Makroekonomia

prof. nadzw. dr hab. Władysław Balicki

www.wsb2.na16.pl

2008

Literatura:

Władysław Balicki „Makroekonomia” wyd. WSB

Program wykładów

1. Przedmiot makroekonomii

2. Ustroje gospodarcze

3. Produkt krajowy

4. Nierównowaga gospodarcza

Temat: Przedmiot Makroekonomii

Makroekonomia

Patrząc na gospodarkę kraju można ją scharakteryzować za pomocą szeregu terminów, a terminy te odnoszą się do całości tej gospodarki. Jeżeli jeden piekarz podnosi ceny lub podnosi ceny nawet 10-ciu piekarzy to jeszcze nie jest to inflacja. Inflacja jest wówczas, gdy rożnie poziom cen w całym kraju. Jeżeli turysta kupi za granicą jakieś produkty i przywiezie do kraju, a z kraju nic nie wywiezie, aby uzyskać środki na ten zakup to jeszcze nie jest to deficyt handlu zagranicznego. Deficyt taki powstanie wówczas, gdy ogólnokrajowy import jest większy od ogólnokrajowego exportu.

Gdy w przedsiębiorstwie rośnie produkcja to nie jest to jeszcze wzrost gospodarczy. Wzrost jest wtedy, gdy rośnie produkt krajowy.

Makroekonomia to dziedzina zajmująca się ogólnokrajowymi zjawiskami gospodarczymi oraz badaniem zależności między nimi.

3 Nurty w Makroekonomii

W nauce istnieją tzw. Paradygmaty, a paradygmat to pewien wspólny dla jego wyznawców sposób stawiania pytań w nauce, sposób udzielania odpowiedzi. Przekonanie, że pewne sprawy są ważne, a inne mniej ważne. Uznawanie pewnych twierdzeń za istotne, a innych za mniej istotne.

Paradygmat;; to zbiór pojęć i teorii tworzących podstawy danej nauki. Teorii i pojęć tworzących paradygmat raczej się nie kwestionuje, przynajmniej do czasu kiedy paradygmat jest twórczy poznawczo - tzn. za jego pomocą można tworzyć teorie szczegółowe zgodne z danymi doświadczalnymi (historycznymi), którymi zajmuje się dana nauka

Takich paradygmatów w makroekonomii jest wiele, a trzy najważniejsze takie, które wywarły największy wpływ na sposób uprawiania ekonomii to:

• Liberalizm

• Marksizm

• Keynesizm

LIBERALIZM

Adam Smith (1723-1790) „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” (1776r.),

W książce tej A.S. dostrzegł zależność pomiędzy typem ustroju gospodarczego, a zaawansowaniem gospodarczym kraju. Dostrzegł, że w odróżnieniu od innych krajów europy jak Niemiec, Austrii, Francji, Polski w Anglii istnieje rozległa wolność gospodarcza obywateli polegająca na tym, że państwo ani nie zakazuje prowadzenia działalności gospodarczej, ani też jej nie nakazuje. Zauważył także, że w odróżnieniu od innych krajów w Anglii istnieją rozległe swobody polityczne obejmujące większość obywateli.

W tym czasie w innych krajach obywatele byli podzieleni na stany np. W Polsce na stan szlachecki, mieszczański, chłopski o odrębnie stan żydowski

A.S dostrzegł również, że jeśli obywatelom pozostawić swobodę gospodarowania to pojawia się wśród nich skłonność do wynalazków technicznych i organizacyjnych, a także do powstawania równowagi na wszystkich rynkach.

Wśród wynalazków organizacyjnych A.S szczególną wagę przykładał do podziału pracy. W jego książce sławny jest opis produkcji szpilek zorganizowanej w taki sposób, iż jedna grupa pracowników wytwarza drut, druga tnie go na kawałki, trzecia ostrzy jeden koniec, a czwarta umieszcza „łepki”.

Zdaniem A.S w pomyślności gospodarczej społeczeństwa w jego bogactwie ogromną rolę odgrywała egoistyczna postawa, pogoń za własnymi korzyściami gospodarczymi. Uważał on, że każdy, kto goni za własnym interesem działa również w interesie całego społeczeństwa.

Jest on autorem sławnego powiedzenia „ Nie od dobroczynności piekarza, rzeźnika i piwowara oczekujemy naszego obiadu, lecz od ich pogoni za własnym interesem”

A.S nie potępiał oczywiście działalności charytatywnej nie uważał, że jest ona szkodliwa, ale że nie w niej a w egoizmie leżą przyczyny bogactwa narodów.

A.S dostrzegał również inne zjawiska, które dziś nazywamy równowagą rynkową. Zadawał sobie pytanie jak to może być, że producenci wytwarzający dla nieznanego nabywcy, często odlegli od niego o wielkie dystanse nie wytwarzają ani za mało ani za dużo tylko tyle ile trzeba, że innymi słowy na rynku panuje równowaga, czyli zrównoważenie popytu i podaży. Na pytanie to A.S odpowiadając odwołał się on do sławnej metafory, czyli do tzw. niewidzialnej ręki rynku. Twierdził on, że jeśli gospodarka nie jest ograniczona przez państwo lub inne władze to automatycznie zmierza do zrównoważenia popytu z podażą. Ten automatyczny mechanizm wywołał takie skutki, jakie mogłaby wywołać niewidzialna ręka kierująca produkcją.

W książce A.S obok przykładów czerpanych z Anglii są też przykłady negatywne wskazujące na zgubne skutki ingerencji władz w gospodarkę.

Jako mieszkaniec Wysp Brytyjskich lubił wskazywać na negatywny przykład Francji, a jako zachodnio-europejczyk wielokrotnie wskazuje na negatywny przykład Polski.

A.S. jest uważany za twórcę paradygmatu nazywanego liberalizmem gospodarczym. Największy w nim nacisk kładziony jest na wolność gospodarowania.

Główną przyczyną bogactwa narodów leży w wolności gospodarczej społeczeństwo jest tym bogatsze im bardziej cieszy się wolnością.

Jego naczelnym hasłem jest minimalna ingerencja państwa w gospodarkę, czy innych władz lub organizacji. (np. związki zawodowe)

Hasło to wyrażone jest następująco: „Najlepszym rodzajem polityki gospodarczej jest brak polityki gospodarczej”.

Liberałowie nie negują roli państwa, ale twierdzą, że państwo powinno pełnić rolę tzw. nocnego stróża, czyli instytucji stojącej na straży wolności gospodarczej.

Państwo powinno np. pilnować, aby podpisane umowy były realizowane między kontrahentami, aby były zwracane długi, aby transakcje nie były zawierane pod przymusem, aby nie były fałszowane dokumenty itd.

Liberalizm został przynajmniej częściowo wyparty przez marksizm, a później w latach 30-tych XX wieku wyparty przez keynesizm. Liberalizm nie był popularny aż do lat 70-tych XX-stulecia jednakże, gdy pojawiło się zjawisko nazwane przez ekonomistów stagflacją, czyli połączenie stagnacji i inflacji, liberalizm wrócił do łask i głoszone przez niego hasła znalazły zastosowanie za rządów Margaret Thatcher w Wielkiej Brytanii, Rolanda Reagana w USA, a później za rządów Tadeusza Mazowieckiego i Leszka Balcerowicza w Polsce.

Stagnacja;; zjawisko z dziedziny makroekonomii; powstaje, gdy wysoka inflacja i bezrobocie występują równocześnie. Jest to stagnacja gospodarcza w warunkach inflacji

Liberalizm, który zaczął być znowu wyznawany pod koniec XX-stulecia otrzymał nazwę monetaryzmu i jest łączony z nazwiskiem Miltona Friedmana laureata Nobla z 1973r.

MARKSIZM

W dziewiętnastym stuleciu pojawiły się zjawiska, które w wieku XVIII były niewidoczne lub słabo widoczne w swoich zachwytach nad kapitalizmem A.S zjawisk tych jeszcze nie dostrzegał były to:

- zanikł patriarchalno rodzinny sposób zarządzania przedsiębiorstwami.

Sposób patriarchalno rodzinny polegał na tym ze właściciel znał wszystkich pracowników swojego niewielkiego przedsiębiorstwa i niejednokrotnie wspólnie z nimi spożywał posiłki. Ten sposób wywoził się z warsztatów rzemieślniczych. Przestał on być możliwy, gdy zakłady rozrosły się do przedsiębiorstw zatrudniających po kilka tyś os.

- w 18 stuleciu różnice w poziomie w życia właściciela i jego pracowników nie były wielkie. W wieku 19 te różnice były już gigantyczne. Burżuazja nie tylko dorównywała w poziomie życia arystokrata, ale i poważnie ich wyprzedzała.

- 19 wiek doprowadził do poważnego wzrostu konkurencji pomiędzy producentami tych samych wyrobów a konkurencja wymusza obniżanie kosztów. To obniżanie odbywało się na 2 sposoby.:

- przedłużanie czasu pracy bez wzrostu wynagrodzeń. Dzień pracy niejednokrotnie dochodził do 14 godz. 6 razy w tygodniu.

- mechanizacja będąca efektem konkurencji stała się źródłem lawinowego wzrostu wypadków. Ponieważ nie było żadnych zabezpieczeń typu renty odszkodowania etc. Ofiara wypadku była skazana już tylko na zebranie. Ilość żebrzących w tamtych czasach była bardzo wysoka.

- ostatnia z bardzo istotnych wad w 19w to skłonność do cyklicznych kryzysów nad produkcja. W trakcie kryzysu produkcja była ograniczona. Zwalniano masowo pracowników. Rosło, zatem bezrobocie i spadała stopa życiowa, która i tak nie była wysoka. Wady kapitalizmu były dostrzegane przez intelektualistów, co znajdowało wyraz w literaturze, i nie tylko w literaturze pięknej.

Pojawiła się wówczas ideologia nazywana socjalistyczną, zgodnie, z która formułowano program nie naprawy kapitalizmu, lecz jego likwidacji. Zaczęły powstawać związki zawodowe a także polityczne partie o charakterze socjalistycznym. W 1848 przez Europe przetoczyła się fala zamieszek o podłożu ekonomicznym, która ogarnęła również Wielkopolskę. Aczkolwiek w wlkp. przybrała formę powstania narodowego (Wiosna ludów). W trakcie tych zamieszek nazywanych wiosna ludów Karol Marks (urodzony w 1818), Niemiec żydowskiego pochodzenia wraz z przyjacielem fryderykiem Engelsem publikowali broszurę zatytułowaną „Manifest komunistyczny”. Rozpoczyna się ona od słów: Widmo krąży po europie, widmo komunizmu, a kończy się sławnym hasłem proletariusze wszystkich krajów łączcie się, w broszurze tej został po raz pierwszy wyraźnie sformułowany program obalenia kapitalizmu.

Podobne wydarzenia miały miejsce w Paryżu 1870 i otrzymały nazwę „komuna paryska”. Karol Marks grubo wcześniej musiał emigrować do liberalnej Anglii gdzie przebywał aż do swojej śmierci w roku 1883.

Przebywając w Londynie Mark przystąpił do pracy nad dziełem zatytułowanym „kapitał”, które pisał do końca życia i które w momencie jego śmierci nie było ukończone. Ostatecznej redakcji kapitału dokonał fryderyk Engels już po śmierci Marksa. Kapitał to dzieło o rozmiarach ogromnych jest bardzo wnikliwą analizą funkcjonowania systemu kapitalistycznego i stało się czymś w rodzaju świętej księgi ruchów socjalistycznych i komunistycznych. Jego lektura była tak trudna, że w żadnym razie nie nadawało się ono do studiowania przez robotników, dlatego opracowano ogromną ilość broszur, w których językiem prostym, inni autorzy wyłożyli podstawowe tezy.

Podstawowa teza to zjawisko wyzysku polegające na tym, że kapitalista nie płacił za całość wykonywanej przez pracownika pracy. Tę nieopłaconą cześć Marks nazwał wartością dodatkową i twierdził ze zysk kapitalisty pochodzi z wartości dodatkowej. W kapitale zawarł analizę długofalowych trendów, które jego zdaniem miały doprowadzić do upadku kapitalizmu twierdził, że istnieje tzw. tendencja malejących stopy zysku i tendencja do koncentracji kantalu.

Malejąca stopa zysku i koncentracja kapitału miała jego zdaniem doprowadzić do stanu, w którym łatwo będzie obalić władze kapitalistów i wprowadzić w to miejsce własność ogólnospołeczną.

Marks w swoim dziele nie zawarł szczegółowych wskazówek jak mogłaby funkcjonować gospodarka oparta na własności ogólnospołecznej. Przewidywał jedynie ze będzie to gospodarka planowa, że nie będzie oparta o pieniądz, który zniknie, że ludzie będą pracować nie dla zarobku, lecz dla radości wynikającej z pracy dla doba innych. Zanegował, zatem pochodząca od Adama Smitha korzyści egoizmu. Tendencje, o których pisał Marks rzeczywiście były w 19 stuleciu obserwowane i razem z innymi okolicznościami (1 wojna światowa) doprowadziły do skutecznej rewolucji w Rosji i nieskutecznych rewolucji w Niemczech i na Węgrzech.

Ustrój, o którym wspominał Marks miał być rajem na ziemi. W stworzonej w 35lat po jego śmierci bardzo prędko stal się piekłem na ziemi. Marks za to jednak nie ponosi odpowiedzialności gdyż był to idealista głęboko więżący w możliwość budowy raju tak samo jak Chrystus nie ponosi odpowiedzialność za wszystko to, co z jego imienia na ustach robiono po jego śmierci.

KEYNESIZM

John Keynes 1889-1946

Po 1 wojnie światowej kraje kapitalistyczne przez 10 lat przezywały okres nadzwyczajnej koniunktury rosły dochody rosła produkcja, zatrudnienie, można było się spodziewać ze będzie to trwać w nieskończoność.

Ekonomiści do dziś się sprzeczają o przyczynach załamania, które nastąpiło w październiku 1929 w tzw. czarny wtorek rozpoczął się się spadek cen akcji na giełdzie nowojorskiej i był to początek największego załamania w dziejach ludzkości. Po kilku latach (2) produkcja obniżyła się o 60% poziomu stanu z 1928.

Najbogatsze kraje nawet popadły w ubóstwa, rozlało się ogromne bezrobocie a w ślad za tym zrodziły się ideologie populistyczne.

Popularność idei komunistycznych narodowo socjalistycznych jak w Niemczech wyrosła na bazie wielkiego kryzysu. Można sądzić ze gdyby nie on historia potoczyłaby się w ogóle inaczej.

Zgodnie z ideologia liberalna najbardziej skuteczna działalność pastwa było powstrzymywanie się, od jakichkolwiek interwencji gospodarczej.

W połowie lat 30 panowała powszechna depresja i wyglądało ze nie ma z niej wyjścia.

W roku 1932 wybory prezydenckie w USA wygrał Roselwelt i w trakcje jego prezydentury zgłosił się do niego Brytyjczyk z nazwiskiem Keys który zaproponował prezydentowi zupełnie nowy rodzaj polityki gospodarczej.

Drugie prezydenckie wybory w 1936 wygrał pod hasłem nowej polityki gospodarczej, która w języku angielskim nosiła nazwę New Deal- nowy ład. W tym, że roku ukazała się książka autorstwa Johna Keynesa pt: ogólna teoria zatrudnienia procenta i pieniądza. W tej książce tej Keyns zanegował podstawowe tezy liberałów a w szczególności przekonanie, że nie ingerencja państwa jest pożyteczna.

Keynes twierdził, że przyczyna utrzymującej depresji jest popyt i jeżeli ze strony ludności popyt nie rośnie to jest tylko 1 podmiot, który może go stworzyć, ten podmiot o rząd.

Większość swojej pracy opublikowanej w 36, Keynes poświęcił na temat rozmiarów finansów ingerencji państwa. Ingerencja zbyt mała była by, bowiem nie skuteczna z zbyt duża prowadziłaby do inflacji. Jedna z podstawowych tez Keynesa to teza o równowadze przy niepełnym zatrudnieniu.

Liberałowie uważali ze, jeżeli gospodarkę pozostawić samej sobie to pojawi się równowaga na wszystkich rynkach, również na rynku pracy, czyli zniknie bezrobocie.

Keynes Twierdził ze gospodarka pozostawiona sama sobie osiąga stan równowagi na wszystkich rynkach z wyjątkiem rynku pracy, czyli osiąga stan jak to nazywał przy niepełnym zatrudnieniu.

Polityka „New deal” polegała na tworzeniu popytu za pomocą państwowych wydatków przeznaczonych na zasiłki, różne inwestycje, drogi, linie energetyczne, kanały, elektrownie, wydatki zbrojeniowe.

Kiedy rozpoczął się wielki kryzys liberałowie głosili hasło:, gdy społeczeństwo ubożeje rząd powinien być 1 wśród oszczędzających, natomiast hasło Keynesa brzmiało:, gdy społeczność ubożeje, rząd powinien być 1 wśród rozrzutnych.

Karierę zrobiło powiedzenie Keynesa na temat nieczynnych kopalń węgla: podzielmy bezrobotnych górników na 2 grupy: 1 grupa będzie ładować dolary do pustych butelek i zasypywać w nieczynnych kopalniach węgla, tej grupie rząd będzie płacił za robotę, druga grupa powinna wydobywać bezpłatnie.

Polityka keynesowska okazała się skuteczna świat kapitalistyczny został wyciągnięty z kryzysu pod koniec lat 30 i z przerwa na 2 wojnę, swiatowa polityka keynesowska prowadzona była aż do lat 70 XX w.

Dopiero zjawisko nazwane stagflacją spowodowało, że politykę tę zaczęto podważać.

W USA w roku 1944 w Breton Woods zostało zawarte porozumienie międzynarodowe, którego założycielem był Keynes. Porozumienie to na wprowadzenie stałego kursu walut zachodnio europejskich, które pozostawały w tym samym stosunku do dolara, ten sztywny kurs trwał do lat 70 XX stulecia. Za instrumentem jego utrzymywania były 2 instytucje, czyli bank światowy oraz międzynarodowy fundusz narodów.

Porozumienie z Breton Woods załamało się, gdy trapiona problemami gospodarczymi Wielka Brytania bez ostrzeżeń w 1971 zdewaluowała funta szterlinga.

Polityka prowadzona w stylu Keynesa okazywała się na tyle skuteczna ze po 2 wojnie światowej nie nastąpiło żadne poważniejsze załamanie, Można jedynie, dodać, iż rządy niejednokrotnie przesadzały z keynesowska polityka gdyż narodowe wydatki były o wiele za duże, co prowadziło do inflacji i spowalniania wzrostu. Za to Keynes nie ponosi jednak odpowiedzialności gdyż osobiście bardzo mocno naciskał/ przestrzegał na nie nadużywanie instrumentu popytu.

MONETARYZM

W latach, 70 kiedy okazało się ze keynesowskie narzędzia stymulowania popytu zawodzą, pojawił się nurt należący do liberalizmu, nazwano go monetaryzmem. Główne nazwisko w tym nurcie to Milton Friedman laureat Nobla z 73. Główna teza monetaryzmu jest zaprzeczanie tego, co mówił Keynes. Monetaryści uważali, że dodatkowy popyt utworzony przez państwo częściowo wywołuje wzrost produkcji, ale wkrótce potem pojawia się inflacja, która prowadzi spadku produkcji.

Jedynym trwałym rezultatem państwach wydatków są wyższe ceny, które już nie spadają.

Temat: Ustroje gospodarcze

Tezy sformułowane jeszcze przez A.S wskazują na to, iż przyczyną bogactw narodów jest ustrój demokratyczny gospodarki rynkowej.

Zostały potwierdzone w XX stuleciu po 2 wojnie światowej. Punkt wyjścia Korei północnej i południowej był w 1953 ten sam (po wojnie domowej). A obecnie Korea północna jest krajem zacofany stającym stale na krawędzi głodu, a Korea południowa krajem bogatym o potężnej gospodarce znanym na całym świecie. To samo można powiedzieć o republice federalnej Niemiec a NRD. Podobnie w 1939 Polska była krajem porównywalnym z Włochami, a obecnie Włochy są światowa potęgą. A polska po 20 latach gospodarki rynkowej, po latach szybkiego rozwoju jest krajem nadal przeciętnym.

Z powyższych obserwacji płynie wniosek, że najskuteczniejszą determinantą dobrobytu i rozwoju jest ustrój gospodarczy.

Czynność gospodarcza: jest to czynność wykonywana po to, aby zwiększyć zasób środków materialnych pozostających do dyspozycji wykonującego bądź zapobiec zmniejszeniu się tego zasobu, bądź też zmienić płynnośc tego zasobu.

Zasób jest tym bardziej płynny im łatwiej jest go zamienić na gotówkę.

Dobro, które ma wysoki popyt jest bardziej płynne niż dobro, na które popytu nie ma.

Lokata w banku jest wysoko płynna a najbardziej płynna jest gotówka.

Czynność gospodarczą można pogrupować według kryterium wagi makroekonomicznej.

Im wykonanie pojedynczej czynności pociąga za sobą większe skutki makroekonomiczne tym czynność gospodarcza ma większa wagę.

Podniesienie akcyzy na paliwo to czynność o wysokiej wadze.

Zmiana stopy opodatkowania obywateli ma jeszcze wyższa wagę.

A taka bardzo wysoką wagę ma zmiana stopy procentowej dokonanej przez bank centralny.

Podniesienie podatków od psów posiada wagę niewielką, bowiem obowiązuje a określonym obszarze, nie wszyscy posiadaj psy, nie wszyscy go płacą.

Jeszcze niższą wagę ma zmiana cen pieczywa u piekarza.

PARCELACJA (str29)

Na osi poziomej zaznaczone są grupy czynność ugrupowane według wagi makroekonomicznej. Im grupie przyporządkowana jest niższa cyfra tym waga jest wyższa.

Na osi pionowej zaznaczone są stroje gospodarcze. Im ustrój jest bardziej liberalny tym krótszy jest odpowiadający mu zakreskowany odcinek linii poziomej puszczonej od tego ustroju, tym mniej jest w nim, zatem czynności zastrzeżonych bądź nakazanych przez państwo.

Jeśli tych czynności jest dostatecznie dużo (poczynając od punktu 3) na osi pionowej ustrój przestaje być liberalny i staje się etatystyczny. Ustrój etatystyczny to ustrój, którym sporą ilość czynności bądź nakazano bądź zastrzeżono dla państwa.

Przez większość historii ludzkości społeczeństwa podzielone były na grupy, do których przynależność dziedziczyło się po matce, a które charakteryzowały się różnym obszarem wolności gospodarczej. W Polsce przed rozbiorem były 4 takie stany (szlachta, mieszczanie, chłopi, Żydzi). Największy obszar swobody miała szlachta. Chłopi-wcale.

Podobnie stanowym społeczeństwem była RPA za czasów apartheidu, hitlerowska III Rzesza czy USA do wojny secesyjnej.

Załączony schemat ilustruje to zróżnicowanie.

Ustrój kapitalistyczny a socjalistyczny.

Ustrój kapitalistyczny charakteryzuje się dopuszczania możliwości posiadania na własność przez obywatela dóbr w wielkiej ilości i zróżnicowanej. Można być właścicielem banku, lini kolejowej, wielkiego przedsiębiorstwa, ziemi etc.

W ustroju socjalistycznym możliwość posiadania na własność jest ograniczona do dóbr osobistych. Tak było w Chinach za czasów Maoce Tunga.

Gospodarka rynkowa a gospodarka centralno planowana.

Gospodarka rynkowa jest wtedy, kiedy zasadniczym motywem prowadzenia działalności gospodarczej jest zysk. Gospodarka centralno planowana jest wtedy, gdy działalność gospodarcza prowadzona jest na rozkaz ( dyrektywą lub planem dyrektywnym). Oparta tzw. limitami, czyli zastrzeżeniami brzmiącymi jak następuje:

- nie wolno, zużyć więcej niż, nie wolno zatrudnić więcej niż, nie wolno wydać więcej niż.

Ustrój demokratyczny jest wtedy, gdy bądź całe bądź uprzywilejowane jego stany posiadają zmiany ustroju bądź jego zasadniczych cech.

Ustrój jest dyktatorski wtedy, gdy władza taka możliwość posiada.

Temat; PRODUKT KRAJOWY BRUTTO

PKB jest to suma wartości (cen) wszystkich dóbr, których produkcja została w danym okresie zakończona i nie będą dalej przetwarzane oraz usług, które nie służą do wyświadczania dalszych usług (usługi o charakterze finalnym).

PKB w ujęciu globalnym jest pod wskaźnikiem potęgi, a w ujęciu na 1 mieszkańca jest pod wskaźnikiem zamożności w społeczeństwie w tym kraju. W rocznikach statystycznych PKB jest podawany w dolarach w USA. Usługi, które liczą się do PKB musza spełniać warunki:

- musza mieć charakter finalny

- muszą być świadczone odpłatnie

Usługi są traktowane dość szeroko gdyż zalicza się do nich:

- wynajęcie mieszkania czy jego obrzęk

- wydanie w leasing obiektu

- złożenie lokaty do banku

- udzielenie kredytu

- wydzierżawienie ziemi.

Praca zawodowego oficera, wykładowcy, urzędnika czy nawet prezydenta jest usługa wliczona w PKB, podobnie jak praca aktora czy sportowca.

Ponieważ PKB na mieszkańca powinien być wskaźnikiem dobrobytu a im społeczeństwo bogatsze tym większy odsetek ludności mieszka we własnych domach, mieszkaniach, dlatego ten fakt musi być wzięty pod uwagę,

Jest on brany pod uwagę w taki sposób, że do PKB wliczana jest wartość hipotetycznych czynszów, które właściciele mieszkań domów musieliby płacić gdyby musieli je wynajmować

PKB jest rocznikiem statystycznym podawanym w 2 tabelach. Jedna to PKB cen bieżących a 2 to PKB według parytetu siły nabywczej

Według cen bieżących PKB jest obliczane następująco: PKB w walucie krajowej jest mnożone przez średni kurs dolara w okresie, dla którego PKB zostało naliczone.

PKB według parytetu siły nabywczej bierze pod uwagę fakt, że siła nabywcza jest różna w różnych krajach.

Przykładowo: 1 bochenek w Polsce kosztuje 0, 5 dolara a w USA 1, 5 dolca. Jeśli będziemy liczyć metoda cen bieżących to 1 bochen przyniesie w USA 3 krotne PKB niż w Polsce. Aby to wyeliminować musimy PKB w Polsce pomnożyć razy 3. Jeden jest tylko kraj na świecie, w którym PKB liczone według cen bieżących równa jest PKB według siły nabywczej. Ten kraj to USA.

Obecnie przyjmuje się ze kraj jest potęgą globalna, jeśli PKB przekracza 1 tys. mld dolarów w ciągu roku. A społeczność uważa się za zamożną, jeśli PKB na 1 mieszkańca rocznie przekracza 20 tys. dolców.

Największe potęgi gospodarcze świata		Globalnie w miliardach $	Na mieszkańca a w$
1	USA	12400	35000
2	Chiny	8600	7000
3	Japonia	4000	27000
4	Indie	3800	3000
5	Niemcy	2400	35000
6	Wielka Brytania	1900	30000
7	Francja	1800	29000
8	Włochy	1700	26000
9	Brazylia	1600	12000
10	Rosja	1600	10000
11	Hiszpania	1200	29000
12	Kanada	1100	30000
13	Republika Korei	1000	22000
14	Meksyk	1000	10000
15	Indonezja	900
23	Polska	600	15000

W każdej gospodarce istnieje tak zwana ,,szara strefa", czyli nierejestrowana działalność gospodarcza. Owa nierejestrowana działalność jest przez statystyków szacowana. o Te szacowane PKB jest podnoszona. W Europie istnieje taka prawidłowość, że im dalej na południe tym szerszy zakres szarej strefy.

Obliczanie PKB praktycznie dokonywane jest temu, że firmy płacą podatek VAT. VAT jest to podatek od wartości dodanej w wartość dodana jest to wartość, o którą zwiększa się cenę produktu w danej firmie.

Wartość dodana w kopalni żelaza to 150zł, tyle wynosi cena rudy. Koszt przetopu tej rudy w hucie to 50zł. Cena wynosi 200zł a wartość dodana w hucie to 50zł. Koszt przetworzenia stali surowej na drut to 100zł. Cena drutu wynosi 300zł, a wartość dodana 100zł. Koszt utworzenia gwoździ z drutu 100zł ich cena wynosi 400zł, a cena dodana w tym zakładzie 100zł.

PKB wzrosło dzięki wytworzeniu tej partii gwoździ o 400zł i te 400zł jest suma wartości dodanej w 4 fabrykach.

Ponieważ każda firma płaci podatek o wartości dodanej, który jest jej stałym procentem, a firmy, co miesiąc odprowadzają ten podatek do urzędów skarbowych. Z informacji tych korzysta tez urząd statystyczny i oblicza PKB za każdy miesiąc.

Najistotniejszy jest PKB w ujęciu rocznym i w tym ujęciu figuruje w międzynarodowych porównaniach.

Saldo handlu zagranicznego jest wliczane do pkb. Jeśli import jest wyższy od exportu to o ta nadwyżkę pkb jest pomniejszany, natomiast, gdy export góruje nad importem to o ta nadwyżkę pkb jest powiększane. Podobne jest z saldem zapasów w gospodarce, jeśli w ciągu roku ilość zapasów na 31.12 spadła, to o ten spadek pkb jest pomniejszane. Jeśli ilość zapasów na koniec roku jest większy od zapasów na koniec roku poprzedniego, to o tę nadwyżkę pkb jest powiększane.

Handel zagraniczny a kurs waluty krajowej w stosunku do waluty obcej.
Umocnienie się krajowej waluty w stosunku do waluty zagranicznej powoduje, że opłacalność exportu spada, a importu rośnie. Ponieważ od kilku już lat złotówka umacnia się zarówno w stosunku do dolara jak i do euro eksport w Polsce rośnie wolniej od importu w rezultacie, czego hamowany jest krajowy produkt brutto i rośnie ujemne saldo handlu zagranicznego. Wobec szybkiego tempa wzrostu gospodarczego proces ten nie jest na razie niebezpieczny chodziarz budzi zaniepokojenie ekonomistów, prowadzi, bowiem do wzrostu zadłużenia kraju za granicą, co stwarza groźbę wybuchy kryzysu finansowego, który polega na szybkim wykorzystaniu rezerw dewizowych znajdujących się w dyspozycji zagranicznych podmiotów. Taki kryzys przeszły Węgry oraz Rosja już w okresie transformacji.

Temat; Nierównowaga gospodarcza

Twierdzenia ekonomistów liberalnych o tym, że gospodarka pozostawiona samej sobie automatycznie osiąga stan równowagi na wszystkich rynkach są nie do końca prawdziwe w rzeczywistości, bowiem w gospodarce rynkowej istnieje zawsze nierównowaga podażowa, czyli nadwyżka podaży nad popytem.

Twierdzenia ekonomistów marksistowskich o tym, że gospodarka centralnie planowana będzie stale zrównoważona tez nie były prawdziwe. W gospodarce centralnie planowanej zawsze istniała nierównowaga popytowa, czyli nadwyżka popytu nad podażą.

Nierównowaga typu podażowego jest rezultatem powszechnej pogoni za zyskiem.

Zysk powstaje wtedy, kiedy się mało kupuje a dużo sprzedaje. Jeśli cała gospodarka nastawiona jest na minimalizacje zakupów i maksymalizacje sprzedaży jej rezultatem jest nierównowaga podażowa w tym tez kierunku idzie postąp techniczny jest on nastawiony na minimalizacje zużycia materiałów i maksymalizacje produktu jednostki.

Nierównowaga podażowa na rynku dóbr konsumpcyjnych owocuje konkurencją o klienta, co przejawia się w podsuwaniu coraz to bardziej wyszukanych produktów, różnego rodzaju promocjach, obniżaniu cen i powszechnej uprzejmości sprzedawców.

W podobny też sposób przejawia się nierównowaga podażowa na innych rynkach. Jej najpoważniejszą wadą to nierównowaga podażowa na rynku pracy, czyli permanentne bezrobocie. Nierównowaga podażowa napędza postąp techniczny wynalazki pojawiają się w krajach o równowadze podażowej.

Nierównowaga popytowa powstaje w krajach o centralnym planowaniu a spowodowana jest specyficznym typem zarządzania gospodarką. Zarządzanie gospodarką przypomina dowodzenie armią w czasie wojny.

Plan ogólnokrajowy buduje komisja planowania gospodarczego i dzieli go na poszczególne resorty odpowiedzialne za realizacje fragmentów tego planu, resorty dzielą swój plan na zjednoczenia odpowiedzialne za realizację jego fragmentów, zjednoczenia na poszczególne przedsiębiorstwa a przedsiębiorstwa na poszczególne zakłady.

Plan wszystkich jednostek podległych składał się na plan jednostki nadrzędnej, jednostka nadrzędna formułowała propozycje planu produkcji dla podległych sobie jednostek i równocześnie formułowała propozycje przydziału środków niezbędnych do realizacji planu produkcji.

Ponieważ plan jednostki nadrzędnej był suma planów jednostek podległych, jednostka nadrzędna była zainteresowana w tym aby plany jednostek nadrzędnych były dobrze zabezpieczone czyli w miarę niskie i zabezpieczone w duże ilości Śródków do ich realizacji.

Pojawiała się, zatem powszechna tendencja do obniżania produkcji (sprzedaży) i maksymalizacji środków do produkcji (zakupów) w rezultacie powstawała nierównowaga popytowa, czyli zjawisko dokładnie odwrotne od nierównowagi podażowej, gdyż wywołuje dokładnie odwrotne tendencje na rynku dóbr konsumpcyjnych.

Nierównowaga popytowa przejawiała się w bardzo skąpej ofercie towarowej, permanentnych brakach, w pogardliwym traktowaniu klientów i w braku jakiegokolwiek postępu technicznego. Powszechna konkurencja o dobra konsumpcyjne spowodowała podwyższony poziom agresji wśród mieszkańców stała się przyczyną poszukiwania znajomości wśród sprzedawców, łapownictwa itp.

Nierównowaga popytowa przejawiała się również na rynku pracy, co przejawiało się w powszechnym braku rąk do pracy. W ostatnich latach gospodarki centralnie planowanej na jednego poszukującego prace w urzędzie pracy czekało 250 ofert. Doprowadziło to do wprowadzenia przymusu pracy z początkiem lat 80 w naszym kraju, polegał on na tym, że każdy między 18 a 40 roku życia każdy mężczyzna miał obowiązek wykonywać prace zarobkowa, jeśli jej nie podejmował podlegał każe więzienia.

Ten nadmiar popytu na prace sprowadził do powszechnego lekceważenia obowiązków przez pracowników, przejawiał się on miedzy innymi w tym ze w piątek po południu w centrum poznania, co czwarty mężczyzna był pijany. Konsumpcje rozpoczynali oni w piątek rano w zakładach pracy. Nierównowaga zarówno popytowa jak i podażowa ma tendencję do samo pogłębiania.

Samo pogłębianie polega na tym, że jeśli nierównowaga już się pojawi to uruchamia ciąg przyczyn i skutków, które w rezultacie pogłębiają ta nierównowagę. Dobrym tego przykładem jest rynek pracy, jeśli w kraju panuje bezrobocie, czyli nierównowaga podażowa na rynku pracy ludzie w obawie o utratę pracy pracują wydajniej w rezultacie na stanowisko zajmowanym przez 4 pracowników może pracować 3 a ten 4 zwolniony powiększa bezrobocie. Jeśli brakuje rąk do pracy pracownicy nie boja się bezrobocia, lekceważą swoje obowiązki, więc spada wydajności w rezultacie, czego na stanowisku zajmowanym przez 4 pracowników trzeba zatrudnić piątego, w rezultacie niedobór rąk do pracy jeszcze bardziej rośnie.

Temat; Wzrost gospodarczy

Jest to proces polegający na tym, że z okresu na okres rośnie PKB, kraje wysoko rozwinięte są wysoko rozwinięte, dlatego że przez długi okres czasu miały wzrost gospodarczy wyższy niż kraje dzisiaj nierozwinięte.

Tempo wzrostu gospodarczego zależy od wielu czynników, ale przede wszystkim zależy od stopy inwestycji, czyli od procentowego udziału inwestycji w PKB, ten udział wynosi przeciętnie 20%, ale jeżeli jest wyższy owocuje to szybszym tempem wzrostu.

Jeśli Polska ma osiągnąć poziom przeciętny dla starych krajów unii europejskiej musi mieć przez dziesiątki lat wzrost gospodarczy wyższy niż mają te kraje. W związku z tym musi mieć wyższa stopę inwestycji.

Stopa wzrostu to podany w procentach ułamek, który z roku na rok PKB rośnie, jeśli niema wzrostu gospodarczego, co się też zdarza mówimy, że kraj przeżywa tak zwaną stagnację, jeśli PKB spada mówimy, ze kraj przeżywa recesję gospodarczą.

Wszystkie kraje, które z początkiem lat 90 wprowadziły u siebie gospodarkę rynkowa w miejsce centralnie planowanej przeszły tak zwaną recesję transformacyjna, czyli załamanie produkcji spowodowane reformami rynkowymi.

Recesja transformacyjna była w Polsce wyjątkowo głęboka, ale trwała najkrócej wśród wszystkich państw transformujących się. W latach 90 i 91 PKB spadł w Polsce do 70% poziomu z roku 89. Spadek aczkolwiek znacznie wolniejszy trwał również do polowy roku 92 a w drugiej połowie rozpoczął się wzrost. Wzrost ten był już na tyle wysoki. że w sumie w roku 92 PKB wzrósł o 1% w następnych latach wzrost przyśpieszał osiągając w drugiej połowie lat 90 7% do 8% rocznie.

W roku 99 nastąpiło załamanie tak szybkiego tempa wzrostu i przez następne 4 lata wzrost, co prawda trwał, ale był bardzo powolny około 2% rocznie. Rozpoczynając od roku 2002 wzrost znów przyspiesza, od 3 lat przekracza już 5% rocznie, co wobec faktu, że stare kraje unii europejskiej maja tempo wzrostu przeciętnie 1,5% rocznie rokuje nadzieje na ich dogonienie. Szacuje się, że w roku 2008 stopa wzrostu przekroczy 6%.

Tempo poniżej 3% uważane jest za niskie, od 3% do 5% za średnie, od 5% do 7% tempo wysokie, a powyżej 7% jest to tak zwane tempo tygrysie, którego nazwa pochodzi od krajów dalekiego wschodu (Japonia, Korea Południowa, Tajwan, Singapur, Tajlandia, Filipiny, Indonezja), które to kraje miały przez wiele lat bardzo wysokie tempo i z tego powodu były nazywane tygrysami wschodnio azjatyckimi.

W drugiej połowie lat 90 zagraniczni publicyści nazywali Polskę tygrysem europy środkowej przede wszystkim, dlatego że w pozostałych krajach tej części kontynentu panowała bądź stagnacja lub tempo wzrostu było powolne, gdyż w tych krajach nie przeprowadzono tak radykalnych reform.

Tempo wzrostu gospodarczego ma znaczenie nie tylko na przyszłość, ale tez ma bardzo, poważny wpływ na poziom bezrobocia w Polsce. Do nie dawna panowała 100% zależność miedzy tempem wzrostu a poziomem bezrobocia, jeśli tempo wzrostu przekraczało 5% bezrobocie spadało natomiast, gdy spadało poniżej 5% to bezrobocie rosło.

Modele wzrostu są to równania, w których po lewej stronie figuruje stopa wzrostu a po prawej formuła ujmująca czynniki, które ten wzrostu wywołują najprostszy model to tak zwany model jedno czynnikowy, w którym figuruje ilość produkujących PKB oraz ich wydajność.

Model jednoczynnikowy:

Wzór: deltaPKB/PKB = deltaZ/Z + deltaW/W + (deltaZ/Z * deltaW/W)

Delta to przyrost. deltaPKB/PKB to stopa wzrostu PKB, deltaZ/Z to stopa wzrostu zatrudnienia a deltaW/W to stopa wzrostu wydajności, natomiast (deltaZ/Z * deltaW/W) to stopa wzrostu produktu z tytułu przyrostu wydajności nowo zatrudnionych.

Model dwuczynnikowy bazuje na fakcie, iż wzrost dokonuje się wtedy, gdy rośnie zatrudnienie, ale również wtedy, kiedy rośnie kapitał przy pomocy, którego PKB jest wytwarzany.

Wzór: deltaPKB/PKB = [(deltaZ/Z) * z] + [(deltaK/K) * k]

deltaZ/Z to stopa wzrostu zatrudnienia deltaK/K to stopa wzrostu kapitału produkcyjnego, z to współczynnik efektywności przyrostu zatrudnienia, k to czynnik efektywności przyrostu kapitału.

Współczynnik efektywności to liczba wskazująca, o jaki ułamek procenta wzrośnie PKB, jeśli czynnik, przy którym stoi współczynnik efektywności wzrośnie o 1%. Przykładowo dla Egiptu z wynosi 0,1, a k 0,9 oznacza to, że wzrost zatrudnienia w Egipcie jest bardzo mało efektywny a wysoko efektywny jest wzrost kapitału, odwrotnie jest w Kanadzie, z wynosi 0,9 a k 0,1 oznacza to, że w Kanadzie wysoce efektywny jest wzrost zatrudnienia a mało efektywny wzrost kapitału.

str. 1

---