Nazwa polska i łacińska	Budowa	Lokalizacja w ciele żywiciela(-li) + wrota inwazji	Cykl rozwojowy +forma inwazyjna	Chorobotwórczość	Wykrywanie
Trypanosoma brucei gambiense - Świdrowiec gambijski	Postać trypomastigota: wrzecionowata, w osoczu krwi-postacie krótkie, szerokie, z krótką wicią lub długie, wąskie, z długą wicią wolną; kinetoplast na biegunie tylnym, w jego pobliżu kinetosom (ciało podstawne wici); jądro duże, owalne z dużym kariosomem w centrum, umieszczone w środku komórki, rzadko na tylnym biegunie; wić tworzy błonę falującą długości komórki i wychodzi wolno na jej przednim biegunie; cytoplazma piankowata z licznymi ziarnistościami substancji zapasowych. Postać epimastigota: jądro bliżej bieguna tylnego, za kineto-plastem, krótka błona falująca.	Człowiek: osocze krwi, chłonka i płyn mózgowo-rdzeniowy. Mucha tse-tse: przewód pokarmowy, przedżołądek, przełyk, gardziel i gruczoły ślinowe. Wrota inwazji - skóra; u kobiet ciężarnych możliwe przejście świdrowca z krwią matki przez łożysko do płodu.	Mucha pobiera wraz z krwią od człowieka chorego na śpiączkę afrykańską świdrowce w postaci trypomastigota, które dostają się do jelita środkowego, tu dzielą się przez podział podłużny i przekształcają się w postać epimastigota; po dalszych podziałach przedostają się do przedżołądka, przełyku, gardzieli i gruczołów ślinowych, gdzie wytwarzają postać inwazyjną (metacykliczna)-trypomastigota, którą człowiek zaraża się po nakłuciu skóry przez muchę tse-tse. Cykl rozwojowy świdrowca u muchy trwa 14-20 dni. Postać inwazyjna -trypomastigota.	Wywołuje śpiączkę afrykańską; w miejscu wniknięcia w skórze-grudkowaty, miejscowy odczyn zapalny; I faza choroby (pierwotniaki w krwi i chłonce): podwyższona temperatura, bóle głowy i stawów, powiększenie wątroby, śledziony, węzłów chłonnych, zwłaszcza karkowych (tzw. trójkąt szyjny-objaw Winterbottoma), nudności, brak łaknienia, wychudzenie, często kłębkowe zapalenie nerek, u kobiet zaburzenia w miesiączkowaniu, obrzęki twarzy, dłoni, stóp. II faza choroby (pierwotniaki w OUN): zaburzenia psychiczne, występujące na przemian okresy śpiączki lub apatii, objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.	I faza choroby: poszukiwanie pierwotniaków we krwi i w materiałach z biopsji węzłów chłonnych. II faza choroby: poszukiwanie świdrowców w preparatach bezpośrednich z osadu płynu mózgowo-rdzeniowego.
Trypanosoma brucei rhodesiense - Świdrowiec rodezyjski	Dwie postacie: trypomastigota u człowieka i epimastigota u muchy tse-tse; obie takie same jak u świdrowca gambijskiego.	Człowiek: osocze krwi, chłonka, płyn mózgowo-rdzeniowy. Mucha tse-tse: przewód pokarmowy, gruczoły ślinowe. Wrota inwazji - skóra.	Rozwój jak u świdrowca gambijskiego. Postać inwazyjna -trypomastigota.	Wywołuje śpiączkę afr. o przebiegu ostrym, często powodującą śmierć; objawy podobne jak u T.gambiense, jednak szybciej następuje zapalenie mięśnia sercowego i inwazja do OUN, bardziej nasilone zapalenie opon; poza tym zapalenie błon surowiczych: opłucnej, otrzewnej i osierdzia.	Jak u T. gambiense, jednak do zróżnicowa-nia z świdrowcem gambijskim konieczna bywa inokulacja szczurów, w których osoczu świdrowiec rodezyjski (postać trypomastigota) ma biegunowe umieszczenie jądra.
Trypanosoma cruzi - Świdrowiec amerykański	Trzy postacie u człowieka: Trypomastigota: wrzecionowata, często w kształcie litery C lub U, wąska , mało sfałdowana błona falująca, tylny koniec ciała ostro zakończony; kinetoplast w tylnej części komórki; Amastigota: okrągła lub lekko owalna, jądro okrągłe, położone centralnie, przed nim kinetoplast; brak wolnej wici; Sferomastigota: występuje okresowo u człowieka, z niej powstaje amastigota.	Człowiek: osocze krwi (trypomastigota); komórki różnych tkanek, głównie włókna mięśniowe i układ siateczkowo-śródbłonkowy, węzły chłonne, wątroba, śledziona, mięsień sercowy, mózg, gruczoły wydzielania wewnętrznego (amastigota). Pluskwiaki: przedżołądek, żołądek, końcowy odcinek jelita. Wrota inwazji: uszkodzona skóra, spojówka lub błona śluzowa jamy ustnej; możliwe zarażenie z mlekiem matki.	Trypomastigota wnika z kałem lub wymiocinami pluskwiaków do komórek tkanki podskórnej lub błony podśluzowej człowieka; wytwarza ognisko pierwotne (chagoma), dzieli się wielokrotnie i p[przekształca się w amastigota; po rozerwaniu komórki żywiciela przekształca się w epimastigota, potem w trypomastigota, który z krwią dostaje się do węzłów chłonnych, wątroby, śledziony, mięśnia sercowego i mózgu. W mięśniach i w mózgu wytwarza pseudocysty, w których przechodzi kolejno przez wszystkie formy rozwojowe (sferomastigota, amastigota, trypomastigota). Po ok. 8 dniach trypomastigota pojawia się okresowo we krwi i mogą być wessane wraz z krwią przez pluskwiaki. W przedżołądku owada przekształcają się w epimastigota; następnie już w żołądku w amastigota; te dzielą się intensywnie i przekształcają w epimastigota, który w końcowym odcinku jelita przechodzi w trypomastigota (postać metacykliczna). Postać inwazyjna: trypomastigota.	Wywołuje trypanosomozę amerykańską (chorobę Chagasa); ognisko pierwotne-bolesny, czerwony guzek z naciekiem i obrzękiem u podstawy. Przebieg ostry (głównie u dzieci): Podwyższona temperatura, obrzęk powiek (często jednostronny), zapalenie spojówek, Jednostronny obrzęk twarzy (objaw Romana), bóle mięśni, swędząca wysypka, powiększenie i bolesność węzłów chłonnych, wątroby, śledzony; objawy zapalenia mięśnia sercowego, opon mózgowych i mózgu; obrzęki twarzy, dłoni, stóp. Przebieg przewlekły: postać sercowa (trachykardia, ból w klatce piersiowej, osłabienie); postać oponowo-mózgowa, nadnerczowa, tarczycowa-we wszystkich: powiększenie wątroby, śledziony, węzłów chłonnych; często charakterystyczna triada-zajęcie przez pierwotniaka mięśnia sercowego, mięśni przełyku i jelita grubego; kardiomegalia, perforacja jelita, zapalenie opon i mózgu; limfocytoza i monocytoza we krwi. U osób z wirusem HIV: częściej wieloogniskowe lub rozsiane zmiany w OUN.	W rozmazie krwi poszukuje się postaci trypomastigota; w materiale biopsji pobranym z pierwotnego guzka (chagoma)-postaci amastigota. Wykonuje się ksenodiagnostykę, odczyny serologiczne, hodowle in vitro dla promastigota, hodowlę in vivo na zwierzętach doświadczalnych (po wstrzyknięciu im krwi człowieka szuka się postaci trypomastigota).
Plasmodium vivax - zarodziec ruchliwy (sporowiec)	Przemiana pokoleń: 1) SPOROZOIT (wrzecionowaty, dł. 14 μm; szer.1-3 μm) 2) SCHIZONT (kulisty, 40-60 μm) 3) MEROZOIT (dł. 1-2 μm; 1 schizont ->10 000 merozoitów) 4) KRYPTOZOITY- w hepatocytach; TROFOZOITY (właściwe schizonty)- w erytrocytach (nieregularny kształt, zajmuje 2/3 kom żywiciela, ruch pełzakowaty, ziarnistości hemozoiny- powstają z hemoglobiny) +MIKROGAMETOCYTY (progamety męskie; średnica 7-8 μm, centralne jądro) +MAKROGAMETOCYTY (progamety żeńskie, 9-10 μm, ekscentryczne jądro)	Pasożytuje w komórkach miąższu wątroby, układzie siateczkowo- śródbłonkowymi krwinkach czerwonych człowieka Żywiciel pośredni: człowiek Żywiciel ostateczny: komar Wrota inwazji: skóra, ewentualnie transfuzja krwi, transplantacja narządów, przez łożysko na płód	Przemiana pokoleń: SCHIZOGONIA = pok. bezpłciowe (człowiek) SPOROGONIA= pokolenie płciowe (samica komara) CZLOWIEK: 1) Ukąszenie samicy komara => sporozoity do krwi; 2) Sporozoity do wątroby (po 30-60min) => SCHIZOGONIA POZAKRWINKOWA (sporozoity=> postaci okrągłe lub owalne=> postać pierścienia=> postać schizonta właściwego) 3) Wielokrotny podział SCHIZONTA WŁAŚCIWEGO => MEROZOITY (zarażają kolejne hepatocyty) i HIPNOZOITY- rezerwuar pasożyta 4) uwolnione do krwi MEROZOITY zarażają erytrocyty=>SCHIZOGONIA KRWINKOWA (=> postać pierścienia=> trofozoit i schizont- ruch pełzakowaty) 5) MEROCYT= schizont dojrzały=> merulacja (podziały)=> merozoity (12-24; zarażają kolejne erytrocyty) 6) część merozoitów (po 3 dniach)=> mikro- i makro gametocyty SAMICA KOMARA: 7) Wessanie z krwią przez samicę komara mikro- i makrogametocytów=> SPOROGONIA=> 4-6 mikro- i 1 makrogameta 8) połączenie gamet (w jelicie komara)=> OOKINETA (zaopatrzona w wić, ruchliwa zygota) 9)ookineta wnika pod nabłonek jelita=> OOCYSTA (otoczona grubą błoną) 10) liczne podziały=> SPOROBLASTY=> SPOROZOITY w oocyście (oocysta=> SPOROCYSTA) 11) pękniecie sporocysty=> sporozoity w gruczołach ślinowych owada (1 oocysta=> 10 tyś. sporozoitów) Postać inwazyjna: SPOROZOIT	ZIMNICA TRZYDNIOWA= TRZECIACZKA (Objawy co 48h, wywołane rozpadem krwinek i patogennym działaniem produktów rozpadu) -okres wylęgania: 10-17 dni (w tym czasie schizogonia pozakrwinkowa) -nagły początek: dreszcze, naprzemienne uczucie zimna i gorąca, obfite zlewne poty (1-2h), po czym gwałtowny wzrost temperatury (do 40,5st.C) z uczuciem gorąca, rozgrzania i suchością skóry -bóle głowy, nudności, wymioty, bóle mięśniowe 3 fazy ataku: I dominuje uczucie zimna II gwałtowny wzrost temperatury, zaburzenia świadomości, ból w lewym podżebrzu (powiększenie śledziony) III ustępowanie objawów, zlewne poty, po czym sen - zmiany we krwi: niedokrwistość, zwiększenie liczy retikulocytów i monocytów, leukopenia, eozynofilia) - po kilku tygodniach: ZIMNICA BEZOBJAWOWA (rozmnażanie zarodźców w komórkach wątroby) - ewentualne nawroty choroby- gdy zimnica nie zostanie wyeliminowana przez ukł. odpornościowy.	Rozmaz krwi (pierścień, trofozoit, schizont).
Plasmodium malariae- zarodziec malarii	Jak P. vivax Różnice: -brak HIPNOZOITÓW, -mniejsza postać pierścienia - powstaje mniej (200) mero- zoitów -schizont nieruchomy, wolniej rośnie, najpierw okrągły, później pasmowaty i opasuje erytrocyt w płaszczyźnie równikowej; skupienia hemozoiny -podczas merulacji charakterystyczna rozeta (sposób ułożenia merozoitów wokół grudki pigmentu).	Pasożytuje w krwinkach czerwonych, komórkach układu siateczkowo- śródbłonkowego i miąższu wątroby Wrota inwazji: skóra, ewentualnie transfuzja krwi, transplantacja narządów, przez łożysko na płód	Jak P. vivax Różnice: -nie tworzą się hipnozoity -erytrocyt zarażony jednym pasożytem, nie ulega zmianom morfologicznym -zaraża mniej, bo tylko ok.1% krwinek -sporogonia trwa od 10 dni do 2 miesięcy, ściśle zależna od temperatury - atakuje głównie starsze krwinki czerwone -z 1 schizonta powstaje 2 tys. merozoitów	ZIMNICA CZTERODNIOWA= CZWARTACZKA -okres wylegania 3-6 tyg. - napady gorączki co 4 dni - między kolejnymi schizogoniami erytrocytalnymi wynosi 72h - gorączka niższa niż w wypadu P. vivax- do 39st.C - przebieg choroby bardziej ostry niż w wypadu trzeciaczki - nawroty możliwe do końca życia	Rozmaz krwi (trofozoit i zarodźce w erytro-cytach).
Plasmodium falciparum -(zarodziec sierpowy)	Postać pierścienia mniejsza niż u P. vivax Schizont wewnątrz erytrocytu mały, owalny, nieruchomy, z dużą grudką hemozoiny, Gametocyty o kszt. półksiężyca są po 7-14 dni od rozpoczęcia schizog. krw. Mikrogametocyty - jądro słabo odgraniczone od cytoplazmy, rozsiane ziarnistości hemozoiny Makrogamet.- jądro dobrze odgraniczone od cytoplazmy, skupione ziarnistości hemozoiny. W krwi obwodowej dojrzale trofozoity i schizonty jedynie w ciężkich przypadkach.	W krwinkach czerwonych we wszystkich stadiach wiekowych, komórkach układu siateczkowo- śródbłonkowego i miąższu wątroby. Źródła, wrota i drogi inwazji identyczne jak u P. vivax.	Typowy dla zarodźców. Cechy szczególne: Podczas tylko jednego cyklu schizogonii przedkrwinkowej(przed dostaniem się do krwinek) wytwarza 40 tys. merozoitów, brak hipnozoitow Typowe zarażenie mnogie erytrocytów.(2-6 pierścieni w erytrocycie -1/5 jego objętości) . Podczas merulacji schizont rozpada się na 8-32 merozoitów. Zarażone krwinki nie zmieniają wielkości i zabarwienia.	Nie występuje w Polsce. Zimnica podzwrotnikowa o ciężkim przebiegu, często prowadzącą do śmierci, okres wylegania 9-25 dni. Napady co 36-48 h. Podwyższona temperatura może utrzymywać się stale, występują utraty świadomości, często śpiączka. Postacie: *Żołądkowo-jelitowa przypominająca cholerę lub dur *Nerkowa z objawami narastającej mocznicy *Mózgowa z utratą świadomości, drgawkami śpiączka.	Jak w zarażeniu P. vivax W krwinkach postacie pierścieni do 6 oraz półksiężycowate gametocyty.
Plasmodium ovale - (zarodziec owalny)	Trofozoit mały, owalny, rzadko amebowaty. W krwi obwodowej występuje w postaci pierścienia, trofozoitu i schizonta. Gametocyty podobne do P. vivax.	W krwinkach czerwonych, komórkach układu siateczkowo- śródbłonkowego i miąższu wątroby.	Typowy dla zarodźców. Podczas schizogonii przedkrwinkowej wytwarza wątrobie 15 tys. merozoitów oraz hipnozoity, powodujące nawroty choroby. Schizont wytwarza najczęściej 8 merozoitów. Krwinki zarażone owalne, powiększone, o postrzępionym brzegu, odbarwione, ziarnistości Schuffnera.	Zimnica przypominająca trzeciaczkę o nietypowym przebiegu, okres wylegania 12-18 dni. Nawroty choroby do 3 lat w związku z obecnością hipnozoitów.	Jak w zarażeniu P. vivax.
Trichomonas vaginalis - Rzęsistek pochwowy	Trofozoit - owalny, gruszkowaty lub okrągły. Kształt i wielkość uzależnione są od postaci klinicznej zarażenia - w rzęsistkowicy ostrej jest mniejszy, a w przewlekłej większy; - posiada jądro owalne lub wrzecionowate umieszczone bliżej bieguna przedniego, z chromatyną skupioną w grubych grudkach; - ze skupienia kinetosomów przed jadrem wychodzi 5 wici -> 4 są wolne (wici przednie), a ostatnia tworzy błonę falującą (wić tylna); - obok jądra widoczny aksostyl, wystaje poza pellikulę w postaci kolca; część przednia aksostylu to spłaszczona główka; - główka łączy się z peltą (struktura charakterystyczna dla wszystkich rzęsistków); - różnokształtne ciało parabazalne ma 2 włókna krzyżujące się z aksostylem; - wzdłuż aksostylu występują ziarnistości hydrogenosomów -> ważna cecha w rozpoznawaniu tego gatunku; - łatwo zmienia kształt i wytwarza nibynóżki (mimo aksostylu); Nie tworzy cyst.	Narządy płciowe i moczowe człowieka. *u kobiet: (charakter wstępujący) pierwotniak najpierw umiejscawia się w pochwie dalej w szyjce macicy lub w gruczołach Bartholina, Skenego i cewce moczowej *u mężczyzn: Zaczyna się od napletka, żołędzi, cewki moczowej, a dalej gruczoł krokowy; powikłanie - kanaliki wyprowadzające jąder, najądrzy. Wrota inwazji: *w czasie stosunku płciowego * zarażenie pośrednie przez kroplę nie wyschniętej wydzieliny na wspólnie używanych przedmiotach kąpielowych, bieliźnie pościelowej, urządz. sanitarnych, narzędz. lekarskich itp. lub * ciepłych wodach solankowych,	Trofozoit występujący w narządach → podział podłużny (rozpoczyna się od podziału kinetosomów, wici i jadra - mogą powstać wtedy trofozoity wielojądrowe z zaburzeniami podziału) → powstałe dwa trofozoity mogą dalej ulegać podziałom lub infekować następnego człowieka; Forma inwazyjna: TROFOZOIT	Rzęsistkowica: *przebieg ostry: # u kobiet: Upławy, świąd, pieczenie w okolicy krocza i w pochwie, obrzęk, zaczerwienienie ujścia cewki moczowej i błony śluzowej przedsionka pochwy, rozsiane czerw. plamki w pochwie i szyjce, częstomocz, ostre zap. pochwy. Obfita wydzielina pochwowa żółta, zielon-kawa, często pienista. # u mężczyzn: Zap. napletka, żołędzia, cewki i pęcherza moczowego, świąd, pieczenie, kłucie i bóle wzdłuż cewki moczowej, częstomocz, obrzęk, zaczerwienienie i nadżerki na powierzchni żołędzia i napletka. Obfita, ropna, śluzowa, często pienista wydzielina z cewki, ostre zapalenie gruczołu krokowego. *przebieg przewlekły: Mniej nasilone objawy kliniczne, przewlekłe zap. gruczołu krokowego *u kobiet może wystąpić rzęsistkowica wieloogniskowa *często występuje bezobjawowo.	- hodowla rzęsistka na podłożach sztucznych - metoda preparatów trwałych barwionych metodą Giemsy, hematoksyliną - metoda fluorescencji - preparaty bezpośrednie w kropli 0,9% NaCl *materiał pobierany u kobiet: - treść szyjki macicy i pochwy - wydzielina z cewki moczowej - mocz poranny *u mężczyzn - wydzielina z napletka i cewki moczowej - wydzielina gruczołu krokowego - nasienie *w diagnostyce serologicznej - metoda aglutynacji - metoda hemaglutynacji pośredniej - odczyn wiązania dopełniacza
Toxoplasma gondii - Toksoplazma	Trofozoit - zwany tachyzoitem (endozoit) lub bradyzoitem (cystozoit) - kształt łukowaty, sierpowaty lub owalny; - jądro umieszczone pośrodkowo, owalne lub o nieregularnym kształcie z chromatyną pozajądrową nalepioną na błonę jądrową - wokół jądra przestrzeń okołojądrowa (charakterystyczna dla gatunku) - na jednym biegunie znajduje się ciało biegunowe -> kompleks apikalny od którego odchodzą włókna podpellikularne - podstawę ciała biegunowego stanowi konoid, odchodzi od niego 6-15 taksonem (obkurczaja włókienka obwodowe powodując wydalanie lizozymu i hialuronidazy w procesie penetracji do wnętrza komórki żywiciela) Cysta - kulista, owalna, zawiera liczne bradyzoity - otoczona własną otoczką, błoną komórkową zniszczonej komórki żywiciela oraz po pewnym czasie tkanką łączną ulegającą wysyceniu solami wapnia Oocysta(sporocysta) - zawiera sporozoity i występuje tylko u kotowatych	Pseudocysty: - węzły chłonne - mięśnie poprzecznie prążkowane i gładkie - ośrodkowy układ nerwowy - rdzeń kręgowy - gałka oczna - inne Wrota inwazji: - jama ustna - uszkodzona skóra lub błona śluzowa (u homoseksualistów) - podczas transfuzji krwi - krew krążenia płodowego	Cykl rozwojowy: 1 -Postać bradyzoita/ tychozoita atakuje kota domowego (żywiciel ostateczny) i penetruje do kom. nabłonka wyścielającego jelito → powstaje schizont → schizogonia → merozoity → ok. 5 cykli merozoit-merozoit → część merozoitów zmienia się w makrogametocyty, makrogametocyty →mikrogameta+makrogameta → zapłodnienie → zygota wypadająca do światła jelita (czyli oocysta) → w ciągu 3 tygodni przekształca się w sporocystę (miejsce kształt. się 2 sporoblastów i w każdym z nich 4 sporozoitów) → inwazja. 2 - W komórce żywiciela pośr. (człowieka) następuje szybkie mnożenie się sporozoitów w wodniczkach. Tworzą się tzw. pseudocysty w których wnętrzu znajdują się tachyzoity, najczęściej w makrofagach w miejscu inwazji. 3 - Wewnątrz monocytów i granulocytów drogą krwi lub chłonki przenoszą się do różnych narządów, gdzie rozmnaża się bezpłciowo. Forma inwazyjna: - postacie bradyzoitów w cystach, tachyzoitów w pseudocystach, - sporozoity w sporocystach *postacie inwazyjne dla kota to tachyzoity, bradyzoity sporozoity (z pokarmem)	Toksoplazmoza (toxoplasmosis) *nabyta (antropozoonoza) - u dorosłych najczęściej bezobjawowo lub skąpoobjawowo - ostra postać choroby szybko przechodzi w postać przewlekłą, gdzie: ~ podwyższenie temperatury ~ wysypka plamisto-grudkowa ~ środmiąższowe zaplanienie pluc ~ zapalenie mięśnia sercowego ~ zapalenie wątroby ~ zapalenie opon mózgowych i mózgu ~ padaczka ~ upośledzenie rozwoju umysłowego (szczególnie u dzieci) ~ u dzieci zapalenie siatkówki i naczyniówki, zanik nerwu wzrokowego , zez zbieżny *wrodzona (matki uległy zarażeniu w okresie ciąży) - wodogłowie - zapalenie siatkówki i naczyniówki - zwapnienia wewnątrzmózgowe - żółtaczka - powiększenie wątroby i śledziony	- preparaty trwałe barwione (alkoholem metylowym, barwnikiem Giemsy lub Wrighta): ~ z wód płodowych, ~ płynu mózgowo-rdzeniowego ~ miazgi węzłów chłonnych ~ szpiku kostnego - w preparatach trwałych autopsyjnych - izolowanie szczepów T. gondii na zwierzętach lub w hodowlach tkankowych - odczyny immunobiologiczne: ~ odczyn immunofluorescencji pośredniej ~ aglutynacji bezpośredniej - homogenaty pasożyta - test immunoenzymatyczny ELISA - odczyn Sabina i Feldmana
Schistosoma haematobium -Przywra krwi Kraje Afryki, Bliski Wschód, Indie - wokół zbiorników wodnych	Samica: długa i cienka, z przodu dwie przyssawki, podwójne jelito; układ płciowy: jajnik, jajowód, gruczoł żółtkowy, ootyp, gruczoł Mhelisa, macica Samiec: szeroki, spłaszczony, po stronie brzusznej ma rowek, w którym przebywa samica, dwie przyssawki: grzbietowa i brzuszna; układ płciowy: 4 kuliste jądra i przewody wyprowadzające Jajo: owalne, pozbawione wieczka, na tylnym biegunie prosty kolec, na skorupce enzymy proteolityczne	Naczynia żylne pęcherza moczowego i macicy Wrota inwazji: skóra	Jajo -> przebicie ścian pęcherza moczowego -> woda -> miracidium -> ślimak z rodzaju Bulinus -> sporocysty I i II rzędu -> cerkarie-> furkocerkarie (forma inwazyjna) z gruczołami penetrującymi z substancją lityczną -> woda -> aktywne wwiercenie się w skórę żywiciela ostatecznego -> schistosomula -> płuca -> serce -> wątroba -> dojrzewanie płciowe -> naczynia włosowate pęcherza moczowego -> jaja Żywiciel ostateczny: człowiek	Schistosomatoza (bilharcjoza) - zwana chorobą faraonów 1. Wnikanie cerkarii przez skórę - objawy skórne: silny świąd z odczynem alerg. 2. Okres toksyczno-alergiczny - dojrzewanie pasożyta: dreszcze, gorączka, bóle głowy, brzucha i stawów, biegunka, skurcze oskrzeli, wysoka eozynofilia 3. Faza traumatyczna (narządowa): częstomocz, krwiomocz, bóle w podbrzuszu, zmiany zapalne błony śluzowej pęcherza, ziarniniaki, deformacja moczowodów, zwapnienie ścian pęcherza	Jaja w osadzie całodobowej porcji moczu, test wylęgania miracidiów, wskazówką diagnostyczną jest także krwiomocz i eozynofilia
Trichinella spiralis - włosień kręty	Przedni odcinek ciała jest cieńszy, tylny grubszy. Otwór gębowy połączony torebką gębową, na jej dnie jest sztylecik. Umięśniona gardziel przechodzi w długie jelito kończące się otworem odbytowym. Samiec i samica mają układ rozrodczy pojedynczy	Lokalizacja: jako forma dojrzała pasożytuje w jelicie cienkim, jako larwa w mięśniach prążkowanych Wrota inwazji: per os	Dojrzałe samice wędrują do jelita cienkiego człowieka, świni, szczura itd. Tam pod nabłonkiem kosmków ulegają zapłodnieniu. Larwy dostają się do naczyń limfatycznych i wędrują przez krwiobieg do mięśni p. prążkowanych. Linieją tam 4x, dojrzewają, rosną i ulegają otorbieniu. Tworzą się cysty. Dalszy etap to zjedzenie mięsa zakażonego włośniami, torebki ulegają rozpuszczeniu, a larwy przenikają do dwunastnicy i cykl zaczyna się od nowa. Forma inwazyjna: cysty	Choroba- włośnica. czasem przebieg bezobjawowy. W większości przypadków: wysypka, bóle mięśni, głowy, stawów, wysoka eozynofilia i leukocytoza, czasem zaburzenia układu nerwowego	Zespół zmian klinicznych, zmian we krwi i surowicy poparty wywiadem epidemiologicznym, badanie spożytego mięsa. Pobranie i badanie skrawków mięśnia-biopsja.
Nazwa polska i łacińska	Budowa	Lokalizacja w ciele żywiciela(-li) + wrota inwazji	Cykl rozwojowy +forma inwazyjna	Chorobotwórczość	Wykrywanie
Giardia Intestinalis = Giardia Lamblia - wielkouściec jelitowy	Trofozoit gruszkowaty, dwubocznie symetryczny; na przednim biegunie zaokrąglony, na tylnym zaostrzony, wypukły po str. grzbietowej, a spłaszczony po brzusznej. 2 owalne jądra z kariosomem w środku, 4 pary wici (środkowa, grzbietowa, boczna, tylna), kinetosomy tworzą kariomastigota, krążek czepny Cysta - owalna, 2-4 jądra, aksonemy, zawiązki wici, wodniczki jodofilne, twory sierpowate	Zarażenie przez jamę ustną (wraz z pokarmem) Trofozoit - dwunastnica, drogi żółciowe, przewody wyprowadzające trzustki Cysta - szybko wydalana	Zarażenie cystą Cysta (w j. cienkim otoczka ulega rozpuszczeniu; podział symetrogeniczny) 2 trofozoity (przyczepiają się do śluzówki jelita, podział) Trofozoity potomne (część z nich do dróg żółciowych i woreczka żółciowego; część encystuje w formie przetrwalnikowej, wydalana z kałem) Brak rozwoju cyst poza organizmem	Lamblioza - postać jelitowa, żołądkowo - jelitowa, rzekomo - wrzodowa; objawy: nudności, bezkrwawa biegunka, wymioty, zmniejszenia masy ciała, zanik mięśni, niedobory witamin, niedokrwistość, upośledzenie rozwoju fiz. zaburzenia trawienia tłuszczów i węglowodanów, wchłaniania witamin. Czasem przebieg bezobjawowy	preparaty z treści dwunastnicy (ruchome trofozoity), kału (cysty); materiał biopsji dwunastnicy lub j. cienkiego (lamblie w przestrzeniach międzykosmkowych).
Nazwa polska i łacińska	Budowa	Lokalizacja w ciele żywiciela(-li) + wrota inwazji	Cykl rozwojowy +forma inwazyjna	Chorobotwórczość	Wykrywanie
Entamoeba histolityca- pełzak czerwonki	Postać duża (forma magna) trofozoit- inwazyjna, wydziela enzymy proteolityczne, wytwarza palczaste lub językowate pseudopodia, wielkość : 10-60μm, endoplazma: drobnoziarnista z licznymi wodniczkami pokarmowymi, często z pochłoniętymi erytrocytami i częściami komórek żywiciela, jądro: okrągłe, Ø ok.6μm, mały kariosom w centrum, chromatyna w postaci drobnych grudek przylagających do nukleolemmy. Postać mała (forma minuta) trofozoit- komensaliczna, porusza się wolniej od postaci dużej, tworzy krótkie szerokie pseudopodia, nie pochłania erytrocytów, wielkość: 10-20 μm, endoplazma: z wodniczkami pokarmowymi zawierającymi jedynie pojedyncze bakterie lub grzyby, jądro: Ø ok. 3 μm, mały kariosom, który może być położony ekscentrycznie. Cysty - wielkość: 4-20μm, okrągłe lub owalne, bezbarwne lub lekko zielonkawe, z drobnymi ziarnistościami, zawiera 1-4 jądra, ciałka chromatodialne i wodniczkę z glikogenem.	Lokalizacja w ciele człowieka: - Postać duża: przestrzenie międzykomórkowe w ścianie jelita oraz w tkankach innych narządów - Postać mała: światło jelita grubego -Cysty: tylko w uformowanym kale Wrota inwazji: Jama ustna, droga pokarmowa	Forma inwazyjna: trofozoit Cykl: Zarażenie przez jamę ustną (cysta) ↓ jelito cienkie (uwolnienie 4-jądrowej metacysty) ↓ jelito grube (liczne podziały → wytworzenie populacji trofozoitów- forma minuta) ↓ przekształcenie części trofozoitów w cysty (incystacja) ↓ wydalenie cyst z kałem	Pełzakowica (ameboza, czerwonka pełzakowa): -jelitowa a)bezobjawowe nosicielstwo b)objawowa nietypowa: niedobór masy ciała, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, łagodne zaparcia lub biegunka, czasem bóle kolkowe w podbrzuszu, niestrawność, lekkie nudności przed lub po jedzeniu c)postać z zaparciem lub biegunką: zmiany gł. w okolicy wyrostka robaczkowego, zaparcia przerywane atakami biegunki d)postać ostra dyzenteryczna: zmianny w esicy i prostnicy, bolesne skurcze, kał o przykrym silnym odorze, ze śluzem i krwią, zawiera kryształy Charcot- Leydena -narządowa a)wątrobowa: ciężki stan ogólny pacjenta, gorączka, dreszcze i zlewne poty, silnie powiększona wątroba (+ objaw Chełmońskiego) b)płucna c)mózgowa d)skórna	Badanie kału na obecność cyst i trofozoitów: Stolec płynny-> trofozoity Stolec uformowany-> cysty Diagnostyka pełzakowicy pozajelitowej: tomografia komputerowa
Taenia saginata = Taeniathynchus saginatus Tasiemiec nieuzbrojony	Gruszkowaty skoleks z 4 przyssawkami, brak haków i ryjka. Strobila liczy 100-200 proglotydów. Organizm obojnaczy. Układ płciowy: dwupłatowy jajnik, jajowody, żółtnik, ootyp, zbiornik nasienny, pochwa, protandria ( pęcherze jądrowe), nasieniowód. Jaja zawierają onkosferę z 6 embrionalnymi haczykami, osłonięte dwoma otoczkami.	Postać dojrzała: jelito cienkie człowieka. Wągry: mięśnie bydła. Wrota inwazji: droga pokarmowa.	Człowiek zaraża się zjadając surowe mięso zawierające wągry. Skoleks wynicowuje się w dwunastnicy, dojrzałość płciową i wydala inwazyjne jaja. Zaraża się nimi bydło drogą pokarmową. W przewodzie pokarmowym okosfera opuszcza otoczkę i przedostaje się do naczyń krwionośnych, wędruje do mięśni głownie przepony, żuchwy i serca. Tam kształtuje się wągier.	Postać dojrzała - teniarynchizę. Wywołuje bóle brzucha, nudności, rzadziej osłabienie, chudnięcie zaburzenia łaknienia. Toksyczne produkty metabolizmu tasiemca wywołują świąd odbytu, pokrzywkę i biegunki.	Stwierdzenie w odchodach lub samodzielnie pełzających po skórze człowieka proglotydów. Odgałęzienia macicy są dobrze widoczne w mikroskopie świetlnym.
Taenia solium -Tasiemiec uzbrojony	Mniejszy od T. saginata Strobila liczy ok. 800-100 proglotydów. Skoleks kulisty, ma 4 przyssawki, wysuwalny ryjek uzbrojony w podwójny wieniec haczyków. Jajnik trzypłatkowy.	Postać dojrzała: jelito cienkie człowieka. Wągry: mięśnie, tkanka łączna, nerwowa lub gałka oczna. Mogą występować zarówno w ciele człowieka jak i świni. Wrota inwazji :droga pokarmowa.	Człowiek zaraża się zjadając surowe mięso świni zawierające wągry. W jelicie rozwija się postać dorosła osiąga dojrzałość płciową i wydala inwazyjne jaja. Zaraża się nimi świnia bądź przypadkowo człowiek. Okosfera przenika do naczyń krwionośnych i trafia do mięśni, tkanka łączna, nerwowej lub gałka ocznej. Tam rozwija się wągier.	Postać dojrzała - tenioza. Uszkadza ścianę jelita cienkiego. Wywołuje bóle brzucha, biegunki. Może prowadzić do anemii, eozylofilii krwi, bólów głowy, osłabienia chorego. Cysticerkoza: wągry w zależności od umiejscowienia powodują różne objawy np. uszkodzenie wzroku, porażenia nerwów.	Podobne jak w przypadku T. saginata. Pomocniczo stosuje się odczyn wiązania dopełniacza, odczyn hemaglutynacji pośredniej.
Ascaris lubricoides - glista ludzka	Posiadają amfidem - narząd naboczny pełniący funkcję chemoreceptora, gruby p. prążkowany oskórek. ♀ - 200 - 320 mm długości, szpara sromowa: ⅓ dł. ciała. Do vulwy wpada pochwa, przechodzi w niep. odcinek macicy, macica rozgałęzia się na 2 cewki, jajowody, jajniki. ♂ - 145 - 320 mm długości, ogon zagięty na stronę brzuszną, 2 szczecinki wystające ze steku. Pojedynczy układ rozrodczy: długie cewkowate jądro, przewód wyprowadzający i pęcherzyk nasienny, długi nasieniowód. Jajo - 3 otoczki - wewnętrzna lipidowa, środkowa chitynowa, zewnętrzna białkowa - wytwór macicy. Wewnętrzna i środkowa - wytwór zarodka. Owalne i żółtobrązowe. Jaja niezapłodnione - zwykle brak zewnętrznej otoczki, a jeśli jest, to słabo pofałdowana. Nie są inwazyjne. Bardziej owalne.	Jelito cienkie człowieka Zarażenie per os - zjedzenie niemytych warzyw i owoców, brak higieny, spożywanie zakażonej wody.	Pasożyt monokseniczny. Wniknięcie do organizmu jaj z larwą II stadium (forma inwazyjna) → wylęganie larw w j. cienkim po 24h → przedostanie się przez ścianę jelita do krwioobiegu → ż. wrotną do wątroby, ż. tylną do prawego serca, tętnicą płucną do płuc → przebijanie ścian pęcherzyków płucnych → do oskrzelików, oskrzeli i tchawicy → z tchawicy przez gardziel i przełyk do przewodu pokarmowego → 3 - krotne linienie podczas wędrówki → jelito cienkie; 4-te linienie → dorosła postać. Część larw zostaje w p. płucnych → do lewej komory i do dużego krwioobiegu → krąży po organizmie żywiciela → są przyczyną schorzeń narządowych. → Otorbienie - guzki robacze → mogą powodować zakażenia płodu.	GLISTNICA - zależne od osobniczej wrażliwości chorego - wyniszczanie organizmu powodowane intoksykacją organizmu - wykazują tendencję do wciskania się do wąskich przewodów - mogą powodować zapalenie otrzewnej - nacieki Loefflera w obrazie rtg płuc GLISTY w świetle jelita NIE SĄ przytwierdzone do ściany jelita torebką gębową. Utrzymują się dzięki ruchom przeciwdziałającym zepchnięciu ich przez ruchy perystaltyczne. Glisty mają wys. zapotrzebowanie na witaminę A.	Korposkopowe badanie kału na obecność jaj, Rozmaz - dużo jaj, Metody serologiczne. Sedymentacja - ciężkie jaja, RTG → środek cieniujący Eozynofilia.
Ixodes ricinus -Kleszcz pospolity	Samica: ok. 3,5 mm Jasnobrązowa z owalną tarczą grzbietową, BRAK OCZU. GNATOSTOMA z przodu ciała z ujściem gruczołów wydzielających subst chroniącą jaja. HIPOSTOM z zębami skier do tyłu oraz szczękoczułkami. Samica, samiec i nimfa 4 pary odnóży z organem HALLERA-rec. węchowym znajdującym się na ost. członie pierwszej pary. Samiec: mniejszy i ciemniejszy. Larwa: 3 pary odnóży	Pasożytuje na skórze.	Każde stadium pobiera krew tylko RAZ w swoim życiu. 1. 2,5 tyś jaj 2. LARWY żywiące się na drobnych ssakach, ptakach 3. NIMFY atakują zwierzęta większe-> jeże, zające, sarny. 4a. SAMICE: duże zwierzęta, ludzie 4b. SMACE: przechodzą na żywiciela aby zapłodnić samicę, żywią się płynami ustrojowymi. W PL wzmożona aktywność: IV-V oraz VIII-X Formą inwazyjną jest każda z postaci rozwojowych.	1. Wirusowe, kleszczowe zapalanie mózgu. 2. Krętki Boreliozy 3. Pałeczki Tularemii Przekazywanie chorób w populacji kleszczy: 1. Transstadialne: w obrębie populacji na następne stadia rozwojowe. 2.Transowarialnie: przez zainf. samicę na jaja i kolejną generację. 3.Współbiesiadnicze: np. kilka żywi się na tej samej krowie, jeden jest zarażony, przenosi wirusy na krowę a z jej krwią na inne kleszcze. 4.Kanibalizm (z kleszcza na kleszcza).	Znaleźć je można na skórze, głównie w okolicach: Kończyn dolnych, pośladków, pachwin i okolic podbrzusza.
Pediculus humanus capitis - Wesz ludzka głowowa	- długość ciała samicy 3-4 mm, samiec nieco mniejszy; - ciało spłaszczone grzbieto-brzusznie; - brudnobiała; - narząd gębowy kłująco-ssący (cibarium+2 wysuwane sztyleciki); - 3 pary nóg; - samicę można rozpoznać po rozdzielonym zakończeniu odwłoka, samca po prąciu na końca odwłoka; - głowowa większa i jaśniejsza od odzieżowej.	We włosach głowy, karku lub na plecach, w pobliżu nasady włosów;	Samica składa 7-10 jaj - gnidy dziennie (przyczepione do włosa w charakterystycznej pozycji wydzieliną gruczołu cementowego, owalne z wieczkiem z komorami mikropylarnymi) → nimfy (3 linienia) → postać dorosła (cały rozwój w warunkach optymalnych 28-39°C 16 dni).	- w miejscu ukłucia silnie swędzące grudki zapalne; - z ranek sączy się surowiczo-ropna wydzielina sklejająca włosy, czasem kołtun;	Wszy i jej jaj poszukuje się na włosach głowy;
Pediculus humanus corporis - Wesz ludzka odzieżowa		Na osłoniętych częściach ciała człowieka; jaja przyklejane są do włókien odzieży, wzdłuż szwów bielizny i ubrań z włókien naturalnych;		- wydzielina gruczołów ślinowych powoduje zaczerwienienie skóry; - w miejscu kłucia czerwone swędzące grudki; - świąd i drapanie sprzyjają wtórnym zak. bakteryjnym; - całość obrazu klinicznego zwana jest „chorobą wagabundy” lub „chorobą włóczęgi”; - odnotowane przypadki astmy oskrzelowej wywołane przez kał wszy, - przenoszenie zarazków duru plamistego (Rickettsia prowazekii), gorączki okopowej oraz krętki duru powrotnego epidemicznego (Borrelia recurrentis).	Wesz i jej jaja wykrywa się na szwach bielizny i odzieży;
Pthirus pubis -Wesz łonowa	- długość samicy 1,5-2,5 mm, samiec 1mm; - krótka, zwarta budowa ciała; - tułów szerszy od odwłoka bez widocznej segmentacji; - 3 pary nóg zakończonych pazurkami;	Na skórze w okolicy łonowej i na kroczu, pod pachami, w owłosionych częściach klatki piersiowej, na rzęsach, brwiach.	Samica składa ok. 30 jaj (pierścień cementowy szerszy niż u wszy ludzkiej a komory mikropylarne wyżej ułożone), rozwój 7-8 dni -> nimfy (3 linienia) -> -> postac dorosła (cały cykl trwa ok. 18 dni).	- świąd w miejscach pasożytowania; - drapanie prowadzi do pojawiania się przeczosów skórnych, nadżerek i krost; - sinoniebieskie plamki w miejscach ukłucia - melanodermia; - w warunkach laboratoryjnych przenosi riketsje duru plamistego.	Wesz odróżnia się od wszy ludzkiej po budowie ciała i umiejscowieniu;
Pulex irritans - pchła ludzka	2-4mm. Narząd gębowy kłująco-ssący. Chitynowa powłoka ze szczecinkami. Tylne nogi przystosowane do długich skoków.	Pasożyt krwi, imago - postać inwazyjna	Po posiłku z krwi samica składa 3-4jaj. Trzy stadia larwalne. Rozwój z przeobrażeniem zupełnym (dojrzała larwa przeobraża się w kokon).	Reakcje skórne typu alergicznego. Może przenosić zarazki duru endemicznego, dżumę.	Plamki na pościeli (z kału pcheł), czerwony punkt na ciele.
Wuchereria bancrofti.	Nicień: Otwór gębowy pozbawiony warg, otoczony 2 wieńcami brodawek. Oskórek gładki. Samiec: 4cm długości i 0,1mm średnicy tylny koniec ciała zagięty lub spiralnie skręcony 15 brodawek zastekowych i 2 szczecinki kopulacyjne (większa i mniejsza) Samica: 8-10 cm i 0,2-0,3mm średnicy wulwa w przedniej części ciała Jaja w macicy Mikrofilaria: - okrągły przedni koniec ciała i ostro zakończony tylny	Jako postać dojrzała bytuje w naczyniach i węzłach limfatycznych jamy brzusznej, często koło aorty, żyły czczej, nerek, najądrza i nasieniowodów, rzadziej w komorze przedniej oka i górnej powiece. Człowiek zaraża się podczas ukłucia komara z rodzaju Culex Aedes, Anopheles i Mansonia	→ W przewodzie pokarmowym komara mikrofilaria wychodzi z osłonki, penetruje do mięśni owada, linieje i po 9-21 dniach przekształca się w formę inwazyjną → Podczas ssania krwi przez komara larwy wędrują do narządu pyszczkowego komara, wydostają się aktywnie i penetrują do naczyń krwionośnych i chłonnych człowieka (po 2 mieś. są dojrzałe. Żyją ok. 2 lata). → Larwy migrują z naczyń chłonnych do krwionośnych (dostosowują się do periodyczności dobowych wahań aktywności ich żywicieli pośrednich = komarów) → Komar musi wyssać krew z mikrofilariami.	Wuchererioza = filarioza spowodowana przez W.B =Słoniowacizna (Nazwa pochodzi od nie zawsze występującego objawu) → po 3-4 miesięcy od zarażenia występuje tkanka ziarninująca wokół pasożytów dojrzałych → w węzłach chłonnych, wątrobie i śledzionie pojawia się podobny odczyn wokół obumierających mikrofilarii. → U osób wielokrotnie zarażonych: stan zapalny węzłów chłonnych i naczyń chłonnych trzewnych, zwężenie lub rozszerzenie, stwardnienia i zwapnienia ścian naczyń, stany zapalne nasieniowodu, najądrza, jądra. Żylaki naczyń chłonnych, ich pękanie, wodniaki jądra, słonio-wacizna kończyn, warg sromowych, moszny, prącia, sutków. Czasem przebiega bezobjawowo.	Mikrofilarie znajdujemy w rozmazie grubej kropli krwi (pobranej między godz. 23 a 1) Biopsja węzła chłonnego pozwoli wykryć dorosłe nicienie. Charakterystyczna jest wysoka eozynofilia krwi.
Cimex lectularius - pluskwa domowa	Spłaszczenie grzbieto-brzuszne, 4-5mm x 3mm, czerwonobrązowa, narząd kłująco-ssący, skrzydła szczątkowe, gruczoły zapachowe.	Żywi się krwią ludzi i zwierząt.	Przeobrażenie niezupełne. Samica po posiłku składa jaja (przytwierdza je do subst. cementową do podłoża), po 10 dniach (temperatura powyżej 14ºC) larwa wykluwa się, po przejściu 5 linień osiąga dojrzałość płciową. Cały rozwój trwa 1,5-2 miesiące.	Ukłucia na skórze (ułożone linijnie), wywołują u niektórych osób alergiczne reakcje skóry w postaci nacieczeń.	Pluskwa w dolnej partii ciała ma gruczoł, który produkuje oleisty płyn podobny w zapachu do malin, czy dom jest zasiedlony przez pluskwy. Brunatne plamki kału na ścianach. Jaja i wylinki w szparach, szczelinach, zakamarkach.
Diphyllobotrium latum -Bruzdoglowiec szeroki	-najdłuższy tasiemiec(do 20 m dl.),jego długość zależy od wielkości żywiciela i zagęszczenia populacji -osobnik dorosły-skoleks spłaszczony grzbietowo-brzusznie, na obu bokach narządy czepne- bruzdy przyssawkowe; szyjka produkująca do 3-4tys, członów, ok. 20%pierwszych proglotydow -jałowe męskie, reszta-zawiera macice z jajami -barwa zależy od składu miazgi pokarmowej, najczęściej szaro - złotawa lub kremowa -układ rozrodczy b. dobrze rozwinięty; męski-jądra pęcherzykowate, liczne po bokach proglotydu, cirrus-mięsisty, wysuwany, otoczony torebka; żeński - dwuplatowy jajnik, występuje ootyp, do którego uchodzi jajowod, przewód żóltnikowy i pochwa, od niego odchodzi cewkowata macica wypełniona jajami, składanymi przez tokostom -jajo-podobne do jaj przywr, owalne, na jednym biegunie ma wieczko,	-1 żywiciel pośredni-skorupiak(widłonóg)zjada koracidium -2 żywiciel pośredni-ryba zjada skorupiaka z procerkoidem -pasożyt jelita cienkiego(w postaci dojrzalej)człowieka i innych ssaków, które mogą żywić sie surowymi rybami z plerocerkoidem.	-tasiemiec składa dziennie ponad mln jaj, -w środowisku wodnym w jaju powstaje urzęsione koracidium -dojrzale koracidium wykluwa sie z jaja wraz z wewnętrzna osłonka - embrioforem, wewnątrz znajduje sie onkosfera z 3 parami haków, nie pobiera pokarmu, -w jelicie skorupiaka zrzuca embriofor, onkosfera przedostają sie do jamy ciała -po 2-3tyg. przekształca sie w procerkoid -po zjedzeniu przez rybę, procerkoid przedostaje sie do jamy ciała, a następnie do mięśni i narządów wew. i przekształca sie tam w plerocerkoid -u żywiciela ostatecznego rozwija sie w jelicie w ciągu 2-5 tyg. do jajeczkującej postaci dojrzalej.	-u żywicieli pośrednich-niezbadana -difylobotrioza - mało charakterystyczne objawy jelitowe i ogólne; czasami niedobór wit. B12 i niedokrwistość.	Koproskopowe wykrywanie jaj w kale.

---