FIZYKOTERAPIA
Rola medycyny fizykalnej i leczenia uzdrowiskowego w leczeniu, diagnostyce i rehabilitacji
Medycyna fizykalna zajmuje się zastosowaniem metod fizycznych w celach leczniczych, zapobiegawczych i diagnostycznych.
W zakres medycyny fizykalnej wchodzą:
fizykoterapia
fizjoprofilaktyka
fizykalne metody diagnostyczne (EKG. EMG, EEG)
Fizykoterapia - dział lecznictwa, w którym wykorzystuje się występujące w przyrodzie naturalne czynniki fizyczne (bodźce fizyczne) [np.: słońce, woda, powietrze, borowina, czynniki termiczne] i sztuczne czynniki fizyczne wytwarzane przez różne urządzenia [np.: ultra dźwięki, lampy, lasery, prądy wysokiej/średniej/niskiej częstotliwości, wytwarzające ciepło lub zimno, promieniowanie UV podczerwone itp.].
Fizjoprofilaktyka - dział medycyny fizykalnej, w którym naturalne i wytwarzane sztucznie czynniki fizyczne wykorzystuje się do zaspakajania potrzeb ustroju oraz do zwiększania jego odporności (dynamicznie rozwijająca się dziedzina w związku z rozwojem chorób cywilizacyjnych). W celu zapobiegawczym w lecznictwie dążymy do wykorzystania czynników fizykalnych zwiększających odporność oraz usprawniających procesy adaptacyjne organizmu [np.: uzdrowiska, sanatoria, wodolecznictwo].
Fizykalne metody diagnostyczne - polegają one na rejestracji pewnych zjawisk fizycznych zachodzących w ustroju [np.: EKG, EMG, EEG - rejestrowanie prądów czynnościowych powstałych podczas czynności serca, mięśni szkieletowych, mózgu] lub na badaniu jego odczynów na bodźce fizyczne [np.: elektrodiagnostyka, czyli ocena reakcji tkanek na bodźce elektryczne - badanie pobudliwości tkanek, metody oparte na luminescencji tkanek pod wpływem promieni nadfioletowych (UV), termografia - polega na rejestrowaniu promieniowania podczerwonego emitowanego przez tkanki, ultradźwięki -polegają na rejestrowaniu odbitej przez tkanki fali ultradźwiękowej]
W bliskiej łączności z medycyną fizykalną mamy lecznictwo uzdrowiskowe, które łączy elementy fizykoterapii, lecznictwa balneologicznego i klimatycznego
Czynniki fizyczne
Dzielimy na:
naturalne (czynniki biosfery, w którym rozwija się życie zwierzęce i roślinne) [np. promieniowanie słoneczne, ciśnienie atmosferyczne, ruchy powietrza, wilgotność]
sztuczne (wytworzone przez urządzenia)
W zależności od właściwości czynników dzielimy je na:
Czynniki termiczne (bodźcem dla organizmu jest energia cieplna, która może być przekazana drogą przewodzenia, przenoszenia i promieniowania lub wytworzona w tkankach w wyniku przepływu prądu o wielkiej częstotliwości, oddziaływania na nie pól elektrycznych, magnetycznych lub elektromagnetycznych, oraz w wyniku drgań mechanicznych o częstotliwości przekraczającej słyszalność ucha ludzkiego [ultradźwięki]) {Czynnik termiczny występuje w zabiegach: ciepłolecznictwo, światłolecznictwo, promieniowanie podczerwone, prądy wielkiej częstotliwości, ultradźwięki}
Czynniki fotochemiczne (zależy od reakcji fotochemicznych zachodzących w tkankach pod wpływem promieni nadfioletowych)
Czynniki elektrokinetyczne (różnego rodzaju prądy impulsowe, które powodują pobudzenie tkanki nerwowej i mięśni, w wyniku, czego dochodzi do skurczu mięśni) {elektrostymulacja, prądy diadynamiczne}
Czynniki elektrochemiczne (istotą jest przepływ przez tkanki stałego prądu elektrycznego) {jonoforeza}
Czynniki mechaniczne (związane z oddziaływaniem mechanicznym) {ciśnienie hydrostatyczne wody w kąpieli, bicze wodne, masaż, nacierania }
Czynniki kinetyczne (oddziałują na organizm w trakcie ćwiczeń ruchowych)
Mechanizm działania czynników fizycznych
Odczyn występujący w tkankach w wyniku zadziałania określonej energii zależy od:
Ilości energii
Czasu działania energii
Właściwości tkanki
Odczyn progowy - to najmniejszy zauważalny odczyn
Stopień odczynu zależy od wrażliwości tkanki na daną postać energii.
Wartość progowa tolerancji tkanki - to granica zdolności przystosowania tkanki do danej postaci energii, której przekroczenie może spowodować jej uszkodzenie. Miarą tej wartości jest ilość energii dostarczonej w określonym czasie.
Odczyn może być:
odwracalny (ustępują po pewnym czasie)
nieodwracalny (nie ustępują i powstają w wyniku uszkodzenia tkanki)
W zależności od nasilenia bodźca dochodzi do:
- uszkodzenia tkanki, czyli upośledzenia lub zniesienia jej czynności oraz
zaburzenia lub zniszczenia jej struktury
Rodzaj i stopień odczynu zależy także od stanu czynnościowego tkanki:
odczyn normalny (tkanki zdrowe, wykazujące prawidłowe czynności i reagują w sposób przewidywalny) ,
odczyn paradoksalny (tkanki zmienione chorobowo, wykazujące nieprawidłowe czynności i reagujące w sposób nieprzewidywalny)
Odczyn na czynnik może być:
miejscowy (występuje w miejscu działania danej energii)
ogólny (stanowi odpowiedź całego organizmu lub niektórych układów na bodziec fizyczny, powstaje w wyniku wtórnych zmian zachodzących w organizmie pod wpływem miejscowego działania energii (I przykład) lub na drodze odruchowej (II przykład) [ I przykład np. wzrost temperatury ciała pod wpływem ogrzania kończyny], [ ( II przykład)pobudzenie miejscowe ograniczonej powierzchni skóry może wywołać na drodze odruchowej odczyn w narządach wewnętrznych unerwianych przez ten sam segment rdzenia: przekrwienie narządów]
Może występować nadwrażliwość na pewne rodzaje energii:
nadwrażliwość samoistną (spowodowana stanami chorobowymi lub przyjmowaniem pewnych leków)
nadwrażliwość na jedną postać energii, jeśli uprzednio zadziała inna jej postać (np. ogrzanie skóry promieniami podczerwonymi powoduje zwiększoną wrażliwość na promienie UV)
zmniejszenie odczynu na jedną postać energii w wyniku działania innej jej postaci (np. naświetlenie skóry promieniami podczerwonymi po uprzednim napromieniowaniu promieniami UV zmniejsza odczyn powstały w wyniku działania promieni UV)
Skóra spełnia ważną rolę w mechanizmie oddziaływania na ustrój czynników fizycznych. Odbiera i przetwarza oddziałującą na nią energię, jest bogato unerwiona, dzięki której napływają do OUN informacje o zmianach zachodzących w środowisku zewnętrznym. W skórze znajdują się zakończenia nerwów dośrodkowych (receptory), które odbierają różne postacie energii i przez pobudzanie tych receptorów impuls przechodzi do drogami dośrodkowymi do OUN i stamtąd drogami odśrodkowymi do efektorów (mięśnie, gruczoły).
W mechanizmie oddziaływania na organizm czynników fizycznych dużą rolę
spełnia obfita sieć naczyń skóry. Wykorzystanie wpływu czynników fizycznych
na stan naczyń krwionośnych pozwala wpłynąć na rozmieszczenie krwi w ustroju
(stosuje się to w leczeniu chorób układu krążenia).
Rozszerzenie naczyń krwionośnych skóry wpływa na zwiększenie przepływu
krwi przez tkanki (w leczeniu stanów zapalnych).
Skóra bierze udział w procesie termoregulacji (zachowanie stałej ciepłoty ciała),
zdolności termoregulacyjne skóry wynikają z posiadania aparatu wydzielniczego
(gruczołów potowych).
Ciepłolecznictwo
Polega na dostarczeniu do ustroju energii cieplnej głównie drogą przewodzenia i przenoszenia.
Ciepło -jest to postać energii powodująca wzrost temperatury ciał ogrzewanych. Jednostką energii ciepła jest kaloria (cal) lub dżul (J).
Temperaturę określa się w stopniach Celsjusza (C) lub Kelvina (K). T°K = TC + 273,16°C
Wymiana ciepła
To przenoszenie energii cieplnej z jednego ciała do drugiego lub z jednej części tego ciała do innej części.
Ilość ciepła - to ilość przeniesionej energii wyrażonej w dżulach [J] lub w kaloriach (cal).
Wyrównanie może zachodzić drogą:
przewodzenia,
przenoszenia, czyli przez konwekcję
promieniowania
Przewodzenie - polega na wyrównaniu energii kinetycznej cząsteczek w wyniku ich bezpośredniego zderzenia (charakterystyczne dla ciał stałych). Skóra i tkanka tłuszczowa stanowią dobrą warstwę izolacyjną, utrudniającą oddawanie ciepła otoczeniu drogą przewodzenia.
Przenoszenie - (konwekcja), jest to charakterystyczna wymiana ciepła dla gazów i cieczy i polega na ruchu części środowiska gazowego lub ciekłego o różnych temperaturach powstałym w wyniku zmniejszenia gęstości części środowiska o wyższej temperaturze, które jako lżejsze unosi się ku górze.
Promieniowanie - zgodnie z zasadą Stefana Boltzmana, każde ciało o temperaturze wyższej od zera bezwzględnego jest źródłem promieniowania elektromagnetycznego, którego ilość jest wprost proporcjonalna do 4-tej potęgi jego temperatury w skali Kelvina. (Pr. elekmagnet.=[ °K] 4)
Prawo Viena - długość fali promieniowania emitowanego przez ogrzane ciało jest odwrotnie proporcjonalna do jego temperatury bezwzględnej.
Regulacja cieplna organizmu (termoregulacja)
Stała temperatura jest utrzymana dzięki mechanizmom regulacyjnym nazywanym regulacją cieplną lub termoregulacją.
Człowiek jest stałocieplny, czyli ma zdol1ność utrzymania stałej temperatury. W jego wnętrzu wynosi 37stopni C (+ - 0,7 ). Jako normalną temperaturę organizmu przyjęto mierzoną w dole pachowym i wynosi 36,6 stopni C.
Mechanizm regulacyjny dzieli się na:
regulację chemiczną (polega na sterowaniu przemianą materii ustroju, reakcjom przemiany materii towarzyszy wytwarzanie ciepła, dlatego ich intensywność wpływa na ilość ciepła wytwarzanego przez tkanki)
regulacje fizyczną (polega na kontroli ilości ciepła oddawanego głównie drogą przewodzenia i promieniowania przez powierzchniowe warstwy tkanek [część korowa = 35% masy ciała])
O kierunku regulacji fizycznej decyduje:
proces wydzielania potu
proces zmiany stanu czynnościowego sieci naczyń krwionośnych skóry
W regulacji fizycznej odgrywają rolę następujące czynniki:
stosunek powierzchni ciała do jego objętości
istnienie warstwy powietrza między skórą a odzieżą
izolujący wpływ skóry i tkanki tłuszczowej
stopień unaczynienia skóry
wartość przewodnictwa cieplnego otoczenia (powietrze = małe, wody = duże)
warunki fizyczne do parowania wody zawartej w pocie (suche powietrze = warunki dobre a wilgotne = warunki gorsze)
ruch powietrza, który ułatwia oddawanie ciepła drogą przenoszenia
W warunkach wysokiej temp. otoczenia lub w czasie intensywnych zabiegów ciepłoleczniczych, w których oddawanie ciepła drogą przenoszenia lub promieniowania jest ograniczone, zostaje uruchomiony mechanizm termoregulacji, związany czynnością wydzielniczą gruczołów potowych - wzmożone pocenie się - zapobieganie przegrzaniu.
Przy małej wilgotności powietrza, woda zawarta w pocie paruje pobierając tym
samym ciepło z ustroju (21 potu na godzinie przy ciężkiej pracy w ciepłym
otoczeniu).
Bodźcem uruchamiającym mechanizmy regulacyjne są:
temperatura wnętrza ustroju
temperatura otoczenia
Bodźce te oddziałują na receptory rozmieszczone w skórze, w OUN, w układzie
pokarmowym i w innych układach.
Układem sygnalizującym o zmianach temperatury otoczenia są receptory
termiczne skóry umiejscowione punktach zimna i ciepła (punktów zimna jest 8x
więcej niż punktów ciepła, największe skupisko znajduje się w okolicy twarzy).
Impulsy bodźców termicznych dochodzą drogami dośrodkowymi do podwzgórza
i tam uruchamiane są mechanizmy zatrzymujące lub oddające ciepło z
organizmu.
Kontrolują to 2 ośrodki w podwzgórzu:
ośrodek chroniący przed przegrzaniem (zawiaduje utratą ciepła) [pobudzony ośrodek doprowadza do rozszerzenia naczyń krwionośnych skóry i zwiększenia wydzielania potu]
ośrodek chroniący przed wychłodzeniem (zatrzymuje ciepło) [zwęża naczynia krwionośne skóry, przyspieszenie procesów metabolicznych i skurcze mięśni (drżenie z zimna)]
Odruchy rdzeniowe także mają wpływ na termoregulację - zwężenie lub rozszerzenie naczyń krwionośnych skóry.
Krytyczna wartość temperatury wnętrza ciała - której przekroczenie w sensie jej obniżenia lub podwyższenia wyzwala mechanizmy regulacji jest = 37,6°C
Wartość ta może ulec wzroście nawet o 3°C, co wykorzystuje się w
ciepłolecznictwie i wodolecznictwie.
Intensywne oziębienie receptorów termicznych może spowodować wzrost
temperatury o 1°C.
Utrata ciepła, gdy temp. wnętrza wynosi 34 - 33 stopni C - następuje utrata świadomości, 28 - 25 stopni C - śmierć w skutek migotania komór.
Wpływ ciepła na organizm
Zależy od następujących czynników:
od natężenia bodźca, czyli różnicy między temperaturą bodźca a otoczeniem
od okoliczności fizycznych towarzyszących oddziaływaniu ciepła
od możliwości termoregulacyjnych ustroju
od czasu działania bodźca
od zmian natężenia bodźca w czasie
od powierzchni ciała, na którą działa bodziec ;
- od właściwości fizycznych środowiska wchodzącego w bezpośredni kontakt ze skórą (przewodnictwa cieplnego [ilość ciepła przewodząca przez warstwę
ciała o grubości l cm w czasie l s przy spadku temperatury = 1°C], ciepła
właściwego [ilość ciepła potrzebna do ogrzania 1 g danego ciała o 1°C],
pojemności cieplnej) -/.
Prawo Dastre-Morata
Jeden z podstawowych odczynów jest to odczyn ze strony naczyń krwionośnych Bodźce termiczne działając na duże powierzchnie skóry powodują przeciwne do naczyń skóry zachowanie się dużych naczyń klatki piersiowej i jamy brzusznej, natomiast naczynia nerek, śledziony i mózgu wykazują odczyn taki sam jak naczynia skóry.
Odczyn na bodźce cieplne może być:
miejscowy (polega na rozszerzeniu naczyń krwionośnych i limfatycznych w miejscu działania energii cieplnej, powstaje on w wyniku podniesienia temperatury tkanek powodując zwiększony przepływ krwi - stosuje się to w leczeniu stanów zapalnych)
ogólny (jeżeli do ustroju dostarczy się dużą ilość ciepła w warunkach utrudniających jego oddawanie to odczyn objawi się znacznym podwyższeniem temperatury ciała, czyli jego przegrzaniem, może to doprowadzić do zmian w wielu układach ustroju)
Ciepło działa:
uśmierzająco na ból
powoduje zmniejszenie napięcia mięśni
Przegrzaniu towarzyszy:
duże wydzielanie potu
chlorku sodu
soli mineralnych
Należy pamiętać, aby przy długotrwałych zabiegach uzupełniać poziom wody i soli mineralnych.
Przegrzanie o 1°C powoduje:
wzmożenie przemiany materii
akcja serca przyspieszeniu
zawartość tlenu w krwi tętniczej maleje a w żylnej wzrasta
oddech ulega niewielkiemu przyspieszeniu
czynność wydzielnicza nerek (przy dużym przegrzaniu) ulega zmniejszeniu
zmniejsza się napięcie mięśni
ZABIEGI CIEPŁOLECZNICZE
Łaźnia sucha szafkowa (60-80°C, czas zabiegu: 15-20min.)
Zabieg wykonuje się w specjalnej szafce drewnianej, w której znajduje się chory, jego głowa pozostaje na zewnątrz.
Łaźnia sucha rzymska (40-60°C) [specjalne pomieszczenie, drewniane ławeczki ułożone schodkowo, instalacja z zimną wodą służąca do zmywania twarzy i wykonywania zimnych okładów na okolice serca, piecyki i grzałki elektryczne]
SAUNA
Jest to kąpiel w gorącym powietrzu o nieznacznej wilgotności, w której okresowo występuje wzrost wilgotności i okres ochładzania ciała.
Saunę stosuje się ją w:
lecznictwie
higienie
odnowie biologicznej
W czasie sauny dochodzi do:
zmian temperatury
zmian wilgotności
zmian natężenia pola elektrycznego
Saunę pobiera się w komorze sauny. Ustawione kaskadowo drewniane ławy (bez gwoździ), umożliwiają korzystającym przebywanie na różnej wysokości. Ze względów bezpieczeństwa drzwi komory powinny otwierać się w obydwie strony.
Podstawowe urządzenie zabiegowe - ognisko sauny - piec grzewczy (grzałki elektryczne) nagrzewa kamienie do 200°C. W czasie kąpieli kamienie te polewa się wodą, co powoduje krótkotrwałe zwiększenie zawartości pary wodnej w powietrzu.
Uderzenie pary wodnej - to wzrost wilgotności powietrza w wyniku, którego dochodzi do wzrostu przegrzania się organizmu w wyniku utrudnionego parowania potu ze skóry.
Wzrost wilgotności dochodzi do około 70% i na okres 3- 5 minut wzrasta natężenie pola elektrycznego.
Temperatura i wilgotność w saunie zależy od wysokości:
im wyżej tym wyższa temperatura i mniej wilgotne powietrze (temp = ok. 100°C, wilg. = 2-6%)
im niżej tym temperatura jest niższa a wilgotność wzrasta (temp = 40°C, wilgotność 40-60%)
Obok komory sauny znajduje się pomieszczenie, gdzie są natryski, basen i wypoczywania.
Metodyka sauny
Cechą sauny jest naprzemienne nagrzewanie i ochładzanie ustroju. Poszczególne fazy trwają od 5-12min. a całkowity czas sauny trwa około 10-25min.
W saunie wyróżniamy:
fazę ogrzewania
fazę ochładzania
Aby skorzystać z sauny należy:
być minimum 1 godzinę po posiłku
opróżnić pęcherz i oddać stolec
umyć dokładnie ciało i wytrzeć do sucha
W fazie nagrzewania : po wejściu wybieramy odpowiednią dla siebie wysokość ławki a kamienie polewamy w zależności od zdolności przystosowania się osoby do wysokiej temperatury.
Jest zwyczajem że w saunie nie prowadzimy rozmów.
Aby zwiększyć odczyn ze strony naczyń krwionośnych skóry stosuje się:
rozcieranie skóry szczoteczkami
chłostanie cienkimi gałązkami
W fazie ochładzania stosuje się
wyjście na świeże powietrze
wejście do basenu minimum 18°C
wejść pod natrysk
nacieranie się śniegiem
polewanie
Aby wspomóc mechanizm ochładzania można zastosować technikę oddychania - polegającą na wydłużonym wydechu.
Nie należy gwałtownie ochładzać organizmu.
Przed jak i po saunie nie spożywać alkoholu.
Zanurzenie się w chłodnej wodzie może spowodować wzrost nagły ciśnienia i
dlatego zabiegi te można stosować u osób ze sprawnym układem krążenia.
Po zakończeniu sauny stosujemy chłodną kąpiel, a następnie 20 - 30 min. wypoczynek. Ważne jest wypicie wody, soków owocowych lub warzywnych - uzupełnienie utraconych substancji mineralnych.
W czasie jednego seansu stosuje się 2 lub 3 kolejne wejścia do komory.
Do utrzymania dobrej kondycji wystarczy 1 x na tydzień (czasem 2 -3 zabiegów tyg.)
Działanie sauny na ustrój
obciąża mechanizmy termoregulacyjne
wywołuje następcze zmiany odczynowe w ustroju
W fazie nagrzewania:
Wysoka temperatura oddziałuje na skórę i błonę śluzową dróg oddechowych:
wzrasta przemiana materii
zwiększa się wydzielanie potu po 3 min. a maksimum osiąga po l0 min.
utrata wody z organizmu waha się między 400-800ml
wraz z potem organizm wydala sód, chlorek potasu, kwas moczowy, mocznik oraz inne produkty przemiany materii. Mikroelementy i substancje mineralne należy uzupełnić po saunie.
wnętrze organizmu ogrzewa się do 39°C a powierzchnia skóry do 42°C
Wpływ na drogi oddechowe wygląda następująco:
przyspieszenie oddechu 24-36oddechów/min
zwiększa się życiowa pojemność płuc i minutowa pojemność oddechowa płuc
obniża się ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla a zwiększa się ciśnienie parcjalne tlenu we krwi
wzrost wydzielania gruczołów błony śluzowej dróg oddechowych
zmniejsza się napięcie mięśni gładkich oskrzeli
Wpływ na układ krążenia:
rozszerzają się naczynia krwionośne skóry, mózgu, śledziony i nerek (wg prawa Dastre-Morata)
krew przemieszcza się na obwód, co powoduje upośledzenie ukrwienia narządów głębiej położonych, ale uruchamia mechanizmy adaptacyjne (wzrost ilości czerwonych krwinek)
częstość akcji serca wzrasta do 100~120uderzeń/min.
zwiększa się pojemność minutowa i prędkość przepływu krwi w naczyniach
opory obwodowe krążenia ulegają zmniejszeniu
amplituda ciśnienia ulega zwiększeniu
zwiększa się ciśnienie skurczowe krwi
wzrasta czynność nerek
następuje wzrost wydzielania niektórych hormonów
Faza ochładzania powoduje
zmniejszenie akcji serca
podwyższenie ciśnienia rozkurczowego krwi (dlatego fazy tej nie powinny intensywnie wykonywać osoby z nadciśnieniem)
Sauna także wpływa na układ nerwowy i kondycję psychiczną, a po okresie pobudzenia następuje senność.
Sauna ogólnie:
hartuje
oczyszcza i podnosi wydolność
Wskazania i przeciwwskazania do zabiegów ciepłołeczniczych
Wskazania:
Pielęgnacja ciała, odpoczynek po intensywnym wysiłku fizycznym, zwiększenie wydolności organizmu.
przewlekłe schorzenia gośćcowe
choroba zwyrodnieniowa stawów
nadciśnienie tętnicze okresu I
stany pourazowe
niektóre choroby skóry np. trądzik
stany zapalne narządów rodnych
środek hartujący przy obniżonej odporności
Przeciwwskazania:
ostre i przewlekłe choroby zakaźne oraz nosicielstwo
ostry choroby gorączkowe
skłonność do krwawień
przewlekłe choroby: nowotwory, gruźlica, choroby nerek, wątroby, niedokrwistość, niektóre choroby skóry
ciąża powikłana zatruciem ciążowym
zaburzenia wydzielania wewnętrznego
padaczka i stany psychotyczne
choroby układu krążenia: choroba wieńcowa, po zawale serca, po wylewach, uogólniona miażdżyca, zakrzepowe zapalenie żył
-jaskra, alkoholizm i narkomania
ZABIEGI PARAFINOWE
Do zabiegów używa się parafiny stałej (węglowodór nienasycony otrzymany w procesie destylacji frakcjonowanej ropy naftowej). Temperatura topnienia czystej chemicznie parafiny wynosi 42-54°C i temperaturze wrzenia 250°C.
Właściwości parafiny:
duża pojemność cieplna (długo utrzymuje ciepło)
małe przewodnictwo cieplne (powoli oddaje ciepło)
stygnąc zmniejsza swą objętość o 10-20% (doprowadza do ucisku kończyny, który jest zwiększony przez wzrost objętości przegrzanej w zabiegu kończyny)
Metodyka zabiegów z użyciem parafiny
Parafinę przygotowuje się w zbiornikach na parafinę wyposażone w urządzenia elektryczne, ogrzewcze z układem termoregulacyjnym umożliwiającym utrzymanie stałej, odpowiedniej temperatury parafiny.
Aby nadać plastyczności parafinie stałej dodaje się do niej (20 kg) 1 l parafiny ciekłej. Parafinę można używać wielokrotnie po oczyszczeniu i wyjałowieniu w 100°C.
Seria zabiegów od 10-20 powinna być zlecana nie częściej niż 1 raz na pół roku, ponieważ ich nadużywanie może prowadzić do odwapnienia kości w związku z tym nie stosuje się tych zabiegów u dzieci, osób starszych i w przypadku osteoporozy.
Rodzaje okładów parafinowych:
Parafinę o temperaturze około 60°C nakładamy na skórę płaskim pędzelkiem aż do uzyskania warstwy o grubości l-2cm, następnie owijamy szczelnie tą warstwę papierem woskowym
ceratą lub folią plastikową i przykrywamy kocem na okres 30-60min. Pierwsza warstwa stanowi ochronę przed nadmiernym przegrzaniem skóry - szybko stygnie.
Na cienką warstwę parafiny nakłada się zanurzoną w parafinie gazę kilkuwarstwową, następnie owijamy tjw.ceratą itp. i przykrywamy kocem
Tzw. rękawiczki/skarpetki parafinowe - polega na kilkukrotnym zanurzeniu ręki/stopy aż do uzyskania odpowiedniej grubości warstwy parafiny (l-2cm), owijamy ceratkami i przykrywamy kocem
Kąpiel parafinowa miejscowa - stosuje się pojemniki dostosowane kształtem do kończyn, w ścianach, których umieszczone są grzałki utrzymujące temperaturę parafiny (tj. 40-50°C) a czas trwania zabiegu to 30-50min.
Lecznicze działanie parafiny
Jest związane z właściwościami fizycznymi parafiny :
Duża pojemność cieplna
Ograniczone przewodnictwo (powolne oddawanie ciepła i długo je utrzymuje)
Zmniejszanie o 10 -20 % swej objętości przy stygnięciu. Wywiera ona ucisk na kończynę, który dodatkowo się zwiększa przy wzroście objętości przegrzanej k.
Właściwość zmniejszania objętości zwiększa przekazywanie tkankom ciepła i dzięki uciskowi naczyń skóry zmniejsza odprowadzanie ciepła z prądem krwi, co zapobiega ogólnemu przegrzaniu. Temperatura skóry pod parafiną waha się od 39-41°C.
Po bezpośrednim zdjęciu opatrunku skóra jest:
spocona
blada
gorąca
Po krótkiej chwili ulega zaczerwienieniu gdyż naczynia ulegają rozszerzeniu.
Właściwości parafiny stosowanej w zabiegach sprawiają, że:
usprawniają krążenie w naczyniach włosowatych skóry
wzmagają procesy utleniania tkankowego
ułatwiają resorpcję i wydalanie z tkanek toksycznych produktów procesów zapalnych
Wskazania i przeciwwskazania
Wskazania
przykurcze stawów, blizny, urazy więzadeł i torebek stawowych (2 tyg. po urazie)
niektóre porażenia nerwów obwodowych
schorzenia stawów o różnej etiologii
zmiany zwyrodnieniowe i zniekształcające w stawach
RZS i ZZSK , stany zapalne
wysiękowe zapalenie opłucnej, dychawica oskrzelowa -jako przygotowanie do ćwiczeń
Przeciwwskazania
odwapnienia, czynna gruźlica, ubytki i owrzodzenia skóry
ostre stany chorobowe, świeże blizny, zespół Sudecka
obrzęki, zaburzenia czucia
choroby serca i naczyń krwionośnych
nie stosować na wychłodzone części ciała i wilgotną skórę
hemofilia, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, nowotwory, żylaki, świeże wynaczynienia, zmiany troficzne skóry.
Po zawijaniu nie wolno wychładzać przegrzanych części ciała przez 2 - 3 h.
LECZENIE ZIMNEM.
Polega na obniżeniu temperatury tkanek. Może zachodzić drogą przewodzenia lub przenoszenia energii cieplnej tkanek do użytego środowiska oziębiającego o odpowiednio niskiej temperaturze.
Zbiegi dzielimy na :
Miejscowe - obniżenie temperatury skóry i tkanek głębiej położonych
Ogólne - oziębienie całego ustroju.
Intensywność tych zabiegów zależy od :
temperatury
sposobu oziębienia powierzchni ciała
czasu trwania
niskie temperatury wykorzystuje się też do zabiegów kriochirurgicznych - kontrolowane zamrażanie aż do nieodwracalnego uszkodzenia, patologicznie zmienionych tkanek. Zaletą ich jest bezbolesność, prawie całkowite wyeliminowanie krwawienia, w miarę kosmetyczna blizna. Mogą być one wykonywane bez względu na wiek i choroby współistniejące.
WPŁYW ZIMNA NA ORGANIZM.
Nasilenie odczynów i ich charakter zależą od różnicy temperatur między ciałem a stosowanym bodźcem zimna. Odczyny na niskie temperatury wykazują określoną specyfikę, wykorzystywaną w leczeniu zimnem.
Obniżenie temperatury ustroju do wartości niższych od obojętnego punktu cieplnego skóry, włączają mechanizm termoregulacji w celu zmniejszenia utrat ciepła.
W pierwszej fazie krótkotrwałego zabiegu skóra jest blada - skurcz naczyń krwionośnych skóry i tk. podskórnej - zmniejsza przepływ krwi i ogranicza oddawanie ciepła otoczeniu - reakcja odruchowa. Nasilenie tej zmiany zależy od temperatury i od szybkości jej obniżenia w czasie.
Reakcje naczynioruchowe są najsilniejsze w okolicach kkg i kkd. Skurcz naczyń skóry przemieszcza krew do głębiej położonych tkanek kk, zwiększając przepływ krwi przez duże tętnice i żyły. Przez to ciepło nie dociera do naczyń powierzchownych, co stanowi mechanizm ochronny przed utratą ciepła. Reakcje te są najsłabsze w skórze głowy - być może jest to mechanizm ochraniający mózg przed przegrzaniem.
W pierwszej fazie następuje także :
zmniejszenie przemiany materii miejscowej i zwiększenie jej części rdzeniowej
zwiększenie ciśnienia tętniczego i żylnego krwi
zwiększenie napięcia mm szkieletowych
zmniejszenie przewodnictwa nerwowego
zmniejszenie uwalniania mediatorów bólu i zapalenia
Po chwili następuje faza druga :
rozszerzenie naczyń krwionośnych - skóra ma barwę różową
zmniejszenie napięcia mm
spadek ciśnienia tętniczego i żylnego krwi.
Ważnym działaniem terapeutycznym tych zabiegów jest :
wpływ p/bólowy
wpływ p/zapalny
p/obrzękowy
i obniżenie napięcia mm
FALE LEWISA - mechanizm termoregulacji cieplnej (zmiany w naczyniach krwionośnych powierzchownych). Jest to zjawisko przystosowawcze i polega na okresowym zwężaniu i rozszerzaniu się naczyń powierzchownych. Skurcz naczyń - rozszerzenie (zwiększony przepływ krwi i zwiększona temperatura ciała) - skurcz - rozszerzenie.
Skurcz naczyń powierzchownych tkanek powoduje zwiększenie oporu naczyniowego na obwodzie - podwyższenie ciśnienia skurczowego krwi i obciążenie serca pracą zwiększającą zapotrzebowanie na tlen - częstość skurczów w tych warunkach maleje.
Zmiany te mają znaczenie u osób z chorobą wieńcową czy nadciśnieniem - tego rodzaju zimno może spowodować bóle dławicowe lub znaczny wzrost ciśnienia krwi.
DRŻENIE Z ZIMNA - kolejny mechanizm termoregulacji. Polega na występujących w warunkach oziębienia mimowolnych drobnych skurczach mm, będących źródłem energii cieplnej.
Ważna jest też zachodząca pod wpływem zimna aktywacja układu adrenergicznego i zwiększenie przemiany materii - wyrównanie utraty ciepła.
+ REFERATY Z MIEJSCOWEGO I OGÓLNEGO LECZENIA ZIMNEM.
1
16