Które gminy mogą otrzymać subwencję wyrównawczą
Kwota wyrównawcza stanowiąca element składowy części podstawowej subwencji ogólnej z założenia ma być transferowana do gmin o niskim poziomie rozwoju gospodarczego. Obliczanie jej opiera się na porównywaniu wskaźnika podstawowych dochodów podatkowych na l mieszkańca gminy z analogicznym wskaźnikiem wyliczonym w skali kraju. Kwotę wyrównawczą, jako element składowy części podstawowej subwencji ogólnej, otrzymuje ta gmina, w której wskaźnik podstawowych dochodów podatkowych na l mieszkańca jest mniejszy niż 85% analogicznego wskaźnika obliczonego łącznie w odniesieniu do wszystkich gmin w kraju.
Dochodami jednostki samorządowej nazywamy środki publiczne przekazywane bezpowrotnie przez jednostki samorządu terytorialnego od podmiotów gospodarczych oraz osób fizycznych, jak również środki otrzymywane z budżetu państwa- subwencje i dotacje na realizację określonych celów związanych z zaspokajaniem zbiorowych potrzeb mieszkańców. Z punktu widzenia samodzielności dochody jednostek samorządowych możemy podzielić na własne, przyznawane ustawowo na czas nieokreślony i obce które nie mają stałego charakteru i nie pochodzą z własnej działalności jednostki.
Dochody jednostek samorządu terytorialnego, zasady gromadzenia dochodów, tryb ustalania, przekazywania subwencji i dotacji z budżetu państwa określa ustawa.
Wydatkami jednostki samorządowej nazywamy środki publiczne przekazywane z budżetu na realizację zadań. Do wydatków nie zaliczamy środków wypłacanych z budżetu na spłatę wcześniejszych zobowiązań. Wydatkiem budżetu jest każda kwota podjęta z rachunku bieżącego niezależnie od jej przeznaczenia, nawet gdy dotyczy pobrania gotówki do kasy.
Rozróżniamy wydatki bieżące związane z bieżącym funkcjonowaniem jednostek organizacyjnych oraz dotacje i wydatki majątkowe samorządu terytorialnego.
Jednostki samorządowe uzyskują przychody, które pochodzą z nadwyżki dochodów nad wydatkami np.: ze sprzedaży papierów wartościowych, kredytów, prywatyzacji majątku oraz obligacji mieszkaniowych.
Deficyt budżetowy to ujemna różnica między dochodami i wydatkami z budżetu. W przypadku wystąpienia deficytu część wydatków musi być pokryta z przychodów. Szczegółowe zmiany w budżecie precyzuje ustawa o finansach publicznych.
Podstawą dla prowadzenia przez jednostkę samorządu terytorialnego gospodarki finansowej są przepisy ustaw : o samorządzie gminnym, o finansach publicznych, o dochodach jednostek samorządu gminnego w latach 1999 i 2000.
Uchwała budżetowa określa:
- plany przychodów i wydatków,
- wydatki budżetu w podziale na działy i rozdziały klasyfikacji budżetowej,
- prognozowane dochody według ważniejszych źródeł i działów i klasyfikacji budżetowej.
- źródła pokrycia deficytu lub przeznaczenia nadwyżki budżetu,
- wydatki związane z wieloletnimi programami inwestycyjnymi,
- upoważnienia zarządu do zaciągania długu oraz spłat zobowiązań,
- zakres i kwoty dotacji przedmiotowych,
- dotacje,
- dotacje i wydatki związane z realizacja zadań wspólnych realizowanych w drodze umów
lub porozumień itp.
II. Dochody gmin *
Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są środki publiczne pobierane przez te jednostki od osób fizycznych, osób prawnych i jednostek nie posiadających osobowości prawnej, a także środki otrzymywane z budżetu państwa w formie subwencji i dotacji na realizację określonych zadań. Ustawy dzielą dochody gmin na obligatoryjne i fakultatywne.
Do dochodów obligatoryjnych zaliczamy:
podatki:
od nieruchomości, od środków transportowych i od posiadania psów ( pobierane na podstawie ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych ( Dz. U. z 1991 r. Nr 9 poz. 31 z późn. zm. ),
rolny ( pobierany na podstawie ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym ( Dz. U. z 1993 r Nr 94 poz. 431 z późn. zm. ),
leśny ( pobierany na podstawie ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach ( Dz. U. Nr 101 poz. 444 z późn. zm. ),
od spadków i darowizn,
od działalności gospodarczej osób fizycznych, opłacane w formie karty podatkowej,
wpływy z opłat:
skarbowej,
eksploatacyjnej ( w części określonej w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze ( Dz. U. z 1994 r. Nr 27 poz. 96 z późn. zm. ),
lokalnych ( pobieranych na podstawie ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach
i opłatach lokalnych ( Dz. U. z 1991 r. Nr 9 poz. 31 z późn. zm. ),
lokalnych ( pobieranych na podstawie ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych ( Dz. U. z 1991 r. Nr 9 poz. 31 z późn. zm. ),
innych, pobieranych na podstawie odrębnych ustaw
udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa:
27,6% wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych, zamieszkałych
na terenie gminy,
* 5% wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych i jednostek organizacyjnych
nie mających osobowości prawnej, posiadających siedzibę na terenie gminy z wyjątkiem
podmiotów posiadających wyodrębnione organizacyjnie zakłady położone w innej gminie
niż gmina właściwa dla siedziby podatnika. W takim przypadku dochody są
przekazywane do budżetów gmin, na terenie których położone są te zakłady
proporcjonalnie do liczby osób w nich zatrudnionych,
subwencja ogólna,
dochody uzyskiwane przez jednostki budżetowe gmin oraz wpłaty od zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych gminy,
dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej zlecone gminie oraz inne zadania zlecone ustawami,
odsetki od środków finansowych gminy, gromadzonych na rachunkach bankowych,
dochody z majątku gminy.
Dochodami fakultatywnymi gmin są m.in.:
dotacje celowe na dofinansowanie zadań własnych, oraz zadań realizowanych przez
gminę wspólnie z organami administracji rządowej lub innymi jednostkami samorządu terytorialnego,
dotacje z funduszy celowych,
darowizny, zapisy i spadki,
odsetki:
od pożyczek udzielanych przez gminę,
od nieterminowo regulowanych należności, stanowiących dochody gminy
Do dochodów obligatoryjnych gminy należą odsetki od środków finansowych gminy, gromadzonych na rachunkach bankowych. Gminy mające wolne środki finansowe mogą, przetrzymując je na kontach bankowych w postaci lokat otrzymywać odsetki zwiększając w ten sposób swoje dochody. W gminie Wołomin odsetki z tego tytułu wyniosły w roku ubiegłym 103.507 zł, co stanowiło niecałe 2 promile ogólnej kwoty dochodów. Na rok 2000 planuje się wzrost dochodów z tego tytułu aż o 55 % do kwoty 158.550 zł. Prawdopodobnie planuje się dłuższe przetrzymywanie gromadzonych środków finansowych na rachunkach terminowych i późniejsze wypłacanie zobowiązań.
Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 - 2000 przyznała gminom szeroki wachlarz dochodów. Główne pochodzą z podatków pobieranych przez urzędy skarbowe i przekazywane gminom. Gmina nie ma wpływu na ich wysokość ani na ściągalność. Nawet podatki wpływające bezpośrednio na rachunek gminy ( np. podatek rolny, od nieruchomości lub od środków transportu ) nie mogą być ustalane przez gminę w dowolnej wysokości. Minister Finansów w corocznych rozporządzeniach określa maksymalną wysokość tych podatków, a gmina może je przyjąć lub obniżyć.
III. Wydatki gmin*
Do zadań własnych gminy należą wszystkie sprawy i zadania publiczne o znaczeniu lokalnym, zaspokajające zbiorowe potrzeby wspólnoty, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Są to m.in. sprawy:
komunalnego budownictwa mieszkaniowego,
pomocy społecznej, ośrodków i zakładów opiekuńczych,
oświaty,
lokalnego transportu zbiorowego,
gospodarki terenami i ochrony środowiska,
gminnych dróg oraz organizacji ruchu drogowego,
targowisk i hal targowych,
zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną, wodociągów o zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymanie czystości i porządku,
kultury fizycznej - terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
zadrzewień i zieleni komunalnej,
porządku publicznego,
utrzymania obiektów administracyjnych oraz utrzymanie gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej,
kultury - bibliotek komunalnych i innych placówek upowszechniania kultury.
Katalog zadań gmin jest bardzo szeroki. Gmina jest prawnie zobowiązana do realizacji zadań przypisanych jej ustawami. Jednak przyznane dochody nie zawsze wystarczają na zaspokojenie wszystkich potrzeb mieszkańców. Władze gmin muszą wybierać kierunki rozwoju i sposób wydawania środków publicznych. Z tego względu działania organów gminy nie mogą w pełni usatysfakcjonować wszystkich mieszkańców. Często, aby móc realizować zadania, gminy są zmuszone zaciągać kredyty. Jednak jest to tylko częściowe rozwiązanie problemu. Zaciągnięte kredyty trzeba spłacać w okresie późniejszym, co spowoduje zmniejszenie przyszłych środków finansowych.
W swojej pracy w skrócie przedstawiłam podstawowe pojęcia związane z budżetem, oraz przeanalizowałam najważniejsze aspekty budżetu Gminy na przestrzeni analizowanych lat. Należy dodać, że udział poszczególnych pozycji w tworzeniu budżetu jest zmienny i wynika to z realizacji zadań własnych gminy.
„Budżet państwa jest rocznym planem finansowym obejmującym dochody i wydatki państwa. Budżet państwa jest uchwalany przez Sejm na okres roku kalendarzowego w formie ustawy, zwanej ustawą budżetową. Ustawa budżetowa zapewnia realizację założeń polityki społeczno-gospodarczej państwa przyjętych przez Sejm."
Dysponenci środków budżetowych.
Głównymi dysponentami środków budżetowych są podmioty budżetowe, których dochody i wydatki ujmuje się w ramach odrębnych części klasyfikacji budżetowej, do tego typu podmiotów należą przede wszystkim ministerstwa lub urzędy centralne zrównane z ministerstwami, aktualnie w Polsce także wojewodowie i inne jednostki, którym Minister Finansów przyznał uprawnienia dysponenta głównego. Państwowe jednostki podległe bezpośrednio dysponentom głównym realizują dochody i wydatki jako dysponenci środków budżetowych drugiego stopnia, mogą oni być jednocześnie dysponentami trzeciego stopnia, jeżeli są bezpośrednimi wykonawcami zaplanowanych zadań. Dysponenci trzeciego stopnia bezpośrednio wydatkują otrzymane środki bez prawa ich dalszego przekazywania,
4. POJĘCIE I CECHY BUDŻETÓW SAMORZĄDOWYCH
Samorząd terytorialny wprowadzono w Polsce jako model organizacyjno-ustrojowy funkcjonowania jednostek lokalnych od 27 maja 1990 r., na mocy ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o zmianie konstytucji RP (Dz. U. nr 16, poz. 94).
Istotą samorządu terytorialnego jest przyznanie jednostkom lokalnym określonej niezależności od państwa, reprezentowanego przez władzę centralną. Atrybutami tej niezależności są przede wszystkim:
osobowość prawna,
możliwość wyłaniania przez społeczności lokalne w demokratycznych wyborach własnej reprezentacji (władzy lokalnej),
prawo samorządu do własnego majątku,
własne kompetencje samorządu oraz względnie niezależna gospodarka finansowa, którą można nazwać finansami lokalnymi.
Dochody budżetowe są częścią dochodów publicznych gromadzonych w budżecie. Pochodzą one przede wszystkim z danin publicznych (podatków i opłat) pobieranych w sposób przymusowy i bezzwrotny. Ponadto dochody budżetowe napływają z działalności gospodarczej państwa oraz z jego majątku. Państwo korzysta także z dochodów zwrotnych, zaciągając dług publiczny (pożyczki wewnętrzne lub kredyty zagraniczne).
Struktura dochodów budżetowych w danym państwie zależy od jego ustroju polityczno-gospodarczego. Źródłem pokrycia dochodów budżetowych danego państwa jest część dochodu narodowego.
W formacjach społecznych opartych na prywatnej własności środków produkcji państwo w niewielkim zakresie prowadzi działalność produkcyjną i w konsekwencji tylko nieznaczna część dochodu narodowego może znajdować się bezpośrednio w dyspozycji państwa. Państwo zmuszone jest zatem sięgać do tych dochodów w ramach wtórnego podziału dochodu narodowego. W tym celu stosuje się opodatkowanie bezpośrednie i pośrednie.
Instrumenty gromadzenia dochodów publicznych
Dochodami publicznymi są wpływy budżetowe z poszczególnych źródeł. Podstawowym źródłem dochodów budżetowych jest dochód narodowy. Uzupełniające znaczenie mają wpływy z majątku narodowego. Dochody publiczne, których źródłem jest zarówno dochód narodowy, jak i majątek, są pobierane w różnych formach, a mianowicie:
-podatków,
-opłat,
-dochodów z publicznej działalności zarobkowej,
-pożyczek publicznych,
-dochodów z emisji pieniądza.
Wśród wymienionych dochodów publicznych zasadnicze znaczenie mają podatki.
Pojęciem podatku należy objąć świadczenia pieniężne nakładane jednostronnie na podatników przez państwo na podstawie przepisów prawa. Podatek ma charakter ogólny, przymusowy, bezzwrotny, nieodpłatny, pieniężny.
Opłaty stanowią skromniejsze od podatków źródło dochodów budżetowych. Można rozróżnić trzy rodzaje opłat:
będące podatkami,
będące cenami,
opłaty administracyjne.
Art. 3. Środkami publicznymi są;
Dochody publiczne (podatki, opłaty, cło, ZUS, daniny, spadki, darowizny)
Środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi
Przychody jednostek organizacyjnych i osób prawnych zaliczanych do sektora finansów publicznych, pochodzące z działalności i innych źródeł (np. izba wytrzeźwień)
Przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego, pochodzące:
Ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji finansowych
Finansowych prywatyzacji majątku skarbu państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego
Ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych
Publicznych otrzymanych pożyczek i kredytów
JEDNOSTKI BUDŻETOWE: Art.18. (nie płacą podatków)
Są to takie jednostki organizacyjne, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio: dochodów budżetu państwa lub budżetu jednostek samorządu terytorialnego. Jednostki te nie posiadają osobowości prawnej.
Np. szkoły wyższe to nie jedn. budżetowe, bo mają osobowość prawną.
Jednostki budżetowe tworzą, łączą i likwidują:
1) (SEKTROR RZADOWY) ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie oraz inne organy działające na podstawie odrębnych przepisów dot. Państwowych jednostek budżetowych.
2) (SEKTOR SAMORZĄDOWY)organy stanowiące jednostki samorządu terytorialnego dot. gminnych (rada gminy), powiatowych (rada powiatu) lub wojewódzkich (sejmik województwa) jednostek budżetowych.
Podstawą gospodarki finansowej jednostki budżetowej jest plan dochodów i wydatków, zwany planem finansowym, który jest opracowany na okres 1 roku przez kierownika jednostki budżetowej np. w szkole dyrektor szkoły, na podstawie parametrów otrzymanych od nadrzędnego dysponenta środków budżetowych.
PLANY FINANSOWE OBEJMUJĄ:
po stronie dochodowej: działy, rozdziały, paragrafy;
po stronie wydatkowej: działy, rozdziały, zagregowane paragrafy;
Plany finansowe są opracowane po przyjęciu:
projektu ustawy budżetowej dot. państwowych jednostek budżetowych;
projektu uchwały budżetowej dot. sektora samorządowego;
Kierownicy jednostek budżetowych mogą zmienić wydatki jeżeli mają upoważnienie.
Jednostki budżetowe nie otrzymują dotacji!!!
Cechy jednostek budżetowych: E !
wydatki są realizowane niezależnie od gromadzonych przychodów- nie sprzyja to racjonalnemu wydatkowaniu;
wydatki muszą być poprzedzone procedurą o zamówieniach publicznych;
są wyłączone z płacenia podatków;
ZAKADY BUDŻETOWE: Art. 19. (płacą podatki)
Są to wyodrębnione organizacyjnie jednostki nie posiadające osobowości prawnej, które mogą finansować swoje wydatki własnymi dochodami.
odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania;
pokrywają koszty swojej działalności z przychodów własnych;
Zakres dotowania zakładów budżetowych:
dotacja podmiotowa -pomoc finansowa z budżetu;
dotacja przedmiotowa;
dotacja z budżetu na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe (jednorazowo!);
dotacja celowa na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji;
Łączna kwota dotacji w danym roku budżetowym nie może przekroczyć 50% dochodów własnych zakładu budżetowego. (z wyłączeniem dotacji celowej)
.........................................................................
ministrowie, kierownicy urzędów centralnych lub wojewodowie dot. sektora rządowego (państw)
organy stanowiące jednostkę samorządu terytorialnego dot. sektora samorządowego (gminy, powiaty, województwa)
Zakład budżetowy dokonuje wpłat do budżetu nadwyżek środków obrotowych, ustalonych na koniec okresu rozliczeniowego (co kwartał).
GOSPODARSTWO POMOCNICZE Art. 20. (płaci podatki)
Wyodrębniona organizacyjnie i finansowo działalność gospodarcza przy jednostce budżetowej; np. ośrodek wypoczynkowy kancelarii prezydenta, urzędu miasta, stołówki, bufety;
Gospodarstwo pomocnicze pokrywa koszty swojej działalności z uzyskiwanych przychodów własnych;
Gospodarstwo pomocnicze tworzy i likwiduje kierownik jednostki budżetowej, po uprzednim uzyskaniu zgody:
właściwego ministra, kierownika urzędu centralnego lub wojewody - dot. sektora rządowego
zarządu jednostki samorządu terytorialnego - dot. sektora samorządowego
Zakres dotowania gospodarstwa pomocniczego:
dotacje przedmiotowe;
dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe;
dotacje na cele inwestycyjne;
Gospodarstwo wpłaca do budżetu połowę osiągniętego zysku.
Podstawą gospodarki finansowej gospodarstwa pomocniczego jest roczny plan finansowy obejmujący przychody i wydatki stanowiące koszty działalności, rachunek wyników, stan środków obrotowych i rozliczenia z budżetem.
W planie finansowym wyodrębnia się:
przychody własne;
dotacje z budżetu państwa lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego;
wydatki a wynagrodzenia i składniki naliczone od wynagrodzeń;
W planie finansowym mogą być dokonywane zmiany w ciągu roku, w przypadku realizowania wyższych od planowanych przychodów i wydatków, pod warunkiem, że nie spowoduje to zmniejszenia wpłat do budżetu ani zwiększenia dotacji z budżetu.
5) FUNDUSZ CELOWY Art. 22
wyodrębniony zasób środków publicznych przeznaczony na ściśle sprecyzowany cel i oddany do dyspozycji ustawowo określonych podmiotów;
fundusz ustawowo powołany przed dniem wejścia w życie ustawy, którego przychody pochodzą z dochodów publicznych a wydatki przeznaczone są na realizację wyodrębnionych zadań;
Fundusz celowy może działać jako osoba prawna lub stanowić wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje organ wskazany w ustawie tworzącej fundusz.
Fundusz celowy, który realizuje zadania wyodrębnione z budżetu:
państwa jest państwowym funduszem celowym;
gminy, powiatu lub województwa jest gminnym powiatowym lub wojewódzkim funduszem celowym;
Podstawą gospodarki finansowej jest roczny plan finansowy.
Wydatki funduszu mogą być dokonywane tylko w ramach posiadanych środków finansowych obejmujących: bieżące przychody w tym dotacje z budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego i pozostałości środków z okresów poprzednich.
Fundusze celowe mogą zaciągać kredyty i pożyczki, o ile ustawa tworząca Fundusz tak stanowi.
?????
Podstawowe fundusze celowe:
Fundusz Ubezpieczeń Społecznych - składki, dotacje - 18% w strukturze dochodów, może on zaciągać zobowiązanie kredytowe, pożycz. budżetu państwa;
Fundusz Emerytalno - Rentowy - składki, dotacje - 94%;
Fundusz Pracy - składki które odpowiadają pracodawcy (2,45%);
Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej - nie dot. budżetu państwa;
(wycinanie drzew, zanieczyszczanie środowiska - kary ~ 90 mln. zł.
Fundusz Kombatancki - zasiłki;
Budżet państwa - jest to podstawowy plan finansowy gospodarki narodowej.
Plan finansowy musi być też plan rzeczowy.
Plan finansowy jest to strona finansowa określonej strategii.
Cele gospodarcze przed planem finansowym. Pozostałe plany zajmują się środkami pozabudżetowymi.
Budżet państwa w okresie transformacji kurczy się kiedyś przedsiębiorstwo państwowe wchodziły zyskiem do budżetu a prywatne tylko podatkiem.
Fundusze celowe - gospodarowanie funduszami od strony ekonomicznej.
Powstały agencje które pracują dla państwa. Otrzymują one pewne fundusze z budżetu państwa i muszą nimi gospodarować. Agencje takie wchodzą do budżetu państwa jeśli dobrze prosperują.
Budżet Centralny dochody i wydatki rządu oraz budżet wojewódzki
Budżet państwa ( pojęcie szersze) Budżet Centralny i Budżet samorządu terytorialnego. Samorządy powinny być bardziej zaktywizowane strona dochodowa powinna charakteryzować się większą aktywnością w rozwoju terenu. Samorządowa - wydatki na cele im przypisane. Dochody płyną z podatków. Musi jakaś ustawa to rozgraniczać. Różne tereny mają różną zdolność generowania dochodu. Kwestia zaprogramowania programu dotacji i subwencji.
Dotacja - środki przeznaczone dla budżetu niższego szczebla, środki mają charakter celowy muszą być użyte na określony z góry cel.
Subwencja - dotacja na określoną działalność.
Procedura uchwalania budżetu państwa
Rząd musi przyjąć założenia makroekonomiczne (ujęte w postaci parametrycznej rzeczowa strona budżetu państwa) do budżetu. Decyzje nie należą do rządu. Jeśli cele zostają ustalone to minister finansów tworzy projekt budżetu państwa. Powstaje projekt po wejściu rządu przekazany do marszałka sejmu (przedłożenie rządowe)
Praca nad projektem - zapoznają się z nim wszystkie kluby. Następuje dalej pierwsze czytanie. Kończy się głosowaniem czy dalej projekt ma zostać do dalszych prac. Gdy przy pierwszym czytaniu projekt zostanie odrzucony to następuje dymisja całego rządu.
Idzie do komisji sądowej, komisja finansów publicznych, w których znajdują się przedstawiciele różnych klubów, powstaje lista poprawek stworzona przez komisję finansów publicznych. Drugie czytanie sejm musi przegłosować każdą poprawkę osobno, poprawki mniejszości - poszczególnego posła. Czytanie trzecie polega na głosowaniu nad całością budżetu. Może ono nastąpić natychmiast po czytaniu drugim. Po czytaniu przedłożenie rządowe staje się ustawą, która idzie do senatu. Senat może wnieść poprawki. Jeżeli nie wniesie to idzie do prezydenta. Jeśli wprowadzi to wraca do sejmu i sejm obraduje nad poprawkami senatu. Prezydent nie ma prawa zawetować tej ustawy. Musi ją podpisać. Może zawetować ustawę około-budżetowe (podatkowe)
podatek od dochodów osobistych
podatek dochodowy od podmiotów gospodarczych
Vat i akcyza
1 i 2 są to podatki dochodowe
3 ustawa vatowska, ustawy obrotowe, pośrednie.
Żeby powstał dobry budżet musi być odpowiednia kolejność. Ustawy podatkowe określają dochody państwa. Jeśli prezydent którąś z nich zawetuje to może się zdarzyć, że całą ustawę będzie trzeba przerobić. Ustawy około-budżetowe uchwalone są na wiosnę w maju aby przejść przez procedurę podpisanie przez prezydenta. Budżet składany jest do 31 października. Gdyby rząd nie uchwalił budżetu do 31 grudnia to jest wtedy prowizorium budżetowe.
W sejmie następuje obróbka polityczna budżetu. Budżet powinien być robiony z zakładkami, nie można upolityczniać budżetu - nie można głosować na budżet, którego w krótkim okresie założenia makroekonomiczne są nie do wykonania. Przyjęcia założeń makroekonomicznych sprowadzają się do ustalenia:
Tempa wzrostu PKB
Stopy inflacji
Wielkości deficytu budżetowego
Średnia roczna stopa procentowa
Średni roczny kurs walutowy
Kształtowanie się salda rachunku obrotów za granicą
Ad 1. Jeżeli gospodarka rozwija się szybko to będą większe podatki.
Ad 2. Jeżeli inflacja jest na 6 % to wydatki muszą być korygowane o stopę inflacji. W drodze inflacji finansują część gospodarki.
Ad 3. Deficyt budżetowy - wielkość bilansująca wydatki z dochodami budżetu. Jest to o ile się zadłużymy w ciągu całego roku. Dług publiczny - to to wszystko co nam narosło. Znajduje się po stronie wydatkowej długu publicznego i procentu od tego długu
Stopa procentowa - jest to cena kapitału. Jeżeli w trakcie realizacji budżetu rośnie to wpłynie na stronę wydatkową budżetu. Dług publiczny powinien kształtować się na poziomie 3-4 % budżetu. Niektóre kraje mają dług publiczny w wysokości 70 - 90 %. W Polsce dług publiczny wynosi ok. 30-40 %.
Ad 4. Stopa procentowa jest ceną kapitału. Jeżeli stopa procentowa w trakcie realizacji budżetu rośnie to wpłynie na stopę wydatkową budżetu, co wiąże się z obsługą długu publicznego a tym samym z niewykonaniem budżetu.
Ad 5. Kurs walutowy może się zmieniać ale należy przewidywać jego wahania. Może on wpływać na budżet państwa jeżeli kurs walutowy rośnie to musimy większą kwotę poświęcić na spłacenie długu w złotówkach.
Ad 6. Dotyczy to bilansu handlowego
Saldo dodatnie to więcej eksportujemy a mniej importujemy
Saldo ujemne to mniej eksportujemy a więcej importujemy
Sprywatyzowanie przedsiębiorstw powoduje wzrost importu zaopatrzeniowego. Jeżeli saldo się pogarsza to wydatkujemy więcej środków dewizowych a wiąże się to ze zmianą kursu walutowego. Jeżeli będziemy poprawiali to saldo to na bieżąco nie będziemy mięli wpływu z tytułu vatu i budżet straci.
Projektowanie budżetu
opracowanie makroekonomicznej koncepcji budżetu i wstępnej prognozy makroproporcji budżetowych
opracowanie materiałów do rzeczowych projektów resortowych
uchwalenie założeń do projektu budżetu wraz z limitami wydatków dla poszczególnych części budżetowych
opracowanie resortowych projektów wycinków budżetu
opracowanie wstępnego projektu i dokonanie międzyresortowych uzgodnień
uchwalenie projektu budżetu (uchwala go Rada Ministrów)
7. Pojęcie i cechy budżetu państwa
Budżet państwa to scentralizowany fundusz publiczny służący gromadzeniu środków pieniężnych w związku z funkcjami państwa. Podstawą tworzenia budżetu jest ustawa przyjmowana przez parlament który upoważnia rząd do realizacji określonych w ustawie dochodów i wydatków. Budżet państwa jest aktem prawnym o określonym czasie obowiązywania. Problemy ze zrównoważeniem budżetu na skutek: inflacji, wypychanie zasobów poza sektor gospodarki prywatnej, wzrost stopy % na rynku finansowym przez potrzebę obsługi deficytu budżetowego, długu publicznego, stały wzrost długu publicznego na skutek kumulacji deficytu, przerzucanie ciężarów długu publicznego na przyszłe pokolenia.
Cechy budżetu:
- budżet państwa jest funduszem scentralizowanych zasobów pieniężnych gromadzonych i dzielonych przez państwo w związku z realizacją zadań publicznych
- gromadzenie środków budżetowych odbywa się z reguły w sposób przymusowy
- budżet państwa stanowi tzw. formę aktu prawnego wysokiej rangi
- gromadzenie i dzielenie dochodów w budżecie zawsze mają charakter ekonomiczny i społeczny
- dochody gromadzone w budżecie są bezzwrotne
- specjalizacja budżetu - nadawanie rygorów prawnych wydatkom budżetowym
- budżet państwa dotyczy działalności organów państwa również na przyszłość, na z góry określony czas
- budżet państwa tworzą strumienie dochodów i wydatków
- istnieje konieczność egzekwowania należnych w danym okresie dochodów jak również obliguje do wydatkowania środków budżetowych przed upływem okresu budżetowego
8. Scharakteryzować funkcje budżetu
W teorii finansów publicznych wyodrębnia się następujące funkcje budżetu państwa:
- funkcja redystybucyjna - alokację dóbr publicznych i realizację potrzeb dokonuje się za pośrednictwem budżetu poprzez system podatków, pożyczek, składek ubezpieczeniowych oraz system wydatków publicznych, to także transfery budżetu państwa na rzecz innych budżetów np. samorządowych
- funkcja stabilizacyjna - budżet państwa wykorzystywany jest w celu łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego oraz zapewnienia zrównoważonego wzrostu gospodarki.
- funkcja alokacyjna - ma eksponować rolę alokacji zasobów w określone dziedziny gospodarcze państwa, finansowanie określonych sektorów gospodarki.
- funkcja fiskalna (skarbowa) - polega na przejmowaniu na rzecz państwa dochodów
- funkcja ustrojowa - narzędzie zachowania danego ustroju społeczno-gospodarczego wraz z atrybutem władzy.
- funkcja demokratyczna - zainteresowanie społeczeństwa opracowywaniem i wykonaniem budżetu oraz wpływaniem na ten proces.
- funkcja kontrolna - polega na analizie przyczyn niewykonania budżetu, zarówno strony wydatkowej i dochodowej
- funkcja bodźcowa - pozytywne zachowanie się podmiotów wobec stosowanych przez państwo instrumentów budżetowych zwłaszcza w zakresie ciężarów podatkowych.
9. Wyjaśnić zasady budżetowe
- zasada równowagi
- zasada zupełności i powszechności - wymaga ujęcia w budżecie wszystkich dochodów i wydatków
- zasada jedności formalnej - w danym państwie występuje tylko jeden budżet
- zasada jedności materialnej - głosi że wszystkie dochody i wydatki państwa powinny być objęte jednym planem finansowym
- zasada szczegółowości (specjalizacji) - wg niej dochody i wydatki powinny być ujmowane w sposób dokładny z określeniem źródeł dochodu oraz przeznaczenia wydatków, wydatkowanie tylko w wysokości ustalonej w budżecie oraz w określonym czasie
- zasada jawności - prezentowanie dochodów i wydatków społeczeństwu
- zasada przejrzystości - pozwala rozpoznać procesy zachodzące w obszarze budżetu państwa
- zasada realności - postuluje maksymalną decyzję w planowaniu dochodów i wydatków państwa
- zasada gospodarności - wymaga oszczędnego wydatkowania publicznych środków pieniężnych
- zasada operatywności - wymóg opracowania budżetu w układzie podmiotowym, ze wskazaniem zadań w zakresie gromadzenia dochodu oraz realizacji wydatków dla konkretnych podmiotów.
- zasada jednoroczności - ustalanie budżetu na konkretne terminy, roczny - budżet bieżący, długookresowy - budżet inwestycyjny
- zasada uprzedniości
- zasada polityczności
12. Polityka podatkowa państwa (co to jest podatek, rodzaje podatków, zastosowanie podatków przez rząd)
Podatek - to publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe i bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz skarbu państwa lub gminy wynikające z ustawy podatkowej. Podatki sprzyjają rozwojowi gospodarczemu, rozwojowi technologicznemu i inwestycyjnemu, muszą być przejrzyste, prawo podatkowe nie może zmieniać się co roku i nie może uszczuplać budżetu. Cechy i funkcje podatku: przymusowość, bezzwrotność, nieodpłatność, ogólność oraz podmiotowość, elementy określające warunki, wysokość i terminy płatności. Funkcje podatku:
- fiskalna - zasilająca budżet
- regulacyjna - kształtuje dochody
- stymulacyjna - wywiera wpływ na działania jednostek oraz na kierunki i tempo rozwoju.
Zasady podatkowe:
- zasada fiskalna - dotyczy wydajności i elastyczności podatków
- zasada gospodarcza - właściwy wybór źródeł podatkowych oraz uwzględnienie ekonomicznych skutków opodatkowania
- sprawiedliwości - zapewnienie powszechności i równości opodatkowania
- techniki podatkowe - gwarancja pewności, dogodności, taniości i prostoty podatku
Polityka podatkowa - to zinstytucjonalizowany sposób stosowania obowiązujących przepisów podatkowych
System podatkowy - ogół podatków pobieranych przez państwo na zasadach zwartej i jednolitej całości pod względem prawnym i ekonomicznym. System podatkowy to rezultat działalności władz i organów finansowych które tworzą podstawowe konstrukcje podatkowe: podmiot, przedmiot podatku, podstawa opodatkowania, wysokość i zasady płatności podatku.
Polski system podatkowy - jest zbyt duża liczba podatków, zbyt wysoki poziom obciążeń podatkowych, brak stabilności rozwiązań podatkowych
Cło- przymusowe, nieodpłatne i bezzwrotne świadczenie na rzecz skarbu państwa z tytułu przywozu, wywozu i przewozu towarów przez obszar celny danego kraju.
Opłata - jednostronnie określone, bezzwrotne świadczenie pieniężne pobierane przez państwo lub instytucję świadczącą usługi na podstawie obowiązujących aktów prawnych od osób fizycznych i prawnych
Podatek akcyzowy - podlegają tylko wybrane towary - obanderolowane, podatek obciąża konsumenta ale odprowadzany jest do urzędów skarbowych przez producentów bądź importerów, wysokość podatku rzutuje na wysokość ceny rynkowej towaru, stawkę podatku może zmienić MF w czasie trwania roku budżetowego.
Rodzaje podatków: majątkowe, przychodowe, dochodowe, od wydatków
Podatki progresywne - w Polsce: 19%, 30%, 40% - podatki progresywne - im wyższy dochód tym wyższy podatek
Podatki liniowe - jedna skala podatkowa dla wszystkich np. 12%
Podział podatków:
a) Podatki bezpośrednie - takie których skutków nie można przerzucić na inny podmiot
- podatek dochodowy od osób fizycznych (19%, 30%, 40% - podatki progresywne - im wyższy dochód tym wyższy podatek), podatek dochodowy od osób prawnych (30%), podatek od spadków i darowizn, podatek od czynności cywilnoprawnych, podatek rolny, podatek leśny, podatek od nieruchomości, podatek od środków transportu, podatek od posiadania psów
b) podatki pośrednie - takie których skutki można przerzucić na inny podmiot
- podatek od towarów i usług (zwolniony, 0%, 7%, 22%), podatek akcyzowy, podatek od gier
15. Dobra publiczne, społeczne i prywatne
Dobra publiczne - kupowanie lub wytwarzane i wykorzystywanie przez duże grupy ludzi lub rządy (np. ochrona policyjna, obrona narodowa)
Dobra prywatne - kupowanie lub wytwarzane i wykorzystywanie przez pojedynczych ludzi lub członków małych dobrowolnie tworzonych grup (np. żywność)
Dobra społeczne - kupowane lub wytwarzane przez rząd i ludzi wykorzystywane przez społeczeństwo dóbr o charakterze publicznym, ogólnodostępnym w celu zaspokojenia potrzeb społeczeństwa
udzieleniem rządowi absolutorium.
5. Przedstaw dokładnie rolę i zadania budżetu państwa.
Budżet - akt prawny mający formę ustawy zawierający wiążące ustalenia w zakresie rocznych dochodów i wydatków. Budżet państwa odzwierciedla założenia i cele polityki gospodarczej państwa w danym okresie oraz jest głównym narzędziem ich realizacji. Jako centralna pula środków finansowych, stojących do dyspozycji państwa, budżet jest instrumentem wtórnego podziału produktu krajowego. Jest on zawsze przede wszystkim zasobem środków służącym pokryciu kosztów funkcjonowania aparatu administracji państwa i sprawowania wszystkich jego funkcji polityczno-społecznych, jak i gospodarczych. Budżet jest instrumentem sterowania przez rząd procesami gospodarczymi pod kątem nadrzędnych celów ogólnospołecznych i gospodarczych: wysokiego poziomu zatrudnienia i wzrostu gospodarczego. Jest motorem napędzającym pomyślną koniunkturę.
7. Co stanowi istotę podatku należnego (dot. VAT).
Podatek VAT jest podatkiem obrotowym powszechnym i wielofazowym. Jest podatkiem od wartości dodanej, czyli od obrotu netto realizowanego w kolejnych ogniwach obrotu gospodarczego. Najbardziej powszechną metodą ustalania wartości dodanej dla wymiaru podatku jest obliczenie podatku od wartości sprzedaży i pomniejszaniu go o podatek od nakładu. Faktycznymi podatnikami, na których zostaje przerzucony ciężar podatku, są finalni konsumenci. Pozostali uczestnicy obrotu obciążeni są podatkiem jedynie przejściowo. System budżetowy przejmuje pełną kwotę VAT tylko wtedy, gdy sprzedaż finalnemu odbiorcy zostanie zrealizowana. Z reguły obowiązują trzy stawki podatkowe: podstawowa (22%), obniżona i zerowa.
9. Omów pojęcie subwencji - przedstaw rodzaje.
Subwencja - pomoc finansowa bezzwrotna udzielana przeważnie ze środków finansowych budżetu lub funduszu pozabudżetowego przedsiębiorstwom, instytucjom albo osobom fizycznym w celu wspierania określonej działalności. Rodzaje subwencji: kompensa-cyjne, bezpośrednie, cenowe, ukryte, dochodowe, eksportowe, obszarowe, pośrednie, rolnicze.