania wynikającego z umowy zawartej z twórcą (np. umowy licencyjnej). Na gruncie prawa cywilnego nie przysługuje mu natomiast skuteczne erga omnes prawo podmiotowe wyłącznego korzystania z opracowanego przez siebie wzoru.

Ad. 2.

Ochroną przewidzianą w prawie własności przemysłowej objęte jest z kolei prawo do uzyskania prawa ochronnego do wzoru użytkowego, które powstaje z chwilą dokonania rozwiązania odpowiadającego definicji wzoru użytkowego.

Roszczeniami realizowane są w postępowaniu administracyjno-prawnym toczącym się przed Urzędem Patentowym:

1. w razie zgłoszenia wzoru użytkowego przez osobę nieuprawnioną, uprawniony może żądać umorzenia postępowania albo udzielenia mu prawa ochronnego

2. w razie uzyskania prawa ochronnego przez osobę nieuprawnioną, uprawniony może żądać unieważnienia prawa ochronnego albo przeniesienia na niego udzielonego już prawa ochronnego za zwrotem kosztów

Ochrona prawa ochronnego do wzoru użytkowego.

Zakres ochrony.

Zakres przedmiotowy prawa ochronnego określają za­strzeżenia zawarte w opisie ochronnym wzoru użytkowego. Podstawą odpowiedzi na pytanie, jakich rozwiązań nie wolno osobom trzecim gospodarczo eksploatować bez zgody uprawnionego, jest więc interpretacja zastrzeżeń.

Środki ochrony.

Prawo ochronne do wzoru użytkowego korzysta tak jak i patent jedynie z ochrony cywilnoprawnej. W przypadku naruszenia tego prawa, czyli bezprawnego korzystania przez osoby trze­cią z chronionego wzoru użytkowego w sposób zarobkowy lub zawodowy, uprawnionemu przysługuje roszczenie o:

1. zaniechanie naruszeń,

2. usunięcie skutków naruszenia,

3. wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści,

4. naprawienie szkody,

5. ogłoszenie w prasie stosownego oświadczenia,

6. zapłatę odpowiedniej kwoty na rzecz organizacji wspierającej ochronę własności przemysłowej, jeśli naruszenie jest zawinione.

Okres ochrony.

Prawo ochronne powstaje w następstwie decyzji Urzędu Patentowego i dopiero od tego momentu można dochodzić roszczeń z tytułu naruszenia prawa. Jednak ochrona obejmuje także okres wcześniejszy, czyli poprzedzający powstanie prawa wyłącznego. Okres ten rozpoczyna się po dniu, w którym Urząd Patentowy dokonał ogłoszenia o zgłoszeniu wzoru użytkowego.

F. Ustanie prawa ochronnego do wzoru użytkowego.

Prawo ochronne do wzoru użytkowego może ustać na skutek:

1. wygaśnięcia prawa ochronnego (mi. 100 p.w.p. w zw. z art. 90 p.w.p.),

2. uchylenia decyzji o udzieleniu prawa ochronnego (art. 246 p.w.p. i 247 p.w.p.),

3. unieważnienia decyzji o udzieleniu prawa ochronnego (art. 100 p.w.p. w zw. z art. 89 p.w.p.).

Ad. 1.

Prawo ochronnego do wzoru użytkowego wygasa na skutek:

1. upływu okresu, na który został udzielony - 10 lat od daty zgłoszenia,

2. zrzeczenia się prawa ochronnego przez uprawnionego przed Urzędem Patentowym, za zgodą osób, którym służą prawa na patencie (licencjobiorcy), gdyż z chwilą wygaśnięcia prawa gasną także wszel­kie stosunki prawne dotyczące tego prawa (np. umowy licencyjne),

3. nieuiszczenia w przewidzianym terminie opłaty okresowej

Ad. 2.

W ciągu 6 miesięcy od opublikowania w Wiadomościach Urzędu Patento­wego informacji o udzieleniu prawa ochronnego każdy (a zatem legitymacja do wnie­sienia sprzeciwu nic jest uzależniona od wykazania interesu prawnego) może wnieść sprzeciw od tej decyzji, powołując się na istnienie okoliczności, które uzasadniają unieważnienie prawa (art. 246 p.w.p.).

Ad 3.

1. Wniosek o unieważnienie prawa ochronnego może zostać złożony przez cały czas trwania tego prawa, jednak ograniczony jest krąg osób legitymowanych do wystąpienia z nim, gdyż musza wykazać interes prawny. Ponadto legitymacja przysługuje także Prokuratorowi Generalnemu oraz Prezesowi Urzędu Patentowego.

2. Podstawę takiego wniosku stanowić może jedynie stwierdzenie, iż decyzja o udzieleniu prawa ochronnego obarczona jest wadliwością, tzn. prawo ochronne zostało udzielone, mimo że nie zostały spełnione warunki wyma­gane do uzyskania tego prawa.

3. Dlatego też unieważnienie prawa ochronnego wywołuje ten skutek, że unieważnione prawo ochronne traktowane jest tak jakby w ogóle nie było udzielone.

4. Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego.

A. Wzór przemysłowy jako przedmiot ochrony (przedmiot prawa z rejestracji wzoru przemysłowego).

Pojęcie wzoru przemysłowego.

Zgodnie z brzmieniem art. 102 p.w.p. wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywi­dualny charakter postać wytworu lub jego części. W przypadku wzoru przemysłowego dobrem chronionym jest zewnętrzna postać przedmiotu, która nie wynika wyłącznie z jego funkcji technicznej ( np. kształt naczynia, mebla, glazury)

Pojęcie wytworu.

Wytworem jest każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy, obejmują­cy w szczególności opakowanie, symbole graficzne oraz kroje pisma typograficzne­go, z wyłączeniem programów komputerowych.

Za przedmiot ochrony uznano również wzory odnoszące się do wytworów zło­żonych (przedmiotów składających się z wielu części składowych umożliwiających ich rozłożenie i złożenie ponowne) oraz części składowych, jeżeli część składowa po włączeniu do wytworu złożonego pozostaje widoczna w trakcie jego zwykłego uży­wania lub jeżeli może być przedmiotem samodzielnego obrotu.

Przesłanki zdolności rejestrowej wzoru przemysłowego.

Ochronie związanej z rejestracją wzoru podlega taka postać wytworu, która charakteryzuje się:

1. indywidu­alnym charakterem oraz

2. nowością.

Wzór prze­mysłowy odznacza się indywidualnym charakterem, jeżeli ogólne wrażenie, jakie wy­wołuje na zorientowanym użytkowniku, różni się od ogólnego wrażenia wywołanego na nim przez wzór publicznie udostępniony przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo.

Powyższe oznacza, że wzór musi się różnić od wzoru już znanego i nie może wywoływać wrażenia, że taką postać wytworu już widziano.

Określenie „zorientowany użytkownik" oznacza, że podobieństwo wzorów nie musi być oceniane przez ekspertów, wystarczy, by uczyniły to osoby, które mają wystarczający zasób ogólnej wiedzy, aby ocenić wzór pod tym kątem.

Wzór przemysłowy uważa się za nowy, jeżeli przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania prawa z rejestracji, iden­tyczny wzór nie został publicznie udostępniony. Wzoru nie uważa się za udostępniony publicznie, jeżeli nie mógł dotrzeć do wiadomości osób zajmujących sic zawodo­wo dziedziną, której dotyczy wzór.

Zdolności rejestrowej są pozbawione wzory, których wykorzystywanie było­by sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami. Jednak korzystanie z wzoru przemysłowego nie uważa się za sprzeczne z porządkiem publicznym tylko dlatego, że jest zabronione przez prawo.

Praw z rejestracji nie udziela się, jeżeli wzory przemysłowe zawierają nazwy i symbole o znaczeniu państwowym, narodowym, społecznym, np.: nazwę lub skrót na­zwy Rzeczypospolitej Polskiej bądź jej symbole (godło, barwy, hymn) oraz szereg in­nych oznaczeń lub elementów, które są symbolami o charakterze religijnym, patriotycznym lub kulturowym w zakresie, w jakim obrażałoby to uczucia religijne, patriotyczne lub tradycję narodową.

B. Nabycie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.

Podmioty uprawnione do uzyskania prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.

1. Prawo do uzyskania prawa z rejestracji wzoru przemysłowego przysługuje twórcy lub wspólnie współtwórcom wzoru. Prawo to jest zbywalne i podlega dziedziczeniu. Umowa o przeniesienie tego prawa wymaga, pod rygorem nieważności zachowania formy pisemnej.

2. Twórca wzoru przemysłowego może przekazać przedsiębiorcy wzór do wykorzystania nieodpłatnie lub za uzgodnioną opłatą, W razie przekazania wzoru do wykorzystania z chwilą jego przedstawienia na piśmie następuje przej­ście na przedsiębiorcę prawa do uzyskania prawa z rejestracji pod warunki przyjęcia wzoru przez przedsiębiorcę i zawiadomienia o tym twórcy w cią­gu 1 miesiąca, chyba że strony ustaliły inny termin.

3. Jeżeli wzór przemysłowy został zrealizowany w wyniku wykonywania przez twórcę obowiązków wynikających ze stosunku pracy albo z realizacji innej umo­wy (np. umowy o dzieło), prawo do uzyskania prawa z rejestracji przysługuje praco­dawcy lub zamawiającemu, chyba że strony w umowie postanowią inaczej.

4. Jeżeli wzór był dokonany przy pomocy przedsiębiorcy, przedsiębiorca ten może korzystać z wzoru we własnym zakresie, chyba że w umowie o udzielenie pomocy strony ustaliły, że prawo do uzyskania rejestracji służy przedsiębiorcy.

We wszystkich przypadkach, gdy prawo korzystania z wzoru przemysłowego lub prawo do uzyskania prawa z rejestracji przysługuje przedsiębiorcy, twórcy przysłu­guje prawo do wynagrodzenia

Postępowanie w przedmiocie rejestracji wzoru przemysłowego.

Na postępowanie w przedmiocie rejestracji wzoru przemysłowego składają się następujące etapy:

1. zgłoszenie wzoru przemysłowego do rejestracji - obejmujące co najmniej podanie, opis wzoru wraz z rysunkiem, dowód pierwszeństwa.

2. Urząd Patentowy weryfikuje prawidłowość zgłoszenia - zgodność jego zawartości i formy z ustawowymi wymaganiami, w tym także dotyczącymi obowiązku wniesienia opłaty.

3. Prawo z rejestracji wzoru udzielane jest po przeprowadzeniu przez Urząd Patentowy bada­nia materialnych przesłanek zdolności rejestrowej wzoru (patrz wyżej).

4. Jeśli nie zachodzi żadna z okoliczności, które by uza­sadniały odmowę udzielenia prawa z rejestracji wzoru, a przy tym spełnione są wszystkie wymagania dotyczące treści i formy zgłoszenia, Urząd Patentowy podejmuje decyzję o udzieleniu prawa z rejestracji wzoru. Decyzja ta ma charakter warunkowy, do czasu uiszczenia opłaty za pierwszy okres ochronny.

10. Po uiszczeniu opłaty Urząd Patentowy dokonuje wpisu o udzieleniu prawa z rejestracji do rejestru wzorów przemysłowych oraz sporządza opisy ochronne wzoru i wydaje świadectwo ochronne, które stwierdza udzielenie prawa z rejestracji.

11. O udzieleniu prawa z rejestracji ogłasza się w Wiadomościach Urzędu Patentowego. W ciągu 6 miesięcy od opublikowania każdy może wnieść umotywowany sprzeciw od decyzji o udzieleniu prawa z rejestracji wzoru.

C. Charakterystyka prawa z rejestracji wzoru przemysłowego

Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego udzielone przez Urząd Patentowy RP oznacza przyznanie uprawnionemu wyłącznego prawa korzystania ze wzoru w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym terytorium RP.

Zakres przyznanej wyłączności ograniczają postanowienia, w myśl których prawo z rejestracji wzoru przemysłowego ogranicza się do wytworów, dla których nastąpiło zgłoszenie (ust. 5 art. 105 p.w.p.). Uprawniony z rejestracji może zakazać osobom trzecim wytwarzania, oferowania, wprowadzania do obrotu, importu i eksportu lub używania wytworu, w którym wzór jest zawarty bądź zastosowany.

Ograniczenia wyłączności korzystania.

Według art. 115 pwp uprawniony z rejestracji wzoru przemysłowego nie może zakazać osobie trzeciej korzystania ze wzoru:

1. do użytku osobistego lub niezwiązane­go z działalnością gospodarczą,

2. korzystania ze wzoru w celu doświadczalnym czy też

3. korzystania polegającego na jego odtwarzaniu do celów cytowania lub nauczania, je­śli nie przynosi to uszczerbku uprawnionemu z rejestracji.

4. Dozwolone jest również korzystanie z wzoru stosowanego lub zawartego w urządzeniach znajdujących się na środkach transportu lądowego i zarejestrowanych w innych państwach statkach morskich lub powietrznych, które czasowo znajduj ą się na obszarze Rzeczypospolitej Pol­skiej, import części zamiennych i akcesoriów, w których wzór jest stosowany lub za­warty w celu napraw statków i wykonywanie tych napraw.

Czasowy charakter prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.

Prawa z rejestracji wzoru przemysłowego udziela się na 25 lat podzielone na pięcioletnie okresy. Sformułowanie określa maksymalny czas ochrony wzoru przemysło­wego, ale nic wyklucza możliwości wcześniejszego ustania ochrony na skutek wygaśnięcia prawa.

Prawo z rejestracji jest zbywalne i podlega dziedziczeniu. Umowa o przeniesieniu prawa z rejestracji wymaga pod ry­gorem nieważności zachowania formy pisemnej. Przeniesienie prawa z rejestracji staje się skuteczne wobec osób trzecich z chwilą wpisu tego przeniesienia do rejestru.

D. Naruszenie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego

Naruszenie prawa z rejestracji polega na bezprawnym (tz. bez zgody uprawnionego) podejmowaniu w celach zarobkowych działań dotyczących wytworów, w których jest ucieleśniony zarejestrowa­ny wzór przemysłowy, jak np. wytwarzanie takich wytworów, wprowadzanie ich do obrotu lub importowanie.

Naruszeniem prawa jest również korzystanie z takich samych (identycznych) wzorów, jak również korzystanie z wzorów podobnych stanowiących naśladownictwo wzoru chronionego. Wzór uważa się za identyczny z innym wzorem przemysłowym udostępnionym publicznie, gdy różnica odnosi się jedynie do nieistotnych szczegółów.

E. Ochrona wzoru przemysłowego.

W odniesieniu do ochrony wzorów przemysłowych stosuje sie odpowiednio przepisy ustawy pwp określające roszczenia związane z ochroną wynalazków, wzorów użytkowych i topografii układów scalonych. Do roszczeń przysługujących uprawnionemu w przypadku naruszenia prawa z rejestracji wzoru przemysłowego należą następujące roszczenia:

1. zaniechanie naruszeń,

2. usunięcie skutków naruszenia,

3. wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści,

4. naprawienie szkody,

5. ogłoszenie w prasie stosownego oświadczenia,

6. zapłatę odpowiedniej kwoty na rzecz organizacji wspierającej ochronę własności przemysłowej, jeśli naruszenie jest zawinione.

Kumulatywna ochrona wzoru przemysłowego.

Wzór przemysłowy objęty ochroną wynikającą z jego rejestracji podlega także ochronie na podstawie prawa autorskiego. W świetle ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych przedmiotem ochrony na gruncie przepisów tej ustawy są m.in. utwory wzornictwa przemysłowego. Powyższe powoduje, iż wzory przemysłowe spełniające przesłanki stawiane utworom (muszą stanowić przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze), podlegają także ochronie przewidzianej przez prawo autorskie. Przepisy prawa autorskiego stanowią, iż ochrona powstaje z chwilą rejestracji utworu i trwa przez okres 70 lat licząc od śmierci twórcy.

Zależności między ochroną wynikającą z prawa autorskiego a ochroną określoną w p.w.p. przedstawiają się następująco (art. 106 pwp). Po wygaśnięciu prawa z rejestracji ochrona praw majątkowych przewidziana w prawie autorskim nie ma zastosowania do wytworów wytworzonych według tego wzoru i wprowadzonych do obrotu.

Podwyższ stwierdzenie oznacza, że w czasie trwania prawa z rejestracji wzór podlega zarówno ochronie, jaka przysługuje upraw­nionemu z rejestracji, jak też ochronie wynikającej z prawa autorskiego. Jeżeli uprawnionemu z rejestracji służą autorskie prawa mająt­kowe do wzoru, wówczas może czynić z nich użytek np. w sytuacji, gdy prawu z re­jestracji grozi unieważnienie. Natomiast po wygaśnięciu prawa z rejestracji wzór staje się w zakresie objętym prawem z rejestracji przedmiotem użytku powszechnego.

F. Umowy dotyczące prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.

Zakres kompetencji przysługującej uprawnionemu z prawa z rejestracji do zawie­rania umów dotyczących tego prawa i korzystania z jego przedmiotu jest taki sam jak zakres kompetencji przysługującej uprawnionemu z patentu w odniesieniu do tego prawa i jego przedmiotu.

Uprawnionemu z prawa z rejestracji wzoru przemysłowego przysługuje wyłączna kompetencja do zawierania umów:

1. przenoszących prawo z rejestracji

2. umożliwiających osobom trzecim korzystanie z chronionego wzoru przemysłowego (licencja).

Ad 1.

1. Prawo z rejestracji jest zbywalne i dziedziczne. Może być zatem przedmiotem umowy sprzedaży, zamiany czy darowi­zny.

2. Każda umowa o przeniesienie prawa pod rygorem nieważności wymaga formy pisemnej

Ad 2.

1. Z ekonomicznego punktu widzenia największą rolę odgrywają umowy licencyjne, czyli umowy upoważniające do korzystania ze wzoru przemysłowego.

2. Umowy te pod rygorem nieważności wymagają zachowania formy pisemnej.

G. Ustanie ochrony wzoru przemysłowego.

Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego ustaje na skutek:

1. wygaśnięcia prawa,

2. unieważnienia prawa.

Ad. 1.

Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego wygasa na skutek:

1. upływu okresu, na który zostało udzielone - 25 lat od daty zgłoszenia,

2. zrzeczenia się prawa z rejestracji przez uprawnionego przed Urzędem Patentowym, za zgodą osób, którym służą na nim prawa (licencjobiorcy),

3. nieuiszczenia w przewidzianym terminie opłaty okresowej

Ad. 2.

1. Wniosek o unieważnienie prawa może zostać złożony przez cały czas trwania tego prawa, jednak ograniczony jest krąg osób legitymowanych do wystąpienia z nim, gdyż musza wykazać interes prawny. Ponadto legitymacja przysługuje także Prokuratorowi Generalnemu oraz Prezesowi Urzędu Patentowego.

2. Podstawę takiego wniosku stanowić może jedynie stwierdzenie, iż decyzja o udzieleniu prawa z rejestracji wzoru przemysłowego obarczona jest wadliwością, tzn. prawo zostało udzielone, mimo że nie zostały spełnione warunki wyma­gane do uzyskania tego prawa.

3. Podstawą do unieważnienia prawa z rejestracji może być również stwierdzenie ze wykorzystanie wzoru przemysłowego narusza prawa osobiste lub majątkowe osób trzecich.

4. Unieważnienie prawa wywołuje ten skutek, że unieważnione prawo traktowane jest tak jakby w ogóle nie było udzielone.

AD. 5. Prawo ochronne na znak towarowy.

A. Znak towarowy jako przedmiot ochrony (przedmiot prawa ochronnego).

Pojęcie znaku towarowego.

Znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa (art. 120 pwp). Znakiem towarowym może być w szczególności:

1. wyraz,

2. rysunek,

3. ornament,

4. kompozycja kolorystyczna,

5. forma przestrzenna, w tym forma towaru lub opakowania,

6. a także melodia lub inny sygnał dźwiękowy.

Treść definicji znaku towarowego wskazuje na jego istotę jako samodzielnego dobra chronionego ze względu na pełnienie funkcji odróżniania towarów na podstawie ich pochodzenia. Istotę tę stanowi zdolność ozna­czenia do odróżniania jednorodnych towarów w obrocie.

Rodzaje znaków towarowych.

1. Znaki słowne.

Znaki słowne to oznaczenia postrzegane za pomocą wzroku i słuchu. Mogą być utworzone ze słów, liter bądź cyfr. Do tej grupy znaków należą również imiona, nazwiska nazwy, pseudonimy (np. Kleopatra, Eliza­beth, Sobieski) oraz slogany, a wiec kilkuwyrazowe sentencje o zwięzłym przekazie, łatwym do zapamiętania (np. Lotem bliżej)

2. Znaki obrazowe.

Znaki obrazowe są adresowane do odbioru wzrokowego. Należą do niech m.in, rysunki, winiety, or­namenty, kompozycje kolorystyczne, monogramy, graficzne opracowania słów, liter bądź cyfr. Z tego m. in. względu poddaje się je dodatkowej klasyfikacji i wyróżnia: znaki fantazyjne, stanowiące twórcze przekształcenie motywu, obrazowe kompozy­cje oraz graficzne opracowania liter, cyfr lub słów.

3. Znaki plastyczne.

Znaki plastyczne (trójwymiarowe) stanowią z reguły pewną formę przestrzenną. Przyjmują kształt towaru lub jego opakowania. Typowym przykładem może być asy­metryczny, niebanalny kształt butelki (np. butelki Coca-Cola), korka (np. flakonu perfum Chanel), opakowań produktów. Ich percepcja od­bywa się za pomocą zmysłu wzroku i dotyku.

4. Znaki dźwiękowe.

Znaki dźwiękowe to działające na słuch melodie lub sygnały dźwiękowe. Do najbardziej znanych należy "ryk lwa" używa­ny przez Metro Goldwyn Mayer oraz „ryk silnika" motoru Harley-Davidson.

Przesłanki zdolności rejestrowej znaku towarowego.

Udzie­lenie prawa ochronnego na znak towarowy zależy od łącznego spełnienia dwóch przesłanek:

1. wykazania przez znak zdolności odróżniającej (art. 129 p.w.p.),

2. wykazania bra­ku przeszkód rejestracyjnych (art. 131 i 132 p.w.p.)

Przedmiotem prawa ochronnego może być jedynie znak towarowy w rozumieniu art. 120 p.w.p., o ile nic wystąpią przeszkody, o których mowa wart. 129 ust. 2, art. 131 i 132 p.w.p. Brak abstrakcyjnej zdolności wybranego oznaczenia do odróż­niania czyni bezprzedmiotowym dalsze jego badanie z punktu widzenia jego zdolności rejestrowej. .

Ad. 1.

Zdolność odróżniająca znaku towarowego wyraża się w posiadaniu przez znak dostatecznych znamion odróżniających. Ocena zdolności odróżniającej jest wypadkową dwóch elementów.

1. Forma przedstawieniowa znaku musi być na tyle charakterystyczna, aby mogła identyfikować towar.

2. Forma przedstawieniowa znaku musi zapewniać kupującemu możliwość dokonania wyboru towaru według tej formy, bez konieczności ustalania pochodzenia towaru w inny sposób.

Ad. 2.

Art. 131 ust 1 pwp stanowi w szczególności, iż  nie udziela się praw ochronnych na oznaczenia:

1. których używanie narusza prawa osobiste lub majątkowe osób trzecich;

2. które są sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami;

3. które ze swojej istoty mogą wprowadzać odbiorców w błąd, w szczególności co do charakteru, właściwości lub pochodzenia geograficznego towaru,

4. jeżeli zostały zgłoszone w złej wierze do Urzędu Patentowego w celu uzyskania ochrony; 

5. jeżeli zawierają nazwę lub skrót nazwy Rzeczypospolitej Polskiej bądź jej symbole (godło, barwy lub hymn), nazwy lub herby polskich województw, miast lub miejscowości, znaki sił zbrojnych, lub inne oznaczenia tego typu; 

6. jeżeli zawierają skróty nazw bądź symbole (herby, flagi, godła) obcych państw, organizacji międzynarodowych,

7. jeżeli zawierają elementy będące symbolami, w szczególności o charakterze religijnym, patriotycznym lub kulturowym, których używanie obrażałoby uczucia religijne, patriotyczne lub tradycję narodową;

Z kolei art 132 ust.  1 pwp stanowi w szczególności, iż nie udziela się prawa ochronnego na znak towarowy dla towarów identycznych lub podobnych, jeżeli znak ten jest identyczny lub podobny do:

1. zarejestrowanego oznaczenia geograficznego,

2. znaku, który przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania prawa ochronnego, był powszechnie znany i używany jako znak towarowy dla towarów pochodzących od innej osoby;

3. wcześniej zarejestrowanego w Rzeczypospolitej Polskiej znaku towarowego, którego ochrona wygasła, jeżeli od daty wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy do dnia zgłoszenia podobnego znaku przez inną osobę nie upłynął okres 2 lat.

B. Nabycie prawa ochronnego na znak towarowy.

Zgodnie z polskimi regulacjami prawnymi powstanie prawa do znaku towarowego następuje w wyniku

1. rejestracji w drodze wydania decyzji administracyjnej przez Urząd Patentowy RP lub

2. uzyskania przez znak towarowy powszechnej znajomości.

Podmiot uprawniony do uzyskania prawa ochronnego na znak towarowy.

Uprawnionym do nabycia prawa ochronnego na znak towarowy jest każdy podmiot prawa, a więc zarówno osoba fizyczna, osoba prawna, jak i ułomna osoba prawna, bez względu na to, w jakiej formie prawnej prowadzi działalność gospodarczą lub zawodową.

Postępowanie w przedmiocie nabycia prawa ochronnego na znak towarowy.

1. Postępowanie rejestracyjne wszczynane jest na żądanie podmiotu zgłaszającego znak do rejestracji. Zgłoszenie znaku towarowego może dotyczyć tylko jednego znaku. W zgłoszeniu należy określić znak towarowy oraz wskazać towary, dla których oznaczania znak jest przeznaczony. Określenie znaku polega na jego przedstawieniu w sposób gra­ficzny, a w razie potrzeby na określeniu jego rodzaju i opisaniu. Wskazanie towarów następuje w formie uporządkowanego wykazu.

2. O zgłoszeniu znaku towarowego Urząd Patentowy dokonuje ogłoszenia niezwłoczne po upływie 3 miesięcy od daty dokonania zgłoszenia. Od daty ogłoszenia osoby trzecie mogą za­poznawać się ze zgłoszonym znakiem i wykazem towarów i zgłaszać uwagi co do istnienia okoliczności uniemożliwiających udzielenie prawa ochronnego.

3. O pierwszeństwie nabycia prawa ochronnego na znak towarowy decyduje pierwszeństwo jego zgłoszenia do rejestracji.

Przepisy p.w.p. przewidują trzy kategorie pierwszeństwa:

1. pierwszeństwo według daty zgłoszenia w Urzędzie Patentowym. Zgłoszenie uważa się za dokonane w dniu, w którym wpłynęło ono do Urzędu Patentowego lub zostało odebrane telefaksem.

2. pierwszeństwo konwencyjne - Pierwszeństwo konwencyjne wynika z pierwszego zgłoszenia w jednym z państw Międzynarodowego Związku Ochrony Własności Przemysłowej. Związek ten tworzą państwa członkowskie konwencji paryskiej. Pierwszeństwo to przysługuje według daty pierwszego prawidłowego zgłoszenia znaku towarowego w jednym z tych państw, jeżeli od tej daty zgłoszenie w polskim Urzędzie Patentowym zostanie dokonane w okre­sie 6 miesięcy.

3. pierwszeństwo z wystawienia oznacza się, na zasadach określonych w umowach międzynarodowych, według daty wystawienia towaru oznaczonego tym znakiem towarowym w Polsce lub za granicą, na wystawie międzynarodowej ofi­cjalnej lub oficjalnie uznanej, jeżeli zgłoszenie znaku towarowego w polskim Urzędzie Patentowym zostanie dokonane w okresie 6 miesięcy od tej daty. Umową międzynarodo­wą, o której mowa w przepisie, jest Konwencja o wystawach międzynarodowych, sporządzona w Paryżu dnia 22 listopada 1928 r.

4. Wydanie decyzji jest poprzedzone badaniem wniosku oraz samego oznaczenia pod kątem wszystkich przesłanek zdolności rejestracyjnej.

5. Udzielenie prawa ochronnego następuje pod warunkiem uiszczenia opłaty za dziesięcioletni okres ochronny.

6. Udzielone prawo ochronne na znak towarowy podlega wpisowi do prowadzonego przez Urząd Patentowy rejestru znaków towarowych. Przeniesienie prawa ochronnego staje się skuteczne wobec osób trzecich z chwilą wpisu tego przeniesienia do rejestru.

7. Każdy (nie jest konieczne wykazanie interesu prawnego) może wnieść umotywowany sprzeciw wobec prawomocnej decyzji o udzieleniu prawa ochronnego na znak towarowy. Wniesienie sprzeciwu jest ograniczone terminem 6 miesięcy od opublikowania w Wia­domościach UP informacji o udzieleniu prawa. Podstawę sprzeciwu mogą stanowić tylko okoliczności stanowiące podstawę unieważnienia prawa.

C. Treść i zakres prawa ochronnego na znak towarowy.

Przez uzyskanie prawa ochronnego na znak towarowy nabywa się prawo wyłącznego używania znaku towarowego w sposób zarobkowy lub zawodo­wy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.

Dla zachowania prawa ochronnego konieczne jest rzeczywiste używanie znaku towarowego. Nie uważa się za używanie znaku w sposób rzeczywisty używania znaku w reklamie towaru, który nie jest dostępny na rynku krajowym ani nie jest w kraju wytwarzany na potrzeby eksportu.

Prawo używania znaku towarowego przysługuje uprawnionemu, tzn. podmiotowi, na którego rzecz zarejestrowano znak, jak i temu, kto z mocy jego woli lub z mocy ustawy jest uprawniony do jego używania.

Można wyróżnić dwie sfery prawa ochronnego na znak towarowy:

1. pozytywną (wypełnioną przez uprawnienia do używania znaku towarowego)

2. negatywną (roszczenia zakazowe skierowane przeciwko zachowaniom osób trzecich spełniają­cym przesłanki naruszenia ).

Ad. 1.

Używanie znaku przez uprawnionego (kompetencje pozytywne) dotyczy zarejestrowanego znaku towaro­wego i towarów wskazanych w rejestrze. Inaczej mówiąc, uprawniony może używać zarejestrowanego znaku tylko dla towarów, dla których oznaczania go zastrzegł.

W przeciwieństwie do patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy i prawa z rejestracji wzoru przemysłowego kompeten­cje uprawnionego składające się na prawo wyłącznego używania znaku towarowego, są przykładowo wskazane w ustawie (art. 154 p.w.p.).

Ustawa p.w.p. wymienia podstawowe uprawnienia składa­jące się na prawo wyłącznego używania, które polega w szczególności na: .

1. umieszczaniu znaku na towarach objętych prawem ochronnym lub ich opakowaniach, oferowaniu i wprowadzeniu oznakowanych towarów do obrotu, ich imporcie lub exporcie oraz składowaniu w celu oferowania i wprowadzania do obrotu, a także

2. oferowaniu lub świadczeniu usług pod tym znakiem,

3. umieszczaniu znaku na dokumentach handlowych oraz

4. posługiwaniu się w nim w reklamie.

Ad. 2.

Sfe­ra negatywna zakreślona jest szerzej. Uprawniony ma prawo zakazać osobie trzeciej używania nic tylko "tego" zarejestrowanego znaku dla "tych" towarów, które wska­zał w rejestrze, ale także używania znaków podobnych dla towarów podobnych. Jest to konsekwencja tzw. zasady specjalizacji.

Czasowy i terytorialny charakter prawa ochronnego na znak towarowy.

Czas trwania prawa ochronnego na znak towarowy wynosi 10 lat od daty zgłoszenia znaku towarowego w Urzędzie Patentowym. Na wniosek uprawnionego prawo ochronne na znak towarowy może ulec przedłużeniu na kolejne okresy dziesięcioletnie.

Zgodnie z powszechną zasadą przyjętą w prawic własności przemysłowej prawo ochronne na znak towarowy jest skuteczne w granicach terytorium RP.

Ograniczenia prawa ochronnego na znak towarowy

Uprawniony z prawa ochronnego na znak towarowy nie może zakazać osobom trzecim używania w obrocie:

1. ich nazwisk lub adresu,

2. oznaczeń wskazujących w szczególności na cechy i charakterystykę towarów, ich rodzaj, ilość, jakość, przeznaczenie, pochodzenie czy datę wytworzenia lub okres przydatności,

3. zarejestrowanego oznaczenia lub oznaczenia podobnego, jeżeli jest to koniecz­ne dla wskazania przeznaczenia towaru, zwłaszcza gdy chodzi o oferowane części zamienne, akcesoria lub usługi,

4. zarejestrowanego oznaczenia geograficznego, jeżeli prawo do jego używania przez te osoby wynika z innych przepisów ustawy,

5. znaku towarowego, którego nie używał w obrocie nieprzerwanie przez 5 lat,

6. nazwy innego podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, jeśli nie jest ona używana w charakterze oznaczenia towarów będących przedmiotem tej działalności

Wyczerpanie prawa ochronnego na znak towarowy.

Wyczerpanie prawa polega na wyczerpaniu uprawnień wynikających z prawa ochronnego. Prawo na znak towarowy nie rozciąga się na działania dotyczące towarów ze znakiem, polegająca w szczególności na jego oferowaniu do sprzedaży lub dalszym wprowadzaniu do obrotu towarów oznaczonych tym znakiem, jeżeli towary te zostały wprowadzone do obrotu na terytorium RP przez uprawnionego lub za jego zgodą. Przepis ten ustanawia tzw. wyczerpanie krajowe, gdyż swoim zasięgiem geograficznym obejmuje tylko terytorium RP. Powyższe oznacza, iż wymienione uprawnienia dotyczące dalszej dystrybucji towarów opatrzonych znakiem wyczerpują się w skutek wprowadzenia do obrotu, dokonanego przez uprawnionego lub za jego zgodą, na terytorium RP. Analogiczna zasada odnosi się do obrotu towarów opatrzonych znakiem wprowadzonych do obrotu na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego przez uprawnionego lub za jego zgodą.

D. Umowy o przeniesienie prawa ochronnego na znak towarowy i umowy licencyjne.

Z uwagi na charakter prawa ochronnego na znak towarowy, jako prawa zbywalnego i podlegającego dziedziczeniu, uprawniony może zarówno zrzec się prawa ochronnego, jak i rozporządzać nim, obciążać ograniczonymi prawami rzeczowymi (zastaw, użytkowanie).

Unormowania ustawy w zakresie obrotu prawem ochronnym na znak towarowy są skromne i ograniczają się do kwestii dotyczących formy i skuteczności przeniesienia prawa wobec osób trzecich. W kwestiach nieunormowanych znaj­dują zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego zarówno dotyczące części ogólnej zobowiązań, jak i przepisy regulujące umowy, których przedmiotem może być pra­wo ochronne na znak towarowy.

Umowy o przeniesienie prawa ochronnego na znak towarowy

Przedmiotem obrotu może być:

1. prawo ochronne na znak towarowy,

2. prawo z dokonanego w Urzędzie Patentowym zgłoszenia, na które nie zostało jeszcze udzielone prawo ochronne.

Ad. 1.

Prawo ochronne na znak towarowy może zostać przeniesione na podstawie:

1. umowy sprzedaży, zamiany i darowizny,

2. umowy spółki zobowiązującej do wniesienia prawa ochronnego tytułem aportu do majątku spółki, jak również

3. umowy mającej za przedmiot przedsiębiorstwo, w skład którego wchodzi znak towarowy. Zgodnie z art. 551 k.c. czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w jego skład, chyba że co innego wynika z treści tej czynności albo z przepisów szczególnych. O ile zatem prawo ochronne na znak nic zostanie wolą stron wyłączone, podzieli los przedsiębiorstwa. Przeniesienie prawa ochronnego na znak towarowy bez przeniesienia przedsiębiorstwa może nastąpić tylko wtedy, gdy nie zachodzi możliwość wprowadzenia odbiorców w błąd co do pochodzenia towarów, ich jakości lub innych istotnych cech, w szczególności jeżeli zbywcy przysługują prawa ochronne na podobne znaki towarowe dla towarów tego samego rodzaju.

Umowy o przeniesienie prawa ochronnego wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności. Skuteczność przeniesienia wobec osób trzecich powstaje z datą wpisu przeniesienia do rejestru. W sytuacji gdy transfer prawa ochronnego następuje na podstawie umowy, której przedmiotem jest przedsiębiorstwo- umowa wymaga formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Dla skuteczności przejścia prawa ochronnego wchodzącego w skład przedsiębiorstwa konieczne jest także ujawnienie jego przeniesienia w rejestrze.

Umowy licencyjne.

Prawo ochronne na znak towarowy może być przedmiotem umowy licencyj­nej, do której stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące umów licencji patentowych. Uprawniony może więc udzielić innej osobie upoważnienia do używania zna­ku, zawierając z nią umowę licencyjną w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Umowa licencyjna podlega wpisowi do rejestru, co zapewnia skuteczność licencji wobec osób trzecich.

Przedmiotem umowy jest upoważnienie do używania zarejestrowanego znaku, tj. do wykonywania kompetencji objętych prawem wyłącznym uprawnionego z rejestracji. Na jej pod­stawie uprawniony z tytułu prawa ochronnego zobowiązuje się do zaniechania wo­bec, licencjobiorcy roszczeń z tytułu naruszenia prawa ochronnego.

Zakres upoważnienia licencyjnego może być ściśle oznaczony w umowie (licencja ograniczo­na). W braku klauzul ograniczających licencjobiorca ma prawo używania znaku towa­rowego w takim zakresie, jak uprawniony z tytułu prawa ochronnego (licencja pełna). W wypadku przeniesienia prawa ochronnego będącego przedmiotem licencji umowa licencyjna jest skuteczna wobec następcy prawnego. Licencja wygasa najpóźniej z chwilą wygaśnięcia prawa ochronnego.

E. Ochrona znaku towarowego

Przesłanki naruszenia prawa ochronnego do znaku towarowego.

Zakres ochrony przysługujący z tytułu prawa ochronnego na znak towarowy jest uregulowany inaczej niż patentu. Ustawodawca nic wyliczył działań, których może zakazać uprawniony, wprowadził natomiast przepis, który wskazuje przesłanki naruszenia (art. 296 ust. 2 p.w.p.), do których zalicza:

1. bezprawność używania znaku oraz

2. ryzyko pomyłki co do pochodzenia towaru.

Ad.1.

Bezprawność w rozumieniu prawa cywilnego oznacza niezgodność zachowania z szeroko rozumianym porządkiem prawnym. Do zakresu tego pojęcia zaliczyć należy więc zarówno naruszenia wyrażonych w przepisach zakazów lub nakazów, jak i reguł uczciwego postępowania. Zakaz wkraczania przez osobę trzecią w sferę wyłączności objętej prawem podmiotowym do znaku towarowego stanowi element porządku prawnego, które­go złamanie czyni działanie osoby trzeciej bezprawnym. Narusza bowiem prawo wy­łączne uprawnionego do znaku ujęte juko prawo zakazu wkraczania w stery przyzna­nego monopolu, skierowane do każdego uczestnika rynku.

Bezprawność używania znaku towarowego wyznaczają dwa elementy:

1. brak skutecznego wobec uprawnionego tytułu używania znaku towarowego i

2. używanie przez osobę trzecią znaku towarowego w taki sposób i zakresie, jaki przysługuje samemu uprawnionemu.

Bezprawność nie zachodzi, gdy:

1. osoba trzecia, używająca znak taki sam jak należący do uprawnionego, wykonuje własne prawo podmiotowe np. z tytułu udzielonej licencji, umowy franchisingowej i

2. gdy jej działanie mieści się w granicach dozwolonych przez prawo.

Ad.2.

Ryzy­ko pomyłki co do pochodzenia towaru stanowił przesłankę naruszenia prawa wyłącznego do zarejestrowanego znaku towarowego. Zakłada się, że ryzyko pomyłki może powstać wtedy, gdy z uwagi na podobieństwo znaków i towa­rów kupujący nie dostrzega różnic i wybiera towar oznaczony znakiem fałszywym w przekonaniu, że nabywa oryginalny, jak i wówczas, gdy kupujący, dostrzegając różnice między oznaczonymi towarami, nabywa je w przekonaniu, że pozostają one pod kontrolą uprawnionego.

Postacie naruszenia.

Naruszenie prawa ochronnego na znak towarowy może przyjąć jedną z dwóch posta­ci:

1. reprodukcję i

2. imitację.

Reprodukcja jest to wierne odtworzenie znaku oryginalnego i używanie go dla takich samych towarów, jak wskazane w rejestrze. W takim przypadku o naru­szeniu prawa do znaku towarowego decyduje jedynie bezprawność używania zna­ku.

Imitacja jest to naśladownictwo zabronione ze względu na ryzyko pomyłki. Może ono powstać wówczas, gdy osoba trzecia używa wiernie odtworzonego znaku oryginalnego dla oznaczania towarów jedynie podobnych do zarejestrowanych, jak również wtedy, gdy zmodyfikowana postać znaku oryginalnego służy oznaczeniu towarów takich samych jak zarejestrowane bądź oznaczaniu towarów podobnych. W każ­dej z trzech wymienionych sytuacji konieczne jest wskazanie nie tylko bezpraw­ności, ale również ryzyka pomyłki co do pochodzenia towaru.

Cywilnoprawne środki ochrony znaku towarowego.

Na podstawie art. 296 ust. l p.w.p.- w przypadku naruszenia prawa ochronnego uprawionemu przysługują następujące środki ochrony:

A. Roszczenia niemajątkowe. .

1. roszczenie o zaniechanie naruszenia.

2. roszczenie usunięcia jego skutków

3. żądanie ogłoszenia w prasie stosownego uświadczenia

B. Roszczenia majątkowe:

1. roszczenie o naprawienie szkody na zasadach ogólnych kc,

2. roszczenie o wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści.

C. Inne roszczenia:

1. roszczenie o zaprzestanie działań grożących naruszeniem prawa ochronnego (roszczenie prewencyjne)

2. w przypadku zawinionego naruszenia, żądanie zapłaty odpowiedniej kwo­ty pieniężnej na rzecz jednej z organizacji, do których zakresu działania należą spra­wy popierania własności przemysłowej na cele związane z jej dzia1alnością (tzw. pokutne)

Powyższe roszczenia przedawniają się z upływem 3 lat od powzięcia przez uprawnionego wiadomości o naruszeniu i o osobie, która dokonała naruszenia. W każdym przypadku roszczenia ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat od dnia, w którym naruszenia nastąpiło.

F. Ustanie prawa ochronnego na znak towarowy.

Prawo ochronne na znak towarowy ustaje na skutek:

1. wygaśnięcia prawa,

2. unieważnienia prawa.

Ad. 1.

Prawo ochronne na znak towarowy wygasa na skutek:

1. upływu okresu, na który zostało udzielone - 10 lat od daty zgłoszenia,

2. zrzeczenia się prawa ochronnego przez uprawnionego przed Urzędem Patentowym, za zgodą osób, którym służą na nim prawa (licencjobiorcy),

3. nieużywania zarejestrowanego znaku towarowego w sposób rzeczywisty dla towarów objętych rejestracją w ciągu nieprzerwanego okresu 5 lat (na podstawie decyzji UP)

4. utraty przez znak zdolności odróżniającej,

5. nabrania przez znak charakteru znaku mylącego co do charakteru, właściwości lub pochodzenia geograficznego znaku, gdy skutek ten nastąpił w wyniku działań uprawnionego,

Ad. 2.

1. Wniosek o unieważnienie prawa może zostać złożony przez cały czas trwania tego prawa, jednak ograniczony jest krąg osób legitymowanych do wystąpienia z nim, gdyż musza wykazać interes prawny. Ponadto legitymacja przysługuje także Prokuratorowi Generalnemu oraz Prezesowi Urzędu Patentowego.

2. Podstawę takiego wniosku stanowić może jedynie stwierdzenie, iż decyzja o udzieleniu prawa ochronnego na znak towarowy obarczona jest wadliwością, tzn. prawo zostało udzielone, mimo że nie zostały spełnione warunki wyma­gane do uzyskania tego prawa.

3. Nie można wystąpić z wnioskiem o unieważnienie prawa ochronnego na znak towarowy z powodu kolizji z wcześniejszym znakiem bądź z powodu naruszenia praw osobistych lub majątkowych wnioskodawcy, je­żeli przez okres pięciu kolejnych lat używania zarejestrowanego znaku wnioskodaw­ca, będąc świadomym jego używania, nic sprzeciwił się temu.

4. Unieważnienie prawa wywołuje ten skutek, że unieważnione prawo traktowane jest tak jakby w ogóle nie było udzielone.

Ad. 6. GEOGRAFICZNE OZNACZENIA POCHODZENIA TOWARÓW.

A. Przedmiot ochrony.

Pojęcie oznaczenia geograficznego.

Oznaczeniami geograficznymi w rozumieniu ustawy pwp są ozna­czenia słowne odnoszące się bezpośrednio lub pośrednio do nazwy miejsca, miejscowości, regionu lub kraju (terenu). Oznaczenie geograficzne nie zawsze musi stano­wić nazwę geograficzną, lecz także utworzony od niej przymiotnik (np. "podhalański”) lub rzeczownik (np. "Mazowszanka"), a także określenia tradycyjnie używane w danym regionie dla pewnych towarów (np. kierpce, oscypek).

Oznaczenia geograficzne mają identyfikować towary (a nie usługi) jako pochodzące z dane­go terenu, przy czym konieczne jest spełnienie warunku, aby towarowi przypisywano pewną jakość, dobrą opinię lub inne cechy przede wszystkim dzięki jego pochodze­niu geograficznemu.

Rodzaje oznaczeń geograficznych.

Termin "oznaczenie geograficzne" jest w świetle ustawy pwp terminem zbiorczym, obejmującym dwie kategorie oznaczeń:

1. nazwy regionalne,

2. oznaczenia pochodzenia.

Nazwy regionalne to oznaczenia służące wskazaniu pochodzenia towarów z określo­nego terenu, o ile towary te posiadają szczególne właściwości, które wyłącznie lub w przeważającej mierze zawdzięczają oddziaływaniu środowiska naturalnego.

Oznaczenia pochodzenia odnoszą się natomiast do towarów, których szczególne cechy albo właściwości przypisuje się pochodzeniu geograficznemu, czyli tzw. ob­szarowi terytorialnemu, na którym zostały wytworzone lub przetworzone.

Różnica pomiędzy nazwami regionalnymi a oznaczeniami pochodzenia polega więc na tym, że te pierwsze wskazują na towary, których szczególne właściwości wy­nikają z oddziaływania środowiska geograficznego (czynnika naturalnego i ludzkie­go), natomiast te drugie służą do wyróżnienia towarów pochodzących z określonego terenu oraz posiadających właściwości lub cechy szczególne, które przypisywane są ich pochodzeniu geograficznemu (terenowi, gdzie zostały one wytworzone lub przetworzone).

B. Nabycie prawa z rejestracji na oznaczenie geograficzne.

Następuje po przeprowadzeniu postępowania przed Urzędem Patentowym RP.

Podmiot uprawniony do dokonania zgłoszenia oznaczenia geograficznego.

Prawo zgłoszenia oznaczenia przysługuje nie pojedynczym podmiotom pragnącym posługiwać się w obrocie takim oznaczeniem, ale organizacjom skupiającym przedsiębiorców działających na danym terenie lub organom ad­ministracyjnym związanym z danym terenem. Art. 176 p.w.p. wymierna dwie grupy podmiotów, które mogą dokonać zgłoszenia: . .

1. organizacja upoważniona do reprezentowania interesów producentów, działająca na danym terenie (organizacja ta może mieć po­stać prawną spółki kapitałowej, spółdzielni, zarejestrowanego stowarzyszenia, mogą to być również: cechy rzemieślnicze, izby gospodarcze, izby rzemieślnicze, fundacje),

2. organ administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, właściwy ze względu na teren, do którego odnosi się oznaczenie geo­graficzne.

Postępowanie w przedmiocie nabycia prawa z rejestracji na oznaczenie geograficzne.

1. Postępowanie rejestracyjne wszczynane jest na żądanie podmiotu uprawnionego do dokonania zgłoszenia. Zgłoszenia oznaczenia geograficznego dokonuje się na piśmie. Jedno zgłoszenie może zawierać tylko jedno oznaczenie geograficzne.

2. Urząd Patentowy wydaje decyzję o udzieleniu prawa z rejestracji na oznaczenie geograficzne po stwierdzeniu, że zgłoszenie zostało sporządzone prawidłowo. UP nie bada, czy wskazane w zgłoszeniu szczególne cechy lub właściwości towarów wynikają z ich pochodzenia geograficznego.

3. Udzielenie prawa z rejestracji następuje pod warunkiem uiszczenia opłaty za ochronę. W razie jej nieuiszczenia w terminie UP stwierdza wygaśnięcie decyzji o udzieleniu prawa z rejestracji.

4. O udzielonym prawie z rejestracji UP ogłasza w Wiadomościach UP. W terminie 6 miesięcy od daty opublikowania informacji o udzieleniu prawa każdy może wnieść umotywowany sprzeciw. Podstawą sprzeciwu mogą być okoliczności uzasadniające unieważnienie prawa z rejestracji.

5. Udzielone prawo z rejestracji na oznaczenie geograficzne podlega wpisowi do rejestru oznaczeń geograficznych. Po dokonaniu wpisu UP wydaje uprawnionemu świadectwo rejestracji.

Nie udziela się prawa z rejestracji na oznaczenia geograficzne w zakresie, w jakim stosuje się do nich przepisy prawa Unii Europejskiej ustanowione dla ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia.

C. Treść prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego.

Treść negatywna.

W odniesieniu do treści prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego zakreślono jego stronę negatywną, przez co należy rozumieć wskazanie tych dzia­łań, których podejmowanie w stosunku do zarejestrowanego oznaczenia geograficznego jest zabronione. Oznaczenie geograficzne mianowicie, na które zostało udzielone prawo z rejestracji nic może być używane na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej przez osoby, których towary nie spełniają warunków opisanych w zgłoszeniu i będących podstawą udzielenia prawa z rejestracji. Ponadto zarejestrowane oznaczenie geograficzne nie może być używane dla towarów, które nie spełniają warunków określonych w decyzji o udzieleniu prawa z rejestracji.

Powyższy zakaz używania obejmuje nie tylko oznaczenie geograficzne w jego brzmieniu oryginalnym, lecz także w tłumaczeniu i innych pochodnych formach.

Treść pozytywna.

Pozytywna treść prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego wy­czerpuje się w uprawnieniu do używania oznaczenia geograficznego w obrocie. Przez używanie oznaczenia geograficznego rozumie się: .

1. umieszczanie go na towarach lub na ich opakowaniach i wprowadzaniu tych towarów do obrotu;

2. umieszczanie go na dokumentach związanych z wprowadzaniem towarów do obrotu;

3. posługiwanie się nim w celu reklamy. . .

Ograniczenia prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego

Prawo z rejestracji nie daje uprawnionemu prawa zakazywania:

1. używania w obrocie przez inne osoby oznaczeń wskazujących na cechy i charakterystykę towarów (ich rodzaj, ilość, jakość, przeznaczenie, pochodzenie czy datę wytworzenia lub okres przydatności),

2. używania zarejestrowanego oznaczenia lub oznaczenia podobnego, jeśli jest to konieczne dla wskazania przeznaczenia towaru, zwłaszcza gdy chodzi o oferowane części zamienne, akcesoria lub usługi .

Przenoszenie uprawnień związanych z prawem z rejestracji oznaczenia geograficznego.

Ustawodawca nie przewiduje dopuszczalności nabycia prawa z rejestracji na pod­stawie umowy z uprawnionym ani też udzielania licencji na używanie oznaczenia geograficznego. Dopuszcza jednak możliwość przeniesienia przez uprawionego z rejestracji jego uprawnień na inną organizację lub organ administracji rządowej lub samo­rządu terytorialnego na podstawie porozumienia.

Wyczerpanie prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego.

Prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego ulegają wyczerpaniu, jeżeli sygnowane nimi towary zostały uprzednio wprowadzone do obrotu przez uprawionego lub za jego zgodą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub państwa, z którym zawar­liśmy porozumienie o utworzeniu strefy wolnego handlu.

D. Ochrona oznaczeń geograficznych.

Sprawy dotyczące roszczeń cywilnoprawnych z zakresu ochrony własności prze­mysłowej są rozstrzygane przed Urzędem Patentowym lub w trybie postępowania cywilnego, na zasadach ogólnych.

W zakresie praw z rejestracji na oznaczenie geograficzne w grę wchodzą w szczególności następujące sprawy:

1. ustalenie prawa do prawa z rejestracji, czyli ustalenie, kto może zgłosić oznaczenie geograficzne do Urzędu Patentowego;

2. naruszenie prawa z rejestracji;

3. stwierdzenie prawa używania oznaczenia geograficznego;

4. stwierdzenie utraty prawa używania oznaczenia geograficznego.

Naruszenie prawa z rejestracji polega na bezprawnym uży­waniu chronionego oznaczenia geograficznego dla towarów objętych prawem z reje­stracji, przy czym dotyczy to także używania oznaczenia różniącego się od oznacze­nia zarejestrowanego lub też używania oznaczenia dla towarów podobnych, o ile takie używanie może wprowadzić w błąd nabywców co do pochodzenia towarów.

Do roszczeń przysługujących uprawnionemu z rejestracji oznaczenia zalicza się uprawnienia do:

1. zaniechania naruszania;

2. usunięcia skutków naruszeń;

3. wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści;

4. naprawienia szkody na zasadach ogólnych;

5. ogłoszenia w prasie stosownego oświadczenia;

6. zapłaty odpowiedniej kwoty na rzecz organizacji wspierającej ochronę własności przemysłowej (gdy naruszenie jest zawinione);

7. zaprzestania działań grożących naruszeniem prawa.

Z roszczeniami dotyczącymi naruszeń prawa do oznaczenia geograficznego moż­na wystąpić przeciwko osobie, która dokonuje naruszeń, jak i przeciwko ternu, kto tyl­ko wprowadza do obrotu oznaczone już towary, jeżeli nie pochodzą one od uprawnio­nego.

E. Ustanie prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego.

Prawo z rejestracji oznaczenia geograficznego może:

1. zostać unieważnione

2. wygasnąć.

Ad.1.

1. Prawo z rejestracji na oznaczenie geograficzne (z wyjątkiem oznaczeń, których ochrona wynika z umów międzynarodowych) może być unieważnione na wniosek każdej osoby, która ma w tym interes prawny, jeżeli wykaże, że nie zostały spełnione ustawowe warunki wymagane do uzyskania tego prawa (np. jeże­li zarejestrowano oznaczenie, które już przed rejestracją było nazwą rodzajową).

2. O unieważnieniu prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego rozstrzyga Urząd Patentowy w postępowaniu spornym.

3. Unieważnienie prowadzi do uznania prawa za niebyłe od samego początku.

Ad.2.

Wygaśnięcie prawa z rejestracji na oznaczenie geograficzne może nastąpić:

1. gdy oznaczenie przestało spełniać ustawowe warunki przewi­dziane dla uzyskania ochrony albo nie było używane przez okres 5 lat i nie istnieją ważne powody jego nieużywania. Obowiązek wykazania używania oznaczenia geograficznego lub istnienia przyczyn usprawiedliwiających jego nieużywanie spoczywają na upraw­nionym z tytułu prawa z rejestracji,

2. na skutek zrzeczenia się go przez uprawnionego przed Urzędem Patentowym, za zgodą osób ujawnionych w rejestrze jako uprawnionych do używania ozna­czenia.

Prawo z rejestracji na oznaczenie geograficzne wyga­sa w dniu, w którym nastąpiło zdarzenie, z którym ustawa wiąże skutek wygaśnięcia prawa. Data ta powinna być potwierdzona w decyzji.

Unieważnienie lub wygaśnięcie prawa z rejestracji podlega wpisowi do rejestru oznaczeń geograficznych. Informacje o tych zdarzeniach udostępnia się oficjalnie do wiadomości poprzez publikację w "Wiadomościach Urzędu Patentowego".

Ad. 7. Topografia układów scalonych.

A. Przedmiot ochrony.

Pojęcie układów scalonych.

Układy scalone to miniaturowe układy elektroniczne charakteryzujące się tym, iż ich elementy, wraz z połączeniem między nimi, wytworzone są w jednym cyklu technologicznym, wewnątrz lub na powierzchni wspólnego podłoża. Podłoże to tworzy tzw. półprzewodnik (np. krzem), czyli materiał nie przewodzący prądu tak dobrze jak metale, z których robi się przewody, ale nie stawiający mu takiego oporu jak izolatory. Do oczyszczonego ze wszystkich fizycznych i chemicznych zanieczyszczeń kryształku krzemu wprowadza się różnorodne domieszki w postaci mikroskopijnej wielkości struktur. Ich zróżnicowane właściwości sprawiają, iż pełnią rolę różnych pod względem funkcji elementów układu elektronicznego (tranzystory lub kondensatory). Funkcjonowanie takiego układu, polegające na sterowaniu przepływem elektronów w sposób zgodny z zamierzeniem projektanta, uwarunkowane jest zarówno doborem elementów wprowadzonych do krzemu lub innego półprzewodnika, jak i ich rozmieszczeniem w strukturze tego kryształu jak i rodzajem istniejących między nimi połączeń, czyli właśnie topografią układu scalonego.

Przedmiot ochrony.

Układem sca­lonym, którego topografia jest chroniona, w rozumieniu p.w.p. jest jedno- lub wielowarstwowy wytwór przestrzenny, utworzony z elementów z materiału półprzewodni­kowego tworzącego ciągłą warstwę, ich wzajemnych połączeń przewodzących i obszarów izolujących, nierozdzielnie ze sobą sprzężonych w celu spełniania funkcji elektronicznych (art. 196 ust. 2 p.w.p.).

Natomiast sama topografia układu scalone­go to rozwiązanie polegające na przestrzennym, wyrażonym w dowolny sposób, roz­planowaniu elementów, z których co najmniej jeden jest elementem aktywnym oraz wszystkich lub części połączeń układu scalonego (art. 196 ust. 1 p.w.p.).

Na tak okre­ślony przedmiot może być udzielone prawo wyłącznego korzystania w sposób zarobkowy lub zawodowy (prawo z rejestracji).

Przesłanki zdolności rejestrowej.

Prawo z rejestracji może być udzielone na topografię oryginalną.

Oryginalność jako cecha warunkująca udzielenie prawa wyłącznego przewidzia­nego w prawie własności przemysłowej obowiązuje jedynie w odniesieniu do topo­grafii. Posiłkować należy się znaczeniem oryginalności w rozumieniu prawa autorskiego. Utwór uznaje się za oryginalny jeśli jest subiektywnie nowym wytworem intelektu, czyli re­zultatem działalności intelektualnej o charakterze kreacyjnym.

B. Nabycie prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

Podmiot uprawniony do uzyskania prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

Uprawnionym do uzyskania prawa z rejestracji może być:

1. twórca topografii układu scalonego,

2. następca prawny twórcy,

3. pracodawca lub zleceniodawca,

4. osoba, która udzieliła twórcy pomocy przy powstaniu topografii.

Postępowanie w przedmiocie nabycia prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

1. Podmiot uprawniony dokonuje zgłoszenia polegającego na złożeniu w Urzędzie Patentowym podania wraz z materiałem identyfikującym topografię, tzn. zawierającym niezbędne dane do jed­noznacznego jej określenia z oświadczeniem doty­czącym daty wprowadzenia topografii do obrotu, jeśli nastąpiło ono przed dniem dokonania zgłoszenia. Materiał identyfikujący topografię powinien być przedstawiony w postaci rysunku lub fotografii i ma służyć określeniu sposobu wytwarzania ukła­du scalonego, określeniu maski lub fragmentu maski do wytwarzania układu sca­lonego oraz warstw tego układu, a także określeniu sposobu wytwarzania układu.

2. Zgłoszenie topografii może dotyczyć tylko jednego rozwiązania

3. Postępowanie poprzedzające wydanie decyzji ogranicza się do sprawdzenia zgodności zgłoszenia z wymaganiami formalnymi.

4. Stwierdzenie, że zgłoszenie topografii odpowiada wymaganiom formalnym sta­nowi podstawę decyzji Urzędu Patentowego o udzielenia prawa z rejestracji topografii układu scalonego. Decyzja taka ma charakter warunkowy. Jeśli bowiem w terminie w niej wyzna­czonym nie zostanie uiszczona oplata za pierwszy okres ochrony, UP stwierdza jej wygaśnięcie.

5. Wniesie­nie opłaty w oznaczonym terminie powoduje, że decyzja traci warunkowy charakter, udzielone prawo wpisywane jest do rejestru topografii układów scalonych, uprawniony otrzymuje świadectwo rejestracji topografii, a informację o udzieleniu prawa za­mieszcza się w "Wiadomościach Urzędu Patentowego".

6. Udzielenie prawa z rejestracji nie powoduje odtajnienia infor­macji o przedmiocie ochrony i uczynienia ich dostępnymi dla wszystkich zainteresowanych. Materiał identyfikujący topografię także po udzieleniu na nią prawa z rejestracji może być ujawniany osobom trzecim tylko za zgodą uprawnionego.

C. Treść i charakter prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

Treść prawa z rejestracji.

Powstałe w wyniku decyzji Urzędu Patentowego wyłączne prawo do topografii układu scalonego stwarza uprawnionemu możność korzystania z zarejestrowanej topografii z wyłączeniem osób trzecich i odpowiadający temu prawu obowiązek osób trzecich powstrzyma­nia się od wkraczania bez zgody uprawnionego w sferę objętą tym prawem.

Zgodnie z art. 211 p.w.p. przez uzyskanie prawa z rejestracji nabywa się prawo do wyłączne­go korzystania z topografii w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Korzystanie z chronionej topografii w granicach prawa z rejestracji przybierać może postać:

1. czynności faktycznych w sposób wyczerpujący wyszczególnionych w art. 212 p.w.p. (reprodukowanie chronionej topografii, importowanie, sprzedawanie lub w jakikolwiek inny sposób wprowadzanie do obrotu kopii chronionej topografii, układów scalonych wytworzonych przy użyciu takiej kopii, a także wyrobów zawierających takie układy scalone) lub

2. czynności cywilnoprawnych, umożliwiających uprawnionemu czerpanie pożytków cywilnych (np. w postaci opłat licencyjnych z tytułu udzielenia osobom trzecim upoważnienia do korzystania z topografii w sposób zawodowy lub zarobko­wy) lub pożytków prawa (np. zapłaty za przeniesienie prawa na osobę trzecią).

Granice prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

Granice prawa z rejestracji topografii, czyli przysługującej uprawnionemu wyłączności, wyznaczają trzy elementy:

1. czas trwania,

2. terytorium - obszar RP

3. sposób korzystania.

Ad.1.

Prawo z rejestracji topografii trwa 10 lat liczonych od końca roku kalendarzowego, w którym dokonano zgłoszenia topografii w UP. Tak jak w przypadku innych praw własności przemysłowej, których trwanie uza­leżnione jest m.in. od wnoszenia przez uprawnionych opłat okresowych, wskazane okresy ochrony są okresami maksymalnymi. Prawo z rejestracji może wyga­snąć wcześniej.

Ad.3.

Wyłączność przysługująca uprawnionemu z rejestracji topografii układu scalonego dotyczy jedynie korzystania z topografii w sposób zarobkowy lub zawo­dowy. To syntetyczne określenie doprecyzowane jest przez enume­ratywne wyszczególnienie zachowań, które stanowią naruszenie prawa z rejestracji. Prawo z rejestracji topografii narusza osoba, która bez zgody uprawnio­nego:

1. reprodukuje w całości lub części chronioną topografię, tzn. odtwarza topografię w układzie scalonym na podstawie wzorca, dokumentacji lub anali­zy

2. importuje, sprze­daje lub w jakikolwiek inny sposób wprowadza do obrotu kopię chronionej topogra­fii, układy scalone wytworzone przy użyciu takiej kopii, a także wyroby zawierające takie układy scalone".

Wyczerpanie prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

Prawo z rejestracji topografii układu scalonego podlega tzw. krajowemu wy­czerpaniu, tzn. wyłączność przysługująca uprawionemu nie obejmuje działań do­tyczących kopii chronionej topografii, układów scalonych wytworzonych przy uży­ciu takich kopii, a także wyrobów zawierających takie układy scalone polegających na ich oferowaniu do sprzedaży lub dalszym wprowadzaniu do obrotu, o ile tylko przedmioty te zostały uprzednio wprowadzone do obrotu na terytorium Polski przez uprawnionego lub za jego zgodą.

Z chwilą uzyskania przez Polskę członkowstwa w Unii Europejskiej obowiązuje wyczerpanie regio­nalne obejmujące całe terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Ograniczenia prawa z rejestracji

Prawo z rejestracji podlega ograniczeniom, co oznacza, że w przewidzianych w ustawie okolicznościach dopuszczalne jest wkraczanie bez zgody uprawnionego w sferę przysługującego mu prawa, co powoduje, że inna osoba aniżeli uprawniony z rejestracji może wykonywać bez jego zgody względem chronionej topografii, czynności objęte tym prawem.

Prawo z rejestracji ograniczone jest:

1. przez tzw. przywilej komunikacyjny i tranzytowy, który polega na tym, że dozwolone jest zastosowanie topografii w środkach komunikacji lub urządzeniach, które znajdują się na ob­szarze Polski czasowo,

2. dla celów państwowych w niezbędnym wymiarze, je­śli jest to konieczne dla zapobieżenia lub usunięcia stanu zagrożenia ważnych interesów Państwa, w szczególności w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego,

3. przez uprawnienia używaczy późniejszych,

4. przez uprawnienia przysługujące osobie, która w do­brej wierze sprowadziła do Polski lub wprowadziła do obrotu produkt zawierający bezprawnie wykorzystaną topografię,

5. przez uprawnienia wynikające z licencji przymusowej, która powstaje w drodze decyzji administracyjnej Urzędu Patentowego. A zatem zezwolenie osobie trzeciej na korzystanie z chronionej topografii układu scalonego może być wydane w enumeratywnie wy­szczególnionych okolicznościach, w tym w ra­zie stwierdzenia, że prawo z rejestracji jest nadużywane przez uprawnionego z rejestracji, czyli uprawniony uniemożliwia osobie trzeciej korzystanie z topografii, chociaż jest ono konieczne dla zaspokojenia rynku krajowego, a zwłaszcza gdy wymaga tego in­teres publiczny, a wyrób dostępny jest w niedostatecznej ilości lub jakości albo po nadmiernie wysokich cenach.

Korzystanie z topografii w ramach powstających ex lege uprawnień, stanowią­cych ograniczenie prawa z rejestracji, jest z reguły nieodpłatne. Jedynie w przypadkach korzystania dla celów państwowych, w przypadku korzystania przez używacza późniejszego oraz w przypadku niektórych działań osoby chronionej z uwagi na swoją dobrą wiarę uprawnionemu do topografii przysługuje wynagrodzenie.

D. Umowy dotyczące topografii układów scalonych i prawa z rejestracji.

Przeniesienie prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

1. Prawo z rejestracji jest prawem zbywalnym i podlega dziedziczeniu, a zatem może być przedmiotem umowy sprzedaży, darowi­zny, a także zamiany.

2. Każda umowa o przeniesienie tego prawa pod rygorem nieważ­ności wymaga formy pisemnej.

3. Wobec osób trzecich umowa taka staje się skutecz­na z chwilą wpisania przeniesienia prawa z rejestracji do rejestru topografii. Dopiero po dokonaniu wpisu w rejestrze nabywca pra­wa z rejestracji może występować z roszczeniami przeciwko osobom naruszającym to prawo z rejestracji, jak też domagać się opłaty licencyjnej od osób upoważnionych uprzednio przez zbywcę do korzystania z topografii.

Umowy licencyjne.

1. Z ekonomicznego punktu widzenia największą rolę odgrywają umowy licencyjne, czyli umowy upoważniające osoby trzecie do korzystania z topografii.

2. Do umów licencyjnych, których przedmiotem jest korzystanie z topografii przepi­sy dotyczące licencji patentowych (formy i treści umów, a także ich skutków praw­nych). Umowy te pod rygorem nieważności wymagają formy pisemnej.

3. Licencje mogą być pełne lub ograniczone.

4. Dla uzyskania przez licencjobiorcę możliwości korzystania z zarejestrowanej topografii niezbędne może być spełnienie przez uprawionego obowiązków polegających na zachowaniu aktywnym, np. dostarczeniu dodatkowych informacji służących pełnemu ujawnieniu topografii w sposób umożliwiający jej realizację.

E. Ochrona prawa z rejestracji przed naruszeniami.

Ochrona prawa do uzyskania prawa z rejestracji.

W tym zakresie uprawniony dysponuje dwoma rodzajami środków prawnych:

I. Roszczeniami realizowane są w postępowaniu administracyjno-prawnym toczącym się przed Urzędem Patentowym:

3. w razie zgłoszenia topografii przez osobę nieuprawnioną, uprawniony może żądać umorzenia postępowania albo udzielenia mu prawa z rejestracji,

4. w razie uzyskania patentu przez osobę nieuprawnioną, uprawniony może żądać unieważnienia patentu albo przeniesienia na niego udzielonego już patentu za zwrotem kosztów

II. Roszczeniami cywilnoprawnymi z tytułu naruszenia prawa z rejestracji topografii, które przysługują uprawnionemu przeciwko osobie, która nie będąc do tego uprawnioną, zgłosiła topografię lub uzyskała prawo ochronne. W takim przypadku uprawniony może żądać:

1. wydania uzyskanych bezpodstawnie korzyści i naprawieniu szkody na zasadach ogólnych,

2. ogłoszenia w prasie stosownego oświadczenia,

3. w sytuacji zawinionego naruszenia prawa z rejestracji topografii - zapłaty odpowiedniej kwoty pieniężnej na rzecz organizacji działających na rzecz popierania własności przemysłowej.

Ochrona prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

Naruszenie prawa z rejestracji topografii układu scalonego zachodzi w sytuacji, kiedy następuje bezprawna ingerencja w sferę wyłączności przysługującej uprawnionemu. Odnosi się to do sytuacji, kiedy inna osoba niż uprawniony z prawa z rejestracji korzysta z topografii układu scalonego w sposób zawodowy lub zarobkowy, mimo braku licencji, a korzystanie to nie wynika z ustawowych ograniczeń tego prawa.

Ochrona prawa z rejestracji topografii ma charakter ochrony cywilnoprawnej, realizowanej w postępowaniu sądowym przez sądami powszechnymi. Uprawnionemu przysługują następujące roszczenia o:

1. zaprzestanie działań grożących naruszeniem prawa - roszczenie przysługuje, gdy nie doszło jeszcze do naruszenia prawa z rejestracji,

2. zaniechanie naruszeń,

3. usunięcie skutków naruszenia,

4. wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści,

5. naprawienie szkody,

6. ogłoszenie w prasie stosownego oświadczenia,

7. zapłatę odpowiedniej kwoty pieniężnej na rzecz organizacji działających na rzecz popierania własności przemysłowej, gdy naruszenie prawa z rejestracji jest zawinione.

Przedawnienie roszczeń z tytułu naruszenia prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

Termin przedawnienia wynosi trzy lata, a bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym uprawniony dowiedział się o naruszeniu prawa z rejestracji i o osobie, która to prawo naruszyła oddzielnie co do każdego naruszenia. Jednakże w każdym przypad­ku roszczenie przedawnia się z upływem pięciu lat od dnia, w którym nastąpiło naruszenie prawa z rejestracji topografii.

F. Ustanie prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

Ochrona związana z prawem rejestracji topografii ustaje wskutek:

1. wygaśnięcia prawa z rejestracji,

2. uchylenia decyzji o udzieleniu prawa z rejestracji,

3. unieważnienia decyzji o udzieleniu prawa z rejestracji.

Ad. 1. Wygaśnięcie prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

Prawo z rejestracji wygasa na skutek:

1. upływu okresu, na który zostało udzielone - 10 lat od daty zgłoszenia,

2. przed upływem ww. okresu, jeśli od chwili dokonania i utrwalenia topografia nie była ona stosowana w celach han­dlowych - prawo z rejestracji takiej nieużywanej topografii wygasa po 15 la­tach takiego stanu,

3. zrzeczenia się prawa z rejestracji przez uprawnionego przed Urzędem Patentowym, za zgodą osób, którym służą prawa na prawie z rejestracji (licencjobiorcy),

4. nieuiszczenia w przewidzianym terminie opłaty okresowej

.

W powyższych sprawach Urząd Patento­wy wydaje decyzje stwierdzające wygaśnięcie patentu. Patent wy­gasa w dniu, w którym nastąpiło zdarzenie, z jakim ustawa wiąże skutek wygaśnięcia patentu.

Ad.2. Uchylenie decyzji o udzieleniu prawa z rejestracji

W ciągu 6 miesięcy od opublikowania w Wiadomościach Urzędu Patentowego informacji o udzieleniu prawa każdy może skorzystać z instytucji sprzeciwu, wnosząc o unieważnienie prawa jako wydanego na przedmiot niespełniający ustawo­wych przesłanek. Wobec tego, że w postępowaniu rejestrowym materialne przesłanki zdolno­ści rejestrowej topografii nie są badane, instytucja sprzeciwu pełni doniosłą rolę.

Ad. 3. Unieważnienie decyzji o udzieleniu prawa z rejestracji

Decyzja może być unieważniona, w całości lub w części, na wniosek każdej osoby, która ma w tym interes prawny, jeżeli wykaże ona, że nie zostały spełnione ustawo­we warunki wymagane do uzyskania prawa z rejestracji.

Decyzja o unieważnieniu prawa z rejestracji topografii wywołuje skutek ex nunc, a więc unieważnione prawo traktowane jest jako niebyłe od samego początku.

III. PRAWO AUTORSKIE I PRAWA POKREWNE.

1. Prawo autorskie.

A. Pojęcie prawa autorskiego.

Prawo autorskie, stanowiące część prawa własności intelektualnej, oznacza:

1. w węższym znaczeniu - zbiór przepisów wy­danych z myślą o ochronie interesów twórców oraz stosunków praw­nych związanych z tworzeniem, korzystaniem i ochroną utworów;

2. w szerszym znaczeniu określenie to obejmuje także regulacje odno­szące się do tzw. praw pokrewnych (praw przyznanych m.in. arty­stom wykonawcom, producentom fonogramów, nadawcom radiowym i telewizyjnym).

Określenie „treść prawa autorskiego" używane jest w polskim języku prawniczym dla oznaczenia bądź autorskich praw majątkowych (ujęcie węższe), bądź łącznie praw majątkowych i osobistych (ujęcie szersze). W tym drugim przypadku pojęcie prawo autorskie obejmuje zespół wszelkich uprawnień, które powstają ze względu na utwór.

Źródłem prawa autorskiego jest aktualnie ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

B. Przedmiot prawa autorskiego.

Przedmiotem prawa autorskiego jest utwór definiowany jako:

1. rezultat pracy człowieka (twórcy),

2. w którym przejawia się działalność twórcza o indywidualnym charakterze,

3. i który został ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (art. 1 prawa autorskiego).

Wymienione przesłanki muszą występować łącznie. Ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia utworu. Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.

Ad. 1, 3.

Wymóg pierwszy i trzeci przesądzają o tym, że:

1. nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego "twory przyrody" (np. wzory "malowane" na szybie przez mróz) oraz że

2. dla zaistnienia utworu konieczne jest jego uzewnętrznienie (za­komunikowanie innym niż twórca osobom), choćby w postaci nieutrwalonej (jak to ma miejsce np. przy muzycznej improwi­zacji lub ustnym przekazie); powstanie prawa autorskiego nie jest więc zależne od zapisania utworu na jakimkolwiek mate­rialnym nośniku. Do czasu zakomunikowania utworu, a więc gdy jest on "usytuowany" tylko w świadomości twórcy, nie po­wstaje ochrona z tytułu prawa autorskiego.

Ad. 2.

W świetle omawianej przesłanki nr 2 chronionym utworem jest tylko rezultat działalności o charakterze kreacyjnym. Przesłanka ta jest spełniona wówczas, gdy istnieje subiektywnie nowy wytwór intelektualny. Weryfikowanie cechy indywidualności wytworu intelektualnego nastawione jest na ustalenie, czy istnieją w nim właściwości związane z niepowtarzalną osobowością człowieka, a więc czy ten wytwór może pochodzić tylko od jednej osoby.

Stwierdzenie, że okreś­lone składniki dzieła nie mają cech twórczości i indywidualności przesądza, że choć w całości utwór jest przedmiotem prawa autor­skiego, to te elementy nie podlegają ochronie autorskiej i w konse­kwencji mogą być dowolnie eksploatowane przez osoby trzecie.

W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:

1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);

2) plastyczne;

3) fotograficzne;

4) lutnicze;

5) wzornictwa przemysłowego;

6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;

7) muzyczne i słowno-muzyczne;

8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne;

9) audiowizualne (w tym filmowe).

Wyłączenia z ochrony dotyczącej utworów.

Z uwagi na fakt, iż ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia utworu, nie są objęte ochroną:

1. odkrycia,

2. idee,

3. procedury,

4. metody i zasady działania oraz

5. koncepcje matematyczne.

C. Podmiot prawa autorskiego.

Autorskie prawa osobiste powstają zawsze na rzecz twórcy lub współtwórców. Twórcą jest osoba fizyczna (nigdy osoba prawna), która wniosła twórczy wkład do utworu. Kwestia określenia twórcy utworu nie podlega woli stron. Nie ma także znaczenia zdolność do czynności prawnych, stan psychiczny, wiek czy zamiar stworzenia utworu. Autorstwo uzyskuje się zatem przez sam fakt stworzenia (współtworzenia) dzieła.

Z art. 8 ust. 2 pr. autorskiego wynika domniemanie, że twórcą jest osoba, której nazwisko jako twórcy uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu.

Niekiedy z mocy ustawy dochodzi do rozejścia się już w chwili stworzenia dzieła, dwóch podmiotów: twórcy utwo­ru i podmiotu autorsko uprawnionego do tego dzieła. Sytuacja taka powstaje ze względu na twórczość pracowniczą oraz dzieła zbiorowe.

Twórczość pracownicza.

Na gruncie obowiązującej ustawy prawo autorskie, co do zasady, utwór stworzony w ramach obowiązków wynikających ze stosun­ku pracy powstaje na rzecz twórcy. Jednak na podstawie art. 12 pr. aut. pracodawca, przy braku odmiennej umowy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe, ale tylko w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. Jeśli umowa o pracę nie stanowi inaczej, a wynikające ze stosunku pracy obowiązki twórcy obejmują działal­ność twórczą, wynagrodzenie za pracę stanowi równocześnie także wynagrodzenie z tytułu przeniesienia autorskich praw majątkowych na pracodawcę lub zezwolenia na korzystanie przez niego z utwo­ru w zakresie objętym umową.

W odniesieniu do dzieł stworzonych na zamówienie, na podstawie umowy o dzieło lub umowy zlecenia, a także dzieł wy­konanych w ramach konkursu kwestia ewen­tualnych uprawnień zamawiającego do eksploatowania utworu (udzielenie licencji) czy przejścia prawa, wymagają m.in wyraźnego wymienienia w umowie pól eksploatacji.

Dzieła zbiorowe.

Autorskie prawo majątkowe do działa zbiorowego (encyklopedie, słowniki) przysługuje producentowi lub wydawcy.

D. Powstanie autorskich praw majątkowych do utworu.

Zarówno autorskie prawa majątkowe, jak i prawa osobiste do utworu powstają z chwilą ustalenia dzieła, tj. jego uzewnętrznienia umożliwiającego percepcję utworu przez osoby inne niż twórca. Dla powstania ochrony nie jest więc konieczne utrwalenie utworu polegające na jego zapisaniu na materialnym nośniku. Powstanie ochrony nie zależy również od spełnienia jakichkolwiek formalności (np. umieszczenia adnota­cji o zastrzeżeniu praw, dokonania rejestracji dzieła, wnie­sienia opłaty.

E. Wygaśnięcie autorskich praw majątkowych.

Przepis art. 36 pr. autorskiego przewiduje, że autorskie prawa majątkowe wygasają z upływem 70 lat, najczęściej liczonych od śmierci twórcy. Po upływie terminu wska­zanego w ustawie każda osoba, pod warunkiem poszanowania au­torskich praw osobistych, może swobodnie i nieodpłatnie korzystać z utworu. Swoistym wyłomem od tej zasady jest regulacja przyjęta wart. 40 pr. autorskiego wprowadzająca instytucję (tzw. domain public payant), która zobowiązuje do dokonywania określonych wpłat na rzecz Funduszu Promocji Twórczości w przypadku eksploatacji utworów już niechronionych.

F. Autorskie prawa osobiste.

W zakresie autorskich praw osobistych mieści się między innymi (katalog otwarty) prawo do (art. 16 pr. aut.):

1. autorstwa utworu,

2. oznaczania utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo,

3. nienaruszalności treści i formy utworu

4. rzetelnego wykorzystania utworu

5. decydowania o pierwszym udostępnianiu utworu publiczności,

6. nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Autorskie prawa osobiste charakteryzują się:

1. trwałym powiązaniem z twórcą - twórca nie może się ich zrzec ani zbyć;

- istnieje więc zakaz co do przenoszenia praw osobis­tych zarówno w całości, jak i w zakresie poszczególnych niżej wymienionych uprawnień;

- powyższy zakaz nie wyłącza zobowiązania się do niewykonywania wobec określonej osoby da­nego prawa osobistego lub nawet zezwolenia jej na realizowanie oznaczonego prawa w imieniu twórcy;

- dopuszczalne jest także umowne­ regulowanie (odpłatnego lub nieodpłatnego) udzielania zgody przez twórcę na określone działania, które przy braku takiej zgody kwalifikowane byłyby jako naruszenie autorskich praw osobistych (np. prawo decydowania o publikacji dzieła lub o sposobie oznaczenia autorstwa, dozwolone i nie­dozwolone rodzaje modyfikacji dzieła.

2. nieograniczonym czasem trwania - po śmierci twórcy trwają nadal i mogą być wykorzystywane przez wymienione w pr. aut. osoby bliskie zmarłego autora oraz przez odpowiednie stowarzyszenia twórców.

- Śmierć twórcy nie doprowadza do wygaśnięcia autorskich praw osobistych. Z tym momentem nie następuje też przekształcenie się dóbr osobistych twórcy w dobra osobiste osób bliskich. Dobra osobiste twórcy nadal istnieją, zapewniając przede wszystkim poszanowanie prawa do autorstwa i integralności dzieła.

Prawo do autorstwa.

Prawo do autorstwa dzieła, jako podstawowe osobiste prawo twórcy, zapewnia mu ono przede wszystkim:

1. ochronę przed przypisywa­niem sobie autorstwa przez nieuprawnionego oraz

2. wyłączną kom­petencję decydowania, czy i w jaki sposób ma zostać oznaczone autorstwo jego dzieła.

Plagiat.

Szczególne znaczenie w sferze ochrony prawa do autorstwa posiada problematyka plagiatu. Określenie to nie występuje w usta­wie. Przyjmuje się jednak, iż oznacza ono przywłaszczenie sobie autorstwa cudzego dzieła poprzez rozpowszechnianie go pod włas­nym nazwiskiem (bez zmian lub ze zmianami). Plagiat może mieć charakter jawny (przypisywanie sobie autorstwo całego cudzego dzieła lub jego części bez wnoszenia włas­nego wkładu) albo ukryty (przypisywanie sobie autorstwa wykorzysta­nych we własnym dziele elementów twórczych z cudzego utworu). Jest zatem przywłaszczeniem autorstwa, a więc formalnie plagiatem, "ukryte" przytoczenie w rozprawie naukowej nawet krótkiego frag­mentu cudzego artykułu (o ile spełniał on autorską przesłankę twór­czości), bowiem bezwzględnie obowiązuje zasada oznaczania autor­stwa źródła cytatu.

Prawo do integralności utworu

Z prawa do integralności utworu, tj. do zachowania w niena­ruszonym kształcie treści i formy utworu, wynika zakaz wprowadzania w nim zmian bez uprzedniej zgo­dy twórcy.

Prawo do integralności utworu nie ma charakteru bezwzględnego . Art. 49 ust. 2 pr. aut. zakazuje następcy praw­nemu twórcy czynić zmian w utworze, chyba że są one spowodowane oczywistą koniecznością, a twórca nie miałby słusznej podstawy im się sprzeciwić. Zmian w utworze można więc dokonać, o ile spełnione zostaną łącznie dwie ww. przesłanki:

1. oczy­wista konieczność - zmiana musi dyktowana powodami obiek­tywnymi (nie mogą to być upodobania, gust)

2. brak słusznej podstawy sprzeciwu twórcy w przedmiocie wprowadzenia zmian w utworze, co podlega ocenie w odniesieniu do konkretnego przypadku.

Prawo do rzetelnego wykorzystania utworu

Prawo to należy rozumieć jako możność zakazywania wykorzystania dzieła w sposób wprowadzający w błąd co do charakteru i podstawowych przyjętych w nim kryteriów wartości, ze względu na:

1. kontekst eksploatacji,

2. tendencyjny wybór fragmentów (użytych np. w ramach prawa cytatu) lub

3. rozpowszechnienie opracowania zniekształcającego dzieło ma­cierzyste itp.

Prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności

Do wyłącznych kompetencji autora należy decydowanie kiedy, przez kogo i w jakich warunkach ma dojść do pierwszego udo­stępnienia utworu publiczności. Udostępnienie dzieła innej osobie (np. wydawcy) nie może być traktowane automatycznie jako wyrażenie zgody na publiczne udostępnienie dzieła.

Prawo dostępu do dzieła

Prawo dostępu do dzieła (oryginału dzieła) uregulowane zostało w art. 52 ust. 3 pr. aut., który nakłada w określonych przypadkach na nabywcę oryginału obowiązek udo­stępnienia go twórcy. Nie polega on na wydaniu tego oryginału twórcy, lecz tylko na jego "udostępnieniu", czyli stworzeniu możli­wości dostępu do oryginału. Prawo to ma znaczenie przede wszystkim w odniesieniu do utworów plastycznych, fotograficznych i architekto­nicznych.

Prawo nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

W ramach prawa nadzoru nad korzystaniem z utworu twórcy przysługuje uprawnienie do odstąpienia od umowy i żądania wycofania dzieła z obiegu ze względu na istotne interesy twórcze takie jak przykładowo utrzymanie przez autora dobrej sławy bądź naruszenie prawa do integralności (art. 56 ust. 1 i art. 58 pr. aut.).

G. Autorskie prawa majątkowe.

Treść prawa.

Z treści art. 17 pr. aut., wyznaczającego zakres autorskich praw majątkowych, wynika, że twórcy (a także następcom prawnym twórcy) przysługuje wyłączne prawo do:

1. korzystania z utworu na wszystkich polach eksploatacji,

2. rozporządzania prawem na wszystkich polach eksploatacji,

3. wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

Ad. 1.

Art. 50 pr. aut. zawiera przykładowe wyliczenie pól, na których utwór może być eksploatowany. Odrębne pola eksploatacji stanowią w szczególności:

1. w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu - wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;

2. w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono - wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;

3. w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż ww.- publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Specyficznym majątkowym prawem autorskim jest niezbywalne upraw­nienie z art. 19 pr. aut., (określane jako droit de suite) do partycypowania przez twórcę i jego spadkobierców w dochodach związanych z zawodową odsprzedażą (a więc z wyłączeniem bezpośrednich transakcji osobistych) przede wszystkim oryginałów utworów plastycznych. Obowiązek zapłaty wynagrodzenia uprawnionym osobom obciąża solidarnie zbywcę i działają­cego na jego rzecz sprzedawcę (np. dom aukcyjny), przy czym wynagrodzenie wypłacane jest obligatoryjnie za po­średnictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawami.

Wyczerpanie autorskiego prawa majątkowego.

1. Ograniczeniem treści majątkowego prawa autorskiego jest tzw. wyczerpanie prawa (art. 51 pr. aut), którego istotą jest swoboda obrotu materialnymi egzemplarzami (na których zapisane są chronione utwory), takimi jak książki, płyty itp., po ich legalnym (a więc do­konanym przez uprawnionego lub za jego zgodą) wprowadzeniu do obrotu.

2. Wyczerpaniem nie jest objęty tylko najem i użyczenie egzemplarza. Te formy eksploatacji pozostają nadal w kompetencji podmiotu praw autorskich, mimo wprowadzenia egzemplarzy do obrotu.

3. Instytucja wyczerpania prawa przesądza o tym, że po legalnym wprowadzeniu egzemplarza do obrotu w Polsce lub innym kraju, z którym Polska zawarła umowę o utworzeniu strefy wolnego handlu, uprawniony z prawa autorskie­go nie może już narzucać żadnych restrykcji, co do dalszego obrotu tym egzemplarzem, a więc np. zakazać importu płyt (programów kom­puterowych i in.) z określonego kraju w celu uzyskania wyłączności na ich rozpowszechnianie w Polsce (np. po wyższych cenach).

4. Należy mieć świadomość, iż wyczerpanie prawa powstaje tylko w odniesieniu do egzemplarza dzieła. Stąd nie dochodzi do niego, gdy dobro niematerialne zostaje przekazane za pośrednictwem przekazu radiowego, telewizyjnego, czy za pośrednictwem internetu.

H. Ograniczenia treści autorskiego prawa majątkowego.

H.1.Dozwolony użytek.

1. W ramach ograniczeń treści autorskiego prawa majątkowego mieszczą się regulacje dotyczące tzw. dozwolonego użytku, a więc przepisów upoważniających do korzystania (odpłatnego albo nieodpłatnego) z chronionego utworu bez zgody uprawnionego.

2. Takie rozwiązania są wprowadzane ze względu na interesy zarów­no publiczne (związane m.in. z edukacją, badaniami naukowymi, swobodą wypowiedzi, upowszechnianiem kultury, dostępem do informacji), jak i osobiste użytkowników.

3. Instytucja dozwolonego użytku nie może jednak naruszać prawa twórcy do korzystania z utworu lub godzić w jego słuszne interesy (art. 35 pr. aut.)

4. Warunkiem skorzystania z dozwolonego użytku jest uprzednie rozpowszechnienie utworu, a więc jego udostępnienie publiczne za zgodą twórcy.

5. Korzystający zobowiązany jest ponadto do wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła, z którego utwór pochodzi.

Dozwolony użytek osobisty.

1. Szczególne znaczenie posiada dozwolony użytek osobisty (art. 23 pr. aut.), umożliwiający każ­dej osobie fizycznej korzystanie z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego, przy czym zakres ten obej­muje krąg osób pozostających w związku osobistym z korzystającym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.

2. Poza dozwolonym użytkiem osobistym znajdują się działania polegające na sporządzaniu kopii w sposób zorganizowany i komercyjny tylko w celu wprowadzania ich do obrotu (tzw. podręczne zbiory książek do kserowania).

3. Ponadto uwzględnić należy zakaz sporządzania nieograniczonej liczby kopii dzieła z powołaniem się na dozwolony użytek osobisty, co nie oznacza, iż w ramach dozwolonego użytku osobistego istnieje możliwość sporządzenia jednego egzemplarza kopii.

Dozwolony użytek osobisty nie odnosi się do przypadków:

1. korzystania z programów komputerowych,

2. korzystania z elektronicznych baz danych, speł­niających cechy

3. budowania według cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego. .

Podsumowując stwierdzić należy, że nie jest bezprawne kserowanie dla własnych potrzeb oraz dla osób pozo­stających w związku osobistym (m.in. pokrewieństwa, powinowac­twa lub stosunku towarzyskiego) podręcznika, skryptu, książki naukowej, numeru (rocznika) czasopisma lub nawet wielotomowej encyklopedii. Nie jest jednak dopuszczalne zwie­lokrotnianie programów komputerowych, a także elektronicznych baz danych.

H.2. Swoboda cytowania.

1. Z pojęciem cytatu w rozumieniu prawa autorskiego mamy do czynienia w sytuacji, gdy fragment cudzego utworu lub utworów zostaje inkorporowany do osobiście stworzonego dzieła poprzez użycie w nim urywków cudzego utworu lub całości drobnych utworów.

2. Cytat powinien być rozpoznawalny, tzn. musi być tak oznaczo­ny, aby przeciętny czytelnik wiedział, kiedy zapoznaje się z tekstem autora posługującego się cytatem, a kiedy z cytowanym tekstem. Nie wystarcza zatem sama ogólna adnotacja wskazująca, iż w tekście wykorzystane zostały fragmenty innych utworów, zamieszczona na końcu lub początku utworu albo w zbiorczym przypisie.

3. Prawo autorskie zezwala na posługiwanie się cytatem gdy służy to wyjaśnieniu, analizie krytycznej czy nauczaniu.

H.3. Przedruk.

1. Na podstawie art. 25 pr. aut. istnieje możliwość wykorzystywania w mediach cudzych tekstów.

2. Przepis ten umożliwia prasie, radiu i telewizji eksploatować, bez potrzeby uzyskiwania zgody uprawnionego podmiotu, już rozpowszechnione m.in.: sprawozdania o aktualnych wydarzeniach, aktualne artykuły na tematy polityczne, gospodarcze lub religijne, aktualne wypowiedzi i fotografie reporterskie. Według powszechnie przyjętej wykładni podmiotom praw autorskich do ww. utworów przysługuje uprawnienie do zgłoszenia zastrzeżenia w sprawie przedruku.

3. Przedruk związany jest z obowiązkiem uiszczenia stosownego wynagrodzenia dla twórcy oraz warunkiem jego legalności jest wymienienie twórcy i źródła.

4. Zasady dotyczące o przedruku znajdują odpowiednie zastosowanie do eksploatacji utworów w sieci komputerowej.

H.4. Licencje dla bibliotek, szkół i ośrodków dokumentacji

W odniesieniu do reguł korzystania z utworów w celach edukacyjnych i naukowych przepisy prawa autorskiego uznają za dopuszczalne:

a) w odniesieniu do całości utworu:

- użyczanie egzemplarzy rozpowszechnionych utworów,

- korzystanie z utworu (z wyłączeniem zwielokrotniania) dla prowadze­nia własnych badań i celów dydaktycznych

- zwielokrotnianie przez biblioteki, archiwa i szkoły w celu uzupełnienia, zachowania lub ochrony własnych zbiorów,

- udostępnianie dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem (wewnętrznej) sieci komputerowej,

b) w odniesieniu do drobnego utworu lub fragmentów rozpowszechnionego utworu:

- korzystanie przez instytucje naukowe i oświatowe dla celów dydaktycznych w odniesieniu do dzieł rozpowszechnianych,

- korzystanie w celach dydaktycznych lub naukowych w posta­ci publikacji podręczników i wypisów,

- korzystanie w celach dydaktycznych i naukowych w antologiach (pojedyncza publikacja lub seria wydawnicza wydana drukiem)

I. Ochrona programów komputerowych.

1. W prawie autorskich przyjęto, że progra­my komputerowe podlegają ochronie takiej samej jak utwory literackie, z pewnymi jednak odrębnościami.

2. W szczególności ochronie prawa autorskiego podlegają elementy tekstowe programu (w znaczeniu: konkretnego przedstawienia ciągu instrukcji). Pozatekstowe elementy programu (a więc algorytm, struktura programu, funkcje, język programo­wania) w istocie nie korzystają z ochrony, a to ze względu na brak znamion twórczych o indywidualnym charakterze.

W ramach uprawnień tworzących treść autorskiego prawa majątkowe­go do programu komputerowego mieści się (art. 74 ust. 4 pr. aut.):

1. prawo do reprodukcji,

2. prawo do tłumacze­nia i adaptacji oraz wprowadzania innych zmian,

3. prawo do rozpowszechniania.

Prawo autorskie przewiduje więc szerszy zakres ochrony w stosunku do programu komputerowego w porównaniu do innych utworów. Wynika to:

1. z przyznania wyłącznego prawa wprowadzania zmian do programu, nawet w tych sytuacjach, w których nie wiąże się to ze zwielokrotnianiem programu,

2. z wyłączeniem użytku osobistego,

3. z zakazu dekompilacji tj. odtwarzania kodu źródłowego, co przekłada się na zakaz zapoznawania się z „treścią„ programu; uprawniona jest jednak dekompilacja programu w celu uzyskania jego kompatybilności z innymi aplikacjami,

4. z niestosowania w odniesieniu do programów części regulacji prawnych dotyczących dozwolonego użytku publicznego

J. Obrót prawny majątkowymi prawami autorskimi.

Autorskie prawa majątkowe mogą stanowić przedmiot obrotu prawnego. W zakresie umów wyróżnia się umowy:

1. przeniesienie majątkowych praw autorskich,

2. korzystanie z utworu (umowy licencyjne).

Prawo autorskie wprowadza szereg zasad odnoszących się do umów, których przedmiotem są autorskie prawa majątkowe.

1. Stosownie do art. 41 ust. 2 pr. aut. umowa licencyjna lub o przenie­sienia prawa autorskiego odnosi się tylko do pól eksploatacyjnych, które zostały w niej wyraźnie wymienione.

2. W art. 41 ust. 4 pr. aut. wyrażony został natomiast zakaz obejmowania umową nieznanych w chwili jej zawierania pól eksploatacji utworu.

3. Z art. 41 ust. 3 wynika zakaz zawierania umów w części dotyczącej wszystkich utworów lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy mających powstać w przyszłości. Przepis wyłącza zawieranie sponsorskich kontraktów wieloletnich (często spotykanych w sferze twórczości muzycznej), w której wy­dawca zapewnia sobie "wyłączność" w zakresie twórczości danego autora, a w zamian zobowiązuje się do wypłaty stypendium i stosownej promocji jego dzieł.

4. Nakaz zawierania pod rygorem nieważności umów o przeniesienie autorskich praw majątkowych i umów licencyjnych wy­łącznych w formie pisemnej.

5. Wyłączenie obrotu autorskimi dobrami osobistymi.

6. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, przenie­sienie własności egzemplarza utworu nie powoduje przejścia au­torskich praw majątkowych do utworu i odpowiednio, przejście autorskich praw majątkowych nie powoduje przeniesienia na nabyw­cę własności egzemplarza utworu. W konsekwencji, przykładowo, nabywca obrazu nie może w zasadzie - poza przypadkami okreś­lonymi w przepisach o dozwolonym użytku - korzystać (pobierać pożytki) z utworu ucieleśnionego w tym obrazie.

7. Jeżeli z umowy nie wynika, że ma ona charakter nieodpłatny, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia, przy czym w przypadku nieokreślenia jego wysokości, ustala się ją z uwzględnieniem zakresu udzielonego prawa oraz korzyści wyni­kających z korzystania z utworu. O ile strony inaczej nie postanowią, twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji. Jeśli strony chcą jednym wynagrodzeniem objąć korzystanie z utworu na wielu polach eksploatacji, powinny to wyraźnie przewidzieć w umowie.

Cechy umowy licencyjnej, o ile strony nie postanowiły inaczej:

1. ogranicza się do terytorium Polski,

2. jest zawarta na okres 5 lat,

3. ma charakter niewyłączny - licencjodawca może udzielać licencji również innym podmiotom poza licencjobiorcą ,

4. nie upoważnia do udzielania sublicencji,

5. uprawnia licencjobiorcę (w przypadku licencji wyłącznej) do dochodzenia roszczeń z tytułu naruszania autorskich praw majątkowych

6. może być wypowiedziana na zasadach określonych w art. 68 ust. 1 pr. aut.

K. Ochrona praw autorskich.

Ochrona autorskich praw osobistych

Twórca może domagać się:

1. zanie­chania działania grożącego naruszeniem przysługujących mu autorskich praw osobistych,

2. w przypadku naruszenia tych praw - usunięcia skutków naruszenia (np. w formie złożenia publicz­nego oświadczenia),

3. pieniężnego zadośćuczynienia (w przypadku istnienia winy po stronie naruszającego)

4. uisz­czenia odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany przez twórcę cel społeczny,

5. naprawienia szkody na zasa­dach ogólnych, jeżeli naruszeniu autorskich dóbr osobistych towarzyszy wyrządzenie uprawionemu szkody majątkowej.

Śmierć twórcy nie doprowadza do wygaśnięcia autorskich praw osobistych. Z tym momentem nie następuje też przekształcenie się dóbr osobistych twórcy w dobra osobiste osób bliskich. Dobra osobiste twórcy nadal istnieją, zapewniając przede wszystkim poszanowanie prawa do autorstwa i integralności dzieła.

Ochrona autorskich praw majątkowych

Do naruszenia autorskich praw majątkowo dochodzi tylko wówczas, gdy określone działanie można traktować jako wkroczenie w zakres cudzego prawa autorskiego (monopolu eksploatacyjnego odnoszącego się do konkretnego utworu). Chodzi tu zatem o bezprawne korzy­stanie z elementów dzieła objętego ochroną prawa autorskiego.

Podmiot majątkowego prawa autorskiego może w przypadku naruszenia przysługującego mu prawa żądać:

1. zaniechania naruszenia,

2. wydania uzyskanych korzyści albo zapłacenia w podwójnej, ­a w przypadku zawinionego naruszenie - potrójnej wyso­kości stosownego wynagrodzenia z chwili jego dochodzenia,

3. naprawienia wyrządzonej szkody, jeżeli działanie naruszające­go było zawinione,

4. uiszczenia przez sprawcę zawinionego naruszenia dokonanego w ramach działalności gospodarczej odpowiedniej sumy pieniężnej z prze­znaczeniem na Fundusz Promocji Twórczości

Postanowienia dotyczące ochrony majątkowych praw autorskich stosuje się odpowiednio w odniesieniu do usuwania lub obchodzenia zabezpieczeń technicznych broniących przed udostępnianiem, zwielokrotnianiem lub rozpowszechnianiem utworu, jeśli działania te mają na celu bezprawne korzystanie z utworu. Z prawa autorskiego wynika, iż usunięcie lub obejście zabezpieczeń technicznych jest wtedy legalne, gdy ma na celu zgodne z prawem korzystanie z utworu. Chodzi tu zwłaszcza o eksploatację w granicach dozwolonego użytku osobistego i publicznego.

2. Prawa pokrewne.

Określenie prawa pokrewne stanowi zbiorczą nazwę dla szeregu dóbr niematerialnych objętych prawami wyłącznymi, których ochrona jest usytuowana w ramach prawa autorskiego. Do katalogu praw pokrewnych zalicza się prawa do:

1. artystycznych wykonań,

2. fonogramów i wideogramów,

3. nagrań programów,

4. pierwszych wydań, wydań naukowych lub krytycznych

1. Są to prawa podmiotowe, bezwzględne, które mogą być przedmiotem obrotu prawnego, w tym także dziedziczenia.

2. Ich przedmiot jest swym charakterem zbliżony do utworów lub związany z ich eksploatacją.

3. Prawa pokrewne powstają z chwilą stworzenia (zrealizowania) dobra będącego ich przedmiotem, bez konieczności dopełniania jakichkolwiek formalności.

4. Czas ochrony praw pokrewnych wynosi 50 lat (w przypadku pierwszych wydań 25 lat, a wydań naukowych i krytycznych - 30 lat).

5. Ochrona praw pokrewnych realizowana jest zasadniczo ana­logicznie jak ochrona majątkowych praw autorskich, ze względu na ode­słanie w art. 101 pr. aut. Nie dotyczy to jednak ani regulacji dotyczącej wpłat na Fundusz Promocji Twór­czości, ani szczególnych zasad co do postępowania zabezpieczającego.

A. Prawo do artystycznych wykonań

1. Prawo do artystycznych wykonań powstaje ze względu na wykonanie utworu lub sztuki ludowej, które posiada cechę artystyczności, tzn. posiada charakter osobisty i znajduje się w sferze działalności artystycznej.

2. Powstaje ono na rzecz artysty wykonawcy i składa się ono z dwóch odrębnych grup uprawnień: majątkowych i osobistych.

3. Wykonanie może mieć charakter bezpośredni (np. przy świad­czeniach aktorów, recytatorów, instrumentalistów, wokalistów, tan­cerzy,) lub pośredni (dotyczy to osób, które w sposób twór­czy przyczyniają się do wykonania, jak np. reżyserzy, dyrygenci).

4. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie okreś­la czasu ochrony dóbr osobistych artysty wykonawcy. Dobra te nie przestają istnieć wraz ze śmiercią artysty, lecz trwają bezterminowo.

Artyście wykonawcy przysługuje wyłączne prawo do (art. 86 pr. aut.):

1) ochrony dóbr osobistych, w szczególności w zakresie:

a) wskazywania go jako wykonawcy,

b) decydowania o sposobie oznaczenia wykonawcy, w tym zachowania anonimowości albo posłużenia się pseudonimem,

c) sprzeciwiania się jakimkolwiek wypaczeniom, przeinaczeniom i innym zmianom wykonania, które mogłyby naruszać jego dobre imię;

2) korzystania z artystycznego wykonania i rozporządzania prawami do niego na następujących polach eksploatacji:

a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania - wytwarzania określoną techniką egzemplarzy artystycznego wykonania, w tym zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową,

b) w zakresie obrotu egzemplarzami, na których artystyczne wykonanie utrwalono - wprowadzania do obrotu, użyczania lub najmu egzemplarzy,

3) do wynagrodzenia za korzystanie z artystycznego wykonania lub za rozporządzanie prawami do takiego wykonania określone w umowie albo przyznane w przepisach ustawy.

B. Prawo do fonogramów i wideogramów

1. Fonogramem, stosownie do art. 94 ust. 1 pr. aut., jest pierwsze utrwalenie warstwy dźwiękowej wykonania utworu albo zjawisk akustycznych.

2. Pojęcie wideogramu, zdefiniowane w art. 94 ust. 2, obejmuje pierwsze utrwalenie sekwencji ruchomych obrazów, które może spełniać cechy utworu audiowizualnego.

3. Prawo do fonogramu i wideogramu powstaje w sposób pier­wotny na rzecz ich producentów, tzn. wyłącznie tej osoby, która dokonała "pierwszego utrwalenia" lub która podejmuje inicjatywę i ponosi koszty utrwalenia określonego materiału muzycznego lub wizualnego.

4. Prawo do fonogramu i wideogramu obejmuje monopol eksploatacji w zakresie określonym w art. 94 ust. 4 pr. aut., w postaci:

• zwielokrotniania określoną techniką,

• wprowadzania do obrotu,

• najmu oraz użyczania egzemplarzy

• udostępniania w internecie.

5. Uprawniony nie może natomiast zakazać nadawania, reemitowania lub odtwa­rzania wprowadzonego do obrotu fonogramu i wideogramu. Przysługuje mu jednak prawo do stosownego wynagrodzenia.

C. Prawo do nagrań programów

1. Prawo do nadań programów przysługuje - stosownie do art. 97 pr. aut. - organizacji radiowej lub telewizyjnej.

2. Treścią prawa do nagrań programów jest wyłączne prawo do rozporządzania i korzystania ze swoich nadań programów w zakresie:

1) utrwalania;

2) zwielokrotniania określoną techniką;

3) nadawania przez inną organizację radiową lub telewizyjną;

4) reemitowania;

5) wprowadzania do obrotu ich utrwaleń;

6) odtwarzania w miejscach dostępnych za opłatą wstępu;

7) udostępniania ich utrwaleń w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

3. Prawo do nagrań programów gaśnie z upływem pięćdziesięciu lat następujących po roku pierwszego nadania programu

D. Prawo do pierwszych wydań, wydań naukowych lub krytycznych

Prawo do pierwszego wydania

1. Prawo pokrewne do pierwszego wydaniaodnosi się do pierwszej publikacji (pierwszego rozpowszechnienia) niechronionego dzieła, którego egzemplarze nie były nigdy jeszcze publicznie udostępniane (art. 99(1) pr. aut.). Często chodzi tu o pierwsze udostępnienie rękopisów, listów, oryginałów rysunków, a także tekstów lub melodii nieposiadających cech utworu (np. ludowych kompozycji, piosenek, przyśpiewek, bajek i opowieści).

2. Podmiotem omawianego prawa jest wydawca. Przysługuje mu do takiego pierwszego wydania prawo pokrewne zapewniające przez 25 lat od daty publikacji wyłączność w zakresie rozporządzania tym utworem (tekstem) oraz korzystania z niego na wszystkich polach eksploatacji. Uprawnionemu przysługuje również prawo do czerpania korzyści z wynajmu egzemplarzy utworów po raz pierwszy przez niego rozpowszechnionych lub opublikowanych, jak również prawo do wykonywania praw zależnych.

3. Uprawniony może też zakazać wy­dawania omawianych praw, co oznacza możliwość zablokowania rozpowszechniania odkrytego przez niego (nieznanego) materiału, także w postaci przerobionej.

Prawo do wydania naukowego lub krytycznego

1. Przedmiotem prawa pokrewnego do wydania naukowego lub krytycznego (art. 99(2) pr. aut.) są niechronione prawem autorskim naukowe edycje starych rękopisów, listów, kronik, manuskryptów dzieł literackich lub muzycznych, dokumentów, map, planów architektonicznych.

2. Wyłączność w zakresie ich eksploatowania od­nosi się tylko do wkładu naukowego. W zasadzie nie obejmuje ona zatem utworu (tekstu).

3. Pod­miotem prawa jest osoba fizyczna, która przygotowała wydanie krytyczne lub naukowe.

4. Prawo to trwa 30 lat od daty publi­kacji.

5. Treścią prawa jest wyłączność rozporządzania takim wydaniem i korzystania z niego w zakresie:

• utrwalania,

• zwielokrotniania określoną techniką,

• wprowadzania do obrotu,

• najmu i dzierżawy.

40

1

---