Budowa i rola tkanki nabłonkowej okrywającej i wyściełającej

Tkanki nabłonkowe leżą na warstwie tkanki łącznej właściwej, z którą kontaktują się przez błonę podstawną membrana basalis.

Zbudowane są z komórek ściśle do siebie przylegających.

Ubogie są w istotę międzykomórkową.

Okrywają ciało, wyścielają jamy i przewody ciała.

Mogą wywodzić się ze wszystkich listków zarodkowych.

Nabłonki okrywające oddzielają wnętrze organizmu od środowiska zewnętrznego .

U bezkręgowców są jedno warstwowe, zaś u kręgowców wielowarstwowe.

Wielowarstwowy płaski nabłonek zbudowany z wielu warstw komórek, znajduje się na powierzchni łącznotkankowej skóry właściwej jako tzw. naskórek.

Naskórek pełni funkcję ochronną przed urazami mechanicznymi, utratą wody, czynnikami chorobotwórczymi, oraz przed promieniami ultrafioletowymi-dzięki temu, iż występują tu komórki zawierające melaninę, barwnik pochłaniający promienie UV .

Składa się z 6-20 warstw komórek.

Komórki (wypełnione białkiem keratyną, filagryną i inwolukryną) zewnętrznych warstw naskórka rogowacieją i złuszczają się, a ich miejsce zajmują nowe ,powstające w wyniku intensywnych podziałów mitotycznych w głębszych warstwach naskórka -stąd nazwa nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący.

Głębiej położone komórki są sześcienne, a warstwa podstawna zbudowana jest z komórek walcowatych.

Trudno dokonać całkowitego podziału nabłonków na okrywające i wyściełające.

Często dany nabłonek pełni obie te funkcje, np.nabłonek jednowarstwowy płaski wyścieła naczynia krwionośne, naczynia limfatyczne ale też pokrywa błony surowicze np. opłucną

rys. Nabłonek wielowarstwowy płaski

Nabłonki wyściełające pokrywają powierzchnię narządów wewnętrznych, wyściełają jamy ciała oraz przewody wewnętrzne. Chronią przed urazami chemicznymi i mechanicznymi. Nabłonki wyściełające mogą posiadać rzęski, skierowane do wnętrza wyścielanego przewodu, gdzie pełnia różne role w zależności od rodzaju nabłonka.

Z punktu widzenia budowy, nabłonki dzielimy na jednowarstwowe i wielowarstwowe.

nabłonek jednowarstwowy płaski wyścieła pęcherzyki płucne, naczynia krwionośne, naczynia limfatyczne . Pokrywa błony surowicze: opłucną otrzewną, osierdziową.

rys. Nabłonek jednowarstwowy płaski

nabłonek jednowarstwowy sześcienny zbudowany z komórek ,których wysokość jest równa szerokości.

Wyściela pęcherzyki tarczycy i gruczołu mlekowego występuje w oskrzelikach, kanalikach nerkowych, w siatkówce oka, oraz na powierzchni jajników.

rys. Nabłonek jednowarstwowy sześcienny

nabłonek jednowarstwowy walcowaty zbudowany jest z komórek palisadowych o biegunowym ułożeniu organelli. Jądra leżą przy podstawie, a aparat Golgiego nad jądrem.

Wyściela żołądek, jelito cienkie-tu komórki pełnią przede wszystkim funkcję wydzielniczą lub chłonną, Komórki tego nabłonka maja na powierzchni mikrokosmki (nabłonek jelitowy) lub rzęski (nabłonek jajowodu). Pomiędzy komórkami nabłonka występują jednokomórkowe gruczoły , wydzielające śluz, chroniąc nabłonek przed uszkodzeniem .

rys. Nabłonek jednowarstwowy walcowaty

nabłonek jednowarstwowy wielorzędowy (migawkowy) zbudowany z komórek o różnych wysokościach, dlatego daje obraz pozornej wielowarstwowości (rzekomowielowarstwowy).

Na wolnej powierzchni posiada rzęski lub stereocylia (duże mikrokosmki - wypustki cytoplazmatyczne z mikrofilamentami aktynowymi). Stałe ruchy rzęsek, w które wyposażone są komórki tego nabłonka usuwają z przewodów np. oddechowych cząstki kurzu, pyły.

Wyściela drogi oddechowe (jamę nosowa, górną część gardła, krtań, tchawicę i oskrzela) oraz trąbkę słuchową i najądrza.

rys. Nabłonek jednowarstwowy wielorzędowy (migawkowy)

nabłonek wielowarstwowy płaski pokrywa powierzchnię ciała (naskórek), wyściela jamę ustną, przełyk, występuje w pochwie i przedniej części rogówki oka.

nabłonek wielowarstwowy przejściowy u człowieka jest wielowarstwowy sześcienny. Powierzchniowe komórki nabłonka są duże, sześcienne (komórki baldaszkowate). Zmienia grubość zależnie od stopnia wypełnienia pęcherza moczem. Wyściela pęcherz moczowy i cewkę moczową, występuje w miedniczkach nerkowych.

nabłonek wielowarstwowy cylindryczny występuje w spojówce oka, i w przewodach nosowo-łzowych.

---