zapis litery	dawna nazwa litery		czyta się jako		odpowiednik we współczesnym alfabecie rosyjskim
	az		а		А а
	buki		b		Б б
	wiedie		w		В в
	glagol'		g (h) (przed г, к, х - jako n)		Г г
	dobro		d		Д д
	jest'		jе		Е е
	żywietie		ż		Ж ж
	zieło		z		brak
	ziemlia		z		З з
	iże (i, ik)		i		И и
	i		i		brak
	kako		k		К к
	liudi		l lub ł		Л л
	myslietie		m		М м
	nasz		n		Н н
	on		o		О о
	wielki on		o		brak
	pokoj		p		П п
	rcy		r		Р р
	słowo		s		С с
zapis litery		dawna nazwa litery		czyta się jako		odpowiednik we współczesnym alfabecie rosyjskim
		twierdo		t		Т т
		ot		ot		brak
		uk		u		У у
		u		u		brak
		fiert		f		Ф ф
		chier		ch		Х х
		cy		c		Ц ц
		czerw'		cz, ć		brak
		sza		sz		Ш ш
		szta (szcza)		szt (szcz)		Щ щ
		jer		twardy znak, dawniej - zamknięte (krótkie) o		Ъ ъ
		jery		y		Ы ы
		jer'		miękki znak, dawniej - zamknięte (krótkie) je		Ь ь
		jat'		je		brak
		ju		ju		Ю ю
		ja		ja		brak
		mały jus		ja		brak
		ksi		ks		brak
		psi		ps		brak
		fita		f		brak
		iżyca		w lub i		brak
Inne litery
		jotowane i		j		Й й
		wielki jus		w cs - ą obecnie - u, ju		brak
		jotowany wielki jus		ju		brak
		jotowany mały jus		ja		brak
		jotowane ie		je		brak

 

	= З	= Z		ЗЛАК	[ZLAK]	trawa
							ЗВЕЗДА	[ZWIEZDA]	gwiazda
							ЗЕЛИЕ	[ZIELIE]	zioło
							ЗМИЙ	[ZMIJ]	wąż
	= Ф	= F		ФЕОДОР	[FEODOR]	Teodor
							ФЕКЛА	[FEKŁA]	Tekła
							ФЕОДОСИЙ	[FEODOSIJ]	Teodoziusz
	= КС	= KS		КСЕНИЯ	[KSENIJA]	Xenia
							АЛЕКСИЙ	[ALEKSIJ]	Aleksy
							МАКСИМ	[MAKSIM]	Maksym
							АЛЕКСАНДР	[ALEKSANDR]	Aleksander
	= ПС	= PS		ПСАЛТИРЬ	[PSAŁTIR']	psałterz
							ПСАЛОМ	[PSAŁOM]	psalm
							ПСАЛМОПЕВЕЦ	[PSAŁMOPIEWIEC]	psalmopiewca
							САМПСОН	[SAMPSON]	Samson

 

	= Щ	= SZCZ		ЩЕДРЫЙ	[SZCZEDRYJ]	szczodry
							ЩИТ	[SZCZIT]	tarcza
							ПРИБЕЖИЩЕ	[PRIBIEŻYSZCZE]	ostoja
							ДЩЕРЬ	[DSZCZER']	córa
	= И	= I		МИРО	[MIRO]	olej wonny
							КИРИЛЛ	[KIRIŁŁ]	Cyrył
							СИМЕОН	[SIMEON]	Szymon
							ТИХОН	[TICHON]	Tichon
	= Е	= JE		ЕВАНГЕЛИЕ	[JEWANGIELIJE]	Ewangelia
							ПАВЕЛ	[PAWIEŁ]	Paweł
							ЕВФИМИЙ	[EWFIMIJ]	Eufemiusz
							АВГУСТ	[AWGUST]	sierpień
	= Е	= JE		СВЕТ	[SWIET]	światło
							ХЛЕБ	[CHLIEB]	chleb
							СЕМЯ	[SIEMIA]	nasienie
							СЕЯТЕЛЬ	[SIEJATIEL']	siewca

 

		Przed - - w wyrazach greckich czyta się jako [n].
						[sinklit]			synklit
						[pankratij]			Pankracy
						[jewangielije]			Ewangelia
						[angieł]			anioł - kiedy się pisze pod tytlem
				Wyjątki:
						[aggieł]			zły duch - kiedy się pisze bez tytla
						[aggiej]			Ageusz
		Wszystkie trzy są wymawiane jednakowo - jak [je]. pisze się zwykle na początku wyrazu, natomiast i w środku i na końcu.
						[jeliej]			olej
						[morie]			morze
						[ciełowiek]			człowiek
						[bie]			był
				Oprócz tego litery używa się dla odróżnienia przypadków liczby mnogiej i podwójnej od pojedynczej:
						[otiec]			ojciec
						[otiec]			ojców
		Wymawia się jako [z] i jest używana tylko w nielicznych wyrazach:
						[zmij]			wąż
						[zwiezda]			gwiazda
						[zielije]			zioło
						[zlak]			trawa
		Wymawianie jako [i]. (tzw. ósemkowe) pisze się przed samogłoskami, zaś   -   (tzw. dziesiątkowe) przed samogłoskami i :
						[igumien]			przeor
						[pomiłowati]			ulitować się
						[smirienije]			pokora
						[ładja]			łódż
						[mrawij]			mrówek (Dop.l.mn.)
				Wyjątki: słowa greckiego pochodzenia:
						[wino]			wino
						[ikona]			ikona
				Litera została wprowadzona do alfabetu w XVI wieku.
				Wszystkie oznaczają głoskę [o]. - używa się przeważnie na początku słów:
			[odr]		łoże
				[okno]		okno
				[opasnyj]		niebezpieczny
		- w środku i na końcu słów:
				[sowiet]		rada
				[ciudo]		cud
		: - (1) na początku złożonych słów z przedrostkiem :
				[oprawdanije]		usprawiedliwienie
				[osieniti]
		- (2) w słowach obcojęzycznych:
				[iakow]		Jakub
				[iosif]		Józef
		- (3) na końcu przysłówków:
				[prisno]		zawsze
				[zielo]		bardzo
		- (4) poza tym - podobnie do - jest używana do rozróżniania gramatycznych form słów. Prośba o porównanie:
		oraz		[woin]		woj (jeden) - wojów (wielu)
		oraz		[otrok]		młodzian (jeden) - młodzian (wielu)
		oraz		[uczenikom]		uczniem (jednym) - uczniom (wielu)
		oraz		[glagoli]		mów - słowa
				[uzrie jego otiec jego]		ujrze go jego ojciec
	Wymawia się jako [u]. zwykle pisze się na początku, zaś (która to litera jest właściwie więzią - вязью - a więc graficznym połączeniem liter o i y) w środku i na końcu słów:
				[umilienije]		rozrzewnienie
				[puczina]		głębina
				[usnu]		zasnę

	Wymawiane jako [ja]. piszę się tylko na początku wyrazów, zaś - w środku i na końcu:
			[jagoda]	jagoda
			[jako]	jako
			[piat']	pięć
			[ziemlia]	ziemia
		Wyjątki:
		1. z kolei: 2.	[jazyk]	1. język - jako organ lub dar mowy 2. naród
			[ja]	ich
	Jest to dwudźwięk [ot] zapisywany tzw. więzią (вязь) - sposobem łączenia kilku liter (w tym przypadku [o] i [t])- i jest używany dla zapisywania przyimka lub przedrostka "от" (od).
			[otkrowienie]	objawienie
			[otwiet]	odpowiedź
			[ot nynie]	od dzisiaj
	Obecnie nie są wymawiane i oznaczają jedynie twardość ( ) lub miękość ( ) ostatniej litery wyrazu.
			[krow]	dach
			[krow']	krew
		również jest używany dla oddzielenia przedrostku, jeśli po niej następuje spółgłoska. Niekiedy jest zastępowany przez "jerok" (inna nazwa: "pajerok"):
			[objawiti]	objawić
			[objati]	objąć
		Niegdyś był wymawiany jako samogłoska, zredukowane [o], co potwierdzają rękopisy z "haczykowymi" (kriukowymi) znakami dla śpiewu, które zachowały stare znaczenie w powtórzeniu go razem z innymi samogłoskami dla zaznaczenia ciągłości dźwięku, zaś jako zredukowane [je]: на заападъъ прииишььдъъъъъша (Kondak, 1207 r.).
	"Wielki jus" - obecnie nie spotykany, pierwotnie był używany dla zaznaczenia nosowego dźwięku [ą]:
			[mąka]	mąka
			[wodą]	wodą
		Po zniknięciu z j. rosyjskiego dźwięków nosowych, był wymawiany jako [u] - [ju] i wymiennie pisany z .
		"Mały Jus" - podobnie do "dużego jusa" - pierwotnie służył do zapisu nosowego dźwięku [ę].
			[duszę]	duszę
			[imię]	imię
		Z końca XII w. zaczęła kształtować się obecna reguła pisania go konsekwentnie po samogłoskach, zaś na początku słowa i po spółgłoskach.
	JOTOWANE DŹWIĘKI: Jotowany "wielki jus". Prawdopodobnie zaznaczał dwudźwięk [ją].  Później był używany wymiennie z . Obecnie nie spotykany.
	Jotowany "mały jus". Prawdopodobnie zaznaczał dwudźwięk [ję].  Później był używany wymiennie z z i .
	Jotowane "je", było wymawiane jako [je].
	Spotykany w starych rękopisach inny zapis (z lub bez kropek nad i):

 

	Akcent
	Ostry (oksija) - na akcentowanej sylabie na początku lub w środku słowa.
	Ciężki (waria) - na ostatniej sylabie, o ile ta sylaba jest akcentowana i kończy się na samogłoskę.
	Łukowaty (kamora) - zastępuję akcent ostry lub ciężki dla odróżnienia liczby mnogiej od liczby pojedynczej w słowach, które nie mają liter i .
		liczba pojedyncza						liczba mnoga
	Przydech (zwatiel'co) stawia się nad samogłoską, o ile jest pierwszą literą słowa.
	Przydech z ostrym akcentem (iso).
	Przydech z ciężkim akcentem (apostrof). Jest również używany dla odróżnienia liczb i przypadków:
					który, która				którzy, które
								według ich owoców poznacie ich (Dopełniacz - Narzędnik)
	Dwie kreseczki dla "iżycy" (służą dla zaznaczenia, że występuje jako samogłoska)
	Znaki skrótów. Do nich należą:
	Jerok (pajerok), który zastępuje twardy znak , jest spotykany zarówno na końcu, jak i w środku słów:
	Zwykły tytel i cały zestaw litero-tytel
	Użycie tytel jest bardziej skomplikowane. Generalnie ze skracanego słowa są "wyjmowane" kilka liter pod rząd, zaś w ich miejsce lub obok jest wstawiany prosty tytel lub jedna z "wyjętych" liter jako "litero-tytel". W obecnym języku cerkiewno-słowiańskim ilość słów, skracanych przy pomocy tytel jest względnie wielka, lecz ściśle określona. W starocerkiewnosłowiańskim skracanie słów przy pomocy tytel jest znacznie częstsze i bardziej dowolne.
	= в						Obecnie są używane następujące "litero-title": в, г, д, ж, з, н, о, р, с, х, ч. Nazywane są według nazwy litery z alfabetu + "-tytel", np.: "słowo-tytel", "dobro-tytel" etc. Właściwie "jerok" ("pajerok") również można uważać jako "litero-tytel": "jer-tytel". Tytle , , , , są używane często, (szczególnie oraz ), reszta dość rzadko.   Przykłady najczęściej skracanych słów patrz TU.
	= г
	= д
	= ж
	= з
	= н
	= о
	= р
	= с
	= х
	= ч
		Reguły czytania: Czytając cerkiewno-słowiański tekst należy wymawiać wszystkie słowa dokładnie tak, jak są napisane - dokładnie wymawiając wszystkie litery. Szczególną uwagę trzeba zwrócić na ścisłe przestrzeganie akcentowania, które jest odmienne zarówno od j. polskiego, jak i rosyjskiego (w niektórych przypadkach). Należy także przestrzegać interpunkcji, lecz nie można sposób czytania czynić teatralnym i sztucznym, jak to jest właściwe dla recytacji literatury pięknej.
		Cyfry i liczby.   Temat istotny, bowiem w Bogusłużebnych tekstach są one wszechobecne: wskazują ilość powtórzeń, odnośniki do części i stron, numery głosów...   Cyfry w cerkiewno-słowiańskich tekstach są zapisywane przy pomocy liter:
				= 1			= 15	= 100
				= 2			= 16	= 200
				= 3			= 17	= 300
				= 4			= 18	= 400
				= 5			= 19	= 500
				= 6			= 20	= 600
				= 7			= 21	= 700
				= 8			= 30	= 800
				= 9			= 40	= 900
				= 10			= 50	= 1000
				= 11			= 60	= 2000
				= 12			= 70	= 3000
				= 13			= 80	= 100.000
				= 14			= 90	= 1.000.000
				Litery dla zera w cerkiewno-słowiańskim alfabecie nie ma, wiec liczby jak 305 lub 480 są zapisywane jako i . Przykłady zapisów liczb:
				= 31			= 117	= 688
				= 1999			= 2002	= 20.000
				Duże liczby są wyrażane słownie:
				10.000 =			100.000 =	1.000.000=
		Interpunkcja:
				.	(kropka)			[ . ]
				,	(przecinek)			[ , ]
				:	(dwukropek)			[ :   ... ]
				.	(mała kropka)			[ ; ]
				;	(znak zapytania)			[ ? ]
				!	(znak podziwiania)			[ ! ]
				()	(znak wmieszczający)			[ () ]
					(kawyka - dla zaznaczenia przypisów)			[cyfry lub znaki przypisów]
				Z dużej litery w cerkiewno-słowiańskich księgach są pisane jedynie pierwsze litery zdania. Po "małej kropce" zdanie jest przedłużane z małej litery. Imiona Osób Świętej Trójcy, imiona własne i nazwy geograficzne nie są specjalnie zaznaczane pisownią z dużej litery.

20

---