DEFINICJE

P.E. - określona działalność Państwa w zakresie 5 punktów: określanie długoterm. celów gosp.; kreowanie mechanizmów gospodarczych; powstawanie i rozwój struktur gosp.; kształtowanie reakcji podmiotów gosp.; obserwacja efektów i ich konfrontacja z celami Polityka ekspansywna - stosowana jest, gdy chcemy zwiększyć tempo wzrostu podaży pieniądza (skup papierów wartościowych i zmniejszenie stóp rezerw obowiązkowych dokonywane w czasie kryzysu i recesji) Polityka restrykcyjna - stosowana jest w momencie rozkwitu, ożywienia; wg prof.Seweryna Kruszczyńskiego: Polityka ekonomiczna jest w szerokim znaczeniu bezpośrednim kierowaniem GN przez państwo lub/i pośrednim jego oddziaływaniem na funkcjonowanie i rozwój tej gospodarki. (oddziaływanie przy wykorzystaniu instrumentów ekonomicznych, np. polityka celna, kredyty). Bezpośrednia forma oddziaływania państwa to forma nakazowa, hierarchicznie podporządkowany układ podmiotów gospodarczych, decyzje podejmowane są z góry do dołu, samodzielność podmiotów gospodarczych jest niewielka, dysponentem środków jest państwo, wysoki poziom centralizacji. Pośrednia - to oddziaływanie, wykorzystanie przez państwo instrumentów ekonomicznych (środki, parametry, bodźce). Pośrednie oddziaływanie państwa reprezentuje system gospodarki rynkowej. Zakłada się, że przedsiębiorstwa są wolne, robią „co chcą”, ale w warunkach konkurencji mamy do czynienia z siłą oddziaływania pewnych okoliczności. wg O. Langego: Polityka ekonomiczna polega na wykorzystaniu znajomości praw ekonomicznych do osiągnięcia zamierzonych celów. Sposób działania polityki ekonomicznej polega na wprowadzaniu do rzeczywistości przyczyn, które wywołują skutki zgodne z prawami ekonomicznymi stanowiące cele polityki ekonomicznej. Prawo powinno być obiektywne, jest ono zawsze historyczne tj. odnosi się do uwarunkowań, które w danej chwili są obiektywne. Każde prawo ekonomiczne ma charakter przyczynowo-skutkowy. Definicja tama charakter uniwersalistyczny, ma swoje zastosowanie mikro- i makroekonomiczne. wg B. Winiarskiego: Polityka ekonomiczna to świadome oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę narodową, jej dynamikę i strukturę, na stosunki ekonomiczne w państwie, na jego relacje gospodarcze z zagranicą. Na kształt stosunków ekonomicznych ma wpływ dominująca forma własności środków produkcji. Mówi ona o podmiocie oddziałującym na GN. Wyszczególnia najważniejsze dziedziny polityki ekonomicznej państwa: oddziaływuje na dynamikę GN i jej strukturę (polityka wzrostu i rozwoju gospodarczego, polityka strukturalna), oddziaływania na kształtowanie stosunków ekonomicznych w państwie, oddziaływanie państwa na stosunki gospodarcze z zagranicą. wg Baumoll - Chandler: Polityka ekonomiczna stanowi wyraz wyboru spośród alternatywnych rozwiązań. Sytuacja, z którą mamy do czynienia jest sytuacją wyboru (alternatywne dobory danego rozwiązania). Pragmatyczne podejście do polityki ekonomicznej - na poziomie państwa, ale też na poziomie firmy, gospodarstwa domowego. Polityka gospodarcza to sztuka dokonywania racjonalnych wyborów spośród alternatywnych, najkorzystniejszych w danych warunkach.

KLASYFIKACJA PE wg :

•Kryterium skali (albo układu odniesienia albo zasięgu geografii): a)makroekonomiczna (państwa, instytucji ponadkrajowych) dotyczy przestrzeni gospodarki państwa, przedmiotem oddziaływania władz państwowych jest gospodarka, ale polityka ta obejmuje również gospodarkę ponadnarodową. b)mikroekonomiczna (gospodarstwa domowe, firmy, jednostek społeczno - gospodarcze, instytucje, samorządy) •Kryterium instrumentalizacji (z punktu widzenia stosowanych instrumentów, narzędzi w procesie oddziaływania państwa na gospodarkę): polityka pieniężna (kredytowa);polityka budżetowa (w tym podatkowa);polityka inwestycyjna; polityka zatrudnienia; polityka cenowo - dochodowa; polityka naukowa i innowacyjna; •Kryterium czasu: krótkookresowa (do 1 roku; bieżąca) polityka bieżąca mieści się w skali czasowej do 1 roku (dzień, tydzień, miesiąc, kwartał,...), mamy tu do czynienia z polityką stabilizacyjna gospodarki; średniookresowa (zazwyczaj 5 - letnia; 3 - 7 lat) z jednej strony uwzględnia działania stabilizacyjne z drugiej działania dynamiczne co do wzrostu i rozwoju gospodarczego; długookresowa (powyżej 10 lat; w zakresie strategicznym) perspektywiczna (10 - 15 lat) - dotyczy projekcji i założeń rozwojowych o charakterze strategicznym, perspektywicznym •Kryterium organizacyjne: polityka władz centralnych; polityka władz terytorialnych; firm •Kryterium przedmiotowe (rodzajowe): polityka wzrostu i rozwoju gospodarczego (dynamizacji gospodarki); polityka strukturalna (np. celna); polityka rozwoju społeczno-gospodarczego; polityka regionalna; (przemysłowa,rolna,handlowa, komunikacyjna,komunalna,turystyczna,mieszkaniowa.

DOKTRYNY.

Zbiór uporządkowanych założeń, twierdzeń i poglądów na temat określonej dziedziny wiedzy, działalności. Reprezentują zazwyczaj w sposób całościowy poglądy i koncepcje grup społecznych reprezentowane przez partie i ugrupowania polityczne i społeczne o charakterze religijnym i inne grupy społeczne; Na doktrynę może składać się szereg założeń i dorobek nauki. np. doktryna kościoła. Rodzaje doktryn: SOCJALDEMOKRATYCZNA - Przeciętny stosunek do własności, równorzędne traktowanie sektora prywatnego. Zauważa się prawidłowość, że skłaniają się do tej własności, która jest lepsza z punktu widzenia interesu społecznego. Ujęcie krótkookresowe i doraźne. Pozytywny stosunek do interwencjonalizmu państwowego - istotna rola państwa w życiu społeczno-gospodarczym. Poparcie dla aktywnej roli państwa, zwłaszcza dziedzin o charakterze strategicznym. Rozwiązanie problemu socjalno społecznego - traktowanie instytucji państwowych jako organu opiekuńczego w stosunku do problemów typu społecznego. Partia powinna zabezpieczyć potrzeby społeczne. LIBERALNA - są to partie bardzo zróżnicowane, wiążą się z silna pozycją państwa. Stosunek do własności - efektywna własność prywatna powinna być własnością dominującą. Stosunek do interwencjonalizmu państwowego - są liberałowie, którzy reprezentują teorie Keynsa, która zakłada aktywną działalność państwa na rzecz stabilizacji koniunktury; mamy do czynienia z konieczną aktywną formą. Stosunek do spraw socjalnych - ograniczenie roli państwa i szukanie rozwiązań na innej płaszczyźnie (np. sponsoring grup religijnych), zdobywanie wiedzy prowadzącej do rozwiązywania problemów socjalnych na własną rękę, np. formy sponsoringu społecznego. KONSERWATYWNA - Gloryfikacja własności prywatnej - własność prywatna, to podstawowa forma municypalna, zaś własność państwowa jest neutralizowana. Ich zdaniem gospodarka powinna bazować na autonomicznych stabilizatorach. Stosunek do interwencjonalizmu państwowego - państwo pełni skrajną funkcję eliminacji podatków, opiekę mają sprawować grupy społeczne, kościelne. Stosunek do zabezpieczeń społecznych - ważny jest tu sponsoring prywatny (różnych firm), nie zależnie od państwa, brak pomocy państwowej. SPOŁECZNA, NAUKA KOŚCIOŁA KATOL. - (wyrażona w 2 encyklikach papieskich Jana Pawła II) - jest to doktryna idealistyczna. Założeniem jest upodmiotowienie pracownika najemnego (pracownik będzie w pracy godziwie traktowany). Drugim założeniem jest to, że pracownik najemny w ujęciu dochodowym powinien być traktowany w taki sposób, aby zapewnić jemu godny poziom życia. Ta doktryna jest kombinacją rozwiązań socjaldemokratycznych i konserwatywnych. Stosunek do własności - apoteoza własności prywatnej jako własności naturalnej, przy uznaniu jednocześnie własności państwowej, pozytywny stosunek do roli państwa. Własność prywatna to własność nadrzędna. Stosunek do zabezpieczeń społecznych - zawsze zabezpieczane są potrzeby najbardziej potrzebujących. KOMUNISTYCZNA - jest ona istotna w ujęciu historycznym. Stosunek do własności - apoteoza własności państwowej.Stosunek do instytucji państwa - dominująca rola państwa w gospodarce, ale nie można jej utożsamiać z interwencjonalizmem państwa. Państwo kształtuje wszystko, całokształt stosunków społeczno - gospodarczych. Zabezpieczenie potrzeb socjalnych - próbowano wprowadzić pewne elementy odpłatności, częściowej odpłatności, ale nie zdało to egzaminu. Aktywny stosunek państwa, lecz człowieka traktowano przedmiotowo.

UWARUNKOWANIA.

USTROJOWO-SYSTEMOWE: odnotowywane są w najważniejszych aktach decyzyjnych państwa(konstytucja, ustawy, uchwały, dekrety). W Polsce mamy społeczną gospodarkę rynkową, której towarzyszy interwencja państwa w zakresie zabezpieczania potrzeb społecznych; państwo spełnia rolę opiekuna. Rozwiązania ustrojowe to zapisy dotyczące trójwładzy i podziału władzy na ustawodawczą, wykonawcza i sądowniczą oraz wyodrębnienie czwartej władzy jaką są informacje medialne. To struktura przestrzenna, administracyjna gospodarki narodowej. •Funkcjonujący ustrój polityczno-społeczny - uwarunkowany w sposób podstawowy poprzez przyjętą dominację wartości i obowiązującą doktrynę polityki;•Istniejące struktury państwowo-administracyjne i społeczne; •Rozwiązania instytucjonalno-systemowe w gospodarce - dokonujące się zmiany na poziomie gospodarki narodowej; wzrost poziomu decentralizacji państwa. ZEWNĘTRZNE: każde państwo jest systemem otwartym i może być traktowane jako swoisty system, choć system gospodarki narodowej jest podsystemem gospodarki światowej. •Międzynarodowa sytuacja polityczna, stosunki z sąsiadami - analiza ta może być dokonywana tylko na podstawie sytuacji obecnej (można użyć SWOT). Uwarunkowanie to jest bardzo zmienne, występują ciążenia, trendy polityczne. •Przynależność do międzynarodowych ugrupowań politycznych, militarnych, gospodarczych •Międzynarodowe sytuacje gospodarcze - w jaki sposób odnosimy się w stosunku do zjawisk gospodarczych całego świata, do występującego etapu koniunktury w gospodarce światowej. •Warunki wymiany (terms of trade) - to bardzo ważny wskaźnik ilustrujący relacje pomiędzy cenami towarów importowanych bądź eksportowanych (korzystnie gdy wzrost cen towarów importowanych jest > od wzrostu cen towarów eksportowanych). WEWNĘTRZNE: •Stan i struktura zasobów : przyrodniczych - to m.in. obszar kraju (duży, mały), urozmaiconość przestrzeni geograficzno-gospodarczej (kraj równinny, górzysty, dostęp do morza, cieki wodne, woda o wysokich parametrach jakościowych i ilościowych, zasoby wód głębinowych), położenie danego obszaru w kontekście położenia geopolitycznego oraz tranzytowego ludzkich - z punktu widzenia ilości i struktury. majątkowych - to stan i struktura majątku trwałego funkcjonującego w postaci zakładów pracy, charakter infrastruktury dróg i autostrad, ciągów kanalizacyjnych), a także majątek trwały przedsiębiorstwa. •Zagospodarowanie przestrzenne kraju i regionów - cały kształt wspólnej polityki regionalnej UE w stosunku do regionów ma na celu łagodzenie nierówności w rozwoju poszczególnych regionów. W każdym państwie działanie polityki regionalnej skupia się na zrównoważeniu określonych regionów, ma to wpływ na politykę gospodarczą danego kraju. •Wewnętrzna sytuacja polityczna - wraz ze zmianą sytuacji politycznej następuje najczęściej zmiana polityki gospodarczej kraju. •Stosunki narodowościowe ; •Stosunek społeczeństwa do władzy - obserwujemy zróżnicowany stosunek do władzy w zależności od tego pod jakim zaborem dany region się znajdował. •Układ sił politycznych w kraju.

CELE PG.

I. Generalne: suwerenność narodowa; sprawiedliwość; postęp społeczeństwa; gwarantowanie praw człowieka; podział władzy II. Ustrojowo - systemowe i polityczne- są uwarunkowane zapisami ustaw o charakterze ustrojowym, umacnianie istniejącego ustroju społeczno - gospodarczego i zapewnienie jego dalszej ewolucji. III.Ekonomiczne - oddziaływanie państwa na gospodarkę państwa. Są one ważne, ale równorzędne w stosunku do pozostałych (cele te warunkują się) : pomnażanie bogactwa kraju powiększanie dobrobytu społecznego efektywne wykorzystanie zasobów, wzrost gospodarczy przemiany strukturalne wzrost przedsiębiorczości równowaga gospodarcza wzrost udziału w międzynarodowym podziale pracy IV. Społeczne (kontrowersyjne): sprawiedliwy podział dochodu, gwarantowane zatrudnienie (pełne), wyrównane szanse awansu, dostęp do dóbr kultury i oświaty, zapewnienie ochrony zdrowia, zabezpieczenie społeczne. V.Ekologiczne - należą do grupy współczesnych celów polityki gospodarczej (początek lat 80). Cele te w krajach UE zostały włączone do celów polityki strukturalnej, regionalnej. Pojawił się tu rozwój zrównoważony, ekorozwój. ochrona i rekultywacja środowiska naturalnego regulacja VI.Obronno - militarne - pozostają w związku z celami generalnymi w odniesieniu do suwerenności narodowej. Obserwuje się tendencje rozbrojenia narodowego w okresie długim. W warunkach polskiej gospodarki wymogi koniecznej restrukturyzacji armi wynikają z dostosowań jej do wymogów NATO. powiększanie potencjału gałęzi o znaczeniu obronnym, zapewnienie rezerw w zakresie obronności kraju. A. Konkurencyjne - relacje konkurencyjne: Zawierające się pomiędzy: pełnym zatrudnieniem, stabilizacją cen i równowagą bilansu płatniczego (trójkąt), pełnym zatrudnieniem, stabilizacją cen, równowagą bilansu płatniczego i wzrostem gospodarczym (czworokąt),pełnym zatrudnieniem, stabilizacją cen, równowagą bilansu płatniczego wzrostem gospodarczym i sprawiedliwością w podziale dochodów i majątku (pięciokąt). B. Neutralne - samoistnie dany cel nie wpływa na realizację pozostałych celów. C. Komplementarne - wzajemne uzupełnianie celów, np. zmiany restrukturyzacyjne doprowadzają do łagodzenia skutków bezrobocia.

INSTRUMENTY PE

W ramach mechanizmów występują dziedziny polityki gospodarczej z punktu widzenia instrumentów. Poza pojęciem instrumentu występuje środek realizacji, narzędzie. W ramach mechanizmu mamy do czynienia ze środkami. Z punktu widzenia siły oddziaływania do najistotniejszych narzędzi należą: Polityka monetarystyczna (pieniężno-kredytowa) - instrumenty wchodzące w jej zakres dotyczą funkcji BC, roli i podstawowych celów Rady Polityki Pieniężnej (od emisji pieniądza do operacji otwartego rynku), regulowanie podaży pieniądza, stopy procentowej, kursu walutowego, polityka rezerw obowiązkowych ; Polityka budżetowa pozostaje w oddziaływaniu rządu, finansowanie deficytu = zaciąganie długu publicznego. Instrumenty wykorzystywane w obrębie poszczególnych dziedzin polityki ekonomicznej państwa: Polityka stosunków gospodarczych z zagranicą obejmuje handel zagraniczny, system ceł (subwencje, dotacje, opłaty wyrównawcze), limity w zakresie struktury importu i eksportu, Polityka regionalna (przestrzenna) - plany zagospodarowania przestrzennego w skali kraju, regionu, gmin, Polityka transportu - wysokośc obciążeń na osi pojazdów Polityka socjalna -wysokość zasiłku socjalnego Planowanie indykatywne - planowanie w skali gospodarki narodowej (makroekonomiczne), jest swego rodzaju odwrotność do planowania dyrektywnego (scentralizowanego), planowanie indykatywne polega na oddziaływaniu na procesy społeczno - gospodarcze w makroskali, to planowanie informujące, szacujące, skierowane do wszystkich przez rząd (Ministerstwo Finansów, wyspecjalizowane ministerstwo). Przykładem jest ustawa budżetowa. Instrumenty wynikające z ustaleń prawnych, mających charakter ustaw: Ustawodawstwo antymonopolowe; Prawa broniące konsumenta Państwo wykorzystuje również jako instrument lobbing (grupy nacisku) : Można wyróżnić formułę państwa w ramach interwencjonizmu: •Lobbing związkowy - współdziałanie, współgranie rządu w stosunku do silnych związków zawodowych, zapewnia spokój społeczny. Występuje to wtedy, gdy u steru rządów występuje taki ustrój partyjny (socjaldemokratyczny), który taką akceptację przyjmuje. Jest on bardzo często spotykany, np. w Niemczech. • Lobbing zawodowy - wiąże się z siłą oddziaływania wielkich podmiotów gospodarczych, z wielkimi firmami, np. budowy przedsiębiorstw realizujących rządowe zamówienia na broń. Ma on miejsce głównie w Ameryce Północnej, Japonii. • Oddziaływanie państwa na procesy ekonomiczne, ale wywołujące określone reakcje społeczeństwa, które są zgodne z celami realizowanymi przez rząd, np. zagrożenia militarne.

MIERNIKI stosowane do analizy GN :

•PKB - wzrost PKB wpływa na rozmiar majątku narodowego •Majątek narodowy - zasoby istniejącego zainwestowania reprezentowanego przez zasoby infrastruktury technicznej i społecznej. Są to zasoby pozostające materialnie w gospodarstwach domowych. Są to zasoby wypracowane historyczni i wzbogacone o przyrosty PKB •Bogactwo narodowe - kategoria najszersza wartościowo, obejmuje zasoby majątku narodowego oraz zasoby naturalne (położenie geograficzne kraju) •Poziom płac realnych •Stopa inwestycji •Stopa konsumpcji • PKN, DN, •Inflacja, •Stopa bezrobocia, •Poziom społecznej wydajności pracy, •Poziom pracochłonności, •Wielkość eksportu, •Poziom długu publicznego, •Wskaźnik kapitałochłonności.

GOSPODARKA NARODOWA.

Gospodarka narodowa - na nią składają się zasoby majątkowe, naturalne, ludzkie, istniejące i potencjalne. Jest podmiotem gospodarki światowej. Wbrew pozorom reprezentuje poziom ogólności, ograniczona granicami, na której pracują mieszkańcy, na tej powierzchni jest lokalizacja infrastruktury stanowiącej majątek trwały kraju. Gospodarka narodowa jest kategorią bardzo złożoną, jest bardzo złożony system społeczno - gospodarczy, jest kategorią abstrakcyjną. Podejście systemowe GN polega na potraktowaniu jej jako systemu społeczno - gospodarczego, który składa się z podsystemów określanych jako ogniwa, części GN. Przyjmując założenie, że GN jest złożonym systemem, trzeba zauważyć, że między podsystemami występują powiązania: jednostronne i dwustronne (układ komponentów, między którymi występują zależności oraz układ elementów składowych w stosunku do całości). Zależności te są kategorią struktury GN. Przekształcenia strukturalne są to zmiany dokonujące się w układach strukturalnych, są przejawem postępu, rozwoju. Struktura jest to całość składająca się z elementów (komponentów), między którymi zachodzą określone relacje o różnym charakterze oraz między nimi a całością, całość ta może być systemem. Proces przekształceń w obrębie danej struktury to restrukturyzacja.Przekrój strukturalny (układ strukturalny) jest to zbiór elementów gospodarki narodowej uporządkowany według określonych zasad ich wyodrębnienia i grupowania oraz zespół relacji przedstawiających udziały tych elementów w całym zbiorze (składowe, które wchodzą w obręb poszczególnych układów strukturalnych).

Zmiana struktury - restrukturyzacja, polityka strukturalna

UKŁADY GN.

RODZAJOWY (przedmiotowy, CO?) Wyróżnia ujmowane rodzaje działalności gospodarczej i prezentuje relacje między nimi a całością działalności gospodarczej w kraju. Obecnie obowiązuje klasyfikacja o charakterze europejskim. Na szczycie znajduje się sektor działalności rodzajowej (nie wolno utożsamiać go z sektorami własnościowymi). Obecnie dzielimy na sektory (3), sekcje (17) , sekcje dzielą się na tysiące rodzajów działalności. Ostatnim elementem podziałowym w ramach sekcji są konkretne rodzaje działalności gospodarczej, szczegółowe ujęcie różnych funkcji Podstawowymi sektorami są: •produkcja pierwotna (działalność pierwotna) - sektor i działalność najbliższa przyrodzie, w stosunku, do której mamy do czynienia z bliskim kontaktem z naturą, np. do sekcji zaliczamy: rybołówstwo, rolnictwo produkcji zwierzęcej bez aspektu przetwórczego, •przetwórstwo - składa się z szeregu sekcji, np. rolnictwo przetwórcze, budownictwo, transport, •usługi - sektor ten składa się z największej liczby sekcji. INSTYTUCJONALNO-WŁASNOŚCIOWY (podmiotowy, KTO?) Występuje ogromna ilość podmiotów GN, które reprezentują różne funkcje, w systemie komunistycznym była ona kierowana odgórnie. Obecnie podmiotów gospodarczych jest ok. 2 mln (w sektorze prywatnym). Na każdym szczeblu występuje element własnościowy. •Podmioty o charakterze centralnym (instytucje) - zasięgiem oddziaływania obejmują cały kraj, najczęściej są zlokalizowane w stolicy, np. Parlament, Rada Ministrów (ministerstwo, centralne urzędy, centralne komitety), Bank Centralny, GUS. •Podmioty podstawowe - to jednostki gospodarcze dominujące ilościowo. Będą to: Jednostki gospodarcze reprezentujące systemy organizacji i umiejscowienia prawnego Urzędy Banki komercyjne. •Podmioty pomocniczo - uzupełniające - wypełniają luki, wiąże się ze specyfiką grupy podmiotów, które warto wyselekcjonować z ogółu podmiotów. Podmioty sądownictwa gospodarczego Jednostki statystyczne Nasz wydział. PRZESTRZENNY (GDZIE?) Przestrzeń dzielimy na geograficzną i ekonomiczną. W ramach przestrzeni funkcjonują różne jednostki. Dla różnych celów, według różnych kryteriów możemy dzielić przestrzeń.Podstawowym podziałem jest podział administracyjny (województwa, powiaty, gminy)(podział 3-stopniowy).

PLANOWANIE GN

Planowanie - jest pracą twórczą, koncepcyjną, jest pracą złożoną. Jest to proces podejmowania decyzji, na który składa się zebranie informacji, przetworzenie ich w decyzję planistyczną. Plan gospodarczy - zespół skwantyfikowanych (wielkości, liczby) decyzji ostatecznych, zharmonizowanych ze sobą i odnoszących się do pewnego odcinka czasu. Wewnętrznie spójny - cele i środki na ich realizacje. Plany gospodarcze powinny korespondować z planowaniem przestrzeni gospodarczej - dualizm planowania. CECHY PLANU GOSP: Okres planu - odcinek czasu zawarty między punktem wyjściowym a horyzontem czasowym. Pole planu - zakres merytoryczny planu oraz jego zasięg przestrzenny (treść i czego dotyczy przestrzeń) minimalne i maksymalne - w zakresie gospodarki narodowej planem maksymalnym jest budżet. Zakres planu - ilość zmiennych o różnym charakterze, które wchodzą w plan, jego szczegółowość: zmienne objaśniające, objaśniane, planistyczne itp. Intensywność planu - możemy dokonywać analizy porównawczej podmiotów, które są podobne. Intensywność: poziom ambitności planu, poziom zaangażowania podmiotów, w aspekcie realizacji celów planu. TYPY planowania ze wzg. : •kryterium czasu: krótkookresoweśredniookresowe (kilkuletnie)długookresowe (perspektywiczne) •kryterium szczebla decyzji i stopnia dyrektywności: imperatywne -scentralizowane indykatywne - zdecentralizowane; •kryterium pola plan: sektorowe (np. rodzajowy, usługowy, regionalne, narodowe, pozanarodowe rozwiązania systemowe lub ustrojowe) regionalne (lokalne) narodowe (krajowe) ponadnarodowe •kryterium rozwiązania ustrojowo-systemowego charakterystyczne dla krajów kapitalistycznych rozwiniętych charakterystyczne dla krajów kapitalistycznych nierozwiniętych charakterystyczne dla krajów komunistycznych. STAŁE ELEMENTY STRUKTURY PLANU: 1.cel planu - zadanie, które mamy zrealizować,2.środki realizacji planu, 3.metoda (sposób), technologia - polega na wykorzystaniu optymalnych kombinacji posiadanych środków: działanie ekstensywne - duża praca ludzka, działanie intensywne 4.określenie horyzontu czasowego i przestrzennego 5.okoliczności (warunki działania) - determinuje sposób związku ze środkami. 6.wykonawstwo planu 7.monitoring; P INDYKATYWNE = informacyjne = szacunkowe. Jest to oddziaływanie państwa na funkcjonowanie Gospodarki Narodowej w warunkach gospodarki wolnorynkowej. To pośrednie oddziaływanie państwa przez informacje stymulujące zachowania obywateli kraju. Planowanie makroekonomiczne funkcjonuje w Azji, ma pewne cechy dyrektywności.3 formy: planowanie koniunkturalne (1-2 lata) - koncentruje się na osiąganiu ogólnej równowagi gospodarczj, spadku inflacji, spadku bezrobocia (polityka stabilizacyjna). Jest związana z aktualną sytuacją (krótki okres). Uruchamia się instrumenty polityki budżetowej i monetarnej.planowanie częściowo strukturalne (5-7 lat) - ma charakter pośredni między planowaniem koniunkturalnym a strukturalnym. Są to przedsięwzięcia inwestycyjne (zamiar państwa w zakresie przedsięwzięć w sektorze prywatnym). Planuje się tu dynamizację gospodarki - wzrost gospodarczy.planowanie strukturalne - długookresowe koncepcje wzrostu i rozwoju gospodarczego obejmują zmiany strukturalne. Obejmują strukturę celów, reprezentują plany strategiczne. Wyjątkowo mogą uwzględnić plany krótkookresowe. Obserwuje się przechodzenie z planowania koniunkturalnego do strukturalnego. ZASADY PLANOWANIA : •.Zasada selekcji = zasada wiodącego ogniwa. Wymaga konieczności koncentrowania się na pewnych gałęziach Gospodarki Narodowej (np. dziedziny reprezentacyjne, dziedziny rozwoju innych dziedzin, dziedziny nierozwojowe). Wybór dotyczy planowania na poziomie wiodących ogniw, na których trzeba się skoncentrować. •Zasada elastyczności - uwzględniając niepewność planowania nie możemy twierdzić, czy to co zaplanowaliśmy spełni się. im dłuższy okres niepewności, tym większe ryzyko. Powinno się to wyrażać w opracowaniu wariantów: dokonywania optymalizacji wyboru, polityka rezerw - w przypadku zaistnienia nieprzewidzianej sytuacji. Mają różny charakter: rezerwy strategiczne o charakterze walutowym, rzeczowym, planowanie maksymalistyczne i minimalistyczne - przedział kosztów. •Zasada ciągłości w okresie realizacji danego planu przygotowujemy projekt następnego planu. W procesie przewidywania, w aspekcie realizacji celów trzeba zaznaczyć, że poziom odpowiedzialności kategorii planistycznych jest zróżnicowany.

Ryzyko - możliwe do obliczenia prawdopodobieństwo zajścia określonego zdarzenia, przed którym można się zabezpieczyć przez działania kompensujące. Obliczenie stopnia ryzyka sprowadza się do szacunku możliwych odchyleń od przewidywanej równowagi w oparciu o zjawiska masowe. Niepewność - nie dająca się ściśle oszacować możliwość odchylenia od przewidywanej równowagi. Niepewność podstawowa - akcent na czynniki obiektywnie wpływające na zmiany planowanego wcześniej działania.Niepewność wtórna - zdarzenia, które naruszają planowany przebieg działań, wynikające z występujących problemów prawnych, niedopełnienia umów. Stopień niepewności w planowaniu zależy od:przyjętego horyzontu czasowego planu,szczegółowości planu,rodzaju planowanej działalności,ilości celów,umiejętności przewidywania. Sposoby praktycznego zabezpieczania się przed skutkami niepewności w planowaniu:wzbogacanie swojej wiedzy,łagodzenie skutków przez analizę dynamiczną zjawisk planowanych z odniesieniem przedmiotuplanowania do przeszłości (ekstrapolacja),wyznaczanie zadań planowanych w ramach tzw. widełek,rezerwy pod kątem eliminacji niepewności.

NARODOWY PLAN ROZWOJU

2004-2006, 2007-2013 decyduje o nim ustawa z 20.04.2004r. i 24.05.2004r. Dokument regulujący cele społ-gosp. kraju związane z planowaniem regionalnym. Dołącza się tu ocene wstępną środowiska, przewidywany wpływ na poziom bezrobocia, konkurencyjność gospodarki i efekt makroekonomiczny. Plan ten musi być kompatybilny z Narodową Strategią Rozwoju Regionalnego. Uwzględnia strategie sektorowe, rozwoju województw, koncepcje przestrzennego zagospodarowania kraju, założenia polityki naukowej. W celu jego realizacji tworzy się sektorowe programy operacyjne (6) i regionalne.Prace nad nim prowadzi MZPPN. Jego człokami są przedstawiciele kluczowych organów administracji rządowej.

CELE POLITYKI GOSPODARCZEJ po 1989 r.

Program Balcerowicza - miał dokonać zasadniczych zmian systemu gosp-społ w stosunku do obowiązującego wcześniej (zmiany w wymiarze własnościowym-prywatyzacja, przekształcenie gospodarki, do gosp.rynkowej, stłumienie inflacji) Rządy premierów Mazowiecki Suchocka - przekształcenia własnościowe, wzrost gospodarczy, polityka rolna, walka z bezrobociem i inflacją, deficyt budżetowy, wspólpraca z zagranicą. 1994 r program długofalowy rządu, okres socjaldemokracji - szybki wzrost gosp,stabilizacja systemowa i makroekonomiczna, poprawa warunków życia (10 programów węzłowych) 1998 rządy premiera Buzka - osiągniecie 3x szybszego wzrostu gospodarczego, obnizanie deficytu budżetowego 2002 rządy Millera - przyspieszenie PKB, gruntowna reforma finansów publicznych, zmniejszenie aparatu administarc, wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw Cele obecnej polityki gospodarczej - reforma finansów publicznych z reformą podatków,wzrost gospodarczy minimum 5%, tanie państwo-zmniejszenie kosztów administracji, wzmocnienie poziomu polskiej waluty, obniżenie inflacji,bezrobocia, uproszczenie procedur dot. działania na rzecz racjonalizacji funkcjonowania podstawowych przedsiębiorstw

WZROST GOSPODARCZY

Wzrost gospodarczy - proces tworzenia i powiększania realnych rozmiarów produktu społecznego. Proces ilościowego wzrostu produktu krajowego na jednego mieszkańca i równolegle zmiany jakościowe gospodarki narodowej. Mierzy się go ilościowo, dotyczy zmian ilościowych, jest to proces tworzenia i powiększania realnych rozmiarów produktu społecznego, proces ilościowego wzrostu produktu krajowego na jednego mieszkańca i równoległe zmiany jakościowe gospodarki narodowej, które nie zawsze muszą posiadać jednoznacznie taki sam charakter. Rozwój gospodarczy -to towarzyszące wzrostowi gospodarczemu przekształcenia strukturalne gospodarki narodowej. Jest to więc pojęcie szersze od wzrostu o pierwiastek jakościowy. Jest to ujecie dynamiczne. Nie musi on wcale reprezentować pozytywnego rozumienia. Z założenia doskonalenia celu w rzeczywistości bywa różnie: bywa wzrost zerowy, ujemny np. kształtowanie się PKB w stosunku do roku poprzedniego, natomiast rozwój uwzględnia zawsze wzrost. RODZAJE: Wzrost ekstensywny - mamy do czynienia z przewagą parametrów ilościowych dóbr, które zaspokajają nasze potrzeby. Występuje to zazwyczaj, gdy aspekt jakościowy nie odgrywa roli (okres realnego socjalizmu), np. wzrost produkcji roślinnej wynikający ze wzrostu areału, a nie z wzrostu wydajności z l ha, bez zmian technologicznych. Realizowany był przez np. pełne zatrudnienie. Wzrost intensywny - to działanie mające na celu spadek kosztów produkcji przez wykorzystanie nowych środków produkcji, technologii. W określonych uwarunkowaniach uzasadnienie może mieć stosowanie polityki ekstensywnej, w innych intensywnej. Wzrost ekstensywny powinien przekształcać się we wzrost intensywny. W tym przypadku występuje zmiana proporcji - mały wzrost ilościowy, a duży wzrost jakościowy. Wzrost intensywny jest charakterystyczny dla gospodarki wolnorynkowej, wynika to z konieczności ekonomicznej. MODELE WZROSTU SPOŁ-GOSPMają znaczenie poznawcze w skali GN i uwzględniają wpływ czynników - praktyczne znaczenie dla obliczania tempa wzrostu. Jest ich dużo i mają różny charakter ze wzgl. na różne czynniki oddziałujące na wzrost. Model Korrada Domana - tempo wzrostu r jest uzależnione od stosunku stopy oszczędności do współczynnika kapitałochłonności, przy założeniu, że oszczędności są w całości inwestowane. Jest to model quasi inwestycyjny - ze względu na szczególną rolę inwestowania w dynamizowaniu wzrostu dochodu narodowego. Metoda Kaleckiego (inwestycyjny) - r kształtuje się wprost proporcjonalnie do stopy inwestycji i odwrotnie proporcjonalnie do marginalnego współczynnika kapitałochłonności. Model oparty na tzw. bezpośrednich czynnikach wzrostu - r jest sumą oddziaływania stopy wzrostu zatrudnienia oraz stopy wzrostu wydajności pracy. Uwzględniają sektory GN. Oparte na czynnikach bezpośrednich wzrostu (wzrost zatrudnienia - ΔZ, wzrost wydajności pracy ΔW) Model współczynnikowy - Model Cobba - Douglasa.

CZYNNIKI WG

Czynniki wzrostu - pewne działania wspomagane pewnymi mechanizmami i narzędziami do osiągnięcia wzrostu gospodarczego. Przyrostowe kształtowanie się czynników produkcji obejmuje zasoby kapitału, pracy i ziemi. Są to klasyczne czynniki produkcji. Współcześnie dużą rolę odgrywają inne czynniki, np. organizacja pracy, czynniki informacji, wzrost przedsiębiorczości.Czynniki dzielimy na: Tradycyjne - tzw. klasyczne czynniki wzrostu: wzrost zatrudnienia i inwestycje produkcyjne Nowoczesne:Oddziaływanie postępu technologicznegoIntensywne inwestycje. Nowoczesne: Efekty wynikające ze zmian techniczno - organizacyjnych, wzrostu postępu cywilizacyjnego w gospodarce.Efekty wynikające z pogłębiania się udziału państwa w międzynarodowym podziale pracy.Efekty wynikające z przekształceń struktury gospodarczej państwa. Efekty wynikające z proporcjonalnego wzrostu gospodarczego. Efekty wynikające z rytmicznego tempa wzrostu PKB. Klasyczne czynniki wzrostu Ekstensywnego: przyrost zatrudnienia Intensywnego: postęp techniczny, postęp organizacyjny, korzyści z podziału pracy.

BARIERY WZROSTU:

Są przeciwieństwem czynników wzrostu. •Ze względu na przedmiot bariery : a)techniczno-ekonomiczne: bariery wynikające z ukształtowania struktury GN - oddaje niedoskonałość struktury GN odzwierciedla istniejącą strukturę wytwarzania, związaną z funkcjonującymi zasobami majątku trwałego.ograniczenia surowcowo-materiałowe - wraz z następną barierą należy do klasycznych barier, coraz mniejsze znaczenie wytwarzania surowców w miejscu ich posiadania. W Polsce występują bariery zasobów surowcowych - zwłaszcza strategicznych. w warunkach gospodarki ekspansywnej mają ogromne znaczenie.bariery siły roboczej - w Polsce nie występuje bariera ilościowa siły roboczej. Nowe roczniki wchodzą na rynek pracy - jest nawet nadwyżka podaży pracy nad popytem. Ale występuje też niedobór w pewnych zawodach (informatycy) przy dużym bezrobociu nie ilość siły roboczej decyduje o możliwościach rozwojowych gospodarki, ale struktura i dostosowanie podaży do popytu na nią.bariery organizacyjno-instytucjonalne - w skali makro muszą diagnozować stan pod kątem struktury organizacyjnej wynikające z ustroju państwa- Teraz najważniejsze są procesy administracyjne związane z decentralizacją gospodarki.bariery handlu zagranicznego - bariera klasyczna, nieracjonalne struktury eksportu i importu. Import nieprzetworzonych surowców, aby można było je przetwarzać w kraju. wpływ jego na bilans budżetu państwa jest bardzo duży. W Polsce jest deficyt handlu zagranicznego. b)społeczne: konsumpcji - ujawnia się, gdy zostaje naruszony historycznie ukształtowany poziom płacy realnej, czyli akceptacji społecznej realnej płacy; zły podział PKB. Zostają naruszane relacje podziałowe między stopą konsumpcyjną a akumulacji. Zjawiska wpływające na zaistnienie tej bariery to : spadek płacy realnej, zbyt długie utrzymywanie się jej na niezmienionym poziomie.kondycji społecznej - kiedy pogłębia się bezrobocie - zobojętnienie, marazm, apatia, wiąże się z sytuacją pozytywnej kondycji społeczeństwa mierzonej poziomem akceptacji, niezadowolenia społeczeństwa.aktywności władzy i sprawności oddziaływania na funkcjonowanie gospodarki - na poziomie centralnym, regionalnym, lokalnym bariera związana z akceptacją społeczną władzy c)Bariery przestrzenne (ze względu na zasięg terytorialny). lokalne krajowe regionalne gminne ponadkrajowe światowe d)Bariery - skala: mikroekonomiczne makroekonomiczne e)Horyzont czasowy :krótkookresowe średniookresowe długookresowe. •Bariera płacy realnej - gdy naruszony jest historyczny poziom płacy realnej (poziom akceptowalności społecznej), może wystąpić, gdy poziom płacy realnej jest zbyt długo na tym samym poziomie lub spadnie, ale aż do takiego poziomu, że jest znacznie odczuwalny przez społeczeństwo. •Bariera kondycji społecznej - wystąpi gdy, np. jest wysokie i pogłębiające się bezrobocie; jest podobna do poprzedniej; kwestie psychologiczne (samobójstwa, aspiracje i dążenia do marzeń). Są to bariery techniczno - organizacyjne, inne: Bariery wynikające z ukształtowanej, statycznej, stałej struktury GN,Bariera ograniczoności, Bariera siły roboczej.

STRATEGIA

Strategia - programowanie rozwoju działań, przyczyn w długim okresie czasu. W ujęciu dynamicznym - dotyczy dłuższego horyzontu czasowego W ujęciu dokumentacyjnym - strategie rozwojowe państwa, firmy, lokalnego gminy. Strategia rozwoju w skali makro wiąże się z koncepcjami teoretycznymi realizowanymi przez programy polityczne, przyjmujące nazwę strategii. Rodzaje strategii: •Liberalna - kraj znajduje się w trudnej sytuacji ekonomicznej, głównym celem jest dążenie do efektywniejszej alokacji zasobów według wskazań rynku, polityka monetarna, budżetowa. Trochę dyskryminuje się ideę państwa, np. plan Balcerowicza, •Gospodarki otwartej - bardzo rozpowszechniona. Zmierza do rozwiązań globalizacyjnych, ułatwienia eksportu, racjonalizacji importu (import innowacyjny i konsumpcyjny). •Rozwoju rolniczego - ma ograniczenia przestrzenne, upatruje się w rolnictwie siły rozwoju gospodarczego, stosuje się w krajach stosunkowo ubogich. •Industrializacji - ekspansja sektora przetwórczego, nastawiona jest na zaopatrzenie rynku wewnętrznego i na potrzeby eksportu. •Redystrybucyjna (podziału) - właściwe kształtowanie dochodów. W praktyce - pewna kompilacja szeregu strategii (PL - 2, trochę 1)

1. Program Balcerowicza - 1-sza strategia, opracowana koncepcja rozwojowa, krótkookresowa polityka stabilizacyjna, długookresowy rozwój

2. Strategia Polska 2000 - SLD, Kołodko - rozwiązania o charakterze zdecydowania branżowym, dotyczyła części składowych gospodarki

3. Średniookresowa strategia finansowa - Balcerowicz

4. Strategia obecnego rządu - dotyczy okresu kadencji tego rządu (3P)

 

INTERWENCJONIZM PAŃSTWOWY

Interwencjonizm państwa - aktywne zmierzanie do realizacji zamierzonych celów. Przedmiotem interwencji państwa są: 1.procesy gospodarcze i społeczne przy aktywnym oddziaływaniu 2.Funkcje, które z procesami ekonomicznymi nie mają nic wspólnego. Etapy interwencjonizmu: 1.Kapitalistyczny system produkcji i pierwotna akumulacja kapitału - aktywna rola państwa. W miejsce cechów zaczęły pojawiać się manufaktury. Poziom specjalizacji byl istotny. Dążyło się do maksymalizacji zysku. Właściciel występował, ale dopiero w przedsiębiorstwach kapitalistycznych. Właściciel zaczął przyjmować pracowników najemnych. Merkantylizm francuski - etap funkcjonujący w czasach Ludwika XIV. Mówił on, że „państwo to ja - wysoki poziom interwencjonizmu władz. Wystąpiło zjawisko tezauryzacji, czyli bogacenia mieszczaństwa, rolnictwa. Odbywały się działania państwa sprzyjające temu zjawisku. Próba zasilania skarbu państwa 2.Wolna konkurencja - w sposób jednoznaczny występują tutaj odmienne w stosunku do etapu pierwszego zjawiska. Państwo pełni rolę, funkcję zabezpieczyciela, a nie inwestuje w sposób bezpośredni. Wszystko zostawia się mechanizmowi wolnorynkowemu. Jest dużo drobnych podmiotów gospodarczych. W późniejszym czasie doszło do centralizacji, zaczęły powstawać tzw. monopole, nastąpiła koncentracja kapitału. Skutki konkurencji: monopoliści zaczęli dławić drobnych konkurentów, zaczęły pojawiać się wybuchy spółek, co doprowadziło do kolejnego etapu. pojawienie się cech ustrojowych łączących się z funkcją przedsiębiorstwa - właściciel, najemnicy, celem jest max zysku, konkurencja;średnia rola państwa - wkracza w regulamin porządku prawnego, określa ramy funkcjonowania przedsiębiorstwa; rośnie poziom monopolizacji, wypieranie mniejszych posiadaczy kapitału, rośnie bezrobocie, wzrasta konkurencja monopolistyczna. 3.Etap monopolistyczny - aktywna rola państwa. Obserwujemy zjawiska międzynarodowego przepływu kapitału. Etap ten kojarzy się również z silną interwencją państwa. Rola państwa scentralizowana po II Wojnie Światowej. walka z monopolem,wolna konkurencja z monopolistycznąWielki Kryzys USA,Wielki Kryzys stał się przesłanką do Keynsowskiego interwencjonizmu - teoretycznych podstaw funkcjonowania politycznego państwa,rozpoczynają się procesy integracyjne - EWG, UE,procesy globalizacji - Lenin. Przyczyny interwencjonizmu (podejście marksistowskie): podstawowe sprzeczności tego ustroju, sprzeczność między produkcją a konsumpcją (nieracjonalność typu społecznego), zjednoczenie mahizjalizmu (niszczenie nadwyżek produkcyjnych, niewykorzystanie zdolności wytwórczych), walka z monopolizacją.

POLITYKA STRUKTURALNA

Polityka strukturalna - polityka świadomego, aktywnego działania państwa na rzecz polepszenia obecnej struktury (GN) państwa uzyskiwania proporcjonalności GN, łagodzenia lub likwidacji dysproporcji GN. Działania na rzecz polityki strukturalnej w ujęciu makroekonomicznym miały miejsce współcześnie. W strukturze celów interwencjonizmu państwa traktowane są jako cele nowoczesne.. System można uznać za proporcjonalny, gdy występują tam relacje o charakterze pozytywnym, przy równoczesnym występowaniu relacji niepożądanych, ale o niewielkim natężeniu. Proporcje - wg Bronisława Minsa - proporcja to stosunki wzajemne między ogniwami, częściami i stanami gospodarki narodowej, zapewniająca możliwie najbardziej pełne wykorzystanie zasobów i sprzyjające wzrostowi gospodarczemu. Rodzaje proporcji: 1.z punktu widzenia skali odniesienia: a)Makroproporcje - relacje zachodzące w Gospodarce Narodowej, bądź w skali ponadnarodowej, b)Mikropro porcje - rozwój firmy, 2.w ujęciu strukturalnym Gospodarki Narodowej: sektorowe, działowe, gałęziowe, branżowe, 3.przestrzenne: makroekonomiczne, regionalne, lokalne. 4.proporcje w czasie: krótkookresowe, średniookresowe, długookresowe, 5.Proporcje: a)tempa - proporcje w długim okresie czasu, zachodzące między procesami gospodarczymi, b)ładu - zachodzące między elementami jakiejś całości w stanie zatrzymanym w dacie t. Cele polityki strukturalnej:Dążenie do podniesienia konkurencyjności krajowych wyrobów. Przyspieszenie wzrostu gospodarczego i przeciwdziałanie bezrobociu. Dążenie do poprawy ekonomicznej efektywności gospodarki przez przemieszczanie zasobów z dziedzin o niskiej efektywności do wysokiej.Dążenie do unowocześnienia gospodarki poprzez szybki rozkwit dziedzin, które spełniają rolę nośnikó postępu. Wykorzystanie procesu zmian strukturalnych do ograniczenia wpływu barier surowcowych, energetycznych. Typy polityki strukturalnej: Makrorestrukturyzacji - przekształcenia struktury gospodarki narodowej, odnoszące się do calości skali gospodarki narodowej (polityka zmian administracyjnych). 2. Mikrorestrukturyzacji - przekształcenia detaliczne skali podstawowych jednostek gospodarczych. Formy PS (formy czyste nie występują w praktyce) a)Polityka dostosowawcza - wymaga intensywnego oddziaływania państwa. Kładzie nacisk na działania nowych, dynamicznych, przyszłościowych, z drugiej strony stwarza ochronę upadających (polski przemysł węglowy). b)Zapobiegawcza - wymaga aktywności państwa, stawia na regulacje typu rynkowego. Rynek decyduje o określonych zmianach strukturalnych. Znaczącą rolę odgrywa sektor prywatny, inicjatywa indywidualna. c)Antycypacyjna - dostosowanie się przedsiębiorstw sektora prywatnego do nowych warunków poprzez oddziaływanie państwa, na rzecz wchodzenia w nowoczesne dziedziny produkcji i usług.

POLITYKA REGIONALNA

Polityka regionalna - jest częścią polityki przestrzennej

Postawa aktywna (działania wspierające rozwój ekonomiczny w układzie terytorialnym)-należy do sfery polityki pieniężnej.Cele polityki regionalnej w przypadku polityki intraregionalnej: działanie na rzecz racjonalizacji struktury przestrzennej gospodarki narodowej, a więc prowadzenia harmonijnego rozwoju polityki regionalnej z uwzględnieniem różnych przesłanek celów polityki regionalnej, wyrównywanie poziomu życia różnych mieszkańców, polityka ekonomiczna, racjonalny rozwój gospodarki pod kątem wykorzystania zasobów, walorów turystycznych, przesłanki typu militarystycznego, ochrona środowiska naturalnego.Cel w ramach UE:Eliminacja dysproporcji pomiędzy regionami krajów członkowskich (w ujęciu współczesnym łagodzenie i eliminacja różnic oraz nie pogłębianie różnic oraz regionów krajów członkowskich UE). Podział polityki regionalnej: •polityka interregionalna: jest polityką regionalną państwa,świadoma, aktywna polityka władz państwowych na rzecz rozwoju regionów kraju,skala gospodarki narodowej, •.polityka intraregionalna: polityka regionalna władz regionalnych odnosząca się do przestrzeni społeczno - gospodarczej danego regionu,polityka wewnętrzna, •.polityka ponadnarodowa - polityka regionalna UE, ważna dla nas jako państwa stowarzyszonego, a także w aspekcie akcesu.

Kształt polityki regionalnej reprezentują państwa unitarne i federalne:w państwach federalnych (Niemcy) poza wymienioną strukturą polityki regionalnej można mówić o swoistej kompozycji polityki regionalnej, która wynika z faktu, że w strukturze przestrzennej występują landy. Z punktu widzenia uprawnień i kompetencji realizują one własną politykę regionalną, która w niewielkim stopniu nawiązuje do polityki interregionalnej danego państwa (wysoki poziom odrębności),państwa unitarne - plany intraregionalne, czyli odnoszące się do polityki władz (sejmiku samorządowego, wojewody) są skoordynowane z planami interregionalnymi. Występuje tu wysoki poziom zbilansowania tych dwóch rodzajów planów. Region - część przestrzeni geograficznej, gdzie występują wspólne cechy, powiązania.Region ekonomiczny - reprezentuje taki kształt wyodrębniony w przestrzeni, gdzie występują powiązania ekonomiczne pomiędzy elementami (obiektami, osadami). Zazwyczaj w tym układzie mamy do czynienia z węzłem centralnym, będącym w stosunku do regionu nadrzędnym. Nie jest to zamknięta część, występują powiązania z innymi regionami.Region ekonomiczno-administracyjny - kształt wyodrębnionej przestrzeni, w ramach której występują powiązania o charakterze ekonomicznym pomiędzy mniejszymi jednostkami organizacyjnymi. Nie jest enklawą zamkniętą - występują powiązania między nim, a elementami go otaczającymi.

Występują także: •makroregiony - zespół sąsiadujących ze sobą regionów, wykorzystywanych do celów planowania (w Polsce jest ich 8), np. zachodnio-południowy, w skład którego wchodzi region lubuski i dolnośląski,•mikroregiony - jednostki przestrzenne poziomu lokalnego, np. gmina, powiat,•subregiony - mogą reprezentować skalę większą od makroregionu albo pewną część specyfiki mikro, np. miasta powiatowe byłego województwa jeleniogórskiego to subregion jeleniogórski, Rodzaje regionów ze względu na podstawę podziału:•region węzłowy - terytorium, obszar, na terenie którego występuje pewien węzeł, czyli ośrodek centralny, który nosi także nazwę bieguna wzrostu. Reprezentuje on centrum w stosunku do obszarów otaczających . Przestrzeń wypełniona jest jednostkami na poziomie lokalnym. Ośrodek węzłowy spełnia różne funkcje w stosunku do obszarów otaczających i jednostek (zróżnicowanie tych funkcji zależy od ich odległości od węzła). Podział administracyjny powinien być pewnym wyznacznikiem podziału na regiony, jednostki węzłowe. Kategoria regionu węzłowego odnosi się do kategorii wojewódzkiej (czyli podziału administracyjnego na poziomie województwa).•regiony strefowe - traktowane są jako część przestrzeni ekonomicznej kraju. Jest to region, który charakteryzuje się swoistą jednorodnością. Klasycznymi regionami strefowymi są np. regiony nadmorskie, regiony intensywnej uprawy buraków, regiony przemysłu wydobywającego rudy miedzi. Mogą występować różne płaszczyzny jednorodności, będące częścią regionu: regiony przygraniczne - mają swoisty charakter jednorodności - województwo, które posiada przynajmniej jedną gminę zewnętrzną,regiony wewnętrzne, regiony stykowe - albo regiony przygraniczne, albo wewnętrzne odróżniające się specyficznie od innych regionów wewnętrznych, np. region opolski graniczący z Czechami, ale historycznie powiązany z Niemcami, regiony transgraniczne - obszary powiązań przestrzenno - gospodarczych i innych wiążących regiony przygraniczne sąsiadujących i współpracujących ze sobą krajów Klasyczny podział regionów: 1.kryterium oceny stanu: regiony zacofane, słabo rozwinięte, wysoko rozwinięte, problemowe, 2.kryterium tendencji rozwojowych:regiony rozwijające się, regiony recesji gospodarczej.Podmioty gospodarki regionalnej

na poziomie polityki intraregionalnej : - Ministerstwo Infrastruktury - planowanie przestrzenne;- Rządowe Centrum Studiów Strategicznych na poziomie województwa: -wojewoda - przekaźnik ustaleń rządu na poziomie województwa,-Sejmik Samorządu Wojewódzkiego - powstają koncepcje planu regionalnego, na poziomie gminy: -zagospodarowanie przestrzenne gminy plany przestrzennego zagospodarowania:-makroregionów-województw-gmin

EUROREGIONY

Euroregiony - obszary współpracy przygranicznej, transgranicznej, oparte na porozumieniach jednostek samorządu terytorialnego (lokalnych i regionalnych). Celem euroregionów jest rozwój współpracy gospodarczej, rozbudowa infrastruktury, ochrona środowiska, turystyka i działalność kulturalno-edukacyjna. Euroregiony są to instytucje współpracy dwóch lub więcej państw, na którym istnieje wspólna koordynacja działań gospodarczych w zakresie, sporządzaniu i uzgadnianiu planów przygranicznych, ochrony przyrody, kultury, turystyki.itp. Celem tworzenia euroregionów jest: poprawa warunków życia mieszkańców terenów przygranicznych.współpraca turystyczna, kulturalna itd.lepsze zrozumienie wzajemnych kontaktów i ich pogłębianie.przełamanie historycznych uprzedzeń. •••Na obszarze polskiego pogranicz istnieją:•Euroregion „Bałtyk”, największy w Europie, powstał w 1998 roku. Obejmuje rejon Kłajpedy (Łotwa), trzy prowincje Szwecji, Broncholm (Dania), Obwód Kaliningradzki oraz nadmorskie tereny Polski.•Euroregion „Promerania” (polski - niemiecki). Powstał 1995 roku, dąży do rozwoju i wzajemnej współpracy obszarów przygranicznych.•Euroregion „Pro Europa Viadrina” (polsko - niemiecki). Przykłady działalności to: wspólny uniwersytet, rozwój turystyki, utworzenie lokalnych przejść granicznych.•Euroregion „Sprewa - Nysa - Bóbr” (polsko - niemiecki). Obejmuje współpracę i działania na rzecz rozwoju gospodarki i ekologii.•Euroregion „Nysa” (czesko - polsko - niemiecki). Powstał jako pierwszy w 1991 roku. Jest regionem wspólnej klęski ekologicznej więc jednym z głównych celów jest zapobieganie degradacji środowiska. Dążą do poprawy poziomu życia mieszkańców tych ziem i rozwoju gospodarki.•Euroregion „Glacensis” (polsko - czeski), obejmuje Kłodzko i Ziemię Kłodzką. Utworzony w 1996 roku. Przeważającą część Euroregion stanowią górskie i podgórskie tereny uzdrowiskowe, dominującą więc rolę w działalności pełni gospodarka turystyczna i uzdrowiskowa w powiązaniu z ochroną środowiska naturalnego.•Euroregion „Pradziad” utworzony został na granicy polsko - czeskiej w 1997 roku. Głównymi celami Euroregionu są: poprawa środowiska naturalnego, rozwój gospodarki i poprawy poziomu życia w obszarach przygranicznych (powiaty: krapkowicki, nyski i prudnicki oraz trzy gminy po stronie czeskiej), współpraca przy likwidacji pożarów i katastrof, wymiana kulturalna, pomoc społeczna i humanitarna.•Euroregion „Dobrawa”•Euroregion „Silesia” („Śląsk”). powstał w 1998 roku. W skład wchodzą gminy leżące w powiatach: głubczyckim, raciborskim, rybnickim i wodzisławskim oraz 6 gmin z powiatem Opawa po stronie czeskiej. Euroregion ten ma na celu działania na rzecz równomiernego i zrównoważonego rozwoju oraz wzajemnego zbliżenia społeczności lokalnej.•Euroregion „Śląsk Cieszyński” (1998 rok) -należą tu gminy powiatu cieszyńskiego a po stronie czeskiej okolice Karwiny. Euroregion będzie działać na rzecz rozwoju polsko - czeskiej współpracy trans granicznej na terenach zamieszkałych przez społeczności lokalne o mieszanej strukturze etnicznej, z dużym udziałem mieszkańców narodowości polskiej. Rozwój ten dotyczy handlu, transportu i komunikacji, ekologii, turystyki, rozbudowy przejść granicznych, współpracy służb ratowniczych i górskich.•Euroregion „Beskidy”•Euroregion „Tatry” (1994) , (polsko - słowacki). Współpraca w razie awarii środków transportu, budowa zbiorników wodnych, pomoc w gaszeniu wielkich pożarów, śnieżyc, epidemii, a przede wszystkim w zakresie turystyki i sportu.•Euroregion :Karpaty” (1993 r.), (polsko - słowacko - węgiersko - ukraiński). Planuje się tu wspólną ochronę przyrody obszarów pogranicza, przedsięwzięcia przemysłowe, pomoc w przypadku katastrof, rozwój turystyki oraz otworzenie nowych przejść granicznych.•Euroregion „Bug” (1995 r.), (polsko - ukraiński). Wspólne działania dotyczą” zagospodarowania przestrzennego, komunikacji, ochrony przyrody oraz kontaktów ludności na obszarach pogranicza.•Euroregion „Niemen” (1997 r.) - powstał jako obszar współpracy trans granicznej Polski, Litwy i Białorusi. Należą tu gminy województw: podlaskiego i warmińsko - mazurskiego, położone na terenie 16 powiatów oraz obwód grodzieński ze strony białoruskiej oraz 2 powiaty przygraniczne na Litwie (Mariampol i Alytus). Euroregion „Niemen” ma na celu rozwój współpracy przygranicznej w zakresie oświaty, kultury, sportu i turystyki, ochrony środowiska, likwidacji zagrożeń i klęsk żywiołowych.Współpraca państw w ramach euroregionów jest jedną perspektyw zjednoczonej w przyszłości Europy. Zmiana struktury naszego przemysłu, wywołania między innymi stowarzyszeniem Polski z Unią Europejską, wymusza przystosowanie się przedsiębiorstw do zmiennych potrzeb rynku oraz wymaga dużych nakładów na inwestycje. Sprzyja temu tworzenie w tradycyjnych ośrodkach przemysłowych specjalnych stref ekonomicznych. Przedsiębiorstwa usytuowane w specjalnych strefach ekonomicznych są przez pewien czas zwolnione z różnych opłat, mają swoje preferencje podatkowe itp. Takie strefy powstały w Mielcu, Katowicach, Suwałkach. Ulgi podatkowe, które tu zastosowano, mają zachęcić kapitał zagraniczny do inwestycji na tym obszarze, zakładania własnych firm, tworzenia nowych miejsc pracy.

POLITYKA PIENIĘŻNA- polega na regulowaniu stopy wzrostu podaży pieniądza krajowego w celu wspierania rozwoju gospodarczego oraz stabilizowania poziomu produkcji i zatrudnienia, prowadzona przez BC. CELE: •GŁÓWNY: osiągnięcie i utrzymanie stabilności cen - walka z inflacją (stabilizacja cen na niskim poziomie i obniżenie inflacji, równowaga zewnętrzna, wewnętrzna, stymulacja wzrostu gospodarczego, ograniczenie bezrobocia) •BEZPOŚREDNI: zapewnienie w systemie gospodarczym takiej ilości pieniądza, która jest niezbędna do prawidłowego wypełnienia przez pieniądz jego funkcji:miernik wartościśrodek płatniczyśrodek wymianyśrodek tezauryzacji •POŚREDNIE: Najważniejszy: skorelowanie wzrostu podaży pieniądza ze wzrostem gospodarczym, Zmienne regulowane przez BC (do osiągania celów polityki pieniężnej używa się regulacji trzech zmiennych) : podaży pieniądza; stopy procentowej (funkcja wskaźnika, bodźca);kurs walutowy - to cena jednostki jednej waluty wyrażona w innej walucie Aprejacja - zwiększenie wartości jednej waluty względem pozostałych Deprecjacja - zmniejszenie. Zbyt liberalna PP prowadzić może do deprecjacji waluty krajowej, a zbyt restrykcyjna - aprecjacji. INSTRUMENTY: •wpływające na płynność bankową 1) Stopy procentowe NBP (stopa dyskontowa,depozytowa,referencyjna,lombardowa ,redyskontowa)j.2) Operacje otwartego rynku - są to działania polegające na kupowaniu i sprzedawaniu przez BC publicznych papierów wartościowych. 3) Rezerwy obowiązkowe - to ta część rezerw całkowitych znajdująca się w dyspozycji banku, która z mocy prawa nie może być wykorzystana do tworzenia pieniądza przez udzielanie pożyczek. •Instrumenty typu administracyjnego 1) Racjonowanie kredytów - stosowane, gdy istnieje wysoka inflacja i przedsiębiorstwa nie odmawiają płacenia wyższych odsetek od zaciągniętych kredytów. 2) Selektywna polityka kredytowa - banki komercyjne udzielają kredytów na podstawie rentowności i ryzyka. •Nieformalne metody oddziaływania BC na system bankowy Aktywna - jej zwolennikami są keynsiści. Postulują oni, aby w czasie dekoniunktury państwo zwiększało podaż pieniądza. To spowoduje obniżenie stopy procentowej, zwiększy dostępność kredytu i doprowadzi do wzrostu popytu.. Odwrotnie w przypadku wysokiej koniunktury. Pasywna - jej zwolennicy kierują się równaniem Fishera. Wzrost podaży pieniądza powinien być dostosowany do wzrostu gospodarczego. Gdy spada wzrost gospodarczy należy obniżyć tempo wzrostu podaży pieniądza. Uważają oni, żre mechanizm rynkowy ma zdolność do samodzielnego działania i nie trzeba ingerować.Celem polityki pieniężnej według zwolenników polityki pasywnej jest zapewnienie ilości pieniądza w systemie gospodarczym w wielkości niezbędnej do właściwego spełniania przez pieniądz jego funkcji. KRYTERIA KONWETGENCJI (tzw. traktat z Maanstricht) konwergencja zbieżności i spójności :•W kraju kandydującym do unii gospodarczo-walutowej kurs walutowy powinien kształtować się w przedziale plus/minus 15% od wartości ustalonej na dzień przystąpienia do mechanizmu ERM II.Ekspansywna polityka budżetowa prowadzi do deprecjacji waluty krajowej, restrykcyjna do aprecjacji.•Kryterium inflacyjne w kraju kandydującym poziom inflacji nie powinien przekraczać więcej niż o 1,5 pkt % średniej inflacji dla 3 państw członkowskich o najniższej inflacji (sfery euro). •W kraju kandydującym poziom stóp procentowych nie powinien przekraczać więcej niż o 2 pkt % średniego poziomu stóp procentowych w 3 krajach o najniższej inflacji. •W Polsce to kryterium jest najtrudniejsze do spełnienia, stopa procentowa NBP to ok. 5% Polsce brakuje ok 3 pkt % do spełnienia, ale niemożliwa jest aż tak duża redukcja stóp procentowych. •Deficyt budżetowy nie powinien przekraczać 3% PKB, a dług publiczny - max 60% PKB.W Polsce deficyt : 5,4% PKB, w 2006 ma zmniejszyć się do poziomu poniżej 5%. Dług publiczny to ok. 52-54%, a w 2006 powinien się obniżyć poniżej 50% PKB.

DOCHODOWA- zespół różnorodnych działań polityki ekonomicznej, poprzez które państwo dąży do zmniejszenia wzrostu dochodu nominalnego, wywierając bezpośredni wpływ na płace i ceny; ma zasięg szerszy niż polityka płac, gdyż na ogólną sumę dochodów składają się nie tylko wynagrodzenia pracowników, lecz również: dochody z tytułu własności kapitału i majątku transfery z zagranicy pieniężne świadczenia społeczne. Politykę dochodową wiąże się z polityką cen gdyż: wzrost cen powoduje nacisk pracowników na podwyżki, a także działania właścicieli zmierzające do powiększania masy zysku w celu stabilizacji poziomu swych dochodów. wzrost płac powoduje wzrost kosztów, co prowadzi do wzrostu cen. Cele polityki dochodowej: •Przeciwdziałanie inflacji •Zapewnienie sprawiedliwego podziału dochodów •Poprawa systemu plac w celu zwiększenia wydajności •Przeciwdziałanie bezrobociu •Zmniejszanie dysproporcji między dochodami. Sposoby realizacji polityki dochodowej: Śledzenie przez państwo decyzji dotyczących płac i cen. Rekomendacje nieobowiązkowe w stosunku do cen i płac (ustala się normy z góry) Państwo stosuje ulgi podatkowe i umożliwia korzystanie z programów społecznych podmiotom utrzymującym wzrost plac i cen na określonym poziomie, pewnej normy Władze publiczne nakładają sankcje na podmioty zwiększające płace i ceny ponad określoną normę Obowiązkowa kontrola dochodów.

POLITYKA BUDŻETOWA - zajmuje się sposobami wykorzystywania dochodów i wydatków publicznych w celu realizacji zadań stojących przed państwem. Podmiotem jej jest rząd, który ustala budżet. Budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów. Udział budżetu państwa w PKB jest uważany za ważny wskaźnik stopnia ingerencji państwa w gospodarkę. FUNKCJE: •ALOKACYJNA Alokacja zasobów jest tradycyjną funkcją polityki budżetowej. Treścią alokacyjnych zadań polityki budżetowej jest: kształ­towanie podziału czynników wytwórczych między sektor prywatny i sektor publiczny dalsza ich alokacja wewnątrz tych sektorów. W ramach sektora publicznego proces alokacji następuje przez bezpośrednie określenie wielkości środków przeznaczonych na konkretne zadania, co w konsekwencji przesądza o zakresie i formie wytwarzania poszczególnych rodzajów usług publicznych. W ramach sektora prywatnego proces alokacji budżetowej dokonuje się pośrednio, przez korygowanie cen dóbr, usług i czynników produkcji za pomocą dotacji (subsydiów) i podatków. Wprawdzie realizacji alokacyjnej funkcji polityki budżetowej służą zarówno dochody, jak i wydatki budżetowe, jednak zasadniczym odzwier­ciedleniem alokacji budżetowej jest wydatkowa strona budżetu, określająca zakres działalności sektora publicznego. •REDYSTRYBUCYJNA polega na świadomym oddziaływaniu przez państwo na ostateczny podział dochodów indywidual­nych. Niezależnie od tego, jak kształtuje się podział dochodów pierwotnych, państwo przez politykę redukowania (podatki) i uzupełniania (pieniężne transfery socjalne) dochodów indywidualnych może wpływać na kształtowanie podziału dochodów w społeczeństwie. W praktyce polityki budżetowej można wyróżnić trzy płaszczyzny oddziaływania budżetu na podział dochodów w społeczeństwie: redystrybucja dochodów pieniężnych za pomocą podatków i transferów socjalnych, bezpłatne zaspokajanie określonych potrzeb w ramach usług społecznych (oświata, ochrona zdrowia) oddziaływanie na warunki, w jakich kształtuje się pierwotna dystrybucja dochodów. Podatek - instrument polityki gospodarczej, „dokonywane przez władzę publiczną przymusowe pobranie, którego celem jest pokrycie obciążeń publicznych”. Podstawowym celem podatku jest konieczność zapewnienia środków finansowych na pokrycie wydatków publicznych. Redystrybucyjna funkcja podatków to przede wykorzystanie opodatkowania jako narzędzia makroekonomicznego kształtowania popytu. Opodatkowanie to może mieć charakter:stały (ryczałt), liniowy (w stałej proporcji do dochodu), degresywny progresywny. • STABILIZACYJNA - polega na wykorzystaniu dochodów i wydatków budżetowych do osiągnięcia makroekonomicznych celów gospodarczych: wysokiego stopnia wykorzystania potencjału wytwórczego, stabilności cen, itd.wysokiego stopnia wykorzystania potencjału wy­twórczego (ograniczenie bezrobocia), stabilności ogólnego poziomu cen, wysokiego, zrównoważonego tempa wzrostu gospodarczego stabilności bilansu płatniczego;

Pasywna polityka budżetowa - jest oparta na założeniu, że określone elementy dochodów i wydatków budżetowych cechuje tendencja do automatycznego reagowania na zmiany sytuacji gospodarczej w celu wyzwalania kompensujących, impulsów wobec wahań koniunktury (automatyczne stabilizatory koniunktury-oddziałują na popyt globalny : gdy spadają dochody ludności, rośnie bezrobocie, wpływy podatkowe maleją jeszcze szybciej. Dochód pozostający do dyspozycji stanowiący podstawę wydatków zmniejsza się wolniej niż dochody - spadek popytu globalnego jest mniejszy niż pierwotny spadek dochodów). Aktywna polityka budżetowa - gdy rząd stosuje środki w celu przeciwdziałania cyklicznym fluktuacjom oraz w celu stabilizacji cen czy ograniczenia bezrobocia. Podstawowymi rodzajami aktywnych posunięć fiskalnych są: zmiany stawek i struktury podatków zmiany wypłat przelewów zmiany wydatków na roboty i inwestycje publiczne . DEFICYT BUDŻETOWY Jedna z idei keynesowskich podstaw interwencjonizmu państwowego opierała się na założeniu, że budżet państwa nie musi być zrównoważony, umożliwia to, bowiem prowadzenie aktywnej polityki antycyklicznej. Finansowanie deficytu budżetowego, z jednej strony, prowadzi do nasilenia presji inflacyjnej w gospodarce, z drugiej zaś, ogranicza dostępny w przyszłości potencjał produkcyjny i wywołuje w długim okresie przemiany strukturalne, ograniczające możliwości wzrostu gospodarczego. Wiąże się z tym silnie akcentowany przez przedstawicieli nurtów neoklasycznych tzw. efekt wypychania (crowding out effect) Wydatki budżetowe (deficyt) powodują wzrost zapotrzebowania państwa na kredyty. Wzrost popytu na rynku kapitałowym prowadzi do wzrostu stopy procentowej.

POLITYKA ZATRUDNIENIA - Czynne oddziaływanie władz państwowych na rynek pracy pod kątem potrzeb gospodarki kraju oraz godzenia interesów pracodawców i robotników. Służy osiąganiu równowagi zewnętrznej. Traktowanie zagadnień warunków pracy jako podstawowych w polityce ekonomicznej sprawiło, że jej formą instytucjonalną stały się Inspekcje Pracy. Istotne znaczenie miało powstanie w 1919 r. Międzynarodowej Orga­nizacji Pracy (MOP). FUNKCJE: społeczna - wyznaczana przez obecne i przyszłe warunki rozwoju; ekonomiczna-związana z rozwojem gospodarczym CELE: 1.osiąganie równowagi wewnętrznej - stabilność cen, pełne zatrudnienie 2. osiąganie równowagi zewnętrznej - równowaga ta występuje, gdy jest zrównoważony bilans obrotów bieżących, czyli nie ma znacznego deficytu i znacznej nadwyżki. BEZROBOCIE - sytuacja, w której ludzie, którzy chcą pracować nie mogą znaleźć pracy. (frykcyjne, strukturalne, nieefektywnego popytu < klasyczne lub płacowe>, ukryte) Bezrobocie ukryte przejawia się w: nieuzasadnionym ekonomicznie zatrudnianiu kobiet (i mężczyzn), sztucznym skracaniu czasu pracy, niewykorzystaniu czasu pracy, „przeludnieniu" administracji państwowej, rozbudowie sił bezpieczeństwa ponad rozsądne rozmiary,wydłużeniu okresu kształcenia w szkołach dla niepracujących. PEŁNE ZATRUDNIENIE : to :sytuacja, w której każdy człowiek zdolny do pracy i chcący pracować może znaleźć pracę w stosunkowo krótkim czasie i na warunkach regulowanych przepisami prawa pracy. grupa ludzi, dla których praca jest niezbędna.Główne problemy racjonalnego zatrudnienia sprowadzają się do:- metod określania celów tej polityki i kolejności ich realizo­wania,- podziału zadań między poszczególne podmioty polityki społecznej i gospodarczej,- doboru odpowiednich instrumentów.KONCEPCJA KLASYCZNA: rynku pracy są trzy główne hipotezy: 1) podaż zawsze tworzy odpowiedni popyt,2) krańcowa użyteczność określa podaż siły roboczej,3) krańcowa produktywność determinuje popyt na siłę roboczą. W tym modelu równowaga na rynku siły roboczej jest osiągana na poziomie płac realnych, zrównujących podaż z popytem; wszelkie bariery i ograniczenia w działaniu mechanizmów rynkowych powodują utrzymywanie się bezrobocia. KONCEPCJA KEYNESA: uważał, on, że bezrobocie ma charakter przymusowy i że elastyczność płac jest ograniczona. O łącznej wielkości zatrudnienia decydują skłonność do konsumpcji i stopa nowych inwestycji, przy danej zaś skłonności do konsumpcji zatrudnienie może wzrastać wyłącznie jednocześnie z inwestycjami. Istotne są : bieżąca sytuacja (ilość i kwalifikacje siły roboczej), poziom techniki i technologii, gusty konsumentów, struktura społeczna. „Naturalna" stopa bezrobocia, (M. Friedmana i E.S. Phelpsa). - to „odsetek siły roboczej obejmujący bezrobotnych w warunkach równowagi na rynku pracy. Są oni dobrowolnie bezrobotni, gdyż nie chcą podjąć pracy przy płacy realnej zapewniającej równowagę". Zwolennicy doktryny liberalnej uważają, że do wzrostu rzeczywistej stopy bezrobocia - ponad poziom stopy „naturalnej" - przyczyniają się różne zakłócenia na rynku pracy, związane z: niepełną informacją, ograniczoną mobilnością siły roboczej, różnymi formami ingerencji publicznej, a zwłaszcza działalnością związków zawodowych .Histereza - słowo pochodzenia greckiego - oznacza dosłownie pozostawanie w tyle. Oznacza zjawisko polegające na tym, że zmiany parametrów charak­teryzujących stan pewnego układu wywołane zmianami czynników zewnętrznych zależą od poprzednich stanów układu. Hipoteza histerezy przeniesiona na grunt życia gospodarczego próbuje wyjaśniać kształtowanie się stopy bezrobocia występowaniem tendencji podążania „naturalnej" stopy bezrobocia za stopą rzeczywistą, sytuacji, w której wysokość bezrobocia nie powoduje ani przyspieszenia, ani zwolnienia inflacji (tzw., poziom NAIRU), a także zbyt wolnym działaniem samoczynnych mechanizmów przywracania równowagi na rynku pracy.Ogólnie, hipoteza histerezy wzmacnia argumenty na rzecz bardziej aktywnej polityki gospodarczej. INSTRUMENTY : •Służące wywieraniu wpływu na wzrósł popytu na siłę roboczą: subwencjonowanie płac i zatrudnienia mające na celu utrzymanie albo zwiększenie jego dotychczasowego poziomu w przedsiębiorstw prywatnych tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze państwowym w myśl specjalnych programów zatrudnienia popieranie-przedsiębiorczości, tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze prywatnym, przez popieranie małych i średnich przedsiębiorstw roboty publiczne •.Zmniejszające podaż siły roboczej: umożliwianie wcześniejszego przechodzenia na emeryturę umożliwianie przedłużania okresu kształcenia umożliwianie przedłużania obowiązkowej służby wojskowej skracanie czasu pracy wydłużanie urlopów zmniejszanie liczby godzin ponad wymiarowych zatrudnianie w nie pełnym wymiarze czasu pracy •.Dotyczące porozumień międzynarodowych w sprawie transferu pracy. W krajach UE zniesiono ograniczenia w sprawach przepływów siły roboczej między państwami członkowskimi, tam program przeciwdziałania bezrobociu obejmuje: popieranie rozwoju inwestycji przyczyniających się do tworzenia nowych miejsc pracy wdrażanie nowych technologii i wspieranie dziedzin przeżywających trudności ekonomiczne popieranie lokalnych inicjatyw wzrostu zatrudnienia pomoc w zatrudnianiu młodzieży skracanie i reorganizacja czasu pracy

PRZEMYSŁOWA.- to działalność interwencyjna państwa prowadzona w stosunku do przemysłu, polegająca na modyfikacji alokacji zasobów dokonywanej przez rynek. Oddziałuje na decyzje inwestycyjne przedsiębiorstw państwowych i prywatnych, zmierzając do osiągnięcia celów takich jak: obniżenie stopy bezrobocia, poprawa bilansu płatniczego i ogólnej efektywności produkcji przemysłowej. CELE:1.zwiększenie zdolności konkurencyjnej przemysłu na rynkach zagranicznych 2. stymulowanie zmian strukturalnych w przemyśle 3.poprawę efektywności wykorzystania zasobów poprzez właściwą ich alokację 4.pobudzanie aktywności innowacyjnej w przemyśle. Polityka przemysłowa realizuje przede wszystkim cele ekonomiczne i społeczne. Jest realizowana we wszystkich krajach, ale za pomocą różnych metod. Celem polityki przemysłowej jest ułatwienie przenikania innowacji technologicznych do innych gałęzi. Nie jest stosowana w Polsce. Polityka przemysłowa przeciwdziała przede wszystkim dynamicznym ułomnościom rynku przez finansowanie pewnych kierunków badań naukowych, szczególnie w dziedzinach podstawowych. Uważa się, że należy popierać:1.Gałęzie osiągające dużą wartość dodaną na jednego zatrudnionego - prowadzi to do dynamizacji przyrostu wartości dodanej w skali całego przemysłu, a w efekcie do powiększenia dochodu narodowego.2.Gałęzie stanowiące podporę rozwoju innych gałęzi przemysłu - popieranie gałęzi produkujących produkty pośrednie prowadzi do obniżenia ich cen, co powoduje rozwój innych gałęzi.3.Gałęzie posiadające potencjalne rezerwy przyszłego rozwoju 4.Gałęzie wymagające osłony - w celu przeciwdziałania zagranicznym subsydiom 5.Gałęzie przemysłu o wysokiej technologii. INSTRUMENTY: 1.Ulgi podatkowe (chodzi o stawkę podatkową, preferencje podatkowe, ulgi i zwolnienia w sferach) 2.Subwencje - podmiotowe lub przedmiotowe dotacje (cały rodzaj dział. może otrzymać dotacje) 3.Kredyty preferencyjne (kredyty udzielone przez NBP-mają niższe oprocentowanie) 4.Pożyczki rządowe 5.Gwarancje rządowe (w razie upadłości przedsiębiorstwa państwo ponosi koszty opłacenia kredytu) 6.Przyspieszona amortyzacja (skrócony okres) 7.Cła 8.Kontyngenty (ograniczenia ilościowe) 9.Standaryzacja Wybór instrumentów musi być dostosowany do 3 typów oddziaływania: 1.Stosowania bodźców 2.Regulacji 3.Oddziaływania bezpośredniego. Aktywna polityka przemysłowa - ma za zadanie pobudzenie zmian strukturalnych w przemyśle, innowacyjności oraz podnoszenie efektywności oraz konkurencyjności międzynarodowej przedsiębiorstw przemysłowych. Pasywna - Ochronna polityka przemysłowa - jej celem jest utrzymanie poziomu zatrudnienia w gałęziach przemysłu, zapewnienie bezpieczeństwa ekonomicznego kraju oraz utrzymanie zdolności produkcyjnych. Ten typ działań polityki przemysłowej ma charakter defensywny. Polityka przemysłowa wywierając wpływ na alokację zasobów między poszczególne sektory i gałęzie gospodarki, selektywnie faworyzuje jedne kosztem drugich wpływając na konkurencyjność na rynkach światowych.

INWESTYCYJNA. Inwestycje są podstawowym czynnikiem wzrostu i przekształceń strukturalnych gospodarki, jest więc oczywiste, że w całokształcie oddziaływań państwa na rozwój społeczno-ekonomiczny kraju bardzo ważną pozycję musi zajmować polityka inwestycyjna. Składają się na nią następujące podstawowe kierunki: 1. oddziaływanie w celu regulowania ogólnych rozmiarów inwestycji w gospodarce 2. kształtowanie struktury inwestycji w różnych jej układach: (działowo-gałęziowym, rodzajowym, terytorialnym, sektorowym) 3.oddziaływanie w celu podnoszenia efektywności procesu inwes­tycyjnego. Czynniki wpływające na działalność inwestycyjną : a) procesy inflacyjne i towarzyszące im zmiany stopy procentowej od kapitału pożyczkowego, b) terminy zwrotu kapitału zaangażowanego w przedsięwzięcia inwestycyjne, w tym zwłaszcza kapitału pożyczkowego (wraz z jego oprocentowaniem),c) własną sytuację przychodowo-kosztową, określającą zdolność przystosowywania się do warunków rynku kapitałowego (krajowego i międzynarodowego), płynność finansową i zdolność do regulowania zobowiązań podatkowo-kredytowych. Środki realizacji polityki inwestycyjnej: 1. środki administracyjno-prawne- norm prawnych 2. inwestycje publiczne, - Państwo lub jednostki samorządu terytorialnego przejmują na siebie zadania inwestorów, dokonując nakładów w obrębie sektora publicznego. 3. środki techniczno-finansowe. kapitały. INSTRUMENTY : ekonomiczne wykorzystywane w sfero­waniu procesami inwestycyjnymi możemy wyróżnić trzy podzbiory: narzędzia służące do wpływania na efektywność lokaty kapitału, narzędzia służące do regulacji zasilania kapitałowego oraz instrumenty stymulacji skracania czasu trwania procesu inwestycyjnego. Instrumenty sterowania procesami inwestycyjnymi dzielimy na: a) bezpośrednie, występujące w postaci norm, normatywów, limitów inwestycyjnych, nakazów i zakazów, np. importu czy eksportu dóbr i usług, b) pośrednie, -zmiany stopy procentowej od kredytów, -opodatkowanie kapitału trwałego tworzonego przez inwestycje, -zmiany zasad dokonywania odpisów amortyzacyjnych, - kontyngentowanie kredytów na inwestycje promowane przez rząd; -zmiany stopy obligatoryjnej dywidendy od wartości funduszu założycielskiego, -kontyngentowanie transferu kapitałów w układzie międzynarodowym lub sprzyjanie jego napływowi w celu rozszerzania i pobudzania inwestycji krajowych, -stawki i opłaty celne zachęcające lub zniechęcające do importu dóbr inwestycyjnych.

Elementy postępowania przy wyborze projektów : - stopa zwrotu, - ryzyko;- rentowność;- koszty; -popyt i podaż na nasze dobra;- własna sytuacja finansowa ; - czas jaki musi upłynąć do realizacji zwrotu kosztów.

HANDLOWA. - to świadoma działalność państwa w kształtowaniu stosunków gospodarki narodowej z jej otoczeniem. Polityka ta polega na kształtowaniu za pomocą środków bezpośrednich i pośrednich pożądanych warunków, wielkości, kierunków a także struktury rodzajów obrotów z zagranicą, tj. 1.Wymiana towarowa 2.Wymiana usług 3.Obroty kapitałowe. FUNKCJE: -zwiększenie udziału w międzynarodowym podziale pracy; -nadanie stosunkom ekon. z zagranicą odp. charakteru; -osiągnięcie pożądanej struktury i wielkości obrotów; -zapewnienie korzystnych warunków transakcji; -zwiększenie dochodów z tyt. obrotu usługami; -poprawa bilansu płatniczego; -w dłuższym okresie czasu wpływa na tempo wzrostu gosp. TYPY P.H. 1.Polityka autonomiczna 2.Polityka konwencyina (umowna) Założenia: a) polityki wolnego handlu - państwo nie oddziałuje bezpośrednio na wymianę i zapewnia swobodny dostęp do rynków zagranicznych przedsiębiorstwom i towarom krajowym, do rynku krajowego towarom zagranicznym. b) polityka protekcjonizmu - polegająca na szerokim wykorzystaniu roli państwa w popieraniu eksportu oraz ochronie rynku wewnętrznego i rodzimej produkcji przed konkurencją zagraniczną. AUTARKIA zakładająca dążenie do pełnej samowystarczalności gosp. kraju i ograniczenie do min. stosunków ekon. z zagranicą. Motywy wprowadzenia ograniczeń: 1.Zapewnienie ochrony nowo powstającemu przemysłowi 2.Wymagania bilansu płatniczego 3.Dążenie do polepszenia wykorzystania krajowego potencjału gospodarczego 4.Względy fiskalne. LIBERALIZACJA handlu zagranicznego przejawia się w znaczeniu barier wymiany zagranicznej. Argumenty za liberalizacją gospod. rozpatruje się z punktu widzenia : Konsumentów - obniżenie cen produktów (wiąże się to z klauzulą największego uprzywilejowania), większa dostępność zakupowanych dóbr i usług; wzrasta wartość nabywcza pieniądza (większy koszyk dóbr i usług za dany dochód); powiększenie jakości dóbr i usług; Producentów - mniejsza opłacalność exportu, specjalizacja produkcji, bo każdy kraj jest inaczej uposażony w cz. produkcji; zwiększenie skali produkcji pozwala na osiągnięcie większych korzyści. Terms of trade to stosunek wymiany towarów eksportowanych na towary importowane.Terms of trade w ujęciu cenowym to relacja zmian cen dóbr eksportowanych do zmian cen dóbr importowanych przez poszcz. kraje. Cło i polityka celna - cło to oplata nakładana przez państwo na towar w chwili przekroczenia przez niego granicy danego kraju, CŁA: •importowe - stosowane w celu ochrony produkcji krajowej, poziomu cen wewnętrznych, a także w celach fiskalnych na potrzeby zwiększenia dochodów państwa. Mogą też być środkiem odwetu za utrudnienia handlowe. (ochronne , expansywne) •eksportowe - stosowane wyjątkowo np. gdy kraj jest monopolistą w danej dziedzinie i liczy na zbyt towarów niezależnie od ich ceny, czasem też w celu ochrony interesów konsumentów krajowych. Te cła powodują wzrost cen produktów krajowych za granicą, mogą ograniczyć eksport danego kraju, •ad walorem, specyficzne, kombinowane, Fiskalne, Ochronne, Ekspansywne, Autonomiczne, Umowne, Maksymalne, Minimalne, Dyskryminacyjne, Preferencyjne BARIERY POZATARYFOWE (INSTRUMENTY) - które oddziałują na handel z zagranicą przez podwyższenie ceny towaru importowanego; obniżają one jego konkurencyjność na rynku wewn. i wywołują takie same skutki ekon. jak cła. Wśród nich nożna wyróżnić: .opłaty wyrównawcze; opłaty, które podwyższają cenę towaru zagr. dla odbiorcy krajowego i wpływają na zmniejszenie importu, zastępując lub uzupełniając cła importowe subwencje eksportowemają charakter :-bezpośrednie i pośrednie dumping wyst. wówczas gdy zagr. producenci sprzedają swoje towary po cenach niższych od cen sprzedaży na rynkach krajowych ograniczenia ilościowe (kontyngenty importowe); ograniczenia sanitarne; ceny .

Polityka kursu walutowego. Jest ona jednym z narzędzi polityki ekon. państwa, za pomocą której może oddziaływać na obroty z zagranicą.Celem polityki kursu walut. jest ustalenie jego optymalnego poziomu dla potrzeb bilansu płatniczego i całej gospodarki wewn. A)Obniżenie kursu (dewaluacja) w stosunku do walut obcych lub złota powoduje spadek cen towarów eksportowanych na rynkach zagr. w obcych walutach i wzrost cen towarów z importu..Dewaluacja wpływa korzystnie na bilans handlowy i płatniczy, gdyż:-umożliwia wzrost eksportu ; -umożliwia wzrost zatrudnienia; -powoduje wzrost zdolności konkurencyjnej towarów krajowychRewaloryzacja wpływa niekorzystnie na bilans handlowy i płatniczy. Może jednak ułatwić nasycenie rynku wewn. potrzebnymi towarami z zagranicy i sprzyjać pobudzeniu konkurencji na rynku wewn. Celem wprowadzenia rewaloryzacji waluty jest dążenie danego kraju do osłabienia tendencji inflacyjnych.

MIĘDZYNARODOWE ORGANIZACJE GOSPODARCZE

Międzynarodowy Fundusz Walutowy - rozpoczął swoją działalność w 1946r. Jego zadaniem jest udzielania pomocy finansowej krajom członkowskim w celu likwidacji ich trudności płatniczych. Członkowie MFW są zobowiązani do udzielania informacji o stanie gospodarczym i finansowym swych krajów i do przestrzegania zasad ujętych w regulaminie. Zobowiązuje to owe kraje do prowadzenia ustalonej przez MFW polityki kursów walutowych. Kraje ubiegające się o pomoc muszą najpierw udowodnić że ich polityka istotnie zmierza do likwidacji deficytu bilansu płatniczego. Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju - Bank Światowy - rozpoczął swą działalność w 1946r. Ma wspólną z Międzynarodowym Funduszem Walutowym kadrę Gubernatorów. Celem jego jest udzielanie pomocy krajom członkowskim w odbudowie i rozwoju gospodarczym oraz popieranie zrównoważonego wzrostu. Kapitał banku powstał z wkładów członkowskich, na jego zasoby finansowe składają się również fundusze pożyczone oraz środki powstałe ze sprzedaży obligacji kraju, który uprzednio zaciągnął zobowiązania. Bank ten udziela pożyczek na konkretne cele inwestycyjne Układ Ogólny w Sprawie Ceł i Handlu - GATT - zawarty w Genewie w 1947r. Celem GATT jest działanie zmierzające do obniżenia ceł i znoszenia innych barier i ograniczeń w rozwoju handlu międzynarodowego, opiera się na założeniach liberalnej doktryny handlu międzynarodowego. Wszystkich członków traktuje równo (zakaz dyskryminacji). Polska jest członkiem GATT od 1967r. Następczynią GATT ma być Światowa Organizacja handlu od 1995r. Unia Europejska - w wyniku traktatu podpisanego w Rzymie(1957r.) między 6 państwami (Francja, Włochy, RFN, Belgia, Holandia, Luksemburgi została utworzona Europejska Wspólnota Gospodarcza. Obecni członkowie to: Francja, Włochy, Niemcy, Luksemburg, Belgia, Holandia, Dania, Irlandia, Grecja, Hiszpania, Portugalia, Austria, Finlandia, Szwecja i Wielka Brytania. Celem Unii jest działanie w celu harmonijnego rozwoju ekonomicznego całej wspólnoty, osiągnięcia wysokiego poziomu życia ludności, zacieśnienie stosunków między krajami członkowskimi.

Mają temu służyć: Zniesienie cel, Ustalenie wspólnej polityki handlowej, Wspólna polityka rolna, Zapewnianie wolnej konkurencji we wspólnym rynku, Wspólna polityka transportowa,Współpraca w dziedzinie polityki fiskalnej . Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA) - powstało w 1959r. Krajami założycielskimi były: Wielka Brytania, Dania, Norwegia, Szwecja, Austria, Szwajcaria, Portugalia. Ta organizacja to porozumienie krajów dążących do stopniowej liberalizacji polityki handlowej oraz do zniesienia ceł i innych ograniczeń we wzajemnych obrotach. Polska zawarta umowę w 1992r. Od 1994 r. 6 państw EFTA tworzy z krajami Unii Europejskiej tzw. Europejski Obszar Gospodarczy.

FORMY PRZEKSZTAŁCEŃ WŁASNOŚCIOWYCH

Przekształcenia struktury własnościowej są realizowane wielokierunkowo i na wielu płaszczyznach. Na całokształt tych procesów składają się następujące formy przeobrażeń: Prywatyzacja kapitałowa - polega na przekształcaniu przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę skarbu państwa, w celu umożliwienia indywidualnej sprzedaży akcji, dotyczy dużych przedsiębiorstw. Prywatyzacja likwidacyjna - likwidacja przedsiębiorstwa budżetowego w celu sprzedaży jego majątku, wniesienia go do powstającej spółki lub oddania w leasing (przedsiębiorstwa małe i średnie); Likwidacja przedsiębiorstw państwowych gospodarki rolnej - przejęcie ich majątku przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa w celu restrukturyzacji i prywatyzacji w trybie sprzedaży, wniesienia do spółki lub oddania w leasing. Program Powszechnej Prywatyzacji - realizowany od grudnia 1994 r.; to kompleksowy program prywatyzacji kilkuset dużych przedsiębiorstw przemysłowych. Celem PPP jest ich dostosowanie do zasad gospodarki rynkowej poprzez wzrost konkurencyjności i efektywności ich działania, dostępu do rynku zbytu, kapitału, nowoczesnych technologii. Program opiera się na koncepcji NFI tworzonych w celu gromadzenia i obrotu akcjami prywatyzowanych przedsiębiorstw, oraz odpłatnego przekazywania świadectw udziałowych wszystkim pełnoletnim obywatelom, z możliwością ich wymiany na akcje. Podstawowe punkty realizacji programu to: wybór przedsiębiorstw - 444; wybór firm i konsorcjów mających zarządzać majątkiem NFI ; wybór członków rad nadzorczych NFI; druk i dystrybucja świadectw udziałowych; organizacja obrotu papierami wartościowymi; uporządkowanie przepisów prawnych związanych z prywatyzacją Komercjalizacja przedsiębiorstw - celem jest zapewnienie równych szans i jednakowych warunków działania wszystkim podmiotom gospodarki narodowej. Komercjalizacja, czyli przekształcenie w jednoosobowe spółki Skarbu Państwa powoduje zmiany: pobudzenia do pro rynkowej restrukturyzacji przedsiębiorstw;odchodzenia od branżowego modelu gospodarki państwowej;wzmacniania nadzoru nad państwowymi jednostkami gospodarczymi;usprawnienie systemu zarządzania i kontroli w tych jednostkach;Za realizację tego programu (95-98) odpowiedzialny jest Minister Przekształceń Własnościowych oraz organy założycielskie.

Program „Stabilizacja. Restrukturyzacja. Prywatyzacja”(SRP) - dotyczy przedsiębiorstw o złej kondycji finansowej, które nie rokują nadziei. Stabilizacja oznacza wsparcie finansowe, restrukturyzacja to zmiany w zarządzaniu i finansach. Realizacją tego programu mają zająć się spółki inwestycyjne tworzone przez EBOiR, wraz z polskimi bankami. Prywatyzacja założycielska - polega na tworzeniu nowych prywatnych podmiotów gospodarczych, głównie w formie spółek. Proces ten zaczął się już w latach 80-tych na podstawie ustawy o przedsiębiorczości. Obejmuje głównie sektory handlu, usług i drobnej wytwórczości. Reprywatyzacja - to ostatni element całości procesów przekształcania struktury własnościowej. Istnieje tu spore opóźnienie, brak uregulowań prawnych.

10

---