JAK NAPISAĆ BIZESPLAN
Spis treści
Wprowadzenie
Co to jest biznesplan?
Trzeba mieć pomysł
Podział
Zasady opracowywania biznesplanu
Cechy
Wskazówki
Samodzielny biznesplan?
Elementy biznesplanu
Opis przedsięwzięcia
Dane o firmie
Analiza SWOT
Plan techniczny
Plan marketingowy
Ceny oferowanych wyrobów lub usług
Plan finansowy
Bilans
Przepływy pieniężne
Wyznaczanie progu rentowności
Źródła finansowania, czyli skąd wziąć pieniąze?
Kredyt u dosawcy
Krótkoterminowe papiery dłużne (commercial papers)
Zapotrzebowanie na kapitał obcy
Plan organizacyjny
Analiza wskaźnikowa
Wskaźniki płynności
Płynność wyrażona w cyfrach
Płynność niska czy wysoka?
Wskaźniki zadłużenia
Wyznaczanie rentowności
Dźwignia finansowa
Wskaźniki sprawności
Spojrzenie na dłuższy okres
Rachunek efektywności inwestycji
Podsumowanie
Najczęściej popełniane błędy
Wprowadzenie
Stan prawny na 20 września 2002 r.
Istota biznesplanu sprowadza się do wiedzy i sztuki robienia dobrych interesów oraz przekonania o tym zainteresowanych. Biznesplan sporządzają zarówno firmy, które rozpoczynają działalność, jak i już istniejące, które planują nowe przedsięwzięcia. Obu przyświeca podobny cel: chcą lepiej przygotować się do dalszej działalności z jednej strony, z drugiej zaś - uzyskać pieniądze potrzebne na inwestycje.
Wiedza zawarta w tym serwisie jest ważna nie tylko dla tych, którzy będą pisali biznesplan sami, ale też i dla tych, którzy zlecą jego opracowanie firmom zewnętrznym. Serwis jest kierowany do obu tych grup. Jeśli bowiem firma nie będzie sama pisała biznesplanu, lecz zleci to fachowcom, powinna również mieć pewną wiedzą dotyczącą podstawowych założeń tego dokumentu. Łatwiej będzie wówczas rozeznać się, czy przygotowany przez inną firmę biznesplan spełnia wszystkie istotne wymagania. Biznesplan nie jest zatem złem koniecznym.
Prawdą jest, że niektóre firmy osiągnęły sukces bez jego przygotowywania, ale czasy się zmieniają. Dzisiaj inwestorzy zanim zdecydują się powierzyć komuś swoje pieniądze, muszą być przekonani o zyskowności przedsięwzięcia. Chcą być pewni, że ich nie stracą. Niniejszy serwis bazuje na dostępnych na rynku praktycznych opracowaniach z zakresu pisania biznesplanów oraz na doświadczeniu osób i firm mających na co dzień do czynienia z omawianą problematyką.
Co to jest biznesplan?
Pojęcie "biznesplan" pochodzi z języka angielskiego (business plan) i ogólnie oznacza plan, projekt interesu, przedsięwzięcia. Biznesplan możemy rozumieć też jako "plan przedsiębiorstwa", który odnosi się najczęściej do planu gospodarczego i finansowego firmy. Biznesplan może także oznaczać "plan przedsięwzięć" na pewien czas, w określonym horyzoncie czasowym. Może być też rozumiany jako długoterminowy "plan inwestycyjny" czy też "plan rozwoju".
Pojęcie "biznesplan" nie jest więc określeniem jednoznacznym. Najważniejszą jego istotą jest pewien zarys zamierzeń, czyli plan na bliższą i dalszą przyszłość firmy, z ustaleniem środków i sposobów działania dla osiągnięcia założonych celów. Cele te będą, rzecz jasna, różne dla przedsiębiorcy, który dopiero otwiera działalność gospodarczą, a inne dla firmy o ustabilizowanej pozycji na rynku. Metodologia sporządzania i opracowywania biznesplanu dla różnych wariantów jest jednak na tyle zbliżona, że będzie - mam nadzieję - przydatna dla różnych grup przedsiębiorców.
Biznesplan jest prezentacją pomysłu na zrealizowanie danego przedsięwzięcia. Jednak jeszcze przed jego rozpoczęciem trzeba dokładnie przeanalizować te elementy, które będą decydować o możliwości jego zrealizowania. Biznesplan jest więc wstępną weryfikacją pomysłu.
Jest on sporządzany zwykle dla każdego większego przedsięwzięcia. Jest konieczny szczególnie tam, gdzie firma stara się o kredyt. Pomaga bowiem przekonać kredytodawcę o korzyściach płynących z realizacji przedsięwzięcia w nim opisywanego. Korzyści te bardzo interesują kredytodawców (najczęściej banki), ponieważ stanowią pewną gwarancję zwrotu udzielonego kredytu. Nie należy liczyć na to, że któryś z banków czy innych inwestorów wyłoży pieniądze na realizację pomysłu bez wcześniejszego obejrzenia biznesplanu. Ale pamiętajmy i o tym, że samo opracowanie biznesplanu jeszcze nie gwarantuje sukcesu. Jeśli okaże się, że nie uzyska on ostatecznej akceptacji banku, to zawsze należy zapytać o powody takiej decyzji. Może się bowiem okazać, że nieudzielając firmie kredytu na dane przedsięwzięcia, bank uchronił ją przed stratą, a niewykluczone, że również przed bankructwem.
Dzisiejsze przedsiębiorstwo już nie może pozwolić sobie na nieplanowanie. Niemal wszystkie analizy strategiczne brane są pod uwagę przez właścicieli, udziałowców, akcjonariuszy oraz potencjalnych inwestorów do określenia wartości przedsiębiorstwa i ryzyka, jakie towarzyszy jego funkcjonowaniu. Banki wykorzystują je do oceny wiarygodności finansowej - a zarządzający do zarządzania. Praktyka powstawania biznesplanów wskazuje, że w większości przypadków, szczególnie w grupie małych firm - biznesplan powstaje tylko wtedy, gdy zmusza do tego procedura bankowa związana z przyznawaniem kredytu. Okazuje się jednak, że są one bardzo pomocne przy kontrolowaniu i sterowaniu rozwojem firmy.
Podczas sporządzania biznesplanu bardzo wiele dowiadujemy się na temat rzeczywistej pozycji naszej firmy na rynku. Czasami dopiero wtedy po raz pierwszy uważniej przyglądamy się naszym klientom, gromadzimy różne dane na ich temat. To samo dotyczy konkurentów. Czasami okazuje się, że niektóre pomysły i założenia, na których firma buduje przyszłość, nie były prawidłowe. Albo odwrotnie - odkrywa niedostrzegane wcześniej obszary działalności.
Tak naprawdę sposób napisania biznesplanu decyduje o zdobyciu kapitału, bez którego, jak wiadomo, nie da się robić interesów. Jest on więc także narzędziem wspomagającym rozwój pomysłów, urzeczywistnianie ich. Dużo łatwiej jest przecież policzyć wszystko na kartce i tam wykryć ewentualny brak możliwości realizacji pomysłu niż zrealizować przedsięwzięcia, które mogą doprowadzić firmę do upadku, ponieważ nie obliczono faktycznego zapotrzebowania na kapitał.
Biznesplan traktowany jest jako podstawowe narzędzie pozyskiwania środków na finansowanie przedsięwzięć. Musi być więc tak napisany, aby potencjalni inwestorzy byli pewni, że autorzy planu dokładnie przemyśleli przedstawiony program i dysponują odpowiednimi obliczeniami oraz analizami potwierdzającymi powodzenie tego projektu. W biznesplanie autorzy przekazują przyszłym inwestorom ocenę szans i możliwości oraz ryzyka związanego z udostępnieniem kapitału, przy czym ocena ta powinna być w 100% realistyczna.
Kiedy bank przymierza się do udzielania kredytu, należy przygotować się na pytania dotyczące ilości potrzebnych pieniędzy czy też oceny dochodowości naszego przedsięwzięcia, co jest równoznaczne z możliwością spłaty kredytu wraz z odsetkami. Czasami może pojawić się również pytanie, czy po udzieleniu pożyczki równowaga pomiędzy kapitałami własnymi a kapitałami obcymi (czyli długiem) nadal będzie utrzymywała się na rozsądnym poziomie? Z pewnością odpowiedzi na te i inne pytania bank będzie poszukiwał w biznesplanie.
ZAPAMIĘTAJ:
Dobrze przygotowany biznesplan to połowa sukcesu przedsiębiorcy rozpoczynającego działalność lub planującego znaczące przedsięwzięcia.
Trzeba mieć pomysł
Najważniejszy przy przygotowaniu biznesplanu jest pomysł. Wybierając rodzaj działalności, warto kierować się posiadanym wykształceniem i doświadczeniem. Zawsze łatwiej jest bowiem poruszać się w dziedzinie, którą znamy. Nie tylko wiemy wtedy więcej na temat samego produktu czy usługi, ale też mamy wiedzę potrzebną do właściwego rozpoznania rynku.
Jeśli mimo wszystko brak nam pomysłów, to, być może, inspiracją staną się poniższe możliwości, które stwarza dla każdego z nas rynek. Otóż:
wymyśl i zaprojektuj nowy produkt lub usługę,
wykreuj popyt na nowy produkt,
odpowiedz na potrzebę specyficznych segmentów rynku,
znajdź ludzi o niewykorzystanych umiejętnościach,
wykorzystaj okazję rynkową, jak np. nowe preferencje konsumentów,
wykorzystaj gwałtowny rozwój niektórych branż,
wykorzystaj modę,
skopiuj produkt, który cieszy się dużym zainteresowaniem konsumentów,
przenieś produkt cieszący się popularnością do innego segmentu rynku, np. z segmentu młodzieży do segmentu dzieci (o ile jest to możliwe).
Po analizie przedstawionych punktów nasuwają się następujące spostrzeżenia:
okazuje się, że klienci też są źródłem pomysłów na biznes; od dzisiaj przyglądamy się im dużo uważniej,
próbujemy zainteresować swoimi biznesem jakiegoś dziennikarza - jest to dobry sposób na to, żeby o nas mówili.
Podział
Niektórych Czytelników zainteresuje zapewne, jakie rodzaje przedsięwzięć ujmowane są w formie biznesplanów. Okazuje się, że nie są to tylko plany związane z założeniem nowej firmy, ale także plany:
zadania inwestycyjnego,
modernizacji produkcji,
sprzedaży nowego produktu,
sprzedaży nowej usługi,
tworzenia nowej sieci handlowej,
rozwoju eksportu,
zarządzania firmą,
uzdrowienia firmy,
pozyskania i wykorzystania kredytu,
opłacalności leasingu.
W naszych krajowych warunkach biznesplan występuje najczęściej jako plan przedsięwzięcia dochodowego, czyli ukierunkowanego na przyszły dochód, zysk. Ale spotykamy też inny podział. W tym przypadku biznesplan zależnie od zakresu i potrzeb może dotyczyć:
małego biznesu,
zadania inwestycyjnego,
modernizacji produkcji,
wprowadzenia na rynek nowego produktu,
wprowadzenia nowej usługi,
utworzenia i działania sieci handlowej,
rozwoju eksportu,
rozwoju importu,
utworzenia nowego przedsiębiorstwa,
zarządzania przedsiębiorstwem,
modernizacji przedsiębiorstwa,
pozyskania i wykorzystania kredytu,
opłacalności leasingu finansowego,
wykorzystania leasingu operacyjnego,
podniesienia wydajności pracy,
poprawy jakości produkcji,
podniesienia atrakcyjności usług podstawowych przez uzupełnienie ich o usługi dodatkowe.
Biznesplan może być planem kilku przedsięwzięć na krótki okres, na przykład 3 lat. Może też dotyczyć jednego przedsięwzięcia na dłuższy okres (np. 5 lat). Nie ma tu w zasadzie sztywnych reguł. Dlatego też i wymogi co do zawartości biznesplanu mogą być inne w zależności od tego, czego będzie dotyczył.
ZAPAMIĘTAJ:
Przy tworzeniu biznesplanu najważniejszy jest pomysł.
Zasady opracowywania biznesplanu
Cechy
Podobno nie ma dwóch takich samych biznesplanów. Jest jednak kilka cech, które powinien mieć każdy z nich. Chodzi tu o takie cechy, jak:
obiektywizm - lepiej, gdy będzie mało sądów wartościujących, ocenę pozostawmy tym, którzy będą go czytali; dyskretnie wyraźmy w miejscu, które uznamy za stosowne, swoją opinię,
celowość - wszystko musi mieć swój cel, biznesplan także,
konkretność - sformułowania założeń i celów powinny być konkretne, a tam gdzie jest to możliwe - wyrażone w liczbach,
realizm - decyduje o tym, jaką mamy szansę na realizację zamierzeń wyrażonych w biznesplanie,
elastyczność - możliwość wprowadzenia zmian w przypadku pojawienia się nowych danych,
użyteczność - biznesplan musi być przydatny również do zarządzania firmą,
zwięzłość - piszmy krótko, bez zbędnego gadulstwa,
przejrzystość - precyzyjnie formułujmy myśli,
kompleksowość - najważniejsze elementy biznesplanu muszą zawierać wszystkie informacje niezbędne dla oceny planowanego przedsięwzięcia.
Należy unikać:
rozwlekłości w prezentowaniu treści,
fragmentarycznych, nic nowego nie wnoszących informacji,
fantazjowania,
sztywności we wprowadzaniu zmian.
Biznesplan czytają czasami osoby, które nie są specjalistami w branży, w której działa konkretna firma. Dlatego należy używać zwrotów zrozumiałych także dla niewtajemniczonych. Najważniejszy jest jednak pomysł i umiejętność zainteresowania nim oraz siła przekonania.
Wskazówki
Istnieje osiem wskazówek pomocnych przy pisaniu biznesplanu. Oto one:
Musimy wiedzieć dla kogo przygotowujemy biznesplan; dzięki temu będziemy wiedzieli, na które rozdziały należy zwrócić szczególną uwagę.
Przedyskutujmy pierwsze wersje pomysłów z "zaufanymi" osobami znającymi się na rzeczy.
Nie przepisujmy gotowych biznesplanów, zmieniając w nich tylko cyfry, nasze założenia i możliwości mogą być przecież zupełnie inne.
Zwróćmy uwagę na realność założeń i celów, które zamierzamy osiągnąć. Czy założone koszty nie są zbyt niskie, a zaplanowane przychody za wysokie? W końcu nietrudno o nadmierny optymizm. To właśnie z powodu nadmiernego optymizmu wiele planów zakończyło się niepowodzeniem.
Sprawdźmy, czy w naszym planie na biznes nie ma wzajemnych sprzeczności.
Zadbajmy o wygląd biznesplanu. Powinien być estetyczny, przyciągający uwagę i interesujący. Inwestorzy to też ludzie, więc nie zanudzajmy ich nadmiernie. Dobrze, jeśli zamieścimy tabele lub wykresy, są zawsze ciekawsze niż ciągły, a w dodatku monotonny tekst.
Zwracając się do inwestorów o udzielenie kredytu, pamiętajmy, że najważniejsze to dobrze sprzedać swój projekt. Inwestorzy z pewnością zwrócą szczególną uwagę na to, czy produkt (usługa) zaspokaja potrzeby wybranej grupy klientów (segmentu).
Najczęściej zadaniem biznesplanu jest pozyskanie kredytu bankowego, ale to nie kredyt jest najważniejszy, ale cele, które za jego pomocą będą mogły być zrealizowane.
Warto zapoznać się jeszcze z kilkoma radami dotyczącymi pisania biznesplanu. Są one proste i jasne. Wydaje się zatem, że mogą być też świetnym kryterium oceny każdego biznesplanu. Niektóre z tych rad będą szerzej rozwinięte przy okazji omawiania kolejnych części biznesplanu. Oto niektóre z nich:
przygotujmy się do tworzenia biznesplanu (zbierzmy dane i zarezerwujmy czas),
Przy sporządzaniu biznesplanu powinno dysponować się pełnymi i wiarygodnymi danymi, które pozwolą na stworzenie rzetelnych prognoz przychodów i kosztów. Budowa biznesplanu czasami trwa dosyć długo, warto więc mieć tego świadomość. Jeżeli nawet uda się go sporządzić szybko, to zwykle dużo czasu zajmuje analiza wrażliwości, czyli ocena skutków zmian danych wejściowych.
zbierzmy odpowiednią ilość gotówki,
Rozpoczynając tworzenie biznesplanu dokładnie ustalmy, ile pieniędzy należy wyłożyć i ile uzyskamy zwrotu. Dlatego też zwracajmy bardziej uwagę na przepływ pieniężny (cash flow), niż na zysk netto. Nie oznacza to oczywiście, że poziom zysku nie ma znaczenia.
nie patrzmy, ile mamy, ale ile musimy mieć,
Rozpoczynając działalność, należy wyposażyć firmę we wszystko co jest niezbędne do jej prowadzenia. Nie należy w tym względzie kierować się tylko swoim majątkiem, biznesplan nie służy do jego inwentaryzacji, ale do określenia rzeczywistych potrzeb biznesu. Dopiero na podstawie uzyskanych danych otrzymamy odpowiedź na pytanie, czy ciężar firmy udźwigniemy sami, czy też należałoby poszukać wspólników.
nie przesadzajmy ze szczegółowością danych,
Nie w każdym przypadku potrzebna jest aptekarska dokładność. Inną wagę ma 1 PLN w cenie produktu, szczególnie gdy sprzedaż będzie nawet w milionach sztuk, a inną 1 PLN w wydatku. Nie chodzi o to, aby każda wielkość wykorzystana w prognozach była podana z największą szczegółowością, należy kierować się jej istotnością. Jeżeli trudno jest uzyskać konkretną wielkość, należy ją przybliżyć, ale nigdy nie wolno brać jej z "sufitu", bo taki biznesplan nie będzie miał wartości nawet dla jego autora.
operujmy na realnych danych,
Nie ma potrzeby szacowania inflacji na przyszłość, wielkości realne zawsze nimi pozostaną. Można pominąć podatek VAT, ponieważ ostatecznie to nie firma jest jego podatnikiem.
dobierzmy właściwe okresy,
Biznesplan warto zestawić w okresach kwartalnych, może się bowiem okazać, że dane miesięczne będą mało wiarygodne, a roczne zbyt ogólne.
nie przesadzajmy z długością prognoz,
Długie prognozy wcale nie zwiększają wartości biznesplanu. Okresy dłuższe niż kilka (cztery, pięć) lat powodują, że uzyskane w ten sposób wielkości nie są w pełni wiarygodne. Wydaje się zatem, że lepszym rozwiązaniem będzie dokładne zestawienie danych w krótszym okresie niż zgadywanie odległej przyszłości.
załóżmy dwa warianty rozwoju przyszłości - oczekiwany i pesymistyczny,
Takie działanie nie jest pozbawione sensu. Wariant oczekiwany będzie oddawać scenariusz najbardziej prawdopodobnego rozwoju firmy. Z kolei wariant pesymistyczny powinien odpowiedzieć, czy firma poradzi sobie w gorszych warunkach.
nie bójmy się testowania najbardziej czarnych wizji,
Zawsze należy mieć świadomość gorszej koniunktury na rynku. Dlatego też testowanie nawet najczarniejszych wizji (chodzi o zmiany warunków rynkowych) pozwala sprawdzić, jak przygotowana jest firma do gorszej koniunktury, jaki próg jest już dla niej nie do pokonania.
bądźmy ostrożni,
Nadmierny optymizm w rachunkach i w założeniach może zaszkodzić. Lepiej nieco zaniżyć szacunki niż być zbytnim optymistą. Oczywiście przesada nigdzie nie jest wskazana. Biznesplan, w którym wszystkie wpływy zmniejsza się o połowę, z pewnością nie jest planem wiarygodnego biznesu.
nie oszukujmy się,
Najważniejsza jest szczerość autorów biznesplanu wobec siebie i własnej firmy. Jeżeli biznesplan w wariancie oczekiwanym daje małe szanse, należy pomyśleć o czymś innym.
Pisząc biznesplan, należy zdawać sobie sprawę z faktu, że jest on ważnym narzędziem sprawdzającym powodzenie przedsięwzięcia dla potencjalnego inwestora. W dokumencie tym twórcy muszą przedstawić potencjalnym inwestorom wszystkie cele i sposoby ich osiągnięcia. Dokument ten musi poprzez logiczne i rzeczowe argumenty przekonać inwestora, że planowane przedsięwzięcie jest dochodowe.
Samodzielny biznesplan?
Przed rozpoczęciem przygotowywania biznesplanu należy podjąć decyzję, czy zostanie on opracowany siłami własnymi przedsiębiorstwa, czy też we współpracy z zewnętrznym konsultantem. Możemy sami spróbować własnych sił i stworzyć biznesplan. Jeśli jednak nie jesteśmy pewni, że dobrze to zrobimy, lepiej zlecić napisanie biznesplanu specjalistom. Pamiętajmy jednak, że jeśli ma być on podstawą do otrzymania kredytu na dane przedsięwzięcia, musi być zrobiony naprawdę rzetelnie.
Nie rozpoczynajmy przedsięwzięć, które nie mają rzetelnie napisanego biznesplanu.
Pamiętajmy, że pisanie biznesplanu jest zajęciem bardzo pracochłonnym i zanim powstanie jego ostateczna wersja, z pewnością będzie poprzedzona kilkoma innymi.
Zanim zlecimy napisanie biznesplanu obcej firmie, warto sprawdzić jej możliwości. Zwykle robią to firmy konsultingowe. Wcześniej możemy obejrzeć jakikolwiek biznesplan opracowany przez wybraną przez nas firmę. Mając wiedzę o tym, jak powinien wyglądać biznesplan, możemy ocenić profesjonalizm sporządzanych przez daną firmę biznesplanów. Warto byłoby przy okazji zrobić rozpoznanie najbliższego rynku, kto robi plany, jak one wyglądają i oczywiście ile kosztują. Zlecenie opracowania biznesplanu firmie konsultingowej należy polecić jako bardziej efektywne w przypadku, gdy nasza firma nie ma w tej mierze wcześniejszych doświadczeń. Tak przygotowany dokument będzie stanowił dobry wzór dla przyszłych samodzielnych działań planistycznych zarządu.
Jest jeszcze trzecie rozwiązanie - pracownicy firmy. Jeśli w firmie jest silna kadra, to można zlecić jej opracowanie takiego planu. Najlepiej, jeśli opracowany przez pracowników biznesplan trafi - w celu zweryfikowania - do firmy konsultingowej. W rezultacie może okazać się, że efekty będą lepsze niż gdyby biznesplan został napisany przez obcą firmę.
Biznesplan musi być przygotowany profesjonalnie, aby stanowił dowód potencjału firmy i wzbudzał do niej zaufanie. Trzeba umieć odczytywać zawarte tam informacje i oceniać, czego ewentualnie w nim brakuje. Warto również obejrzeć demonstracyjne wersje programów, które tworzą biznesplany (w tym celu zajrzyjmy na stronę internetową www.biznesplany.hg.pl. - można tam znaleźć przykładowy biznesplan z programu "Biznesplan 2000").
ZAPAMIĘTAJ:
Biznesplan jest ważnym narzędziem sprawdzającym powodzenie przedsięwzięcia dla potencjalnego inwestora.
Elementy biznesplanu
Trudno o jakiś uniwersalny wzór biz- nesplanu. Należy go skonstruować zgodnie z potrzebami firmy i instytucji, która będzie żądała jego okazania. Biz-nesplany wyglądają różnie, różnie są zatytułowane ich części, mają zmienną liczbę rozdziałów. Ostatecznie jednak ich zawartość tematyczna jest bardzo podobna, mimo że jedne są bardziej rozbudowane, inne mniej.
Zaprezentuję w miarę prosty układ biznesplanu, po to by Czytelnik dokładnie zapoznał się z rodzajem informacji, jakie powinny się w nim znaleźć. Scharakteryzuję możliwie najdokładniej każdy z jego elementów, zatrzymując się dłużej nad istotniejszymi, bardziej lub mniej rozbudowanymi projektami przedsięwzięć.
Dla naszych potrzeb przyjmujemy następujący układ treści biznesplanu:
Tabela1. Struktura biznesplanu
1. |
Opis przedsięwzięcia |
2. |
Dane o firmie |
3. |
Analiza SWOT |
4. |
Plan techniczny |
5. |
Plan marketingowy |
6. |
Plan finansowy |
7. |
Plan organizacyjny |
8. |
Analiza wskaźnikowa |
9. |
Rachunek efektywności inwestycji |
10. |
Podsumowanie |
Opis przedsięwzięcia
Jest to krótkie przedstawienie zamiarów autora biznesplanu, które zostaną dokładniej opisane w kolejnych częściach dokumentu. Opis przedsięwzięcia powinien być krótki i stanowić swego rodzaju wprowadzenie do biznesplanu. Powinien być ciekawy po to, by czytająca go osoba nie zniechęciła się do czytania pozostałej części.
Streszczenie powinno być krótkie i obejmować nie więcej niż 2 strony. Zwykle pisze się je na końcu. Pamiętajmy, że jedno- lub dwustronicowe streszczenie może zadecydować o tym, czy czytający zainteresuje się dalszymi rozdziałami, dlatego umieśćmy w nim tylko najważniejsze informacje. Jak się okazuje, wprowadzenie, w którym powinno się znaleźć streszczenie całego przedsięwzięcia, jest jedną z najważniejszych części planu. To pierwsza szansa, aby przedstawić ogólny zarys projektu i zbudować fundamenty, na których oprzemy szczegółową prezentację przedsięwzięcia.
W tym miejscu należy także wyjaśnić, dlaczego zdecydowano się na podjęcie tej a nie innej działalności. Należy zaprezentować swoją misję i cele działalności. Misja powinna być sformułowana jednym zdaniem. Nie warto tworzyć jej "na poczekaniu", powinna być przemyślana i jasna, ma przecież przewodzić wszystkim działaniom firmy.
Cele formułuje się zwykle w postaci liczb (powinny być konkretne i łatwe do zmierzenia), np. jako określony poziom sprzedaży czy udział w rynku, zachowanie płynności finansowej, zwiększenie wartości firmy. Mając sprecyzowane cele, można dalej ustanawiać zadania dla ich realizacji. Okazuje się, że w praktyce formułowanie celów też nie zawsze jest proste, podobnie zresztą jak w przypadku formułowania misji firmy.
Należy wspomnieć o korzyściach, których się spodziewamy w wyniku realizacji przedsięwzięcia, a także napisać krótko o nakładach, które będą poniesione dla zrealizowania założonych celów. W kilku zdaniach powinniśmy także opisać produkt (lub usługę), który zamierzamy sprzedawać, oraz rynek, na który firma planuje wejść. Opis ten powinien być naprawdę krótki, ponieważ w dalszych częściach biznesplanu zagadnienia te będą opisywane szerzej. Nie ma sensu więc powtarzać tego samego.
Nie może oczywiście zabraknąć i ważniejszych elementów związanych z finansami, czyli jaką planujemy sprzedaż i jakie przewidujemy zyski.
Warto pamiętać przy konstruowaniu każdego biznesplanu, że jest on dokumentem poufnym, dotyczy przecież planów związanych z rozwojem firmy, osiągnięciem rynkowego sukcesu.
Dane o firmie
W biznesplanie należy zamieścić kilka słów o naszej firmie. Chodzi tu o takie informacje, jak:
forma prawna: spółka cywilna, spółka prawa handlowego itp.,
rodzaj działalności,
historia firmy: kiedy powstała, przez kogo była założona, jak się rozwijała (warto podać zmiany wielkości sprzedaży w ciągu tego okresu, największe osiągnięcia firmy),
oferowane produkty czy usługi - kilka słów o tym, co i gdzie wytwarzamy, do kogo skierowana jest nasza oferta,
można również wspomnieć o największych atutach naszej firmy, np. szerokie kontakty handlowe, doświadczenie w branży itp.
Mile widziane jest (także z uwagi na walory estetyczne), jeśli na okładce biznesplanu podajemy nazwę, adres, telefon firmy i nazwiska jej założycieli. Zwykle podaje się tam także opis tego, jak, gdzie, kiedy i przez kogo firma została założona i jakie ma na swoim koncie osiągnięcia (sukcesy).
W omawianej części biznesplanu można podać także ogólną charakterystykę branży, w której działa firma. Opisujemy tu również głównych producentów działających na tym rynku. Niewątpliwie inwestor będzie zwracał uwagę na to, jaką wiedzę ma firma o branży, w której działa albo rozpoczyna działalność.
Swoje aktualne sprawozdanie możemy potraktować jako załącznik do biznesplanu. Warto przy tym pamiętać, iż w niektórych wariantach aktualne sprawozdania są elementem biznesplanu, w innych zaś stanowią tylko załącznik. Nie ulega jednak wątpliwości, że w każdym z tych wariantów pozycja finansowa firmy będzie szczególnie interesująca dla potencjalnego kredytodawcy.
Analiza SWOT
Jedną z podstawowych analiz dotyczących firmy - będącą nieodłącznym elementem biznesplanu, a dotyczącą obecnej i przyszłej sytuacji - jest analiza SWOT. Ten tajemniczy zwrot pochodzi z języka angielskiego i jest skrótem wyrazów: Strenght, Weeakness, Opportunities, Treats. W tłumaczeniu na język polski oznacza: S - silne strony, W - słabe strony, O - szanse, okazje, T - zagrożenia.
Analiza SWOT jest sprawdzoną i dającą oczekiwane efekty metodą identyfikacji słabych i silnych stron firmy oraz badania szans i zagrożeń, jakie przed nią stoją. Analizę SWOT można z powodzeniem zastosować do każdego przedsięwzięcia inwestycyjnego, stąd też jest nieodłącznym elementem biznesplanu.
SWOT bazuje na podziale wszystkich czynników mających wpływ na bieżącą i przyszłą pozycję firmy na czynniki zewnętrzne i wewnętrzne w stosunku do firmy. Zarówno jedne, jak i drugie mogą oddziaływać pozytywnie, jak i negatywnie.
"S", czyli siłę, należy rozpatrywać w kontekście silnych stron firmy, a więc atutów. Mocne strony to te walory firmy, które w pozytywny sposób wyróżniają ją wśród konkurencji. Mocną stroną może być na przykład wielkość firmy czy niskie koszty jednostkowe, jakość produkcji itd.
"W" to słabe strony działania firmy. Mogą one dotyczyć całej firmy, jak i jej części. Każda firma ma bowiem nie tylko mocne, ale i słabe punkty. Jednak jeśli jest ich zbyt wiele, może okazać się, że firma nie utrzyma się na rynku, a inwestycja zamiast zysków przyniesie straty.
Samo dostrzeganie słabych i mocnych stron firmy to za mało, potrzebny jest jeszcze plan ich wykorzystania - jeśli są to mocne strony albo neutralizowania - jeśli są to słabe strony. Dopiero wtedy cała "zabawa" w SWOT ma sens. Zadaniem analizy wnętrza firmy jest opis i przede wszystkim ocena, ze strategicznego punktu widzenia, zasobów firmy. Po ustaleniu mocnych i słabych stron firmy będzie wiadomo, w czym ma ona przewagę konkurencyjną, a w czym jest od konkurencji gorsza i nad czym musi jeszcze popracować.
Zadaniem analizy wnętrza firmy jest opis i ocena zasobów firmy.
Analiza zasobów obejmuje cały przekrój przedsiębiorstwa, a więc zasoby:
finansowe (rentowność, zdolność kredytowa itp.),
fizyczne (budynki, urządzenia stacji serwisu itp.),
ludzkie (załoga, kadra inżynierska, kadra zarządzająca itp.),
organizacyjne (systemy informacyjne, istniejące struktury itp.),
technologiczne (standard, jakość, marka, know-how itp.).
Wśród tych zasobów należy szukać mocnych i słabych stron.
"O" to szanse rozwoju dla firmy tkwiące w jej otoczeniu. Szanse te to zjawiska i tendencje w otoczeniu, które odpowiednio wykorzystane staną się nie tylko impulsem rozwoju, ale i sposobem na osłabienie zagrożenia.
"T", czyli trudności i bariery dla rozwoju firmy, które płynąc z otoczenia zagrażają jej działaniu. Zagrożeniem jest to wszystko, co postrzegane jest jako bariera dla rozwoju firmy, utrudnienie, dodatkowe koszty działania. Niestety, istnienie zagrożeń niekorzystnie wpływa na powodzenie każdej firmy i każdej inwestycji. Jeśli firma nie będzie radzić sobie z zagrożeniami, to jej pozycja na rynku może się bardzo pogorszyć. Znając zarówno zagrożenia, jak i szanse występujące w jej otoczeniu, firma może albo im zapobiegać, albo je wykorzystywać.
W prowadzeniu każdego biznesu bardzo ważna jest umiejętność dostrzegania i wykorzystywania szans pojawiających się na rynku. Firma powinna przygotowywać odpowiedni plan, który umożliwi jej wykorzystanie tych nowych możliwości.
Nie wszystkie szanse warte są brania pod uwagę, dlatego też te, które zostaną zauważone, powinniśmy ocenić i dopiero później wybrać jedynie te, które firma zamierza wykorzystać. Idealną sytuacją jest występowanie dużej ilości szans na rynku przy małej ilości zagrożeń. Natomiast najtrudniej jest wtedy, gdy nie ma wielu szans, a czyha mnóstwo zagrożeń ze strony otoczenia.
Posługując się pojęciem otoczenia, mamy tu na myśli dosłownie wszystko, czyli:
otoczenie makroekonomiczne,
W skład otoczenia makroekonomicznego wchodzą między innymi takie zjawiska, jak bezrobocie, dobra lub zła koniunktura, zniżkujące lub zwyżkujące kursy walut itp. Niewątpliwie dobra koniunktura w gospodarce będzie sprzyjała rozwojowi firmy.
otoczenie polityczno-prawne,
To co dzieje się w sferze polityki i prawa nie jest obojętne dla firmy. Wszelkie regulacje prawne w zakresie branży, w której działa, w zakresie płaconych podatków odczuwa bezpośrednio. Przykładowo, polityka w zakresie zanieczyszczania środowiska może stanowić zagrożenie, jeśli firma należy do grupy "niesprzyjających środowisku".
otoczenie technologiczne,
Szczególnie chodzi tu o zmiany w nauce i technice, czy pojawiające się nowe technologie. Nowe technologie nie powinny być jedynie ciekawostką naukową, należy na nie spojrzeć z perspektywy szans albo zagrożeń dla bytu firmy.
otoczenie kulturowe (procesy demograficzne, przyjmowane w społeczeństwie systemy wartości, postawy społeczne itp.).
Dotychczas była mowa o dalszym otoczeniu. Tymczasem należy analizować i obserwować także swoje bliskie otoczenie. Przy analizie otoczenia bliższego badane są takie elementy, jak:
konkurenci,
Zagrożenie płynące ze strony nowych konkurencyjnych firm zależy przede wszystkim od wysokości tzw. barier rynkowych. Wyjaśnię to na przykładzie. Właściciel sporego zakładu fryzjerskiego w małym niezbyt bogatym mieście być może jest bardziej spokojny od właściciela takiego samego zakładu w nieco większym i bogatszym mieście. Dzieje się tak dlatego, że w bogatszym mieście pieniądze na otwarcie podobnego zakładu prawdopodobnie ma więcej osób niż w mieście biedniejszym. Oczywiście zaraz może pojawić się argument, że i klienci są bogatsi w dużym mieście, ale nie o tym przecież rozmawiamy. Rzecz dotyczy barier rynkowych dotyczących wejścia na rynek. W omawianym przypadku chodzi o kapitał na rozpoczęcie działalności (choć można by znaleźć argumenty, że ten kapitał jest przecież i w banku, trudno jednak nie zgodzić się ze stwierdzeniem, że w małych, biedniejszych miasteczkach jest trudniej niż w większych i bogatszych). Ogólnie chodzi o to, aby być świadomym niektórych istotnych czynników tkwiących w otoczeniu, które mogą okazać się zagrożeniem dla firmy, i to zupełnie niedostrzeganym.
dostawcy,
Punktem wyjścia do analizy dostawców jest określenie tzw. siły negocjacyjnej dostawców, która zależy m.in. od stopnia koncentracji dostawców (a więc czy jest tylko jeden, czy też możemy wybierać wśród wielu dostawców).
odbiorcy,
Ich analiza jest analogiczna do analizy dostawców, ale z odwrotnego punktu widzenia.
produkty zastępcze,
Chodzi tu o inne wyroby, które mogą zaspokajać te same potrzeby, co oferowany przez firmę wyrób, np. zamiast oferowanych przez sklep bułek klienci wolą kupić ciepły chleb z pobliskiej piekarni. I ta piekarnia może być zagrożeniem.
konkurencja w sektorze,
Jeśli firma w swojej branży przewodzi, to zestawienie z konkurencją wpływa na nią korzystnie, ponieważ jeszcze bardziej podkreśla jej walory. Jeśli pozostaje w tyle, to takich porównań będzie z pewnością unikać, gdyż są dla niej zagrożeniem.
Wyodrębnianie czynników
Przeprowadzając analizę SWOT, nie należy popadać w nadmierną szczegółowość. Mniej ważne jest w tym przypadku wyodrębnienie i opisanie wszystkich czynników, ważniejsze jest zidentyfikowanie czynników kluczowych, które mają decydujący wpływ na rozwój firmy albo na powodzenie inwestycji.
Uwieńczeniem analizy SWOT jest konfrontacja najistotniejszych sił i słabości firmy z największymi szansami i zagrożeniami w otoczeniu. Analiza SWOT pozwala na identyfikację głównych problemów strategicznych, które powinny wyznaczać kierunek dalszego jej działania.
Jak analizować?
Analiza SWOT jest uniwersalnym narzędziem. Sporządzenie jej pozwoli realnie spojrzeć na firmę, na jej aktualny stan i możliwości ewentualnego rozwoju albo na brak tych możliwości, co stanowi równie ważny sygnał. Wykonanie analizy SWOT należałoby poprzedzić zanalizowaniem podstawowych obszarów, na których skupia się funkcjonowanie firmy. Te obszary to:
procedury planowania,
pozycja strategiczna firmy,
ocena produktu,
technologia produkcji,
majątek trwały,
materiały i surowce,
strategia marketingowa wraz z analizą rynku,
strategia cen,
strategia promocji i reklamy,
strategia dystrybucji,
zarządzanie zasobami ludzkimi,
finanse firmy,
koszty działania,
pozostałe.
Analizę SWOT najlepiej przeprowadzić w formie czterech tabel (tak jak prezentuję to poniżej w tab. 2, 3, 4, 5). W tabelach zamieszczone zostały przykłady mocnych i słabych stron oraz szanse i zagrożenia płynące dla firmy z otoczenia. Nie jest to analiza SWOT konkretnej firmy, a jedynie przykłady czynników, dlatego też przy porównywaniu tabel mogą pojawić się sprzeczności. Każdy z wymienionych czynników powinien być oceniony w skali np. od 0 do 10. I tak przykładowo 10 punktów otrzyma ta z silnych stron firmy, która będzie najważniejsza. Wprowadzenie punktacji (ocen) pozwoli na zhierarchizowanie czynników według ich ważności dla firmy.
Tabela 2. Silne strony firmy
Wyszczególnienie |
Ocena |
Wysokie kwalifikacje pracowników |
|
Wysoki poziom jakości produktów |
|
Nowa baza transportowa |
|
Wysoki poziom obsługi klientów |
|
Wygodna lokalizacja |
|
Dobra reputacja |
|
Długie tradycje |
|
Dogodne położenie |
|
Oddani pracownicy |
|
Tabela 3. Słabe strony firmy
Wyszczególnienie |
Ocena |
Mało atrakcyjne opakowanie |
|
Brak skutecznej dystrybucji |
|
Brak systemu motywacyjnego |
|
Niskie zdolności produkcyjne |
|
Niewystarczający poziom własnych środków finansowych |
|
Niski poziom skuteczności reklamy |
|
Nieprowadzenie analizy rynku |
|
Przestarzałe maszyny |
|
Mała efektywność handlowców |
|
Tabela 4. Możliwości rozwoju firmy, czyli szanse
Wyszczególnienie |
Ocena |
Cenowa przewaga nad wyrobami z importu |
|
Rozszerzenie sieci handlowej poza rynek lokalny |
|
Elastyczność na sygnały płynące z rynku |
|
Unowocześnienie bazy sprzętowej |
|
Napływ kapitału zagranicznego |
|
Przyszła integracja z Unią Europejską |
|
Udoskonalenie technologii produkcji |
|
Tabela 5. Zagrożenia rozwoju firmy
Wyszczególnienie |
Ocena |
Ograniczony popyt na nowe wyroby w rejonach o wysokim bezrobociu |
|
Ryzyko zaakceptowania przez rynek nowego wyrobu |
|
Siła przetargowa konkurentów |
|
Podniesienie stawek celnych na importowane surowce |
|
Braki w dostawach surowców |
|
Niepewność przepisów podatkowych |
|
Ograniczenia w dziedzinie ochrony środowiska |
|
Wzrastające koszty utrzymania |
|
Ryzyko, że konkurencyjne firmy mogą wprowadzić podobne użytkowo wyroby |
|
Ćwiczenie praktyczne
Poniżej przedstawiam praktyczne ćwiczenie, które pomoże lepiej poznać analizę SWOT. Ćwiczenie jest sprawdzone na grupie młodych przedsiębiorców z niewielkim jeszcze stażem i dało efekty. Sami potrafili napisać bardzo dobre analizy SWOT dla swoich firm. Poniższy przykład zaczerpnięty został ze strony internetowej www.webmedia.pl/bp2000. Autorzy tego ćwiczenia przyczynili się do lepszego zrozumienia samej analizy. Polecam wspomnianą stronę internetową szczególnie tym, którzy piszą albo będą pisać po raz pierwszy biznesplany dla swoich firm. Warto tam zajrzeć i zaczerpnąć wiele cennych wskazówek. Być może ćwiczenie to spowoduje, że inaczej spojrzymy na firmę, na projektowane przedsięwzięcia. To nowe spojrzenie będzie prawdopodobnie bardziej perspektywiczne, długookresowe.
W analizie SWOT nie jest konieczne systematyczne wyodrębnienie i opisanie wszystkich czynników, ale zidentyfikowanie czynników kluczowych, które mogą mieć decydujący wpływ na rozwój firmy lub powodzenie inwestycji. W celu opracowania analizy SWOT należy udzielić odpowiedzi na poniższe pytania:
1. Silne strony:
w jakiej dziedzinie uzyskujesz przewagę?
co robisz dobrze?
Rozważ odpowiedzi na powyższe pytania z Twojego punktu widzenia oraz z punktu widzenia Twoich konkurentów. Pamiętaj, że trzeba być realistą. Jeżeli będziesz miał z tym trudności, wypisz najpierw swoje charakterystyczne cechy. Niektóre z tych cech na pewno będą silnymi stronami firmy.
2. Słabe strony:
co powinno zostać usprawnione?
co jest robione niedobrze?
czego należy unikać?
czy konkurenci spostrzegają Twoje słabe strony, których Ty nie dostrzegasz?
czy Twoi konkurenci robią coś lepiej od ciebie?
Stań z nieprzyjemnymi dla Ciebie faktami twarzą w twarz tak szybko, jak to będzie możliwe. Im szybciej, tym lepiej.
3. Szanse:
gdzie są pola największych szans dla Ciebie?
jakie są ciekawe trendy w Twoim otoczeniu?
Szanse, które możesz wykorzystać, czasami pochodzą z szans stwarzanych przez technologię i rynek zarówno w skali mikro, jak i makro, a także z szans stwarzanych przez politykę gospodarczą i finansową rządu, szans wynikających ze struktury rynku pracy, struktury społeczeństwa, zmian w stylu życia społeczeństwa, wzorów społecznych, lokalnych wydarzeń itd.
4. Zagrożenia:
z jakimi przeszkodami staniesz twarzą w twarz?
co robi konkurencja?
czy zmiany technologiczne zagrażają pozycji firmy?
czy zmieniają się wymagania odnośnie do pracy, produktu lub obsługi?
czy masz nieściągalny dług lub problemy z przepływami finansowymi?
Plan techniczny
Plan techniczny dotyczy przede wszystkim samego sposobu zorganizowania całego przedsięwzięcia. W tej części biznesplanu firma musi wykazać, że jest w stanie wyprodukować dany wyrób na odpowiednim poziomie. Plan ten powinien zawierać:
opis wyrobu (czyli co chcemy sprzedawać) wraz z opisem technologii jego produkcji,
wyszczególnienie wraz z krótkim opisem majątku niezbędnego do produkcji tego wyrobu,
plan produkcji,
koszty produkcji.
W planie produkcji można przyjąć wariant ostrożnościowy i nie zmieniać przykładowo wielkości produkcji z roku na rok (chociaż wielkość ta powinna się w praktyce zwiększać). Omawiany plan może zostać sporządzony w formie tabeli (w rozbiciu na miesiące, przy założeniu, że biznesplan obejmuje dwa lata - tab. 6).
Tabela 6. Plan produkcji wyrobu X w latach 2002-2003
Miesiąc |
Ilość produkcji w szt. |
|
Wartość produkcji w cenach zbytu |
|
Styczeń |
2002 |
2003 |
2002 |
2003 |
Luty |
|
|
|
|
Marzec |
|
|
|
|
Kwiecień |
|
|
|
|
Maj |
|
|
|
|
Czerwiec |
|
|
|
|
Lipiec |
|
|
|
|
Sierpień |
|
|
|
|
Wrzesień |
|
|
|
|
Październik |
|
|
|
|
Listopad |
|
|
|
|
Grudzień |
|
|
|
|
Plan marketingowy
Dziś nikogo już nie trzeba przekonywać, że działania marketingowe w bardzo dużym stopniu decydują o sukcesie lub porażce firmy. Znajomość upodobań i oczekiwań potencjalnych klientów pozwoli opracować taką strategię marketingu, która pozwoli zaspokoić ich potrzeby.
W zasadzie nie ma jednego uniwersalnego wzoru planu marketingowego. Wszystko zależy od rodzaju przedsięwzięcia, od branży, w której firma działa, czasami też od tego, do kogo jest adresowany i od znaczenia tej części biznesplanu, która jest planem marketingowym. Oznacza to zatem, że plan marketingowy może być modyfikowany ze względu na potrzeby, którym ma służyć.
Analiza rynku
Analiza rynku jest szczególnie ważna przy określeniu programu inwestycyjnego, wielkości obiektu, wymaganej technologii i doborze lokalizacji. Na wstępie powinien zostać sporządzony szacunek aktualnego i potencjalnego rynku. Następnie należy dokonać prognozy rozwoju rynku i określonego poziomu przychodów z użytkowania obiektu.
W tej części biznesplanu należy więc przedstawić produkt oraz scharakteryzować istniejący rynek. Rynek, czyli dokładne opisanie otoczenia, w którym zamierzamy działać. Analizując rynek, powinno się podać jego wielkość, specyfikę, najważniejszych odbiorców i segmenty odbiorców, do których chcemy trafić. Warto również poddać ocenie wielkość rynku w znaczeniu terytorium, typ klientów, proponowane ceny. Najpierw należy określić granicę rynku na pierwszy rok działalności - od czegoś przecież trzeba zacząć, a później stopniowo ją rozszerzać.
Powinniśmy też opisać klientów, którzy są odbiorcami produktu, gdzie można ich znaleźć, dlaczego wolą ten produkt od innych i czy są to jednostki, czy też całe grupy. Można także pokusić się o przedstawienie obrazu gałęzi przemysłu, aktualnych trendów, jej przeszłości i przyszłości.
Warto podkreślić zalety ceny, jakości, wyboru, serwisu i dystrybucji towaru oraz jego przewagę nad innymi dostępnymi na rynku. Należy wyraźnie przedstawić mocniejsze i słabsze strony projektu.
Pamiętajmy, że nie wolno zgadywać! Trzeba sprawdzić wszystkie dane i zanotować ich źródła. Zostaną one z pewnością dokładnie zbadane, zanim inwestor wyłoży pieniądze. Charakterystykę potencjalnych klientów (wszystkich tych, którzy mogą kupić dany produkt lub usługę) powinniśmy oprzeć na ich podziale według wieku, dochodów, płci, zawodu, stylu życia, zainteresowań itp. Dobrze, jeśli wykażemy, że popyt na dany produkt jest wystarczająco duży z planowaną sprzedażą (oczywiście chodzi tu o popyt w ramach tego obszaru, który firma chce opanować, np. fryzjer chce opanować rynek lokalny, czyli swoje miasto i okoliczne wioski).
Tabela 7. Charakterystyka rynku
Dane o rynku |
Rok 1 |
Rok 2 |
Rok 3 |
Rok 4 |
Prognoza popytu |
|
|
|
|
Planowany udział w rynku (w %) |
|
|
|
|
Plan sprzedaży |
|
|
|
|
Oceny produktu możemy dokonać wykorzystując poniższą tabelę:
Tabela 8. Elementy oceny produktu
1. |
Stopień przetestowania produktu |
2. |
Ocena produktu przez klientów |
3. |
Poziom jakości produktu w porównaniu do konkurentów |
4. |
Faza cyklu życia produktu |
5. |
Elastyczność dostosowania się do wymogów klienta |
6. |
Modernizacja produktu |
Warto też przedstawić unikalność technologiczną produktu bądź usługi, eksponując osiągnięcia technologiczne będące udziałem przedsiębiorstwa (o ile takie są).
Firma, która chce odnieść sukces na rynku, musi doskonale znać swój produkt. Po przedstawieniu produktu warto podkreślać potrzebę zaistnienia lub zwiększenia jego obecności na rynku.
Konkurencja
Dobrze, gdy w tym miejscu opiszemy dokładnie firmy konkurencyjne. Warto podać informacje na temat potencjalnych klientów (czyli, kim są i jak są rozmieszczeni na rynku). Problemów z konkurencją nie wolno przecież lekceważyć i nie należy nie doceniać konkurencji. Wypada także ocenić zagrożenie konkurencją już istniejącą i zagrożenie wynikające z pojawienia się nowych konkurentów. Szczególnie na to powinny być uczulone właśnie małe firmy i te rozpoczynające dopiero działalność. Śledzenie na bieżąco prasy specjalistycznej jest doskonałym źródłem wiedzy o rynku, na którym firma działa bądź zamierza działać. Należy uzasadnić, dlaczego ludzie będą nabywać produkt tej firmy, a nie innych. Trzeba dobrze poznać swoich konkurentów i nigdy ich nie lekceważyć.
Odpowiedź na poniższe pytania pozwoli zebrać najważniejsze informacje o konkurencji. A zatem:
wyliczmy swoich pięciu największych konkurentów,
sprawdźmy, czy interesy naszych konkurentów idą dobrze, czy raczej ich zyski maleją,
jakie ceny mają nasi konkurenci - możemy to sprawdzić w hurtowniach, a ceny detaliczne sprawdzamy w sklepach,
w jaki sposób reklamuje się konkurencja,
czy nasz produkt (usługa) różni się od tego, co oferują konkurenci,
jakie są mocne i słabe strony konkurencji.
Ceny oferowanych wyrobów lub usług
Przy tej pozycji należy opisać politykę cenową, zgodnie z zasadą, że cena zastosowana na początku wcale nie musi być cały czas taka sama. Właściwie skonstruowana polityka cenowa polega między innymi na manipulowaniu ceną w zależności od sytuacji rynkowej i postawionych celów. W biznesplanie należy zatem zamieścić odpowiedź na następujące pytania:
czy ceny ustalone są według zasady: koszty + marża zysku, czy może biorą pod uwagę też aktualną sytuację na rynku, czyli sezonowość, atrakcyjność wyrobu itp.,
jakie zmiany cen planowane są w ciągu analizowanego okresu,
jaki wpływ na udział firmy w rynku mają zmiany cen, czyli czy niewielkie podniesienie ceny spowoduje gwałtowny odpływ klientów, czy też wzrost ten pozostanie niezauważony,
czy stosowane przez firmę ceny można uznać za konkurencyjne.
Reklama i promocja
Bez reklamy i promocji nie uda nam się sprzedać nawet bardzo dobrego produktu czy usługi. A zatem w planie marketingowym należy opisać działania związane z promocją i reklamą. Pamiętajmy również o kosztach, bo reklama wcale nie jest tania. Warto sprawdzić więc udział tych kosztów w kosztach ogółem całego przedsięwzięcia.
Informacje, które powinny znaleźć się przy prezentowaniu działań związanych z reklamą i promocją, dotyczą tego:
w jaki sposób wprowadza się wyrób na rynek,
jakie mogą pojawić się utrudnienia związane z wprowadzaniem wyrobu na rynek,
w jaki sposób firma będzie prowadziła reklamę,
w jakich mediach firma będzie się reklamowała,
jakie formy promocji zamierza użyć firma,
jakie materiały promocyjne firma przewiduje użyć,
ile będzie kosztowała reklama i promocja sprzedaży?
Plan marketingowy powinien składać się z konkretnych przedsięwzięć, np: oddziaływanie na preferencje konsumentów poprzez:
promocję nowych produktów (pokazy, wystawy, ceny promocyjne - obniżone o 15%),
szeroką kampanię reklamową w telewizji i radiu oraz na międzynarodowych i krajowych targach,
wydawanie katalogów i informatorów,
sieć sprzedawców hurtowych i detalicznych.
Koszty związane z działaniami marketingowymi możemy ująć w formie tabeli zaprezentowanej powyżej.
Dystrybucja
W tej części należy udzielić odpowiedzi na pytanie, jakie kanały dystrybucji będą stosowane i ile będzie to kosztowało naszą firmę? Czy firma będzie korzystała z detalistów, czy może z hurtowników albo dystrybutorów czy raczej z przedstawicieli producentów. Odpowiedź na takie pytanie powinna znaleźć się w tym miejscu biznesplanu. Należałoby także w miarę możliwości ocenić, które z tych kanałów uważa się za najlepsze.
Tabela 9. Koszty marketingu
Koszty marketingu |
Rok 1 |
Rok 2 |
Rok 3 |
Rok 4 |
Koszty analiz i badań rynkowych |
|
|
|
|
Koszty dystrybucji wyrobu |
|
|
|
|
Koszty promocji i reklamy |
|
|
|
|
ZAPAMIĘTAJ:
Streszczenie (jedno- lub dwustronicowe) może zadecydować o tym, czy czytający zainteresuje się dalszymi rozdziałami, dlatego umieśćmy w nim tylko najważniejsze informacje.
W prowadzeniu każdego biznesu niezwykle ważna jest umiejętność dostrzegania i wykorzystywania szans pojawiających się na rynku.
Plan finansowy
Podobnie jak plan marketingowy, również plan finansowy może być mniej lub bardziej rozbudowany. Bank, który ma udzielić kredytu na zaprezentowane w biznesplanie przedsięwzięcie oraz inwestorzy będą chcieli dokładnie znać rodzaj i wielkość funduszy potrzebnych do jego realizacji. To w planie finansowym powinny znaleźć się informacje dotyczące przychodów ze sprzedaży, kosztów, płynności finansowej i zapotrzebowania na gotówkę. Należy podać także, jaki jest całkowity koszt realizacji przedsięwzięcia (najlepiej wymienić pozycje kosztorysu) i jakich źródeł finansowania spodziewają się autorzy przedsięwzięcia.
Bank zwróci szczególną uwagę na wielkość zaangażowanych środków własnych. Zestawiając całkowity koszt realizacji przedsięwzięcia z kapitałem własnym otrzymamy prosty rachunek zapotrzebowania na kapitał obcy. Powinien znaleźć się tu także plan, a w zasadzie to sposób pozyskania brakujących środków, czyli kapitału obcego. Należy więc dokładnie i jasno określić, ile będzie potrzeba pieniędzy oraz kiedy i jak zostaną one wykorzystane. Prezentując plan finansowy przedsięwzięcia, należy więc przedstawić szczegółowy plan rozdysponowania funduszami.
Realizacja biznesplanu zależy od tego, czy firma ma możliwości sfinansowania tego przedsięwzięcia. Muszą zatem znaleźć się w planie finansowym źródła pochodzenia środków pieniężnych i sposób ich spłaty. Plan finansowy przedstawia w postaci liczb przewidywane efekty finansowe uzyskane przez firmę dzięki realizacji projektowanego w biznesplanie przedsięwzięcia.
Biznesplan wymaga także zaprezentowania aktualnej sytuacji finansowej firmy. Istotne z punktu widzenia sytuacji płatniczej jest zaprezentowanie zobowiązań i terminów ich uregulowania. Warto zamieścić projekty dotyczące przepływu gotówki (opracowane w cyklu miesięcznym lub kwartalnym i wreszcie także rocznym).
Moim zdaniem ta część biznesplanu jest najważniejsza, ponieważ decyduje w zasadzie o tym, czy warto w ogóle próbować wchodzić w to przedsięwzięcie tak z punktu widzenia inwestora, jak i firmy, która miała pomysł. Jeśli chcemy pozyskać inwestora, to musimy dać mu powód, dla którego miałby spełnić nasze oczekiwania.
Szacowanie rezultatów działalności firmy w najbliższej przyszłości polega na zestawieniu przychodów i wydatków, które będą generowane później. W zasadzie najważniejszą i wyjściową wielkością jest oszacowanie ilości sprzedaży (zgodne z tym co zaprezentowane zostało w planie marketingowym). Następnie przechodzi się do oszacowania kosztów sprzedaży i administracji oraz kosztów reklamy. Przedstawiając prognozowane koszty, nie należy zapominać, że każdy dodatkowo zatrudniany personel to także dodatkowe koszty. Jeśli wyliczenia okażą się zbyt pracochłonne, warto posłużyć się w tym celu wyspecjalizowanymi programami komputerowymi.
Plan finansowy powinien zawierać przynajmniej:
rachunek wyników,
bilans,
przepływy środków pieniężnych,
analizę wskaźnikową.
Rzecz jasna, plan ten sporządzany jest na podstawie pewnych założeń (dane wejściowe), które muszą znaleźć się we wstępie do planu finansowego. Oto przykłady założeń:
czas realizacji projektu - 4 lata,
w pierwszym roku realizacji przedsięwzięcia zakłada się wykorzystanie zdolności produkcyjnych w 85%,
zakłada się proporcjonalny do wzrostu wielkości sprzedaży wzrost kosztów produkcji,
przewiduje się sukcesywny wzrost eksportu przy zachowaniu tego samego poziomu sprzedaży krajowej itd.
W tym miejscu warto wskazać uproszczone wersje sprawozdań, które można wykorzystać na potrzeby opracowywania biz-nesplanu. Wydaje się, że są one bardziej czytelne i tworzone bardziej pod kątem decyzyjnym niż księgowym. Wersje te zaczerpnąłem z publikacji E. Filar i J. Skrzypek, Biznesplan, Poltext, Warszawa 1998.
Przy opracowywaniu tej części biznesplanu wskazane jest poproszenie o pomoc księgowego. Jeśli dostarczymy mu wszystkie niezbędne założenia, na pewno pomoże on w przygotowaniu tych sprawozdań.
Rachunki te należy sporządzać za wszystkie lata, które są planowane w biz- nesplanie. Jeśli na przykład biznesplan obejmuje pięć lat, to rachunek należy zrobić za każdy rok, a jeśli będzie potrzeba, to nawet za każdy kwartał.
W tradycyjnym rachunku zysków i strat nie ma wprost wyodrębnionych kosztów stałych i zmiennych.
Koszty zmienne to takie, które zmieniają się wraz ze skalą produkcji. Przykładowo można tu wskazać zużycie surowców do produkcji, zużycie energii na potrzeby produkcji czy płace pracowników. Różnica pomiędzy przychodami a kosztami zmiennymi nazywana jest marżą brutto. I to ona w zasadzie decyduje o tym, że dane przedsięwzięcie jest opłacalne. Takie rachunki można sporządzać odrębnie dla każdego rodzaju wyrobów. Jest to nowocześniejsze podejście niż to oparte na tradycyjnym rachunku zysków i start.
Koszty stałe to takie, które nie zależą od wielkości produkcji. Są to przykładowo: koszty utrzymania firmy, koszty finansowe, amortyzacja. Wypracowana marża brutto powinna wystarczyć na pokrycie kosztów stałych i amortyzacji. Tak otrzymujemy zysk operacyjny.
Tabela 10. Uproszczony rachunek zysków i strat
A |
Przychody ogółem |
Suma od A1 do A3 |
A1 |
Przychody ze sprzedaży wyrobów |
Cena x wielkość sprzedaży wyrobów |
A2 |
Przychody ze sprzedaży towarów |
Cena x wielkość sprzedaży towarów |
A3 |
Inne przychody |
Dane wejściowe |
B |
Koszty zmienne |
Dane wejściowe |
C |
Koszty zakupu towarów |
Dane wejściowe |
D |
Marża brutto |
A-B-C |
D1 |
W tym na sprzedaży produktów |
A1-B |
D2 |
W tym na sprzedaży towarów |
A2-C |
E |
Koszty stałe (bez amortyzacji) |
Dane wejściowe |
F |
Zysk operacyjny |
D-E |
G |
Amortyzacja |
Wartość majątku trwałego x stopa amortyzacji |
H |
Zysk bez kosztów finansowych |
F-G |
I |
Koszty finansowe |
Odsetki i opłaty bankowe |
J |
Zysk brutto |
H-J |
K |
Podatek dochodowy |
J x stopa podatku dochodowego |
L |
Zysk netto |
J-K |
Bilans
Podobnie jak w przypadku rachunku wyników bilans można wykonać w tradycyjnej formie, można go również nieco zmodyfikować. Poniżej prezentuję zaproponowaną przez autorów wspomnianego już opracowania (E. Filar i J. Skrzypek, Biznesplan) uproszczoną formę bilansu. Oczywiście należy sporządzać bilans na wszystkie kolejno planowane lata, a nawet z podziałem na miesiące lub kwartały w zależności od potrzeby.
Warto zaznaczyć, że przedmiotem oceny potencjalnych kredytodawców będą relacje pomiędzy majątkiem trwałym i obrotowym, a kapitałem własnym i obcym. Przede wszystkim ocenią oni, czy wielkości tych pozycji są prawidłowe, czy np. nie mamy zbyt mało kapitałów własnych w stosunku do przewidywanych kapitałów obcych.
Trudno jest o uniwersalną receptę dotyczącą wielkości kapitału własnego i obcego. Struktura pasywów zależy nie tyle od charakteru samej działalności, ile od polityki finansowej firmy. Czy firma zamierza kredytować się zobowiązaniami u dostawców poprzez wynegocjowanie długich terminów płatności, czy może angażuje więcej własnych środków płacąc gotówką (np. nie ma dużej siły przebicia na rynku ani zbyt długiego doświadczenia, w związku z czym będzie zmuszona płacić gotówką).
Niestety, korzystanie z kapitałów obcych kosztuje. Dlatego też duży udział kredytów i pożyczek oraz źle obliczona planowana zdolność do spłacenia tych długów może stać się powodem trudności płatniczych i doprowadzić nawet do niewypłacalności przedsiębiorstwa.
Tabela 11. Uproszczony bilans
AKTYWA |
PASYWA |
Majątek trwały netto |
Kapitały własne |
Majątek obrotowy |
Zobowiązania |
Zapasy |
Kredyt długoterminowy |
Zapasy wyrobów gotowych |
Kredyt krótkoterminowy |
Zapasy materiałów i surowców |
Zysk |
Zapasy towarów |
|
Należności |
|
Inwestycje krótkoterminowe |
|
RAZEM AKTYWA |
RAZEM PASYWA |
Przepływy pieniężne
Sprawozdanie o przepływach pieniężnych służy do planowania środków finansowych w firmie. Pomaga w odpowiednim czasie dostrzec ewentualne problemy ze środkami pieniężnym (a więc jeszcze przed ich pojawieniem się). A to z kolei daje jeszcze czas na uniknięcie kłopotów poprzez gromadzenie dodatkowego kapitału lub zaciągnięcie kredytów. Duża firma może przez chwilę działać z ujemnym wynikiem finansowym, ale bez gotówki - nawet jeśli osiąga zyski - nie będzie w stanie prowadzić interesów. Dlatego tak dużą wagę należy przywiązywać do rachunku przepływów pieniężnych, szczególnie w przypadku projektowania nowych przedsięwzięć.
Rachunek przepływów gotówkowych (cash flow) pozwoli ocenić, ile pieniędzy do firmy trzeba włożyć i ile uzyskamy z powrotem. Ze znakiem "plus" ujmuje się: wniesiony kapitał, zaciągnięte kredyty i pożyczki, wyemitowane dłużne papiery wartościowe, wszelkie przychody i zyski nadzwyczajne. Natomiast ze znakiem "minus" ujmuje się wypłaty dla właścicieli zmniejszające kapitał, spłaty kredytów i pożyczek, wykup dłużnych papierów wartościowych, wszelkie koszty (z wyjątkiem amortyzacji). W poszczególnych okresach powyższe saldo może być ujemne, ale narastająco musi być dodatnie.
Gotówka w firmie zależy przede wszystkim od wpływów i wydatków, jakie w danym okresie miały miejsce. Miesięczne przypływy - bo z taką częstotliwością powinny być zrobione - najwygodniej jest opracować na podstawie dostępnych na rynku systemów komputerowych. Pozwalają one symulować różne warianty działania firmy i decyzji podejmowanych przez jej kierownictwo. Śledząc poziom gotówki, która pozostaje na koniec miesiąca przy założonych niezbędnych wydatkach, możemy zaplanować pozyskanie kapitału obcego na konkretny okres dużo wcześniej.
Tak jak w przypadku rachunku wyników i bilansu - można posłużyć się gotowym obowiązującym wzorem sprawozdania z przepływów pieniężnych (cash flow). Można też zrobić to w nieco zmodyfikowany sposób. Oczywiście w zależności od potrzeb możemy rozszerzyć wzór o inne ważne pozycje. Rachunek powinien obejmować tyle lat, na ile przewidywana jest analiza całego przedsięwzięcia, czyli na tyle samo co bilans i rachunek wyników. Dla potrzeb bieżącego zarządzania firmą powinno się je robić nawet co tydzień. Natomiast w przypadku informacji przygotowywanych dla kredytodawców rachunek przepływów sporządza się zwykle raz na kwartał (tak często jak zwykło się kontrolować sytuację zadłużonej firmy).
W trakcie realizacji inwestycji należy na bieżąco kontrolować, czy jest zachowana równowaga pomiędzy dostępnymi środkami a nakładami inwestycyjnymi, które ponoszone są na bieżąco. Pomocne mogą okazać się sporządzone wcześniej przepływy środków pieniężnych. Przepływy te porównują uzyskane wpływy z ponoszonymi wydatkami (tab. 12).
Dobrze, jeśli sporządzimy przepływy pieniężne w dwóch wersjach - w optymistycznej i pesymistycznej (niekoniecznie obie należy udostępniać "publicznie").
Tabela 12. Uproszczony rachunek przepływów
|
I rok |
II rok |
III rok |
IV rok |
V rok |
Stan środków pieniężnych na początek okresu |
|
|
|
|
|
Zysk netto |
|
|
|
|
|
Amortyzacja |
|
|
|
|
|
Kredyt obrotowy |
|
|
|
|
|
Kredyt inwestycyjny |
|
|
|
|
|
RAZEM WPŁYWY |
|
|
|
|
|
Wydatki inwestycyjne |
|
|
|
|
|
Spłata kredytu obrotowego |
|
|
|
|
|
Wypłata dywidendy |
|
|
|
|
|
RAZEM WYPŁYWY |
|
|
|
|
|
Zmiana stanu zapasów |
|
|
|
|
|
Zmiana stanu należności |
|
|
|
|
|
Zmiana stanu zobowiązań |
|
|
|
|
|
RAZEM ZMIANY STANÓW |
|
|
|
|
|
Gotówka razem (wpływy - wypływy +/- zmiany stanów) |
|
|
|
|
|
ZAPAMIĘTAJ:
Każdy ruch zaplanowany w pozyskaniu obcych środków pieniężnych musi znaleźć swoje odbicie w bilansie oraz w rachunku zysków i strat.
Najczęściej wartość firmy wyliczana jest na podstawie przepływów pieniężnych.
Wyznaczanie progu rentowności
Nieodłącznym elementem każdego przedsięwzięcia powinna być ocena jego opłacalności. Nie chodzi tu tylko i wyłącznie o poziom osiąganego zysku. Oceny opłacalności można dokonać za pomocą analizy progu rentowności. Wielkość produkcji równoważąca przychody z kosztami stanowi dla firmy próg rentowności (break-even-point - w skrócie BEP). Innymi słowy, jest to taka wielkość produkcji, przy której przychody wystarczą tylko na pokrycie kosztów. Nie wystąpi więc ani zysk, ani strata, a rentowność przedsięwzięcia jest równa zero.
Wyliczenie progu rentowności pozwala więc na wyznaczenie poziomu sprzedaży tak ilościowego, jak i wartościowego, który jest niezbędny do pokrycia kosztów całkowitych. Za jego pomocą wyznacza się także minimalną cenę, która zapewni zrównanie przychodów z kosztami. Analiza progu rentowności umożliwia więc ocenę wrażliwości jego poziomu na zmiany w cenie sprzedaży i zmiany w poziomie kosztów. Można więc i trzeba wyznaczyć poziom kosztów i cen, które pozwolą na osiągnięcie zysku. A oto jak to zrobić.
Próg rentowności polega na ustaleniu takiej wielkości sprzedaży, dla której wartość sprzedaży jest równa wielkości kosztów całkowitych - czyli firma nie osiąga ani zysku, ani straty - i wyraża się wzorem:
gdzie:
KS - całkowite koszty stałe
kZ - jednostkowe koszty zmienne
c - cena sprzedaży
x - wielkość produkcji (sprzedaży)
Po przekształceniu równania próg rentowności przyjmuje postać:
próg rentowności ilościowy, czyli poziom sprzedaży, który zapewnia pokrycie wszystkich kosztów (całkowitych):
próg rentowności może być wyrażony nie tylko w wielkości produkcji, ale również w wartości; i tak próg rentowności wyrażony w postaci wartościowej przyjmuje następującą postać:
Te dość skomplikowane wzory w praktyce okazują się proste w liczeniu i jasne w interpretacji, co wyjaśnię na przykładzie obok.
Jest to przykład analizy tylko jednego okresu. Trzeba pamiętać, że biznesplan obejmuje zazwyczaj kilka okresów (kilka lat), zatem taka analiza powinna być przeprowadzona dla wszystkich lat. Jej wyniki mogą być ujęte w formie tabeli.
Tabela 13. Analiza progu rentowności
Wyszczególnienie |
I rok |
II rok |
III rok |
IV rok |
V rok |
Próg rentowności ilościowy |
|
|
|
|
|
Próg rentowności wartościowy |
|
|
|
|
|
Margines bezpieczeństwa |
|
|
|
|
|
Stopień wykorzystania mocy produkcyjnych w punkcie określającym próg rentowności |
|
|
|
|
|
PRZYKŁAD
Firma GADOK analizuje próg rentowności dla produkcji najnowszych kosmetyków. Wiadomo, że produkcja nowych kosmetyków wymaga poniesienia następujących kosztów:
całkowite koszty stałe = 400 000 zł/rok,
jednostkowe koszty zmienne = 20 zł/szt.
Cena jest ustalona na poziomie 30 zł/szt.
Warto jeszcze dodać, iż koszty całkowite (K) opisane są za pomocą równania:
gdzie:
KS - całkowite koszty stałe
kZ - jednostkowe koszty zmienne
x - wielkość produkcji (sprzedaży)
Z kolei wartość sprzedaży (WS) przedstawia się wzorem:
gdzie:
c - cena sprzedaży
x - wielkość sprzedaży
Na podstawie przeprowadzonych badań marketingowych oszacowano, że sprzedaż kosmetyków wyniesie 50 000 sztuk rocznie. Szacunki te powinny zostać rzetelnie przeprowadzone, ponieważ mają istotne znaczenie przy dalszej analizie związanej ze zdolnością produkcyjną i jej wykorzystaniem. Wykorzystanie zdolności produkcyjnych, planowana sprzedaż i prognozowana wielkość popytu mają ze sobą ścisły związek. Należy udzielić odpowiedzi między innymi na następujące pytania: czy firma jest w stanie wyprodukować tyle, ile chciałaby sprzedać, czy to co chciałaby sprzedać nie jest większe od prognozowanego popytu?
I. Wyznaczamy ilościowy próg rentowności (BEP):
400 000 : (30 szt. - 20 szt.) = 40 000
II. Wyznaczamy wartościowy próg rentowności:
40 000 x 30 = 1 200 000
III. Obliczamy margines bezpieczeństwa (MB), który informuje o tym, o jaką część można zmniejszyć rozmiary produkcji, aby nadal osiągać zyski. W tym celu wykorzystujemy następującą formułę:
gdzie:
MB - margines bezpieczeństwa ze względu na ilość
S - oczekiwana wielkość sprzedaży wyrobów
BEP - próg rentowności wyrażony w szt. (ilościowy)
MB = (50 000 - 40 000) : 50 000 = 20%
IV. Obliczamy stopień wykorzystania mocy produkcyjnych (MP) w punkcie określającym próg rentowności według następującego wzoru:
MP = 400 000 : [50 000 : (30 zł/szt. - 20)] = 80%
Sprzedaż 40 000 szt. wyrobów zapewni przedsiębiorstwu znalezienie się w progu rentowności. Jest to jednoznaczne z osiągnięciem przychodu ze sprzedaży w kwocie 1 200 000 zł i zerowym wynikiem finansowym. Zmniejszenie sprzedaży w stosunku do jej wielkości przewidywanej, czyli 40 000 szt. o 20%, nie spowodowałoby powstania ujemnego wyniku finansowego. Dopiero zmniejszenie jej o więcej niż 20%, przy stałej cenie 30 zł/szt., spowoduje poniesienie straty. Próg rentowności znajduje się znacznie poniżej zdolności produkcyjnych. Stopień wykorzystania mocy produkcyjnych wynosi 80%.
ZAPAMIĘTAJ
Próg rentowności polega na ustaleniu takiej wielkości, dla której wartość sprzedaży jest równa wielkości kosztów całkowitych, co jest równe temu, że firma nie osiąga ani zysku, ani straty.
Źródła finansowania, czyli skąd wziąć pieniądze?
Źródła finansowania są niezwykle istotne przy planowaniu jakiegokolwiek przedsięwzięcia. Dlatego też podaję kilka wskazówek dotyczących miejsc, w których firmy mogą szukać pieniędzy.
Wiadomo, że każda firma potrzebuje do prowadzenia swojej działalności mniejszego lub większego kapitału, obcego lub własnego. Kapitał może być potrzebny na krótki lub na długi okres. Źródła finansowania krótkookresowego (mogą być i obce, i własne) zapewniają firmie finansowanie bieżących potrzeb. Niestety, w praktyce jest tak, że przypływy pieniądza uzyskane w wyniku sprzedaży są nieregularne i nie zawsze możliwe jest bieżące finansowanie zakupu, wynagrodzeń i innych niezbędnych wydatków. Brak tej synchronizacji wpływów i wydatków jest najczęstszą przyczyną szukania dodatkowych źródeł finansowania.
Kwestia zadłużenia firmy interesuje nie tylko jej właścicieli, czyli udziałowców i akcjonariuszy, ale również tych, którzy będą analizowali kondycję firmę pod katem jej wypłacalności (a także kontynuacji działalności). Szczególną uwagę na stopień zadłużenia zwracają potencjalni inwestorzy i przyszli kredytodawcy. Poziom zadłużenia wpływa więc na możliwości firmy w zakresie pozyskania dalszych pożyczek (kredytów) i warunków, na jakich będą one udzielone. Logicznym następstwem jest zatem to, że im wyższy poziom zadłużenia, tym trudniej uzyskać nowe kredyty, a już uzyskane będą najprawdopodobniej droższe i obwarowane większą liczbą zabezpieczeń.
Zwróćmy przy tym uwagę nie tylko na umiejętne wykorzystanie źródeł finansowania, ale i obliczenie, ile tak naprawdę kosztuje każde ze źródeł, które z nich jest najtańsze, a które najdroższe. Firmy mają tu do dyspozycji trzy najbardziej znane formy:
kredyt u dostawcy (kredyt handlowy),
emisję krótkoterminowych papierów dłużnych,
kredyt bankowy.
W większości firm podstawowymi formami finansowania krótkookresowego są zobowiązania z tytułu dostaw towarów i usług (czyli kredyt handlowy) oraz krótkookresowe kredyty bankowe. Nas najbardziej interesują dwa pierwsze źródła.
Sporządzając biznesplan, trzeba pamiętać, że nie tylko kredyt z banku może posłużyć do sfinansowania przedsięwzięcia. Warto spróbować zróżnicować źródła finansowania. Być może okaże się, że kredyt krótkoterminowy bankowy można by zastąpić kredytem handlowym, który nie był brany pod uwagę, a przynajmniej nie na taką skalę, na jaką jest potrzebny.
Kredyt u dostawcy
Firma otrzymuje kredyt handlowy od dostawcy wówczas, gdy kupując produkty, surowce lub materiały, nie reguluje zapłaty w momencie dostawy (lub nawet przed). Zobowiązania z tytułu dostaw (będące wynikiem zaciągnięcia kredytu handlowego) wzrastają zwykle wraz ze wzrostem obrotów firmy. Zmiany te mają najczęściej charakter sezonowy.
Przystępując do negocjowania terminu płatności, należy zawsze mieć świadomość, iż wynegocjowanie długiego terminu jest kosztem kredytu handlowego np. w postaci nie- otrzymania żadnych upustów. Kosztem kredytu handlowego jest więc koszt nieskorzystania z oferowanych upustów. Kredyt handlowy jest więc darmowy, ale tylko do pewnego momentu, mianowicie do czasu, gdy dostawca pozwoli korzystać z upustów cenowych w niezmienionej wysokości. Od momentu, kiedy odbiera się przywilej korzystania z tych bonifikat, kredyt zaczyna kosztować i trzeba już zacząć skrupulatnie liczyć. Nie zawsze opłacalne jest wynegocjowanie dłuższego terminu płatności w zamian za rezygnację z możliwego do uzyskania rabatu. Wydłużenie okresu zapłaty nie zawsze jest wynikiem świadomego wyboru firmy, czasami pojawiają się inne czynniki, zmuszające do późniejszej zapłaty.
Krótkoterminowe papiery dłużne (commercial papers)
Innym źródłem pozyskania kapitału na krótki okres jest emisja własnych papierów wartościowych. Koszt pozyskania środków w taki sposób jest zwykle tańszy niż zaciągnięcie kredytu bankowego. Z drugiej strony czasami zdarza się, że kapitały własne są zbyt niskie, aby firma mogła zaciągnąć kredyt bankowy w planowanej wysokości.
Cechy commercial papers charakteryzują się krótkim terminem zapadalności, tzn. poniżej roku, stanowiąc tym samym instrument do zdobywania funduszy krótkoterminowych. Charakterystyczną cechą tych papierów są stosunkowo wysokie nominały (500 000, 1 000 000) i dlatego najczęściej adresatami emisji papierów są inwestorzy instytucjonalni.
Papiery dłużne są sprzedawane na rynku polskim z dyskontem, czyli po cenie niższej niż ich wartość nominalna (dyskonto to różnica pomiędzy ceną sprzedaży a wartością nominalną, po jakiej papiery są wykupywane, różnica ta stanowi dochód inwestora). Rentowność tych papierów w dużym stopniu zależy od tego, kto je wyemitował, czyli od wiarygodności (kredytowej) emitenta. Dobra firma (ciesząca się dużą popularnością i osiągająca dobre wyniki finansowe) raczej nie ma problemów ze znalezieniem nabywców na swoje papiery. Zresztą obecnie istnieje również możliwość obrotu papierami dłużnymi również na rynku wtórnym. W ten sposób coraz więcej instytucji niefinansowych zakupuje commercial papers właśnie na rynku wtórnym.
Commercial papers wprowadzane na polski rynek nosiły nazwę bonów komercyjnych, KWIT-ów (Komercyjny Weksle Inwestycyjno-Terminowy), bonów handlowych, bonów dłużnych lub bonów inwestycyjnych - w zależności od tego, który bank je wprowadzał.
Przy emisjach commercial papers niezbędne jest uczestnictwo banku, który pojawia się bądź w roli nabywającego papiery, bądź organizatora całej emisji. Bardzo ważny jest zatem wybór banku, który nie tylko potrafi sprawnie obsłużyć emisję, ale i cieszy się uznaniem w opinii potencjalnych nabywców papierów. Banki są zresztą świadome atrakcyjności obsługi emisji papierów, ponieważ otrzymują z tego tytułu prowizję (za rozliczenie i rozprowadzenie emisji) i w zasadzie nie ponoszą ryzyka kredytowego, które w przypadku commercial papers przerzucone jest na nabywców tych papierów.
Najważniejsze korzyści z emisji commercial papers, dla których warto poważnie pomyśleć o tym źródłem kapitału, to:
szybkie źródło pozyskania środków,
tańszy koszt pozyskania w porównaniu z kredytem bankowym,
brak konieczności udzielania zabezpieczeń, jak np. przy kredycie bankowym,
korzyści marketingowe wynikające z zaistnienia emitenta na rynku,
uzyskanie długotrwałych źródeł finansowania poprzez rolowanie, za które emietent płaci jak za pieniądz krótkoterminowy.
Zapotrzebowanie na kapitał obcy
W każdym biznesplanie należy określić także zapotrzebowanie na kapitał obcy, a wcześniej sposób finansowania całego przedsięwzięcia. Ta część poddawana jest szczególnie wnikliwej analizie przez odbiorców biznesplanu.
Tabela 14. Źródła finansowania
Źródła finansowania |
Ile? |
Kredyt długoterminowy |
|
Kredyt krótkoterminowy |
|
Środki wzięte w leasing |
|
Emisja papierów wartościowych |
|
Własne środki pieniężne |
|
Zobowiązania |
|
Należności |
|
Przykład uproszczonego planu finansowego prezentuje W. Sasin w praktycznym poradniku Biznesplan (Agencja Interfart, Warszawa 2001). Spróbujmy przyjrzeć się fragmentowi tego przykładu (uzupełnionemu o komentarz) nieco bliżej.
Założenia: Firma MAKBET planuje zbudować zakład produkcyjny i na ten cel chce uzyskać kredyt inwestycyjny na 3 lata w kwocie 2 800 000 zł z karencją spłaty na rok. Kredyt ten miałby być przeznaczony na sfinansowanie 70% nakładów na budowę zakładu produkcyjnego. Pozostałe 30% środków potrzebnych na budowę firma sfinansuje z własnych kapitałów. Interesuje nas zatem przewidywany koszt takiego kredytu. Uwaga! W okresie karencji spłacie będą podlegać tylko odsetki.
I. Spłata kredytu inwestycyjnego (rozpoczyna się w 2003 roku)
II. Spłata odsetek od kredytu (uśrednione zadłużenie) przy założeniu, że oprocentowanie kredytu wynosiło 21%
W roku 2003 |
400 000 zł |
W roku 2004 |
800 000 zł |
W roku 2005 |
1 600 000 zł |
RAZEM |
2 800 000 zł |
Odsetki wyliczane były od zadłużenia uśrednionego wyliczanego według następującego wzoru:
|
Kwota odsetek |
W roku 2002, tj. w roku objętym karencją |
588 000 zł |
W roku 2003 (pierwszy rok spłaty) |
546 000 zł |
W roku 2004 (drugi rok spłaty) |
420 000 zł |
W roku 2005 (trzeci rok spłaty) |
168 000 zł |
RAZEM |
1 722 000 zł |
Średnie zadłużenie wynosiło w poszczególnych latach (bez odsetek):
|
Stan zadłużenia na początek okresu |
Stan zadłużenia na koniec okresu |
Kapitał uśredniony |
W roku 2002, tj. w roku objętym karencją |
2 800 000 |
2 800 000 |
2 800 000 zł |
W roku 2003 (pierwszy rok spłaty) |
2 800 000 |
2 800 000 - 400 000 (już spłacone) = 2 400 000 |
2 600 000 zł |
W roku 2004 (drugi rok spłaty) |
2 400 000 |
2 400 000 - 800 000 = 1 600 000 |
2 000 000 zł |
W roku 2005 (trzeci rok spłaty) |
1 600 000 |
1 600 000 - 1 600 000 = 0 |
800 000 zł |
Suma zapłacony odsetek = 1 722 000 zł
Kwota kredytu = 2 800 000 zł
Zatem zapłacone odsetki stanowią 61,5% kwoty zaciągniętego kredytu. W związku z tym, że kredyt spłacany był przez 3 lata + 1 rok karencji, zatem: 61,5% : 4 = 15,375%, i to jest efektywna roczna stopa oprocentowania kredytu.
ZAPAMIĘTAJ:
W każdym biznesplanie należy określić zapotrzebowanie na kapitał obcy, a także sposób finansowania całego przedsięwzięcia.
Plan organizacyjny
Kadra kierownicza jest w zasadzie podstawą sukcesu dla przedsięwzięcia zaplanowanego w biznesplanie. Dlatego też temat zasobów ludzkich zawsze budzi wśród inwestorów spore zainteresowanie.
Warto czasami słuchać własnych pracowników. Mają oni bowiem często świetne pomysły co do wejścia na nowe rynki, wprowadzenia pewnych innowacji w produktach czy w usługach, a tym samym zwiększają konkurencyjność firmy na rynku.
Plan organizacyjny powinien zatem dać odpowiedź na następujące pytania:
czy nasze dotychczasowe doświadczenie wspiera rozwój nowej działalności,
jakie są słabości i jak możemy je skompensować wynajętymi pracownikami,
jakie są słabe i mocne strony kierownictwa firmy,
czy obowiązki kierownictwa są jasno zdefiniowane,
jak prezentują się nasze plany w sprawach zatrudnienia i szkolenia pracowników,
jakie są nasze plany co do wzrostu zatrudnienia,
jakie pensje i dodatkowe wynagrodzenie oferujemy pracownikom.
Powszechnie wiadomo, że podstawą systemu wynagradzania są pieniądze. Jednak okazuje się, że dla stworzenia skutecznego systemu wynagradzania firmy powinny wykorzystywać nie tylko "instrumenty" pieniężne, ale i elementy wynagrodzenia mające formę niepieniężną. Skuteczny system wynagradzania przyciąga, zatrzymuje i motywuje pracowników do jeszcze lepszej pracy. Wprowadzając więc świadczenia dodatkowe (ale nie traktowane jako stały dodatek do pensji dla każdego), firmy chcą stać się bardziej konkurencyjne na rynku pracy. Twórcy nowoczesnych systemów wynagradzania starają się z jednej strony dopasować strukturę i wielkość płac do konkretnych celów stawianych przez firmę pracownikom, z drugiej zaś muszą dbać o właściwe zmotywowanie samego pracownika.
Wprowadzanie wynagrodzeń pozapłacowych zwiększa atrakcyjność firmy na rynku pracy. Oferując świadczenia niepieniężne, firma może okazać się lepsza na rynku pracy niekoniecznie oferując wyższe zarobki niż konkurencja. Coraz częściej już w ogłoszeniach o poszukiwaniu pracowników firmy zwracają uwagę na formy wynagradzania, tzn. oferują nowoczesną opiekę medyczną, samochód służbowy, telefon komórkowy. Jeśli firma zatrudni pracownika, to świadczenia te są narzędziem, które czasami skuteczniej niż podwyżka płacy jest w stanie go zatrzymać. Niewątpliwie jest to również swego rodzaju przywiązywanie pracowników do firmy, np. abonament na świadczenia medyczne w prywatnej klinice.
Stosowane powszechnie w zachodnich firmach świadczenia pozapieniężne coraz częściej pojawiają się i w polskich firmach. Ze znanych i z sukcesem wdrażanych w Polsce rozwiązań wymienić można następujące rodzaje świadczeń:
samochód służbowy,
ubezpieczenie pracowników, np. na życie,
udzielane pożyczki przez firmę,
finansowanie dokształcania pracowników, np. pokrywanie kosztów szkoleń,
dopłaty do wczasów lub pokrycie w całości kosztów wczasów,
bezpłatne rozmowy telefoniczne,
świadczenia medyczne,
bony żywnościowe z okazji różnego rodzaju świąt,
dotowane obiady.
Przygotowując plan organizacyjny, można zaprezentować zatrudnienie (także jego zmianę w ciągu analizowanego okresu) w formie tabeli (modyfikowanej w zależności od rodzaju stanowisk pracy występujących w firmie).
Tabela 15. Zatrudnienie
Wyszczególnienie |
Liczba osób |
Kierownicy |
|
szczebla naczelnego |
|
Kierownicy |
|
szczebla średniego |
|
Kierownicy |
|
szczebla podstawowego |
|
Księgowi |
|
Sprzedawcy |
|
Kierowcy |
|
Robotnicy |
|
Specjaliści |
|
Pozostali |
|
Jeśli biznesplan dotyczy większego przedsięwzięcia, można - o ile autorzy uznają to za celowe - dodatkowo pokazać strukturę zatrudnienia według wieku, stażu pracy, płci i zawodu. Wskazane jest zaprezentowanie zatrudnienia nowych pracowników w rozbiciu na kolejne lata realizacji bienzesplanu. Można je ująć w formie tabeli.
W tym miejscu biznesplanu można przedstawić również strukturę organizacyjną firmy. Jeśli firma jest mała, można wymienić każdego pracownika, jego funkcję, kto mu podlega, kto jest jego kierownikiem. Jeśli firma jest trochę większa, zazwyczaj wymienia się najważniejszych członków zespołu zarządzającego wraz z opisami ich przygotowania zawodowego i wykształcenia oraz funkcji, które w firmie pełnią.
Kolejną częścią planu jest przedstawienie harmonogramu realizacji poszczególnych etapów zaplanowanego przedsięwzięcia opisywanego w biznesplanie. Należy tu podać daty rozpoczęcia i zakończenia tych czynności. Przykładowo harmonogram taki może wyglądać w sposób zaprezentowany w poniższej tabeli.
Tabela 16. Harmonogram prac
Zadanie |
Czas rozpoczęcia |
Czas zakończenia |
Sporządzenie biznesplanu |
1.02.2003 |
20.02.2003 |
Czas oczekiwania na kredyt z banku |
21.02.2003 |
15.03.2003 |
Zakup i instalacja maszyn |
I połowa kwietnia 2003 |
II połowa kwietnia 2003 |
ZAPAMIĘTAJ:
W planie organizacyjnym istotne jest przedstawienie harmonogramu realizacji poszczególnych etapów zaplanowanego przedsięwzięcia.
Analiza wskaźnikowa
Analiza wskaźnikowa to kolejny ważny element planu finansowego. Wszystkie wskaźniki mają to do siebie, że pozwalają dostrzegać w miarę szybko niekorzystne tendencje w firmach. Mają jednak i tę wadę, że czasami trudno określić, czy poziom danego wskaźnika jest prawidłowy, czy nie. Wzorce nie zawsze okazują się odzwierciedlać sytuację panującą w danej branży. Dlatego też najlepiej jest analizować ich zmianę w czasie i porównywać z tym, co się dzieje w branży.
Pamiętajmy też, że uwaga banku zwykle skupia się na stabilności, na obrotach kapitałowych i rentowności. Z kolei inwestorów prywatnych najczęściej interesuje głównie efektywność zainwestowanego kapitału. Jednak zarówno banki, jaki i inwestorzy prywatni zawsze chcą wiedzieć, jak zostaną wydane pieniądze.
Wskaźniki płynności
Jeśli firma utraci płynność finansową, nie będzie zdolna spłacać swoich zobowiązań. Jest to najważniejszy element wszystkich definicji płynności. Zadaniem każdego szefa firmy jest troszczenie się o to, aby w trakcie działalności firma była w stanie wypracować taką gotówkę, która wystarczy na terminowe regulowanie zobowiązań bieżących. Należy utrzymywać na tyle duże rezerwy finansowe, aby wystarczyły na przewidywane przez firmę wydatki. Nie zawsze przecież wpływy (pieniądze), które otrzymamy od swoich odbiorców, pokrywają się z terminami płatności (wydatkami, które firma musi poczynić).
Jak duże powinny być te rezerwy? Ich wielkość zależy od wysokości obrotów firmy, od tego, jak solidni są odbiorcy i na ile dotrzymują terminów płatności. Można liczyć, że pieniądze wpłyną na konto 20 maja, a wpływają 20 czerwca. Na takie "poślizgi" terminów także trzeba być przygotowanym właśnie poprzez rezerwy finansowe.
Płynność wyrażona w cyfrach
Wskaźnik bieżącej płynności określa stopień pokrycia zobowiązań krótkoterminowych majątkiem obrotowym. Majątek obrotowy powinien z nadwyżką pokrywać zobowiązania krótkoterminowe. Wynika to z faktu, że część majątku obrotowego jest niepłynna bądź też płynność jego jest bardzo niska. Zaleca się, aby wartość tego wskaźnika oscylowała wokół wartości 2,0. Pokrycie zobowiązań krótkoterminowych w 200% całymi aktywami obrotowymi ma zapewnić wypłacalność bieżącą.
Warto jednak pamiętać, że prawidłowy poziom wskaźnika jest ściśle związany z branżą, w jakiej działa firma. Przykładowo, w branży detalicznej typowe są bardzo niskie wartości tego wskaźnika, nawet poniżej 1,0.
Wskaźnik ten określa stopień pokrycia zobowiązań krótkoterminowych łatwopłynnym majątkiem obrotowym. Zaleca się, aby wartość tego wskaźnika oscylowała wokół wartości 1, czyli łatwopłynny majątek obrotowy powinien w całości pokrywać zobowiązania. Wtedy można mówić, że zapewniona jest całkowita wypłacalność firmy.
Wskaźnik natychmiastowy, inaczej nazywany wskaźnikiem płynności I stopnia lub wskaźnikiem wysokiej płynności finansowej, określa, w jakiej części zobowiązania krótkoterminowe pokryte są gotówką i jej ekwiwalentami, czyli najbardziej płynnymi aktywami. Wartość tego wskaźnika w rzeczywistości jest bardzo mało stabilna, a zatem jego wartość poznawcza jest również ograniczona. Wynika to z faktu, że środki pieniężne i papiery wartościowe przeznaczone do obrotu należą do tej kategorii aktywów, które charakteryzują się bardzo dużą zmiennością. W konsekwencji również wartość wskaźnika płynności podlega dużym wahaniom, co w bardzo istotny sposób utrudnia dokonanie prawidłowej oceny płynności firmy.
Rzeczywista zdolność przedsiębiorstwa do utrzymania bieżącej płynności finansowej zależy przede wszystkim od umiejętności synchronizowania wpływów i wydatków gotówkowych. Jeżeli firma potrafi z dużą dokładnością zaplanować przyszłe wydatki oraz (co jest o wiele trudniejsze) przewidzieć przyszłe wpływy, może również próbować dokonywać synchronizacji przepływów.
Typowe wartości wskaźnika natychmiastowego rozrzucone są w bardzo szerokim przedziale od 5%, nawet do 35%. Trudno jest wskazać na wartość optymalną tego wskaźnika z uwagi na opisane wcześniej czynniki. Bardzo niską wartość wskaźnika natychmiastowego mają przedsiębiorstwa, które utraciły bieżącą płynność. Natomiast bardzo wysokie wartości wskaźnika natychmiastowego wynikają zwykle z jakichś szczególnych uwarunkowań. Może to być na przykład sprzedaż przez firmę papierów wartościowych. W wyniku tego następuje wpływ gotówki na rachunek akurat w dniu, na który dokonywano wyliczeń wskaźnika natychmiastowego. Widać więc wyraźnie, że wskaźnik ten może być tylko uzupełnieniem poprzedniego wskaźnika bieżącej płynności oraz wskaźnika szybkiej płynności przy dokonywaniu oceny płynności przedsiębiorstwa. Wskaźnik ten powinien pełnić rolę jedynie wskaźnika pomocniczego z uwagi na swoją nietypowość.
Płynność niska czy wysoka?
Okazuje się, że zarówno zbyt niska, jak i zbyt wysoka płynność jest dla firmy mało korzystna. Dlaczego? Otóż zbyt wysoka płynność oznacza, że firma działa nieefektywne, a to sygnalizuje, że jest zbyt dużo niezainwestowanych środków pieniężnych albo też, że w firmie jest zbyt dużo należności.
Jeśli zakładamy, że można spłacić zobowiązania zapasami, to musimy wziąć pod uwagę, że nie nastąpi to tak szybko, jak w przypadku zapłaty środkami pieniężnymi (z tego powodu do powyższego wskaźnika proponuję nie przyjmować zapasów). Zanim upłynnimy zapasy (czyli je sprzedamy), może minąć sporo czasu. Podobnie jest i z należnościami, nie tak szybko otrzymamy za nie pieniądze, a tym samym spłacimy zobowiązania.
Natomiast zbyt niski poziom wskaźnika świadczy o trudnościach płatniczych już istniejących bądź też mogących wystąpić w najbliższej przyszłości, wynikających z braku środków obrotowych (nie tylko środków pieniężnych) na pokrycie zobowiązań bieżących.
W zasadzie powinno się dokonywać ciągłej analizy płynności finansowej firmy, zarówno w dłuższych okresach sprawozdawczych (np. miesiąc), jak i w krótkich (czyli tygodniowych), a nawet i krótszych. Taka analiza pozwala zaplanować wydatki w najbliższym czasie. Stałe obserwowanie (i sterowanie) płynności finansowej pozwala na w miarę wczesne ostrzeżenie przed sytuacjami grożącymi utratą płynności, przed niewypłacalnością i ostatecznie nieuchronnym upadkiem. W miarę wcześnie oznacza, że być może jest jeszcze szansa na uniknięcie przewidywanej niewypłacalności czy przewidywanego braku środków pieniężnych.
Wskaźniki zadłużenia
Nie ma w zasadzie firm funkcjonujących tylko z wykorzystaniem własnego kapitału. Brak synchronizacji wpływów i wydatków jest najczęstszą przyczyną szukania dodatkowych źródeł finansowania. Zadłużenie firmy rozumiane jest przez analityków jako finansowanie działalności ze źródeł zewnętrznych (najczęściej z kredytów).
Poziomu zadłużenia obrazuje:
strukturę finansowania majątku i działalności firmy,
stopień zaangażowania kapitału obcego w porównaniu z kapitałem własnym,
możliwości pokrycia zobowiązań kapitałami własnymi.
Jak sprawdzić, czy obecny poziom zadłużenia firmy jest bezpieczny i co to właściwie oznacza. Otóż do przeprowadzenia analizy zadłużenia firmy potrzebne jest zaledwie kilka informacji zawartych w bilansie oraz rachunku zysków i strat. Obliczeń jest niewiele, a informacje dostarczone przez wskaźniki są naprawdę cenne.
Każdy kredytodawca traktuje kapitał własny jako pewnego rodzaju zabezpieczenie dla udzielanego kredytu. Jeśli tego kapitału jest niewiele w stosunku do kapitału obcego, to należy przyjąć, że ryzyko prowadzenia przez firmę działalności spada tak naprawdę na wierzycieli. Pożyczkodawca jest świadomy, że w przypadku likwidacji firmy większe jest prawdopodobieństwo, że odzyska pożyczone pieniądze w firmie z niskim poziomem zadłużenia. Nieco inaczej patrzą na kapitał obcy właściciele firmy. Chcą, aby tego kapitału było jak najwięcej, ponieważ mają wówczas większe możliwości działania.
Pamiętajmy jednak, że wysoki poziom kapitału obcego, czyli wysoki poziom zadłużenia zwiększa ryzyko właścicieli, ponieważ spółka może osiągnąć nie tylko większe zyski, ale zwiększa się też i ryzyko poniesienia większych strat w porównaniu ze spółką, która nie ma kapitałów obcych lub ma ich niewiele. Wierzyciele natomiast mogą czuć się bardziej zagrożeni, ponieważ wraz ze wzrostem ilości kapitałów obcych rośnie ryzyko niespłacenia zaciągniętych długów.
Analizę zadłużenia rozpoczniemy od analizy struktury kapitału firmy. Wskaźnik struktury wyznaczany jest według poniższej formuły:
Wskaźnik ten wskazuje, ile razy dług długoterminowy przewyższa kapitały własne. W zależności od potrzeby można obliczyć także udział długu ogółem, czyli i krótkoterminowego, i długoterminowego w kapitałach własnych. Im wyższe są wskaźniki - zarówno te oparte na analizie zadłużenia długoterminowego, jak i na analizie zadłużenia globalnego, tym ryzyko prowadzonej działalności gospodarczej jest większe.
W krajach zachodnich uznaje się, że firma, w której udział długu do kapitału własnego jest wyższy niż 30%, jest wysoko zadłużona. W Polsce udział ten waha się zwykle do 30%, chociaż najczęściej jest to znacznie mniej niż wspomniane 30%. Mniejsze zainteresowanie wśród polskich firm kapitałem długoterminowym wynika, być może, ze złych doświadczeń z przeszłości. Firmy wolą zaciągać kredyty krótkoterminowe (podobnie zresztą i banki chętniej udzielają kredytów krótkoterminowych) ze względu nie tylko na niższy poziom ryzyka, ale i na łatwiejszą przewidywalność zdarzeń w krótkim okresie.
Mówiąc o finansowaniu krótkookresowym (zadłużeniu krótkookresowym), przyjmuje się w analizach ekonomicznych, że są to okresy finansowania do roku. Natomiast pozostałe (powyżej roku) traktowane są jak finansowanie długookresowe (zadłużenie długookresowe). Spotyka się również i takie podziały, w których jako zadłużenie długoterminowe traktowane są okresy finansowania powyżej 3 lat. Wydaje się jednak, że przedział od roku do 3 lat to zadłużenie średnioterminowe.
Dla analizy zadłużenia firmy istotna jest nie tylko wielkość kredytu, jego koszt (odsetki, prowizje), ale i rozłożenie spłat w czasie (na ile firma będzie w stanie terminowo spłacać raty kapitałowe i odsetki). W dobie niskiej inflacji kredyt długoterminowy jest bardziej stabilnym źródłem finansowania niż kredyt krótkoterminowy.
Na marginesie warto dodać - szczególnie w przypadku małych firm - że właśnie dla nich finansowanie krótkoterminowe ma inne znaczenie niż dla firm większych. Dostęp tych firm do rynku kapitałowego jest bardzo ograniczony. Oznacza to, że w większym stopniu mała firma musi polegać na krótkoterminowych źródłach (krótkoterminowym kredycie bankowym i kredycie handlowym), które są niczym innym jak odroczonym terminem płatności.
Nieco bardziej popularnym wskaźnikiem do analizy zadłużenia jest wskaźnik udziału całości zobowiązań (i długoterminowych, i krótkoterminowych) w aktywach firmy. Jego konstrukcja jest następująca:
Wskaźnik ten pozwala na określenie, jaka część całego majątku firmy finansowana jest kapitałem obcym (i długoterminowym, i krótkoterminowym). Praktyka bankowa podpowiada, że nie pożycza się firmom więcej niż wynosi ich kapitał własny. Przekładając to na powyższy wskaźnik, nie pożycza się tym, u których poziom tego wskaźnika przekracza 50% (ponad połowa posiadanych aktywów jest finansowana kapitałem obcym).
Każdy dług trzeba spłacić. Uzupełnieniem tego wniosku jest wskaźnik związany z obsługą długu, czyli jego spłatą:
Wskaźnik ten obrazuje, do jakiego poziomu mogą obniżyć się zyski przedsiębiorstwa, aby nadal było w stanie spłacać odsetki od swoich zobowiązań. Zysk brutto z odsetkami oznacza maksymalną kwotę, jaką pożyczkobiorca mógłby zapłacić z tytułu odsetek nie ponosząc strat. Analizowana jest jedynie spłata odsetek, ponieważ można przyjąć założenie, że kredyt jest rozłożony na dłuższy okres (raty kapitałowe spłacane są w późniejszym okresie), a spłaty rat kapitałowych mogą być dokonywane nawet poprzez zaciągnięcie kolejnego kredytu, po to by spłacić poprzedni. Cała operacja udaje się pod warunkiem, że kredyt jest na bieżąco obsługiwany.
Jednym z kryteriów oceny wypłacalności kredytobiorcy - a w takiej roli występuje firma prezentująca swój biznesplan - jest wykazanie, jak duża jest rozpiętość pomiędzy kwotą odsetek a środkami, które mogą być przeznaczone na ich pokrycie. Im większa jest wartość tego wskaźnika - czyli im większa jest rozpiętość pomiędzy kwotą odsetek a środkami, które mogą być przeznaczone na ich pokrycie - tym lepiej. Oznacza to bowiem dla wierzyciela mniejsze ryzyko niespłacenia długu. Typowa wartość wskaźnika mieści się w przedziale od 3 do 8. Im wskaźnik jest niższy, tym większe jest prawdopodobieństwo niewypłacalności i bankructwa.
Analizując ten wskaźnik, trzeba pamiętać, że jest on silnie uzależniony od poziomu osiąganego zysku. Nie zawsze więc wskaźnik może zachowywać się stabilnie, będzie podlegał takim wahaniom, jak wypracowany zysk. Z tego powody czasami może być trudno określić, na ile mamy do czynienia z firmą ustabilizowaną i jaka będzie zdolność tej firmy do obsługi zadłużenia w przyszłości. Zresztą wadą niemal wszystkich wskaźników jest to, że liczone są w odniesieniu do danych z przeszłości, a obraz przyszłościowy wymaga danych z realnych prognoz.
Firma, która ma wysoki poziom długu, musi oddawać dużo pieniędzy na jego spłatę. Oznacza to, że jeśli jej sprzedaż nawet w niewielkim stopniu się obniży, to dużo szybciej zacznie jej brakować pieniędzy niż tej firmie, która ma dług niższy.
Wyznaczanie rentowności
Grupą wskaźników dostarczających ważnych informacji o planowanych przedsięwzięciach są wskaźniki rentowności. Informują one o tym, jak szybko zwraca się zaangażowany w firmie kapitał. Należy je traktować jako mierniki gospodarności. Informacje dostarczone przez te wskaźniki wykorzystywane są także przy ocenie perspektyw rozwojowych firmy, ponieważ wyrażają zdolność do generowania zysku w przyszłości.
Niewątpliwie wskaźniki rentowności mogą być bardzo pomocne przy podejmowaniu ważnych decyzji gospodarczych. Analiza rentowności opiera się na ustaleniu relacji zysku do wybranych elementów bilansu i rachunku zysków i strat. Im wyższą wartość mają wskaźniki, tym rentowność jest większa. Ponoszenie straty znajduje swoje odzwierciedlenie w postaci ujemnych wskaźników rentowności. Do analiz rentowności wykorzystuje się wiele różnych wskaźników. W niniejszym opracowaniu zostaną zaprezentowane tylko te, które - moim zdaniem - najwierniej oddają gospodarność każdej firmy i szanse powodzenia kolejnego przedsięwzięcia.
Przeanalizujemy więc wskaźnik:
rentowności sprzedaży,
rentowności majątku,
rentowności kapitałów własnych.
Zanim omówię wskaźniki rentowności, jeszcze kilka słów o wyniku finansowym, czyli o zysku. Zysk może być analizowany albo w ujęciu całkowitym, albo w odniesieniu do różnych jego kategorii. Można więc analizować wynik:
na działalności operacyjnej (podstawowej),
na działalności finansowej,
na pozostałej sprzedaży (będącej poza naszą podstawową działalnością),
na operacjach nadzwyczajnych (np. strat losowych).
Jeśli firma jest niewielka i prowadzi mało zróżnicowaną działalność, wówczas wystarczy, że skupi się na całkowitym zysku, bez podziału na powyższe kategorie. Pamiętajmy przy tym o niedoskonałościach w analizie wyniku finansowego netto, wynikających z faktu, że stawki podatkowe zmieniały się w ostatnich latach, a zatem i porównywanie wskaźników powinno ten aspekt uwzględniać.
Rozpocznijmy od najbardziej chyba popularnego wskaźnika rentowności, czyli wskaźnika rentowności sprzedaży. Jego konstrukcja jest następująca:
Konstrukcja tego wskaźnika opiera się na dwóch wielkościach, tj. na wyniku finansowym netto i przychodach ze sprzedaży. Wskaźniki np. z dwóch lat będą porównywalne, o ile obowiązywała ta sama stawka podatkowa. Jeśli nie - spróbuj obliczyć wskaźniki rentowności na podstawie zysku brutto (przed opodatkowaniem). Problem ten nie istnieje przy obliczaniu wskaźników np. miesięcznych czy kwartalnych w tym samym roku, ponieważ stawka podatkowa w jednym roku jest zawsze taka sama.
Wskaźnik rentowności informuje, jaki jest udział wyniku finansowego w przychodach uzyskanych ze sprzedaży. Innymi słowy, ile złotówek zysku wypracowuje jedna złotówka sprzedaży. Im wyższy jest ten wskaźnik, tym lepiej. Analizując dynamikę omawianego wskaźnika, zwróćmy uwagę na to, czy ma on tendencję rosnącą, czy może malejącą. Tendencja rosnąca oznacza wzrost efektywności sprzedaży i przyrost zysku na jedną złotówkę sprzedaży i jest to powód do zadowolenia. Tendencja malejąca to spadek efektywności sprzedaży, a więc i spadek zysku w przeliczeniu na jedną złotówkę sprzedaży. Nietrudno zauważyć, że malejący wskaźnik rentowności nie wróży niczego dobrego.
Najczęściej rentowność sprzedaży jest niższa przy wyrobach o krótkim cyklu produkcyjnym i możliwości szybkiej ich sprzedaży. Wyższa rentowność jest niezbędna tam, gdzie cykl obrotowy produkcji jest dłuższy. Krótszy cykl to mniejszy koszt zamrożenia środków i mniejsze ryzyko aniżeli w przypadku dłuższych cykli. Rentowność sprzedaży pieczywa jest z pewnością niższa niż rentowność sprzedaży samochodu (a przynajmniej powinna taka być). Wybierając branże, w której chce się działać, warto znać te zasady.
Kolejnym wskaźnikiem wartym omówienia jest wskaźnik rentowności majątku. Jego konstrukcja jest następująca:
O tym, jak efektywnie firma gospodaruje posiadanym majątkiem, informuje wskaźnik rentowności majątku. Opiera się on na dwóch wielkościach - wyniku finansowym netto i majątku (czyli aktywach z bilansu). Wskaźnik ten pokazuje, jaka jest zdolność firmy do generowania zysku z posiadanego majątku. Niski poziom wskaźnika może świadczyć o słabym zarządzaniu przez firmę swoim majątkiem. Rosnący wskaźnik rentowności majątku może wskazywać rozważenie ewentualnego dalszego powiększania majątku. Jeśli jednak w ślad za powiększeniem majątku nie będzie szedł wzrost zysku co najmniej proporcjonalny, to wskaźnik zyskowności się obniży. Nie zapominajmy o sprawdzonej w polityce sprzedaży zasadzie: jeśli stosujesz niskie ceny (niskie marże), to powinieneś mieć dużą rotację aktywów - wówczas rentowność sprzedaży będzie korzystna (robią tak wielkie supermarkety). Jeśli zaś marże są wysokie, to mniejsza rotacja aktywów powinna również pozwolić na osiągnięcie korzystnej rentowności (sklepy z luksusowymi towarami, które długo czekają na swoich klientów).
Trzecim aspektem badania rentowności firmy jest rentowność kapitałów własnych. Do obliczenia wskaźnika rentowności kapitałów własnych niezbędna jest obok wyniku finansowego wartość kapitałów własnych. Wskaźnik ten ma następującą postać:
Wskaźnik ten informuje, ile złotówek zysku daje jedna złotówka kapitału własnego. Innymi słowy, jaki procentowo jest zarobek właścicieli z wyłożonego kapitału. Analizowany jest tu nie cały kapitał, ale tylko ten będący własnością firmy. Jak wiadomo, firmy finansują się nie tylko kapitałem własnym, ale i obcym (np. kredyty).
Im wyższy jest poziom wskaźnika, tym większe są możliwości rozwojowe firmy. W długim okresie stopa zwrotu z kapitału własnego powinna być wyższa od inflacji. W przeciwnym wypadku realna wartość kapitału własnego firmy spada. Wskaźnikiem tym zainteresowani są szczególnie akcjonariusze i udziałowcy (właściciele), ponieważ - jak wspominałem - wyraża on stopień zwrotu zainwestowanych przez nich kapitałów. Wzrost omawianego wskaźnika należy zawsze odbierać pozytywnie. Natomiast pogarszający się wskaźnik rentowności kapitałów własnych może sygnalizować nawet problemy płatnicze w regulowaniu zobowiązań.
Jeśli firma nie korzystałaby z kapitałów obcych - co jest prawie niemożliwe - to wówczas cały jej majątek pokryty byłby kapitałami własnymi, a rentowność kapitałów własnych byłaby równa rentowności majątku.
Dźwignia finansowa
Znając już wskaźniki rentowności i zadłużenia, warto jeszcze przez chwilę zatrzymać się nad dźwignią finansową. Potocznie korzystaniem z dźwigni finansowej nazywa się zaciąganie prze firmę kredytów na swoją działalność.
Jeśli firma korzysta z pożyczek i kredytów, to oczywiście musi za to zapłacić odsetki. Im wyższy jest udział zadłużenia w strukturze kapitału firm, tym wyższe są koszty obsługi tego długu. Pojawia się więc większe niż w przypadku nieskorzystania z kapitałów obcych ryzyko niewypłacalności firmy. Jednak nagrodą za to ryzyko mogą być wysokie zyski, wynikające właśnie z wykorzystania tego obcego kapitału (mądrego wykorzystania).
Potencjalnie wysokie zyski mogą więc wynikać z działania dźwigni finansowej. A zatem korzystanie z kapitałów obcych jest niczym innym jak dźwignią finansową.
Obliczenia wskaźnika dźwigni finansowej dokonuje się na podstawie poniższego wzoru:
Wskaźnik ten informuje, jaki jest udział kapitałów własnych w kapitałach obcych firmy. Dobrze jest tego rodzaju wskaźniki obliczać w ciągu okresów analizowanych w biznesplanie i potem je porównywać.
Jeśli omawiany wskaźnik ulega z okresu na okres zmniejszeniu, oznacza to, że rośnie udział kapitałów własnych w strukturze kapitałów całkowitych. Rozpatrując to w aspekcie wypłacalności, można stwierdzić, że umacnia się pozycja finansowa takiej firmy. Przy prawidłowej polityce finansowej firmy koszt pozyskania obcych kapitałów (czyli przykładowo dla kredytów bankowych płacone odsetki) powinien być niższy od rentowności kapitału całkowitego. Tylko wtedy firma osiąga dodatkowe korzyści w postaci wzrostu efektywności kapitałów własnych. To różnica w poziomie rentowności kapitałów własnych i kapitału całkowitego jest wyznacznikiem pozytywnego działania dźwigni finansowej. Chodzi tu oczywiście o sytuacje, gdy rentowność kapitału własnego jest wyższa od kapitału całkowitego. To działanie dźwigni finansowej może być również negatywne. Może się przecież zdarzyć i tak, że koszt kapitałów obcych - np. odsetki, które trzeba płacić - jest wyższy niż rentowność majątku. Co wtedy? Otóż jak najszybciej należy pomyśleć o zmianie polityki finansowej firmy i wycofaniu ze zbyt drogich kapitałów obcych, a może nawet warto pomyśleć o zaniechaniu przedsięwzięcia.
O tym, jaką wielkość powinien przyjmować ten wskaźnik, aby uznać go za prawidłowy, zależy w dużej mierze od charakteru branży, w której działa firma. W długim okresie firma powinna mieć ustalony poziom tego wskaźnika i powinien on niejako być efektem prowadzonej świadomej polityki finansowej szefostwa firmy.
Poniżej przedstawiam przykład spółki, która zamierza skorzystać z kapitałów obcych i chciałaby wiedzieć, czy korzystanie z nich podnosi rentowność jej kapitałów własnych. Wtedy jest przecież sens korzystania z tych kapitałów.
Wskaźnik dźwigni finansowej jest następujący:
Kapitał obcy jest cztery razy większy od kapitału własnego. Nie jest to sytuacja rzadka w praktyce. Są przecież firmy, które robią interesy za pożyczone pieniądze i, jak się okazuje, całkiem nieźle prosperują.
Rentowność kapitału własnego to 14 800 : 80 000 = 18,5%, natomiast rentowność kapitału całkowitego wynosi 50 000 : 400 000 = 12,5%.
A zatem rentowność kapitału własnego jest wyższa od bankowej stopy procentowej, co oznacza, że warto było skorzystać z kredytu bankowego. Ponadto wyraźnie widać, że rentowność kapitałów całkowitych jest niższa niż rentowność kapitału własnego.
Wskaźniki sprawności
Analiza wskaźników sprawności działania może dotyczyć różnych wybranych kategorii. Tu zostaną przeanalizowane dane dotyczące należności i zobowiązań.
Analizując należności, należy zawsze mieć na uwadze specyfikę warunków działania firmy. Przykładowo firma, w której zdolności produkcyjne wykorzystane są w niewielkim stopniu, powinna prowadzić bardziej liberalną politykę kredytową, ponieważ każdy przyrost sprzedaży wpływa istotnie na wzrost zysku. Inaczej jest w przypadku firmy, która w dużym stopniu wykorzystuje swoją zdolność produkcyjną. W takim przypadku liberalna polityka kredytowa może przynieść większe koszty niż korzyści.
Pierwszym analizowanym wskaźnikiem jest wskaźnik rotacji należności, który wygląda następująco:
Powyższy wskaźnik określa efektywność wykorzystania należności poprzez określenie liczby cykli obrotowych. Im wyższy jest ten wskaźnik, tym lepiej. Jego wzrost należy odczytać jako większą liczbę obrotów w ciągu danego okresu. Z kolei jego spadek może niekorzystnie wpłynąć na płynność finansową firmy, czyli na możliwość terminowego regulowania zobowiązań.
Kolejnym wskaźnikiem związanym z analizą sprawności działania firmy jest wskaźnik cyklu należności, którego postać jest następująca:
Wskaźnik ten określa, ile razy w ciągu roku firma potrafi odtwarzać stan swoich należności. Wzorcowo przyjmuje się, że wskaźnik ten powinien oscylować w przedziale od 7 do 10. Jeśli wskaźnik jest zbyt wysoki, oznacza to, że przedsiębiorstwo zbyt krótko kredytuje swoich odbiorców, co może doprowadzić nawet do utraty części klientów. Zbyt niski wskaźnik sygnalizuje z kolei za długie kredytowanie odbiorców przez przedsiębiorstwo. Ta sytuacja może prowadzić do nadmiernego zamrażania środków. Zbyt wolny obieg należności przyczynia się do narastania należności wynikających ze sprzedaży kredytowej. Popadanie w skrajność nie jest więc wyjściem z sytuacji.
Prawidłowa ocena poziomu omawianego wskaźnika nie jest możliwa bez znajomości warunków płatności, jakie firma oferuje swoim kontrahentom. Cykl ten informuje przecież o tym, w ciągu ilu dni klienci spłacają swoje zobowiązania. Jeśli przykładowo firma udziela swoim klientom 14-dniowego kredytu kupieckiego, to 24-dniowy cykl należności świadczy o tym, że kontrahenci spłacają ten kredyt z 10-dniowym opóźnieniem. Takie opóźnienia są dla firmy zjawiskiem niekorzystnym, ale w warunkach silnej konkurencji wyeliminowanie ich jest bardzo trudne. Firmy godzą się bowiem na tak wydłużone przez samych klientów terminy płatności, aby ich po prostu nie stracić.
Powszechnie wiadomo, że im dłuższy okres inkasowania należności, czyli im dłuższy okres ściągania należności, tym mniejsze jest prawdopodobieństwo, że firma w ogóle odzyska kredyt udzielony odbiorcy. Okres inkasowania należności firma powinna porównywać ze średnimi wielkościami występującymi w branży. Porównanie to pozwala ocenić, na ile firma w tym zakresie odbiega od średnich wielkości uzyskiwanych w branży.
Analizując cykl należności, należy przede wszystkim mieć na uwadze terminy swoich własnych zobowiązań. Najlepiej, jeśli firma potrafi tak manipulować warunkami płatności zarówno tymi oferowanymi dla swoich klientów, jak i otrzymywanymi od swoich dostawców, by cykl należności był krótszy od cyklu zobowiązań.
Po analizie należności czas przyjrzeć się sprawności działania w zakresie zobowiązań. Omówione poniżej wskaźniki z pewnością dadzą obraz tego, jaką politykę przewiduje prowadzić firma w związku ze zobowiązaniami.
Potencjalni kredytodawcy i inwestorzy (banki, inwestorzy giełdowi) pozytywnie postrzegają krótkie okresy ściągania należności przy ocenie zdolności przedsiębiorstwa do bieżącego regulowania zobowiązań. I tak wskaźnik cyklu zobowiązań wygląda następująco:
Wskaźnik ten informuje o tym, jak często w ciągu roku następuje odnowienie zobowiązań krótkoterminowych. Zobowiązania krótkoterminowe w istotny sposób zależą od poziomu sprzedaży oraz zapotrzebowania na kapitał obrotowy w firmie. Inaczej wskaźnik ten nazywany jest wskaźnikiem pokrycia krótkoterminowego długu przychodami ze sprzedaży towarów i usług wypracowanymi przez przedsiębiorstwo. Za pomocą tego wskaźnika bada się w firmach stopień sfinansowania wzrostu sprzedaży przy wykorzystaniu długu krótkoterminowego.
Spojrzenie na dłuższy okres
Nie należy analizować jednego wskaźnika w oderwaniu od innych. Dopiero policzenie wskaźników z różnych grup może dać wiarygodny obraz o firmie. Warto również pokusić się o spojrzenie, jak wyglądały te wskaźniki w ciągu kilku okresów sprawozdawczych. Czy tendencja jest pozytywna, czy negatywna. Być może taki sam poziom wskaźnika dla jednej firmy oznacza ciągły wzrost, a dla innej postępujący spadek rentowności. Należy bronić się przed pochopnym wyciąganiem wniosków na podstawie cząstkowej zaledwie informacji.
Podane tu wskaźniki są tylko kilkoma wybranymi przez nas. Każdy może tworzyć swoje własne konstrukcje wskaźników, mniej lub bardziej skomplikowane i rozbudowane. Najważniejsze, by przyniosły potrzebną informację.
Wskaźników ekonomicznych jest bardzo wiele, rodzi się zatem pytanie, które z nich wyliczyć w biznesplanie. W tabeli 17 zaprezentowałem te wskaźniki, które, moim zdaniem, najbardziej będą interesowały potencjalnych kredytodawców. Niektóre z nich zostały już wcześniej omówione.
Tabela 17. Zestaw podstawowych wskaźników do analizy przedsięwzięcia
Nazwa wskaźnika |
Konstrukcja wskaźnika |
Wskaźniki płynności finansowej |
|
Wskaźnik płynności bieżącej |
Majątek obrotowy Zobowiązania krótkoterminowe |
Wskaźnik płynności szybkiej |
Aktywa bieżące - zapasy Zobowiązania bieżące |
Wskaźnik natychmiastowej wymagalności |
Aktywa bieżące - zapasy - należności Zobowiązania bieżące |
Wskaźniki zadłużenia |
|
Wskaźnik zadłużenia aktywów |
Zobowiązania ogółem x 100% Aktywa |
Wskaźnik zadłużenia długoterminowego (wskaźnik struktury kapitału) |
Zobowiązania długoterminowe x 100% Kapitały własne |
Wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem |
Zysk brutto + odsetki Odsetki |
Uzupełniająco: wskaźnik zadłużenia kapitałów własnych |
Zobowiązania ogółem x 100% Kapitały własne |
Wskaźniki rentowności |
|
Wskaźnik rentowności (sprzedaży) brutto |
Wynik finansowy brutto x 100% Przychody ze sprzedaży netto |
Wskaźnik rentowności netto |
Wynik finansowy netto x 100% Przychody ze sprzedaży netto |
Wskaźnik rentowności majątku (aktywów) |
Wynik finansowy netto x 100% Aktywa |
Wskaźnik rentowności kapitału własnego |
Wynik finansowy netto x 100% Kapitał własny |
Wskaźniki sprawności działania |
|
Wskaźnik rotacji należności |
Przychody ze sprzedaży netto Przeciętny stan należności |
Wskaźnik cyklu należności |
Przeciętny stan należności x liczba dni Przychody ze sprzedaży netto Uwaga: Jeśli badanym okresem jest miesiąc, to liczba dni = 30, jeśli rok, to 365. |
Wskaźnik rotacji zobowiązań |
Przychody ze sprzedaży netto Przeciętny stan zobowiązań |
Wskaźnik efektywności wykorzystania aktywów |
Przychody ze sprzedaży Aktywa ogółem |
Wskaźnik rotacji zapasów |
Przychody ze sprzedaży Zapasy |
Rachunek efektywności inwestycji
Jeśli sporządzimy kilka wersji biznesplanu (kilka wariantów) dla zrealizowania danego przedsięwzięcia, to należy ostatecznie wybrać wariant najwłaściwszy.
Metod rachunku ekonomicznego jest wiele i wcale nie są one proste w obliczeniach, co oczywiście nie oznacza, że nie powinniśmy ich użyć. Metody dyskontowe oceny opłacalności inwestycji w porównaniu z innymi prostymi metodami diagnozowania opłacalności inwestycji uwzględniają rozłożenie w czasie przewidywanych wpływów i wydatków dotyczących badanej inwestycji. Jeśli okres analizowany wydłuża się i rośnie niepewność przewidywanej sytuacji rynkowej, trudno jest analizować uzyskane wyniki opłacalności inwestycji.
NPV (net present value) - metoda wartości zaktualizowanej netto - jest sumą oddzielnie zdyskontowanych dla każdego roku przepływów pieniężnych netto (NCF) przy stałym poziomie stopy dyskontowej w okresie objętym obliczeniami. Jeżeli NPV przyjmuje wartość dodatnią lub równą zeru (w skrajnych przypadkach), badane przedsięwzięcie można uznać za opłacalne. Natomiast IRR (internal rate of return) - metoda wewnętrznej stopy zwrotu - jest to taka stopa procentowa, przy której wartość NPV ocenianego przedsięwzięcia jest równa zero.
Poniżej podaję jedną z prostszych metod, moim zdaniem, dzięki której można również obliczyć opłacalność inwestycji. Zakładam, że wcześniej mamy już przygotowane wszystkie dane finansowe niezbędne do przeprowadzenia obliczeń (bilans, rachunek zysków i strat, przepływy pieniężne i inne dane uzupełniające).
Dla dokonania wyliczeń skorzystamy z następującego wzoru (metoda kalkulacyjna efektywności inwestycji):
gdzie:
Ep - współczynnik efektywności inwestycji,
Q - współczynnik zwrotu nakładów (jest odwrotnością czasu zwrotu),
I - całkowite nakłady inwestycyjne,
K - planowane koszty roczne (z wyłączeniem amortyzacji),
P - planowany przychód roczny.
Przykład obliczenia opłacalności ekonomicznej przedsięwzięcia:
Założenia:
poniesione nakłady zwrócą się w ciągu 4 lat, a zatem czas zwrotu wynosi 3, a jego odwrotność 0,25. Inwestycja planowana jest na lata 2002-2005,
całkowite nakłady inwestycyjne wynoszą 400 000 zł,
planowany koszt roczny (bez amortyzacji) wynosi:
w roku 2002 - 2 850 000
w roku 2003 - 5 700 000
w roku 2004 - 7 500 000
w roku 2005 - 9 200 000
planowane przychody w każdym z kolejnych analizowanych lat:
w roku 2002 - 3 000 000
w roku 2003 - 6 200 000
w roku 2004 - 8 000 000
w roku 2005 - 11 500 000
Teraz obliczamy efektywność inwestycji według wzoru zaprezentowanego powyżej dla każdego z kolejnych lat:
rok 2002
Ep = (0,25 x 400 000 + 2 850 000) : 3 000 000 = 0,9833
rok 2003
Ep = (0,25 x 400 000 + 5 700 000) : 6 200 000 = 0,9354
rok 2004
Ep = (0,25 x 400 000 + 7 500 000) : 8 800 000 = 0,8636
rok 2005
Ep = (0,25 x 400 000 + 9 000 000) : 11 500 000 = 0,7913
Powyższa inwestycja już w pierwszym roku okazała się opłacalna w części odpowiadającej zwrotowi 1/4 nakładów inwestycyjnych. Zatem inwestycja jest opłacalna w każdym z analizowanych lat, począwszy od roku 2002 aż do roku 2005, kiedy to kredyt zaciągnięty w banku na inwestycję zostanie w całości spłacony.
ZAPAMIĘTAJ
Należy utrzymywać na tyle duże rezerwy finansowe, aby wystarczyły na przewidywane przez firmę wydatki.
Zdolność przedsiębiorstwa do utrzymania bieżącej płynności finansowej zależy przede wszystkim od umiejętności synchronizowania wpływów i wydatków gotówkowych.
Korzystanie z dźwigni finansowej to nic innego, jak zaciąganie przez firmę kredytów na swoją działalność
Podsumowanie
Jest to ostatni elementem biznesplanu. Podsumowanie nie powinno zająć więcej niż 2 lub 3 strony. To ostatni moment, by jeszcze do tej pory wahającego się inwestora przekonać do przedsięwzięcia opisanego w biznesplanie. Krótko i syntetycznie należy udowodnić atrakcyjność i realizm zaprezentowanej propozycji. Jest to bardzo ważna część biznesplanu. Tu powołujemy się na najważniejsze jego części i przypominamy kluczowe stwierdzenia każdej z nich, przedstawiając jednocześnie odbiorcy raz jeszcze całościowy syntetyczny obraz. Najlepiej, jeśli zaprezentujemy konkretne korzyści, jakie inwestorzy mogą osiągnąć, jeśli wyłożą pieniądze na sfinansowanie proponowanego im przedsięwzięcia. Równie ważne jest zapewnienie, że przepływy kapitałowe pokrywają zarówno pożyczkę, jak i inne podstawowe płatności.
W podsumowaniu należy również ukazać negatywne strony projektu (zagrożenia), ale równie dobrze można to zrobić w innym, mniej widocznym miejscu. Oczywiście muszą być wyeksponowane mocne strony projektu, ale też bez nadmiernego optymizmu, ponieważ może to zostać źle odebrane. Inwestorzy bowiem czasami czytają podsumowanie na początku. Jeśli będzie nudne, to już na starcie mogą po prostu zrezygnować z dalszego czytania biznesplanu, wyrabiając sobie zdanie już po kilku stronach.
Wydaje mi się, że zaprezentowałem istotne wskazówki, które powinny okazać się pomocne w trudnym dziele samodzielnego pisania biznesplanu lub przynajmniej odczytania zawartych tam informacji.
ZAPAMIĘTAJ
W podsumowaniu należy syntetycznie udowodnić atrakcyjność i realizm zaprezentowanej w biznesplanie propozycji.
Najczęściej popełniane błędy
Informacje o tym, jakie błędy najczęściej popełniają firmy przy sporządzaniu biznesplanów, przedstawiam na podstawie danych zaprezentowanych przez panią Magdalenę Ossowską (inspektor bankowy I Oddziału Kredyt Banku w Warszawie). Warto te wskazówki zapamiętać:
biznesplan jest przygotowywany dla banku, który ma udzielić kredytu, a często zdarza się, że biznesplany są przekoloryzowane,
Pamiętajmy, że informacje powinny być rzetelne. Ci, którzy je przygotowują, powinni uwzględniać rzeczywistą sytuację na rynku. Przecież potem są one sprawdzane przez inspektorów bankowych, którzy doskonale wiedzą, co jest zaprezentowane na wyrost. Bank nie zaangażuje się w coś, co może się nigdy nie zwrócić; wystrzegajmy się zatem błędów w niedoszacowaniu inwestycji.
biznesplan najlepiej przygotować w 3 wersjach, pierwsza to wersja optymistyczna, druga - rzeczywista i trzecia - pesymistyczna. Wtedy łatwiej jest dokonać oceny, a jest to szczególnie ważne przy dużych inwestycjach,
biznesplany to najczęściej obszerne opracowania, ale zdarzają się też pisane odręcznie na jednej kartce papieru.
Przykładem może tu być sytuacja, gdy przedsiębiorca chciał uzyskać pieniądze na rozbudowanie fermy kurzej. Spisał swój biznesplan w sposób prosty, bez zachowywania specjalnych form. I chociaż nie był fachowcem w dziedzinie finansów, środki na rozbudowę fermy dostał. Stało się tak dlatego, że przedstawione przez niego dane były "namacalne". Widać było, że osoba, która przygotowała ten biznesplan, sama te kury hoduje, wie, ile jaj zniesie kura i ile pieniędzy on w ten sposób zarobi.
Pamiętajmy, ze przygotowanie dobrego opracowania może zająć miesiące, ale nie będzie to czas stracony. Przedstawione przez mnie wskazówki mogą nie pasować do wszystkich firm i przedsięwzięć, ale zawierają wystarczająco dużo informacji i sugestii, aby zbudować solidne podstawy planu. Zwróćmy tylko uwagę - przygotowując biznesplan - do kogo jest adresowany i jakich informacji ta osoba od nas oczekuje. Łatwiej będzie nam wtedy przekonać ją o celowości zapewnienia nam tego, na czym nam najbardziej zależy.
ZAPAMIĘTAJ
Pisząc biznesplan wystrzegajmy się błędów w niedoszacowaniu inwestycji.
Mając już przygotowany biznesplan, zróbmy wszystko, aby dobrze wykorzystać go w rozmowach. Czytający biznesplan i rozmówcy nie powinni mieć wątpliwości, że ten pomysł jest wart zainteresowania z ich strony.
Zalecana bibliografia:
A. Korczyn, Jak opracować biznesplan, Wydawnictwo Sigma, Skierniewice 2001.
E. Filar, J. Skrzypek, Biznesplan, Poltext, Warszawa 1998.
W. Sasin, Biznesplan. Poradnik praktyczny, Agencja Wydawnicza Interfart 2001.
www.republika.pl (materiał przygotowany przez warszawskie Biuro Promocji Inwestycji i Technologii Unii).
Jak napisać biznesplan
1
38
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Przykładowy Biznes Plan, Nauka i Technika, Ekonomia
3.Biznes Plan - wersja II. all, Nauka i Technika, Ekonomia
Biznes Plan, Nauka i Technika, Ekonomia
Jak napisać biznesplan
Jak napisac Biznes Plan Przewodnik dla poczatkujacych
jak napisac biznes plan WGZIAIN Nieznany
ANALIZA SWOT PRZEDSIĘBIORSTWA, Nauka i Technika, Ekonomia
Analiza gospodarki rynkowej w Polsce na podstawie mierników gospodarczych, Nauka i Technika, Ekonomi
POLITYKA CEN, Nauka i Technika, Ekonomia
więcej podobnych podstron