Owoc skład się z owocni i nasion.

Nasiono składa się z zarodka, łupiny nasiennej i tkanki spichrzowej.

Zarodek jest embrionalną formą nowej rośliny i stanowi najważniejszą część nasienia. Posiada jeden lub więcej liścieni, część podliścieniową i część nadliścieniową z zawiązkiem pędu i z zawiązkiem korzenia.

Rodzaje owoców: 1. owoce pojedyncze: a) suche (*pękające: mieszek, strąk, łuszczyna, łuszczynka, torebka; * niepękające: niełupka, ziarniak, orzech, rozłupnia); b) mięsiste: jagoda, pestkowiec. 2.owoce zbiorowe: wielopestwkowe, wieloorzeszkowe, wielomieszkowe. 3. owocostany : jagodostan, owocostan pestkowy, owocostan orzeszkowy.

W zależności od części nasienia gromadzącej materiały zapasowe nasiona dzielimy na: bezbielmowe (materiały zapasowe gromadzone są w liścieniach); bielmowe i z obielmem.

Materiały zapasowe: wielocukry np. skrobia, substancje białkowe, tłuszcze.

Łupina nasienna - stanowi tkankę okrywająca nasienia która oddziela je od środowiska. Na łupinie nasiennej mogą być: znaczek, okienko nasienia, szef, osadka nasienia, wyrostki lesiste, osnówka, brodawka nasienna, skrzydełka, włoski.

Gęstością nasion nazywamy stosunek masy nasion do ich objętości. g_n=M/V_n. zależy od składu chemicznego i struktury anatomicznej a w obrębie nasienia- od jego części np. zazwyczaj najmniejszą gęstość mają okrywy nasienne. Dużą gęstość nasion w stosunku do średnich wartości dla danego gatunku charakteryzują się z reguły nasiona dobrze wypełnione zebrane w optymalnym okresie pełnej dojrzałości morfologicznej.

Oznaczanie gęstości metodą objętościową: do biurety nalewa się wody 50cm³, odważa się 50g nasion pszenicy, rzepaku lub kukurydzy i wsypuje się do wody powoli. Potrząsamy lekko biuretą żeby usunąć powietrze. Odczytujemy poziom wody w biurecie. Z różnicy poziomów oblicza się objętość nasion a potem ze wzoru gęstość.

Oznaczenie gęstości nasion metodą Kazakowa: z próbki odważa się 3g nasion kukurydzy, rzepaku lub pszenicy. Piknometr napełnia się do kreski ksylenem ważyć z tą samą dokładnością, część ksylenu odlać. Do piknometru wsypuje się odważone nasiona lekko potrząsa i uzupełnia się znów ksylenem i waży. Gęstość oblicza się ze wzoru g_n= g_xM/(M+Q-P).

Gęstość warstwy nasion jest to stosunek masy nasion do objętości warstwy zajmowanej przez te nasiona wraz z powietrzem g_w=M/V_w. gęstość warstwy nasion wzrasta wraz ze wzrostem masy 1000 nasion maleje przy zwiększeniu wilgotności.

Ustawić gęstościomierz w położeniu roboczym. Na belce zawiesza się pojemnik na ziarno z metalowym krążkiem wagę wytarować. Potem zdjąć z wagi pojemnik wyjąć krążek i w szczelinę włożyć nóż i na nim położyć krążek. Na pojemnik założyć napełniacz. Napełnić ziarnem naczynie do nasypywania ziarna i zsypać z wysokości 3-4cm do napełniacza. Potem wyciągamy nóż ze szczeliny osunie się słup ziarna razem z krążkiem do pojemnika. Znów wkładać nóż do szczeliny usunąć nadmiar ziarna, wyjąć nóż zawiesić pojemnika z ziarnem na belce i zważyć. Oznaczenie robi się dwa razy. Wynik końcowy to średnia arytmetyczna.

Oznaczenie porowatości i zwartości warstwy nasion.

Porowatość warstwy nasion to stosunek objętości powietrza znajdującego się w przestrzeniach między nasionami do całkowitej objętości warstwy nasion. Zależy od wymiarów nasion, kształtu a także od rodzaju ich powierzchni.

Zwartość warstwy nasion to stosunek objętości nasion w warstwie do całkowitej objętości warstwy nasion.

Kolbę stożkową z bocznym tubusem napełnić wodą pozwolić nadmiarowi spłynąć zamknąć kranik rurki przy tubusie. Gęstościomierzem odmierzyć 250cm ³ i zważyć. Zsypać nasiona do kolby z wodą potrząsnąć. Otworzyć kranik. Zlać nadmiar wody odczytać objętość równą objętości nasion. Z masy nasion i ich objętości obliczyć porowatość warstwy nasion.

W zależności od rodzaju materiału siewnego i gatunku rośliny proces jego oceny obejmuje jeden lub kilka następujących etapów:- ocena polowa plantacji nasiennych;- ocena tożsamości;- ocena laboratoryjna materiału siewnego;- ocena cech zewnętrznych sadzeniaka ziemniaka;- ocena weryfikacyjna sadzeniaków ziemniaka.

Materiał siewny kwalifikowany- jest wytwarzany w hodowli zachowawczej lub pochodzi ze specjalnie prowadzonych plantacji rozmnożeniowych i przy właściwym przebiegu produkcji i rzetelnym nadzorze jest materiałem pełnowartościowym o stwierdzonej tożsamości odmianowej przez upoważnioną jednostkę. W obrębie materiału siewnego kwalifikowanego wyróżnia się stopnie kwalifikacji które odpowiadają kolejnym rozmnożeniom materiału hodowcy. Dla roślin rolniczych są to: a) materiał hodowcy MM; b) materiał elitarny:- przedbazowy PB trzecie lub drugie rozmnożenie przed nasionami kwalifikowanymi;- bazowy (dla odmian ustalonych B; dla komponentów rodzicielskich odmian mieszańcowych Ro, RM); c) materiał kwalifikowany:- dla odmian ustalonych (pierwsze rozmnożenie K1; drugie rozmnożenie K2);- dla odmian mieszańcowych F1.

Materiał siewny standardowy od kwalifikowanego różni się tym że tożsamość odmiany stwierdza jej hodowca a nie IORiN. Dotyczy on tylko roślin warzywnych i jest odpowiednikiem ostatniego stopnia kwalifikacji więc nie podlega dalszej reprodukcji.

Materiał siewny handlowy obejmuje nasiona przy których sprzedaży jest gwarantowana tylko jakość cech ocenianych laboratoryjnie, pochodzi z plantacji nie nadzorowanych polowo i może się okazać niepełnowartościowy.

Poszczególne kategorie materiału siewnego mają następujące kolory etykiet:- przedbazowy (biały z fioletowym przekątnym paskiem);- kwalifikowany I rozmnożenia (niebieski);- kwalifikowany II rozmnożenia (czerwony);- handlowy (brązowy);- mieszany (zielony);- standardowy (żółty).

Ocena polowa polega na sprawdzeniu dokumentacji i jednej lub kilkakrotnej ocenie zasiewów wykonanej na podstawie specjalnych szczegółowych przepisów. Wyniki oceny wpisuje się do arkusza oceny polowej. Jeśli plantacja zostanie zakwalifikowana kwalifikator wydaje świadectwo kwalifikacji polowej które jednak nie uprawnia do traktowania uzyskanego materiału siewnego jako materiału kwalifikowanego. Konieczna jest jeszcze kwalifikacja samego materiału siewnego.

Ocena laboratoryjna. Próbki nasion do badań są pobierane po organoleptycznym zbadaniu czy partia jest jednolita i czy w rażący sposób nie odbiega od wymagań stawianych materiałowi siewnemu. Badania wartości siewnej rozpoczyna się od oględzin całej próbki i organoleptycznej oceny barwy, połysku, zapachu i zdrowotności. Następnie wydziela się próbkę laboratoryjną. Pierwszym badaniem szczegółowym jest ocena czystości nasion potem można badać zdolność kiełkowania, oznaczenie zawartości pośladu i masy 1000 nasion, ponieważ do badania tych cech pobiera się nasiona czyste, wydzielone z próbki laboratoryjnej podczas oceny czystości. Wilgotność materiału siewnego oznacza się z innej próbki niż pozostałe cechy. Próbka ta może być badana w dowolnej kolejności lecz najlepiej gdyby było zbadane jak najszybciej.

Kwalifikacja sadzeniaków ziemniaka składa się z trzech etapów:- kwalifikacji polowej w okresie wegetacji;- kontroli weryfikacyjnej po zbiorze i oceny cech zewnętrznych.

Organoleptyczna ocena nasion. Celem wstępnej kontroli jest ogólna ocena badanego materiału siewnego zwłaszcza stwierdzenie czy nasiona nie wykazują wad które mogłyby ujść uwadze przy wykonywaniu analiz szczegółowych. Ocena organoleptyczne przeprowadzane są dwukrotnie. Ocena obejmuje:- sprawdzenie ogólnego stanu i jednolitości partii z której mają być pobrane próbki do badań;- oznaczenie barwy, połysku i wyglądu nasion;- sprawdzenie zapachu;- sprawdzenie ewentualnej obecności szkodników i pozostałości po nich oraz porażenia nasion przez choroby;- orientacyjne określenie wilgotności;- orientacyjne określenie czystości.

Ocena organoleptyczna nie polega na dokładnych badaniach, wprawny pracownik przeprowadza ją szybko znajdując wady na które będzie trzeba zwrócić szczególną uwagę.

Oznaczanie zapachu nasion. Pewne zapachy mogą świadczyć o wadach masy nasiennej:- zapach spichrzowy (zachodzi rozkład pyłu mącznego lub nasiona są silnie uszkodzone);- zapach stęchły (spirytusowy, słodowy, drożdżowy) zachodzą procesy fermentacji;- zapach dymu (nasiona były nieprawidłowo suszone);- zapach czosnku (nasiona są zanieczyszczone cebulkami dzikiego czosnku);- zapach pleśni (rozwój grzybów pleśniowych);- zapach miodowy (obecność rozkruszka mącznego);- zapach śledziowy (porażenie pszenicy śniecią cuchnącą).

Oznaczenie zapachu na sucho- nabiera się na dłonie dużą ilość nasion ogrzewa się je przez kilkakrotne mocne chuchanie i wącha z bliska.

Oznaczenie zapachu na mokro- nasiona wsypać do zlewki napełnić do połowy, następnie nalać wody o temp 60-70°C tak by nasiona były przykryte. Nakryć płytką szklaną. Po 3-5 min odlać wodę zamieszać nasiona i powąchać z bliska.

Orientacyjne określenie wilgotności ziarna zbóż. Garść ziarna zacisnąć w dłoni i orientacyjnie określić wilgotność na podstawie oporu podczas ściskania i stopnia wymykania się ziarna między palcami. Ziarno przyjmuje się jako:- suche jeżeli przy ściskaniu w dłoni wymyka się między palcami a pozostała w dłoni część ziarna stawia silny opór;- wilgotne jeżeli przy ściskaniu w dłoni nie wymyka się między palcami, a przy mocniejszym ściśnięciu wykazuje pewną elastyczność;- mokre jeżeli przy lekkim ściskaniu wykazuje elastyczność.

Orientacyjne określenie czystości nasion. Rozsypać cienką warstwę na czystej suchej powierzchni ok. 250cm³ nasion. Przegarniając nasiona sprawdzić występowanie zanieczyszczeń i określić szacunkowo procentową ich zawartość ogółem. Poniżej 3% zanieczyszczeń to nasiona czyste, od 3-6% nasiona średnio czyste, powyżej 6% nasiona zanieczyszczone. W materiale siewnym zbóż maksymalna zawartość zanieczyszczeń nie może przekraczać 1-2% w zależności od stopnia kwalifikacji i gatunku. W innych grupach roślin tolerancja jest większa.

Wstępne określenie zdrowotności nasion. Na równej cienkiej powierzchni rozsypać pojedynczą warstwę ok. 200g ziarna i obserwować ok. 2 min czy między ziarnami nie widać poruszających się żywych szkodników. Następnie zsunąć ziarno i sprawdzić czy w pozostałym pyle nie ma rozkruszków. Sprawdza się czy w ziarnie występują: żywe szkodniki, oprzędy motyli, ekskrementy gryzoni, ziarno wyraźnie porażone chorobami. W razie występowania szkodników wewnątrz nasion lub porażenia nasion przez czynniki chorobotwórcze należy przeprowadzić szczegółowe badania zdrowotności nasion.

Partia nasion to określona ich ilość, jednorazowo przygotowana i przechowywana, złożona z jednego gatunku i jednej odmiany. Partia nasion może zawierać nasiona z jednej plantacji lub zawierać nasiona połączone z różnych plantacji.

Numer partii nasion- jedno pole to rok produkcji (3), dwa pola to kod województwa (28), jedno z czterech pól to kod przedsiębiorcy (1111), jedno z czterech pól to kod własny (C123) np. 3281111/C123.

Przed przystąpieniem do pobierania próbek należy sprawdzić w dokumentacji partii:- gatunek, odmianę, stopień kwalifikacji, ciągłość kwalifikacji (jeśli nasiona są kwalifikowane);- deklarację jednolitości partii;- prawidłowość opakowania oraz etykietowania zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Próbka pierwotna- jest to określona ilość nasion pobranych jednorazowo próbobierzem, pojemnikiem lub szufelką lub ręką. W celu uzyskania reprezentatywnej próbki ogólnej a z niej średniej należy próbki pierwotne pobrać losowo z różnych miejsc pryzmy, pojemnika czy worków.

Próba ogólna to połączenie wszystkich próbek pierwotnych pobranych z jednej partii. Wielkość jej powinna być taka aby wystarczała do pobrania wszystkich egzemplarzy próbek średnich które mają być przygotowane do badań.

Średnie próbki wydzielane z próbki ogólnej po starannym wymieszaniu. Przeznaczone są do oznaczenia wartości siewnej, wilgotności, samej zdolności kiełkowania, tożsamości i czystości odmianowej.

Próbki analityczne wydziela się z laboratoryjnej próbki średniej. Służą do oznaczeń poszczególnych cech materiału siewnego np. czystości, obecności nasion innych roślin.

Pobieranie próbki i przygotowanie do wysyłki. Z partii nasion składającej się z dwóch worków o masie 50kg pobiera się komplet próbek średnich i przygotowuje się do wysyłki do stacji oceny nasion. Próbki pierwotne pobiera się próbobierzem zgłębnikowym z różnych miejsc worka. Próbki do oznaczania wartości siewnej i wilgotności trzeba wydzielić mechanicznym rozdzielaczem. Trzeba zmieszać próbkę ogólną przepuszczając 3 krotnie przez rozdzielacz łącząc za każdym razem otrzymane dwie części. Potem dzielimy wymieszaną próbkę tyle razy aż dostaniemy odpowiednią ilość nasion. Potem robi się komplety próbek średnich pakuje się i znakuje.

Wydzielenie próbek analitycznych.

Wydzielanie próbki analitycznej metodą rozdzielacza mechanicznego. Próbkę średnia dokładnie zmieszać przepuszczając ja trzykrotnie przez rozdzielacz i łącząc otrzymane części. Następnie próbkę przepuścić przez rozdzielacz odrzucając każdorazowo połowę aż do otrzymania potrzebnej lub nieznacznie wyższej ilości nasion.

Wydzielanie próbki analitycznej metodą szufelkową. Próbkę średnią wysypać na tacę i dokładnie wymieszać. Za pomocą szufelki i łopatki do przytrzymywania nasion na szufelce pobrać losowo z co najmniej 5 miejsc małe ilości nasion. Metoda jest stosowana do sypkich i drobnych nasion.

Sprawność działania mechanicznego rozdzielacza próbek. Odważyć 400g nasion pszenicy i 100g lucerny. Próbkę dokładnie zmieszać, trzykrotnie przepuścić przez rozdzielacz i dołączyć każdorazowo otrzymane dwie części próbki. Następnie wymieszaną 500g próbkę dwukrotnie przepuścić przez rozdzielacz biorąc za każdym razem jedną część. Z otrzymanej czwartej części próbki oddzielić za pomocą sit pszenice i lucernę. Zważyć każdy gatunek. Porównać procentowy skład mieszanki pierwotnej i jej wydzielonej części. Na podstawie otrzymanych wyników oceniamy dokładność rozdziału.

Wilgotność materiału siewnego. W nasionach znajduje się tzw. woda związana i woda swobodna usuwalna z nasion przez suszenie. Wilgotność nasion jest określana w procentowej zawartości wody swobodnej w stosunku do ogólnej masy nasion: w=W*100/(M+W) sposób obliczania wilgotności na podstawie świeżej masy nasion. w_sm= W/M*100 sposób obliczenia wilgotności nasion na podstawie suchej masy. Zawartość wody w nasieniu jest zmienna zależy od stopnia dojrzałości, stanu pogody podczas zbioru, terminu zbioru i warunków przechowywania. Średnio wynosi 14-18%. W okresie przechowywania powinny mieć wilgotność 9-16%.

Zwiększenie zawartości wody w nasionach prowadzi do zmiany wielu ich właściwości fizycznych np.: - wzrostu objętości nasion; - wzrost kąta usypu;- zmniejszenie gęstości warstwy nasion;- wzrostu masy tysiąca nasion;- zwiększenia wytrzymałości na makrouszkodzenia;- Zmniejszenia wytrzymałości na mikrouszkodzenia.

Wysoka wilgotność nasion w niskiej temperaturze sprzyja przemarzaniu zarodka a w wysokiej temperaturze zwiększeniu podatności na działanie drobnoustrojów i szkodników. Duże znaczenie dla gospodarki materiałem siewnym ma wzrost nasilenia przemiany materii wraz ze wzrostem wilgotności nasion. intensywne procesy przemiany materii naturalne i pożądane po wysiewie w okresie przechowywania zawsze prowadza do strat jakościowych i ilościowych w wyniku samozagrzewania, porastania, pleśnienia, lub mniej widocznych lecz równie szkodliwych zmian wyrażających się utrata zdolności kiełkowania i szybkim starzeniem się nasion.

Metoda suszarkowa. Próbkę o znanej masie suszy się w ściśle określonych warunkach nie powodujących strat innych substancji oprócz wody swobodnej różnica masy przed i po suszeniu jest masa odparowanej wody którą wyraża Siwę w % w stosunku do pierwotnej świeżej masy próbki. Wilgotność oznacza się w dwóch powtórzeniach gdyż nawet drobna niedokładność w wykonaniu badania może znacznie zniekształcić wynik. Oznaczenie winno być wykonane w tym samym dniu lub następnego dnia po otrzymaniu próbki. Nasion pozostałych po badaniu się nie przechowuje. Wyróżnia się dwie suszarkowe metody oznaczanie wilgotności: niskiej stałej temperatury i wysokiej stałej temperatury. Metoda niskiej stałej temperatury jest stosowana do nasion zawierających lotne substancje lub u których na skutek utleniania lub rozkładu może dojść do zmiany masy nie związanej z odparowaniem wody. Obejmuje ona: gatunki roślin cebulowych, gorczyc, kapustnych, len, lniankę, rzepak, soja, i wszystkie nasiona drzew. Nasiona te suszy się w temp. 103 +/- 3°C. przez 17 +/- 1 godzina. Metoda suszarkowa wysokiej stałej temperatury obejmuje pozostałe nasiona, które suszy się w temperaturze 130-133°C przez 4 godz dla kukurydzy, dwie godziny zboża i jedna godzina pozostałe gatunki. Nasiona duże przed suszeniem musza być zmielone.

Wyrównanie się wilgotności ziarna. Ziarno o różnych wilgotnościach początkowych zmmieszano w stosunku 1:1 aby zbadać szybkość wyrównywania się wilgotności.

Czystość materiału siewnego - wskaźnik ten jest procentowym udziałem nasion czystych w całej masie badanej próbki a tym samym reprezentowanej przez nią partii. Jest to bardzo ważna cecha jakościowa materiału siewnego służy do korygowania ilości wysiewu.

Różnice między 100% a procentową zawartością nasion czystych stanowią: - nasiona innych roślin ( domieszki szkodliwe, gdyż SA one źródłem zachwaszczenia plantacji); - zanieczyszczenia (organiczne i nieorganiczne określa się jako szkodliwe).

Oznaczenie czystości nasion metodą ręczną próbę analityczną nasion wsypać na czystą gładka powierzchnię za pomocą rozgarniacza przesuwać nasiona pojedynczo lub wąskim strumieniem rozdzielając je na 3 grupy. Zawartość każdej grupy zebrać oddzielnie i zważyć. Obliczyć czystość nasion wg Wzoru: c= M-(Z1+Z2)*100/M gdzie: c- czystość nasion, M- masa próbki analitycznej, Z1 - nasiona innych roślin, Z2 - zanieczyszczenia organiczne i nieorganiczne.

Struktura materiału siewnego

Wielkość nasion jest cecha zmienną nawet w obrębie partii materiału siewnego zebranego z jednego pola. Zmienność wielkości nasion można najlepiej scharakteryzować na podstawie rozdziału próbki na frakcje nasion o różnej grubości. Procentowy udział tych frakcji w próbie określa strukturę czystego materiału siewnego. Dobry materiał siewny powinien się składać z nasion dorodnych dobrze wypełnionych o wielkości charakterystycznej dla danej odmiany. Nasiona poniżej pewnej wielkości specyficznej dla gatunku są określane jako poślad i usuwane podczas czyszczenia. Inna ważną cechą materiału siewnego pozostająca w związku z jego strukturą jest wyrównanie.

MTN stanowi bardzo ważny wskaźnik jakości i dorodności nasion. MTN zależy od gatunku, odmiany i jest stosunkowo stabilna mimo modyfikującego wpływu czynników klimatycznych i środowiska. Znajomość tego wskaźnika jest niezbędna do ustalenia właściwego zagęszczenia roślin w polu a więc ilości wysiewu.

Oznaczanie MTN. Należy policzyć wszystkie nasiona w próbce analitycznej. Po liczeniu próbkę zważyć. MTN oblicza się ze wzoru : T=m*1000/L, gdzie T- MTN, m - masa nasion czystych w próbce analitycznej, L - liczba nasion w próbce analitycznej.

Druga metoda polega na losowym wydzieleniu z próbki analitycznej ośmiu powtórzeń p 100 nasion w tej metodzie obowiązuje obliczenie wariancji, odchylenia standardowego oraz współczynnika zmienności. Jeśli wyliczony współczynnik zmienności nie przekracza 4% oblicza się masę tys nasion mnożąc wyliczoną średnią masę 100 nasion przez 10.

Zdolność kiełkowania nasion - jest najwyższa w czasie pełnej dojrzałości fizjologicznej. Następnie utrzymuje się na tym samym poziomie przez pewien okres zależny od warunków przechowywania, po czym następuje starzenie się nasion i stopniowy spadek zdolności kiełkowanie. Sezonowa rytmika zdolności kiełkowania występuje u roślin uprawnych rzadko i to w niewielkim stopniu. Kiełkowanie przeprowadza się w specjalnych kiełkownikach różnych typów albo na płytkach Petriego, kuwetach czy tackach umieszczonych w kontrolowanych warunkach. Np. kabinach lub pokojach do kiełkowania. Jako podłoże stosuje się bibułę, piasek, lub glebę. Podłoże powinno dobrze utrzymywać wodę i łatwo ją oddawać kiełkującym nasionom, powinno być chemicznie naturalne o pH obojętnym 6-7,5 , wolne od pleśni i grzybów. Piasek jako podłoże musi być przemyty i wyprażony a kiełkowniki odkażone. Stopień nawilżania powinien wynosić 50-60% pojemności wodnej, a powietrze otaczające nasiona powinno mieć wilgotność względną 90-95%. Zakres temperatur waha się od 10-35°C.

Oznaczanie zdolności kiełkowania wykonuje się w 4 powtórzeniach po 100 nasion. Wynik końcowy jest średnią z powtórzeń. Zwiększenie liczby powtórzeń przy oznaczeniu zdolności kiełkowanie jest spowodowane duża wrażliwością tego procesu na warunki środowiska a więc na możliwość powstania dużego błędu. W wyniku badania zdolności kiełkowania wydziela się kilka grup. Pozytywną część wyniku stanowią nasiona dające siewki normalne.

Istnieją trzy kategorie siewek normalnych: - siewki nieuszkodzone;- siewki z małymi wadami;- siewki z infekcją wtórną. Wygląd siewki normalnej powinien w korzystnych warunkach wskazywać na jej zdolność do dalszego rozwoju w dobrze wykształcone rośliny. Siewki z infekcja wtórną są kwalifikowane do siewek normalnych gdy mają typową budowę i zostały zniszczone przez grzyby lub bakterie których źródłem nie były nasiona macierzyste.

Druga grupę stanowią nasiona wytwarzające siewki nienormalne czyli mające wady i odbiegające budową od typowych siewek. Do nienormalnych zalicza się siewki z deformacjami liści, liścieni, korzonków lub łodyżki nadliścieniowej oraz siewki z rozdętym skręconym albo nitkowatym wodnistym czy gnijącym koleoptylem lub korzeniem. Trzecią grupę stanowią nasiona nieskiełkowane do których zalicza się: nasiona twarde, nasiona świeże (zdrowe), nasiona martwe.

Oznaczenie zdolności kiełkowania. Nastawienie nasion na kiełkowanie. Nasiona czyste dokładnie wymieszać i odliczyć z nich bez wyboru 4 x 100 nasion. Przygotować kuwety wyłożyć bibułę. W każdej kuwecie ułożyć po 100 nasion. Nasiona nie powinny się stykać ani dotykać krawędzi kuwety. Przykrywamy drugą kuwetą aby był dostęp powietrza. Dla pszenicy pierwsze liczenie po 4 dniach a końcowe po 8, dla rzepaku po 5 i po 7 dniach. Kontrolować codziennie temperaturę i nawilżać bibułę w zależności od stanu. Potem liczenie wstępne w tym celu liczymy oddzielnie siewki normalne i siewki pleśniejące i gnijące. Usuwa się nasiona i wyniki spisuje. Nienormalne siewki zostawiamy do końcowego liczenia. W następnym terminie liczymy nasiona pozostałe po wstępnym liczeniu i wydziela się siewki normalne, nienormalne, martwe, świeże i twarde. Wynikiem oznaczenia zdolności kiełkowania jest suma wyników obliczenia wstępnego i końcowego.

Oznaczenie średniego czasu kiełkowania nasion metodą Piepera. Metoda ta pozwala w nieco inny bardziej precyzyjny sposób określić wartość zbliżoną do energii kiełkowania. Dzięki zmienionym terminom i innemu sposobowi liczenia uzyskuje się średni czas potrzebny do skiełkowania jednego nasienia. Podobnie jak energia kiełkowania jest to wielkość bardzo silnie uzależniona od warunków kiełkowania a jej oznaczenie mniej pewne niż zdolność kiełkowania. Odlicza się 2 razy po 100 ziaren układa się na kuwecie na zwilżonej bibule. Codziennie się liczy i usuwa z kiełkownika skiełkowane nasiona wyniki się zapisuje i oblicza się średni czas kiełkowania. E= (E1I1+E2I2+…EnIn)/ I1+I2+…+In, gdzie E- średni czas kiełkowania w dniach, E1,E2, …En- liczba dni od nastawienia nasion do liczenia , I1,I2,…,In - liczba nasion skiełkowanych w danym dniu.

Żywotność nasion.

Metody biochemiczne polegają na stwierdzeniu w poszczególnych nasionach czy dostateczna część tkanek zarodka jest żywa aby mogło nastąpić skiełkowanie. Metody biochemiczne są stosowane dla gatunków z głębokim spoczynkiem pożniwnym wykazujących powolne kiełkowanie lub gdy jest potrzebna szybka ocena potencjału kiełkowania. Mogą one być również stosowane do oznaczania żywotności pojedynczych nasion przy końcu testu kiełkowania, wykrywania porostu i różnych typów uszkodzeń powstałych w trakcie żniw lub ich uszlachetniania jak również do rozwiązywania problemów występujących w teście kiełkowania.

Oznaczanie żywotności nasion metodą tetrazolinową TT.

W żywych tkankach zarodka poddanych działaniu tetrazoliny następują procesy redukcji i indykator przyjmuje wodór od dehydrogenaz. Tetrazolina przekształca się w czerwono zabarwiony nie ulegający rozkładowi trójfenyloformazan. Obecność formazanu umożliwia rozróżnienie zabarwionych na czerwono żywych części od niezabarwionych martwych. Farmazon nie dyfunduje do sąsiednich martwych komórek. Z nasion pszenicy czystych wymoczonych w wodzie przez 18h odlicza się 2 razy po 50 sztuk. Preparuje się z ziarniaków zarodki. Muszą być nieuszkodzone bez bielma i okrywy. Następnie trzyma się je 3 h w ciemni w 1% roztworze tetrazoliny w 30°C. potem myje się wodą i rozdziela na żywe i martwe. Wykonuje się 4 powtórzenia a wynik to średnia.

Oznaczenie żywotności nasion metodą kwaśnej fuksyny.

Z ziaren pszenicy czystych namoczonych w wodzie przez 18h odlicza się 2 razy po 50 sztuk. Przecinamy wzdłuż, jedną połówkę się odrzuca. Resztę się przemywa wodą potem zalewa się na 15-20 minut roztworem 0,1% kwaśnej fuksyny i znowu się przemywa wodą. Kwaśna fuksyna barwi tylko komórki martwe do żywych się nie przedostaje. Oblicza się ziarna nie zabarwione. Wykonuje się dwa powtórzenia i oblicza średnią.

Wigor nasion jest sumą tych właściwości które determinują poziom aktywności i zachowanie się nasion w czasie kiełkowania i rozwoju siewek. Utrata wigoru nasion jest związana z ich fizjologicznym starzeniem się. Końcową fazą tych uszkodzeń jest ostateczne zamieranie nasienia. Nasiona zanim stracą zdolność kiełkowania tracą wigor dlatego partie o podobnej wysokiej zdolności kiełkowania mogą się różnić zdolnością do wschodów i wzrostu siewek w polu.

Oznaczanie wigoru metodą konduktometryczna. Zasada oznaczania polega na pomiarze elektroprzewodnictwa roztworu wodnego powstałego przez wyciekanie różnych związków chemicznych z pęczniejących nasion. z nasion czystych bobiku odlicza się 2x 50 sztuk. Oznacza się masę każdego powtórzenia. Nasiona umieszcza się w zlewkach i zalewa wodą destylowaną zlewki osłania się przed zanieczyszczeniem i przemywa w temperaturze 20°C. po 24 godzinach pęcznienia zamieszać, mierzyć przewodność elektryczną konduktometrem dla każdego powtórzenia oblicza się elektroprzewodnictwo przeliczając na 1 g nasion. E=(Ek-Eo)/m gdzie Ek- przewodność badanego roztworu, Eo -przewodność wody użytej do inkubacji nasion, m- masa nasion. dwa powtórzenia, średnia.

Oznaczanie zdrowotności i uszkodzeń nasion. zdrowotność nasion jest związana z obecnością lub brakiem organizmów chorobotwórczych w masie nasiennej, jak grzyby, bakterie, wirusy oraz szkodniki zwierzęce. Cecha ta może obejmować także stan fizjologiczny nasion.

Badanie występowania szkodników w masie nasiennej, zasiedlania nasion sprawcami chorób oraz uszkodzeń nasion powinno się przeprowadzać z kilku względów:- nasiona chore lub uszkodzone często kiełkują nienormalnie a rośliny z nich wyrosłe są słabsze niż rośliny wyrosłe z nasion całych i zdrowych. Ocena zdrowotności nasion uzupełnia ocenę kiełkowania lub wschodów polowych;- nasiona zasiedlone grzybami mogą przenosić choroby na rośliny potomne i zmniejszać wartość handlową zbioru;- określenie zdrowotności nasion odgrywa znaczną rolę w międzynarodowych przepisach kwarantanny i obrocie materiałem siewnym. Zapobiega to rozprzestrzenianiu się chorób do nowych regionów;- uszkodzone nasiona podczas przechowywania łatwiej są zasiedlane chorobami i porażane przez szkodniki;- szkodniki żerują na przechowywanym materiale siewnym a w wyniku ich oddychania i nagromadzenia się wydzielin może dochodzić do wzrostu wilgotności i temp nasion, wtórnie zaś do rozwoju grzybów, bakterii i roztoczy, co prowadzi do dużych strat ilościowych i jakościowych materiału siewnego.

Badania nasion bez inkubacji obejmują:- badania bezpośrednie (w wydzielonej próbce określa się występowanie przetrwalników sporyszu lub innych sklerocjów, gallasów nicieni, torebek śnieci, owadów, roztoczy i objawów chorobowych lub szkodników na nasionach lub zanieczyszczeniach oraz odbarwień i uszkodzeń); - badania napęczniałych nasion (w celu lepszej widoczności objawów chorobowych lub szkodników oraz ułatwienia uwalniania się zarodników. Napęczniałe nasiona są badane powierzchniowo lub wewnętrznie przy użyciu mikroskopu stereoskopowego);- badanie organizmów usuniętych z nasion przez płukanie (próbkę nasion wytrząsa się w wodzie z dodatkiem czynnika zwilżającego lub alkoholu. Powoduje to usunięcie zamieszanych lub przyczepionych do nasion zarodników grzybów, strzępek grzybni i nicieni itp. Pozostały po filtrowaniu, wirowaniu, lub odparowaniu roztworu materiał jest badany pod mikroskopem).

Inkubacja polega na utrzymaniu nasion w warunkach środowiska sprzyjającego rozwojowi patogena lub objawów chorobotwórczych. Po określonym czasie inkubacji próbka analityczna jesty badana na obecność organizmów chorobotwórczych lub symptomów porażenia, szkodników lub zmian fizjologicznych na lub w nasionach. Do inkubacji stosuje się 3 rodzaje podłoża: bibułę, piasek, płytki agarowe.

Oznaczanie tożsamości gatunkowej i odmianowej nasion. badania mają na celu określenie w jakim stopniu oceniana próbka nasion odpowiada deklarowanemu gatunkowi i odmianie. Tożsamość odmianową i gatunkową stwierdza się w badaniach laboratoryjnych podczas oceny organoleptycznej.

W zależności od gatunku i odmiany ocenę przeprowadza się na:- nasionach;- siewkach lub bardziej rozwiniętych roślinach rosnących w laboratorium, szklarni, komorze wegetacyjnej lub na poletkach.

Morfologia siewek ma niewielkie znaczenie w identyfikacji odmian. Najczęściej dotyczy:- zabarwienia koleoptyli siewek;- zabarwienia hypokotyli buraków, przydatnego do rozróżnienia form cukrowych, pastewnych i ćwikłowych;- flouroscencji siewek w celu rozróżnienia życic trwałej i wielokwiatowej;- zabarwienia siewek życic potraktowanych amoniakiem w świetle UV.

Reakcja odmian pszenicy na test fenolowy. Ziarno różnych odmian pszenicy pod wpływem fenolu barwi się mniej lub bardziej intensywnie na kolor brunatny. Barwienie to związane z różnicami w składzie chemicznym okrywy owocowej, pozwala na określenie jednolitości odmianowej i przynależności badanego ziarna do grupy odmian jednakowo reagujących na fenol. Z czystych próbek nasion pszenicy moczonych w wodzie destylowanej przez dobę odlicza się 50 sztuk i układa w kuwecie na bibule nasyconej 1% roztworem fenolu z dodatkiem 1 kropli amoniaku. Nasiona układa się brzuszną stroną do bibuły, każdą próbkę w oddzielnym oznakowanym rzędzie. W zależności od odmiany ziarniaki barwią się na ciemnobrunatne, jasnobrunatne i pośrednio. Określa się to po 1 godzinie.

Wykrywanie nasion gorczycy polnej wśród nasion rzepaku jarego. Na płytkach układa się krążki białej bibuły i zwilża się KOH. Potem układa się 100 sztuk nasion nieuszkodzonych. Pozostawia się szalkę w temp pokojowej na 45 min a potem bibułę z nasionami zbadać pod lampą kwarcową. Wokół żywych nasion gorczycy tworzy się fluoryzacja zielonożółta. Rzepak nie fluoryzuje.

Wartość użytkowa i ilość wysiewu nasion. Wartość użytkowa jest to procentowa zawartość nasion czystych a zarazem zdolnych do kiełkowania w masie danej partii.

Podczas siewu wykorzystywane są trzy cechy: czystość, zdolność kiełkowania i masa 1000 nasion. znajomość czystości i zdolności kiełkowania nasion pozwala na określenie jaka część materiału siewnego wytworzy nowe rośliny.

Kwalifikacja sadzeniaka ziemniaka.

Pełna ocena materiału rozmnożeniowego ziemniaków obejmuje 3 etapy:- ocenę polową plantacji nasiennej (obejmuje te same elementy jak u innych gatunków rolniczych: ustalenie poprawności zmianowania, sprawdzenie czy została zachowana minimalna odległość plantacji od upraw z rodziny psiankowatych, sprawdzenie czystości odmianowej i gatunkowej, ocena zdrowotności plantacji oraz sprawdzenie terminu sadzenia);- ocena weryfikacyjna (sadzeniaków ziemniaka polega na sprawdzeniu zdrowotności bulw pochodzących z plantacji zakwalifikowanych polowo. Próby do badań pobiera się bezpośrednio z plantacji. Liczba bulw poddana ocenie weryfikacyjnej waha się od 100 do 600 w zależności od wielkości plantacji i stopnia kwalifikacji sadzeniaków. Do oceny weryfikacyjnej stosuje się następujące metody: próbę oczkową, test ELISA i testy uzupełniające takie jak barwny, biologiczny i zmodyfikowany test mikroprecypitacji von Slogterena);- ocenę cech zewnętrznych (odbywa się po przygotowaniu sadzeniaków do obrotu handlowego. Polega ona na sprawdzeniu cech jakościowych kwalifikowanych sadzeniaków ziemniaka. Przed oceną sprawdza się dokumentację sadzeniaków i ich oznakowanie. Badania jakościowe obejmują dwa etapy badania ogólne i szczegółowe. Badania ogólne polegają na wysypaniu sadzeniaków z opakowań na stół i sprawdzeniu czy odpowiadają one ogólną jakością i wymiarami wymaganiom określonym w przepisach. Badania szczegółowe obejmują: oznaczenie zawartości zanieczyszczeń, wydzielanie i określanie przy użyciu kwadratowej kalibrownicy liczby bulw nie odpowiadających pod względem wymiarów danemu kalibrażowi, wydzielenie bulw wadliwych, określenie występowania plamistości miąższu, określenie występowania bulw obcych odmian).

Metoda prób oczkowych polega na podkiełkowaniu bulw z nadesłanych do oceny prób a następnie wizualnej ocenie wyrosłych z nich jednopędowych roślin. Do badań wycina się po jednym oczku szczytowym z każdej bulwy za pomocą półszklistych łyżeczek. Po wycięciu oczka z częścią miąższu moczy się 10 min w roztworze Gibrescolu z kinetyną w celu pobudzenia do kiełkowania. Potem wkłada się do doniczek i po 4-5 tygodniach od pełni wschodów przystępuje się do oceny porażenia roślin wirusami.

Test ELISA opiera się na selektywnej adsorpcji cząsteczek wirusa przez gammaglobuliny osadzone na polistyrene oraz na ocenie liczby powstałych kompleksów antygen- przeciwciało metodą spektrofotometryczną. Test ELISA stosuje się obowiązkowo jako uzupełnienie próby oczkowej do wykrycia bezobjawowych form porażenia roślin: wirusem liściozwoju, wirusem Y i wirusem M sadzeniaków ziemniaka nie wykazujących w próbie oczkowej objawów porażenia.

Czystość gatunkowa nasion- jednolitość gatunkowa materiału siewnego. W ocenie laboratoryjnej dopuszczalna zawartość nasion innych gatunków, wyrażona w procentach lub sztukach na kilogram materiału siewnego.

Czystość nasion- procentowa zawartość nasion podstawowej rośliny uprawnej w reprezentowanej próbce laboratoryjnej.

Czystość odmianowa nasion- jednolitość materiału siewnego pod względem odmianowym. Dopuszczalna zawartość nasion innych odmian w materiale siewnym.

Dorodność nasion- dobre wypełnienie, wykształcenie i wyrównanie nasion.

Energia kiełkowania nasion- procent normalnie kiełkujących nasion w określonych warunkach w ściśle określonym krótkim czasie, charakteryzujący szybkość kiełkowania.

Gęstość nasion- stosunek masy nasion do ich objętości, zależny od składu chemicznego i ich struktury.

Higroskopijność nasion- właściwość nasion do wchłaniania oraz wydalania pary wodnej, zależna od składu chemicznego, a zwłaszcza zawartości hydrofilnych koloidów i budowy anatomicznej nasion.

Inhibitory kiełkowania- substancje chemiczne hamujące procesy wzrostowe.

Izolacja przestrzenna- minimalna odległość między plantacją nasienną a innymi uprawami lub skupiskami roślin dziko rosnących, które mogą być powodem przekrzyżowań roślin obcopylnych, źródłem chorób lub szkodników oraz mechanicznego zanieczyszczenia innymi nasionami.

Jednostka kwalifikacyjna- powierzchnia kontrolna lub określona liczba roślin, wyznaczana losowo w ocenie polowej do dokonania szczegółowej oceny tożsamości odmianowej, porażenia roślin przez choroby i szkodniki oraz jakości produkowanego materiału kwalifikowanego.

Jednostka nasienna- zwykle jednostka rozsiewania (dyspersji), np. niełupki i podobne owoce, rozłupnie, nasiona.

Jednostka siewna- jednostkowe opakowanie zawierające określoną liczbę nasion danego gatunku (np. 100 000 nasion otoczkowanych buraka cukrowego).

Kiełek- korzonek lub łodyżka rozwijająca się z nasion, kłączy lub bulw w początkowym okresie kiełkowania.

Kiełkowanie epigeiczne- typ kiełkowania podczas którego liścienie są wynoszone nad powierzchnię gleby na skutek silnego wydłużania się hipokotylu.

Kiełkowanie hypogeiczne- typ kiełkowania podczas którego liścienie pozostają w glebie a pęd jest wynoszony ponad poziom gleby na skutek silnego wydłużania się epikotylu (czasem mezokotylu).

Kwalifikowany materiał siewny- materiał siewny wytworzony w hodowli zachowawczej odmiany albo stanowiący jego dalsze rozmnażanie lub materiał siewny mieszańca o stwierdzonej przez uprawnioną jednostkę tożsamości odmiany zgodny z obowiązującymi wymaganiami co do wytwarzania oraz wymaganiami jakościowymi.

Masa tysiąca nasion- ważna cecha wartości nasion oznaczana wagowo według obowiązujących przepisów.

Masa nasienna- nasiona danego gatunku wraz z zawartymi zanieczyszczeniami (organicznymi, mineralnymi, nasionami innych roślin).

Materiał siewny- rośliny lub ich części przeznaczone do siewu, sadzenia, szczepienia, okulizacji lub rozmnażania roślin.

Materiał siewny elitarny- rodzaj materiału siewnego kwalifikowanego obejmujący kategorie nasion przedbazowych i bazowych dla odmian ustalonych oraz komponenty do odmian mieszańcowych.

Nasiona czyste- nasiona gatunku podanego przez wysyłającego lub znalezione w próbce największej ilości.

Nasiona inne- jednostki nasienne każdego innego gatunku niż nasiona czyste.

Nasiona kwalifikowane pierwszego rozmnożenia- bezpośrednie rozmnożenie nasion bazowych.

Nasiona kwalifikowane drugiego rozmnożenia- bezpośrednie rozmnożenie nasion kwalifikowanych pierwszego rozmnożenia.

Nasiona nietypowe- nasiona wrażliwe na nadmierne wysuszenie zwłaszcza poniżej pewnego krytycznego lecz dość wysokiego progu uwodnienia i szybko tracące wigor i żywotność.

Nasiona porośnięte- nasiona których kiełek wysunął się poza okrywę nasienną lub owocową.

Nasiona preparowane- nasiona powstające na skutek mechanicznego rozdzielenia wielokiełkowych jednostek nasiennych.

Nasiona toksyczne i (lub) szkodliwe- nasiona których liść po przekroczeniu dozwolonego poziomu może mieć szkodliwy wpływ na zdrowie oraz obniżać cechy organoleptyczne i wartość technologiczną.

Nasiona twarde- nasiona nie pęczniejące podczas kiełkowania w skutek obecności okrywy nasiennej nieprzepuszczalnej dla wody.

Nasiona typowe- nasiona tolerancyjne na wysychanie dobrze znoszące silne odwodnienie bez utraty żywotności przeciętnie do poziomu 8-10% co odpowiada ich potencjałowi wodnemu ok. -350 MPa.

Nasiona zbutwiałe- nasiona martwe które pod wpływem zmian biochemicznych i działania mikroorganizmów zatraciły właściwą strukturę anatomiczną co na zewnątrz uwidacznia się w postaci chropowatości pylistości dużej skłonności do rozpadania się rozkruszania oraz wyraźnego zanikania właściwego zabarwienia i połysku łupiny.

Niełupka- suchy niepękający owoc, ukształtowany z jednego wolnego owocolistka z okrywą nasienną oddzieloną od ściany owocu.

Ocena cech zewnętrznych materiału siewnego- ocena wysadków roślin dwuletnich oraz cech zewnętrznych kwalifikowanych sadzeniaków ziemniaka mająca na celu sprawdzenie ich cech jakościowych według jednolitych procedur określonych przepisami.

Ocena laboratoryjna nasion- ocena jakości siewnej nasion.

Ocena polowa- ocena plantacji nasiennej w celu określenia jej przydatności do produkcji materiału siewnego.

Ocena weryfikacyjna- ocena zdrowotności sadzeniaków ziemniaka i materiału szkółkarskiego.

Partia nasion- określona ilość nasion dająca się fizycznie zidentyfikować dla której może być wydane świadectwo jakości.

Porastanie nasion- niepożądane kiełkowanie nasion zachodzące na roślinie macierzystej lub w czasie magazynowania w warunkach umożliwiających kiełkowanie. Często spotykane w nasionach nie wykazujących spoczynku.

Porowatość masy nasiennej- procentowy udział powietrza znajdującego się w przestrzeniach między nasionami w masie nasiennej.

Poślad- drobne niewykształcone ziarniaki zbóż o grubości mniejszej niż określona dla poszczególnych gatunków. U owsa nagiego pośladu się nie określa.

Prędkość unoszenia nasion- szybkość pionowego strumienia powietrza utrzymującego nasiona w stanie fluidyzacji.

Przełamywanie spoczynku- zabiegi mające na celu pobudzenie nasion spoczynkowych do kiełkowania.

Spoczynek nasion- wszelkie formy zahamowania wzrostu zarodka bez względu na przyczyny. W ocenie nasion dotyczy stanu w którym nasiona nie kiełkują w optymalnych warunkach, kiełkują z opóźnieniem lub kiełkują tylko w warunkach specyficznych.

Sypkość nasion- zdolność przemieszczania się nasion pod wpływem działania sił zewnętrznych mierzona kątem naturalnego usypu, zależy od kształtu i rodzaju powierzchni nasion ich wilgotności oraz zanieczyszczeń.

Tożsamość nasion- zgodność nasion z ich nazwą w stosunku do rodzaju gatunku różnorodności odmianowej, odmiany.

Wartość siewna- przydatność nasion do siewu stwierdzona na podstawie oceny jakościowej przeprowadzonej zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Wartość użytkowa nasion- procentowy udział nasion czystych i zdolnych do wykiełkowania w danej partii nasion.

Wigor nasion- zdolność nasion do szybkiego wzrostu i rozwoju w zdrową normalną siewkę w szerokim spektrum warunków środowiskowych.

Wilgotność kondycjonalna- stan wilgotności której górny poziom nie intensyfikuje procesów życiowych w nasionach.

Wilgotność krytyczna- próg wilgotności którego przekroczenie powoduje gwałtowny wzrost procesów życiowych w nasionach na skutek pojawienia się w nich wody wolnej.

Wyrównanie materiału siewnego- jednorodność nasion pod względem różnych cech zarówno fizycznych jak i biologicznych.

Wyrównanie odmiany- wystarczające morfologiczne i użytkowe podobieństwo roślin ze względu na charakterystyczne dla odmiany właściwości przy uwzględnieniu sposobu rozmnażania właściwego odmianie.

Zanieczyszczenia materiału siewnego- jednostki nasienne i pozostałe struktury i substancje nie zdefiniowane jako nasiona czyste.

Zdolność kiełkowania- procentowa liczba nasion normalnie skiełkowanych w optymalnych warunkach w ciągu odpowiednio długiego czasu tak obliczonego aby wszystkie żywe nasiona zdążyły wykiełkować. Czas i warunki kiełkowania poszczególnych gatunków są podane w międzynarodowych przepisach oceny nasion ISTA.

Zdrowotność nasion- fitosanitarny stan nasion testowany nasileniem porażenia ich patogenami lub szkodnikami.

Zawartość masy nasiennej- procentowy udział objętości zajmowanej przez nasiona i zanieczyszczenia w stosunku do objętości masy nasiennej wraz z powietrzem przestrzeni międzyziarnowych.

Żywotność nasion- stan w którym nasiona mają wszystkie niezbędne struktury i substancje włączając w to systemy enzymatyczne umożliwiające kiełkowanie nasion w optymalnych warunkach środowiska po ustąpieniu spoczynku.

Uszlachetnianie materiału siewnego- wszelkie zabiegi stosowane na nasiona po ich zbiorze aby podnieść ich jakość.

Jedna z kategorii podziału w zależności od techniki metody uszlachetniania: A. agrotechniczne: zagęszczanie sadzenia wysadów; opryski przeciw szkodnikom; odpowiedni termin zbioru; stosowanie desykacji; zapobieganie osypywaniu się nasion. B. techniczne. C. fizjologiczne.

Masa 1000 nasion-jest wskaźnikiem dorodności nasion.

Kształt nasion- wyznaczają go 3 wymiary długość, szerokość, grubość.

Wilgotność nasion- procentowa zawartość wody swobodnej usuwalnej w stosunku do ogólnej masy nasion.

Właściwości aerodynamiczne nasion- wynikające ze wzajemnych zależności między nasionami a przepływającym powietrzem. Zależą one od masy nasion i ich rozmiarów.

Higroskopijność- jest to zdolność nasion do pochłaniania i wydzielania pary wodnej.

Przewodzenia ciepła- przekazywanie energii cieplnej w masie nasiennej.

Właściwości sorpcyjne- określają zdolność nasion do wchłaniania i przyswajania gazów i par różnych substancji.

Tekstura- rodzaj powierzchni okrywy nasiennej.

Wytrzymałość na zgniatanie- zależy od budowy nasion a szczególnie od struktury okryw nasiennych których sprężystość decyduje o wielkości i trwałości uszkodzeń.

Gęstość nasion( ciężar właściwy)- stosunek masy nasion do ich objętości g_n=M/V_n.

Sypkość nasion- zdolność wzajemnego przemieszczania się ich pod wpływem działania sił zewnętrznych (zależy od siły tarcia i w mniejszym stopniu od siły przyczepności). Określają ją przede wszystkim dwie wielkości: kąt tarcia nasion (najmniejszy kąt nachylenia płaszczyzny przy którym ziarno zsuwa się po jakiejś powierzchni); kąt nachylenia stoku- usypu- kąt między podstawą a tworzącą stożka powstającego przy swobodnym spadaniu ziarna na poziomą płaszczyznę.

Prędkość krytyczna- prędkość nasion równa takiej prędkości strumienia powietrza skierowanego pionowo z dołu do góry który wywiera na nasiona siłę równoważącą ich ciężar.

Dorodność nasion- ilość w masie nasiennej nasion dobrze wypełnionych i wyrównanych pod względem wielkości i masy.

Samosortowanie masy nasiennej na frakcje- następuje pod wpływem sił zewnętrznych i związane jest z cechami fizycznymi nasion. W zależności od czynników zewnętrznych masa nasienna rozdziela się na frakcje różniące się kształtem, wielkością itp.

Zawartość warstwy nasion- stosunek objętości nasion w warstwie do całkowitej objętości warstwy nasion. Z=100V_n/V.

Gęstość warstwy nasion- stosunek masy nasion do objętości warstwy zajmowanej przez te nasiona (wraz z powietrzem) g_w=M/V_w.

Porowatość warstwy nasion- stosunek objętości powietrza znajdującego się w przestrzeniach między nasionami do całkowitej objętości warstwy nasion (wraz z powietrzem) p=100-(V- V_n)/V.

Aktywne wietrzenie ziarna- jest to wymuszony przepływ powietrza atmosferycznego przez warstwę ziarna składowanego w silosie.

Rodzaje silosów: silos z pionowym przepływem powietrza; silos z poziomym (promieniowym) przepływem powietrza.

Wilgotność względna powietrza- jest to stosunek masy pary wodnej zawartej w powietrzu do maksymalnej masy pary wodnej którą może pomieścić powietrze w danej temperaturze. Jeden kilogram suchego powietrza w temp 40ºC może pomieścić 50 gramów pary wodnej; w temp 0ºC może pomieścić 4 gramy pary wodnej.

Czynniki wpływające na uzyskanie dobrej jakości nasion po suszeniu: a) czynniki zależne od nasion: jakość nasion przed suszeniem; początkowa wilgotność nasion; b) czynniki zależne od suszarki: konstrukcja suszarki; temperatura czynnika suszącego (temp nagrzewania nasion); czas działania czynnika suszącego na nasiona (temp nagrzewania nasion).

Suszenie konwekcyjne-ogrzany czynnik gazowy suszący owiewa nasiona, wysuszając je i jednocześnie odprowadza parę z suszarki.

O wyborze suszarki decydują dwa czynniki: wielkość partii nasion; wrażliwość nasion na uszkodzenia mechaniczne.

Podział suszarni pod względem wrażliwości nasion na suszenie: - suszarnie w których nasiona przemieszczają się wzdłuż komory suszenia i chłodzenia (suszarki o ciągłym przepływie nasion);- suszarnie w których nasiona pozostają nieruchome w komorze suszenia (suszarnie o porcjowym załadunku nasion);- przewoźne suszarnie do nasion.

Urządzenia stosowane do suszenia nasion:- wialnie w których ma zastosowanie kombinacja prądu powietrza i systemu sit;- separatory pneumatyczne wykorzystują różnice w aerodynamice, używane do usunięcia pyłów, plew i innych lekkich zanieczyszczeń;- perforowane o różnego kształtu wytłoczeniach cylindry służące do usuwania nasion i zanieczyszczeń różniących się długością;- separatory optyczne bazujące na zróżnicowanym odbiciu światła, poszczególne składniki czyszczonego surowca muszą posiadać cechy odróżniane przez fotokomórkę urządzenia;- separatory elektrostatyczne bazujące na różnicach w przewodnictwie elektrycznym nasion i zanieczyszczeń;- urządzenia wykorzystujące w procesie czyszczenia różnice w strukturze powierzchni np. płótniarki- zasada czyszczenia opiera się na oddzielaniu nasion o gładkiej powierzchni od posiadających powierzchnię szorstką na przesuwającym się o odpowiednio dobranej powierzchni nachylenia i prędkości przesuwu- przenośnikami;- separatory magnetyczne wymagają mieszania nasion z proszkiem żelaznym lub odpowiednio reagującymi magnetycznie pyłami. Wykorzystywane są tu różnice w strukturze powierzchni- proszek lub płyn są silniej absorbowane przez szorstkie, złamane, pęknięte, porowate lub lepkie nasiona lub cząstki które aktywniej reagują na pole magnetyczne i są wyjaławiane z czyszczonego surowca;- separatory grawitacyjne rozdzielające czyszczony materiał na podstawie ciężaru właściwego;- czyszczenie spiralne tzw. żmijki wykorzystujące właściwości toczenia się nasion;- separatory wibracyjne.

Systemy sortowania nasion:- optyczne urządzenia sortujące;- technologia z wykorzystaniem promieni X. analiza rentgenograficzna pobudzonych nasion wykorzystywana jest do wykrycia nienormalności w zarodkach;- wykorzystanie synapiny w otoczkowanych nasionach kapustnych. Podczas pęcznienia nasion następuje wyciek synapiny szczególnie intensywny u nasion słabych i martwych. Jest ona wiązana w celulozowej otoczce nałożonej na nasiona a po wysuszeniu wykrywana promieniami UV;- wykorzystanie fluorescencji chlorofilu wywołanej naświetlaniem nasion laserem. Ilość chlorofilu w okrywie nasiennej jest uzależniona od stanu dojrzałości nasion.

Kryteria dobrego zaprawiania:- zastosowana dawka;- rozdzielanie jej na poszczególne nasiona;- rozmieszczenie jej na powierzchni nasion;- przyczepność.

Czynniki wpływające na jakość zaprawiania:- materiał siewny;- forma zaprawy;- zaprawiarka;- człowiek.

Cel zaprawiania nasion siewnych:- zniszczenie chorób i szkodników przenoszonych przez nasiona;- zabezpieczenie nasion i siewek przed porażeniem z gleby;- ochrona młodych roślin przed chorobami i szkodnikami przenoszonymi w inny sposób;- ograniczenie kosztownych zabiegów.

Celem tamowania nasion jest: równomierne rozmieszczenie ich i wysiew na tej samej głębokości. Nasiona do skiełkowania potrzebują więcej wody na rozpuszczenie taśmy więc pola muszą być odpowiednio nawadniane. Odmianą tamowania jest umieszczanie nasion w odpowiednich arkuszach bądź kartonowanie.

Cienkowarstwowe powlekanie nasion- jest to aplikacja na nasiona bardzo cienkiej warstwy wysokiej jakości polimerów które praktycznie nie zmienia ich rozmiaru i masy.

Znaczenie: lepsza przyczepność zapraw nasiennych;- bardziej równomierne rozmieszczenie zapraw;- poprawa wyglądu nasion;- ograniczenie kruszenia i pylenia zapraw: bezpieczeństwo pracowników, ochrona środowiska, zalecane dla siewników pneumatycznych;- lepszy przepływ nasion w siewnikach precyzyjnych;- regulacja przepływu wody w pierwszych fazach pęcznienia nasion (polimery hydrofobowe dla strączkowych);- uszczelnianie pęknięć w okrywie nasiennej;- możliwość wprowadzenia barwników, pestycydów i innych substancji na powierzchnię nasion.

Inkrustacja nasion- jest definiowana jako forma pośrednia pomiędzy cienkowarstwową powłoką nasion a tradycyjną drażetką (otoczką). Materiał wypełnia nierówną powierzchnię nasion co czyni ją bardziej regularną i gładką (porządne przygotowanie nasion przy użyciu siewników próżniowych).

Drażetkowanie (otoczkowanie) nasion- nałożenie na nasiona warstwy otoczkującej składającej się z proszkowanego wypełniacza i ciekłego lepiszcza. Proces prowadzi do zmiany ciężkości sypkości oraz kształtu nasion. Ułatwia to i czyni bardziej bardziej precyzyjnym wysiew takich nasion poprawiając rozmieszczenie nasion w glebie oraz zmniejszając straty nasion.

Dzięki nasionom otoczkowanym możliwy jest precyzyjny siew nasion:- bardzo drobnym;- o wydłużonym kształcie;- nieregularnych.

Dodatkowo technologia otoczkowania może zapewniać ochronę nasion przed fitotoksycznym działaniem niektórych pestycydów w przypadku ich stosowania.

Rodzaje otoczek:- pękające, rozpuszczające się ;- zawierające różne składniki.

Dezynfekcja nasion- ma znaczenie w przypadku powierzchniowego występowania patogenów i urzędowych ograniczeniach w stosowaniu pestycydów. W stosowanych technologiach do dezynfekcji nasion wykorzystywane są: gorąca woda lub para wodna (zależnie od gatunku);- podchlorek wapnia;- ozon;- promieniowanie UV-C.

Inokulacje preparatami biologicznymi.

Donasienna aplikacja mikroorganizmów: - wspomagających wiązanie azotu np. rhizobium;- kontrolujących patogeny nasion i siewek;- wspomagających wzrost młodych siewek.

Priminy (kondycjonowanie nasion).

Kontrolowane uwilgotnienie nasion: A. Kondycjonowanie- prowadzące do rozpoczęcia biochemicznej fazy kiełkowania bez przebicia okrywy nasiennej:- hydropiriminy (woda);- osmopiriminy(PEG, sole nieorganiczne);- metripiriminy(substancje stałe). B. podkiełkowywanie- mające na celu podkiełkowanie nasion.

Zabieg wykorzystywany głównie do przełamania spoczynku:- pożniwnego;- fotospoczynku;- termospoczynku.

Rozliczenie partii nasion po przerobie: do właściwego wykonania rozliczeń niezbędne są następujące dane:- masa partii nasion;- parametry jakościowe surowca;- masa partii nasion po przerobie ;- rodzaje zabiegów jakim zostały poddane nasiona;- ilość uzyskanych odpadów;- jakośc uzyskanych odpadów.

Technologia preparowania wielonasiennych kłębków buraków: Rozpowszechnianie siewu preparowanych nasion buraków ma znaczenie ze wzg.na lepsze war.wzrostu roślin wyrosłych z preparowanych kłębków, jak tez i organizację pracy przy uprawie buraków. Lepsze warunki wzrostu roślin w początkowym okresie wpływają dodatnio na plony. Do preparowania należy skierować tylko nasiona o odpowiedniej wielkości, dające gwarancję uzyskania wysokiej zdolności kiełkowania, dużego procentu kiełków jednonasiennych oraz wymaganego kalibrażu po zabiegu. Partia nasion przeznaczona do preparowania podawana jest przez zasobnik odładowczy na urządzenie, na którym następuje oddzielenie kamieni i innych zanieczyszczeń min.oraz dużych zanieczyszczeń org. Nasiona pozbawione zbędnych domieszek kierowane są na czyszczalnię, które w tym wypadku są używane jako urządzenia wydzielające frakcje, poddawane następnie dalszej obróbce, przy czyszczeniu na sitach wydziela się 3 frakcje kłębków.1. Frakcja kłębków rozdzielana na dwie podfrakcje o wielkości 3,25-4,75mm, nie podlega cięciu na segmentatorach ani szlifowaniu w celu polepszenia zdolności kiełkowania kierowane są one na stół pneumatyczny, na którym nastepuje wydzielenie kłębków pustych.2. frakcja kłębków 4,75-5,00 mm poddawana jest szlifowaniu w celu doprowadzenia do wymiarów 3,25-4,75mm oraz obróbce na odsiewaczu sitowym na którym nastepuje wydzielenie kruszywa powstałego w czasie szlifowania. Uzyskane kłębki z dwu podfrakcji (każda osobno) są następnie badane laboratoryjnie w celu uzyskanie zdolności kiełkowania i % kłębku jednonasiennych, jeżeli jest więcej kłębków wielonasiennych niż przewiduje norma powtarza się proces szlifowania oraz obróbkę nasion na odsiewaczu i stole pneumatycznym. 3. frakcja 5,00-5,50mm po zejściu z cylindra tryjera poddawana jest cieciu na segmentatorach o wym 3,25-4,75mm pocięte kłębki poddawane SA na odsiewacz sitowy na którym oddzielone SA na 3 frakcje A) kruszywo i kłębki nie użyteczne poniżej 3,25mm B) klebki wymiarowe 3,25-4,75mm C) kłębki nad wymiarowe 5,00-5,50mm. Kłebki wymiarowe kierowane SA na stol pneumatyczny natomiast nad wymiarowe spowrotem na segmenator w celu doprowadzenia ich do odpowiedniej wielkości.

Linia technologiczna do uszlachetniania nasion motylkowych grubonasiennych: Przy przerobie nasion M.Grubonasiennych na maszynach i urządzeniach do uszlachetniania zbóż konieczne jest zastosowanie w silosach i zbiornikach odladowczych odpowiednich stabilizatorow predkosci opadania nasion. Stosowanie tych urządzeń jest konieczne gdyz w przeciwnym wypadku nastepuje silne uszkadzanie okryw a nawet rozdzielanie nasion na polowki. Do wstępnego czyszczenia na wialni urzywane SA rozne sita zalezne od gat nasion. Po wstępnym oczyszczeniu nasion zaleznie od ich jakości mogą być kierowane: A) do silosów (wstępne podsuszanie) B) do suszarni (ostateczne wysuszanie)C) do zbiorników odladowczych umieszczonych nad maszynami czyszczącymi D) do skrzyń paletowych E) do workowania. Przy obróbce nasion r. motylk. Grub. O wilg.wyzszej od normatywnej o 5-7% konieczne jest stosowanie przerw w suszeniu po dwukrotnej rotacji w suszarni, czas schładzania nasion przed ponownym ich skierowaniem do ostatecznego syszenia powinien wynosic od 16-24h. Suszenie nasion z przerwami ma istotne znaczenia gdyz wpływa na dłuższe utrzymania zdolności kielkowania podczas przechowywania. Nie potrzeba dalszego czyszczenia gdy w parti nie występują nasiona zbutwiale, spleśniałe lub uszkodzone przez szkodniki a masa 1000 nasion i kalibraż są zgodne z wymaganiami, w przeciwnym wypadku surowiec kierowany jest na stół Martina (pozbawianie nasion zbutwiałych i splesnialych), a nastepnie kierowane są do cylindrów szpilkowych,( eliminacją nasion uszkodzonych przez szkodniki), dalej podawane do zasobnika, workowane i ladowane do skrzyn paletowych.

Nasiona traw i motylkowych drobnonasiennych: nasiona przeznaczone do uszlachetniania podawane sa za pomoca przenośnika czerpakoweg do zasobnika o stosunkowo duzym świetle otworu, pozwalającym na swobodne wysypywanie się nasion do suszarni. Nasiona o wilgotnosci 18-19% mogą być podawane bezpośrednio na suszarnie, dalej za pomoca przenośnika czerpakowego do zasobnika po jego napełnieniu cykl suszenia odbywa się ponownie (2-3 rotacje), nasiona traw o wilgotności poniżej 18% mogą być zasypywane najpierw do zasobnika i dopiero po jego napełnieniu kierowane do suszenia, po zakończeniu suszenia nasiona zostaja skierowae do zasobnika skad grawitacyjnie opadaja do wialni wstępnego czyszczenia. Podczas wstępnego czyszczenia nastepuje czesciowe wydzielenie z nasion Kłosków oraz grobych i drobnych zanieczyszczen min i org. Kloski sa kierowane do zbiornika nad wycieraczka i po ich wytarciu podawane ponownie na wialnie wstępnego czyszczenia. Po wialni wstep. Czyszcz. Po pobraniu prób zostaje skierowany do magazynu, gdzie jest przechowywany do czsu świadectwa kwalifikacji.

Linia technologiczna do suszenia i czyszczenia nasion buraków: Z kosza zsypowego nasiona kierowane SA przenośnikem czerpakowym na wialnie wstępnego czyszczenia przez zasobnik. Otwór wylotowy tego zbiornika powinien być wiekszy niż zbiornika urzywanego do nasion zbóż wielkość otworu wylotowego zalezy od sypkości nasion i rodzaju zanieczyszczen. Zbyt małe światlo wylotu zbiornika odładowczego, a także zbyt mały kat zasypu (poniżej 42%) bwda powodowały zapychanie sią co utrudnia a nawet nieumożliwia właściwą pracę pozostałych maszyn i urządzeń, po wstępnym oczyszczeniu na wialni zaleznie od zawartości wody nasiona sa kierowane: A) do suszarni poprzez zbiorniki odładowcze B) do czyszczenia na płótniarkach poprzez zbiornik odładowczy umieszczony nad płótniarką C) do czyszczenia w czyszczalniach ostatecznego czyszczenia D) do skrzyn paletowych lub do workowania. Nasiona wysuszane nie zaleznie od ich jaksci i potrzeby dalszego czyszczenia skierowane sa do A) do zasobników umieszczonych nad plutnairkami B) pod czyszczalniami.nasiona.Po ostatecznym czyszczeniu powinny być skierowane do mieszarki za pom.czerpakowego przenośnika celem mieszania jest ujednolicenie nasion.po zaworkowaniu.zwazeniu i workowaniu nasiona przekazane sa do dalszego przechowywania.

Technologia preparowania kłębków buraków

Nasiona z kosza przyjeciowego podane sa na czyszczalnie wstepnego czyszczenia.w czyszczalni nasiona zostaja rozdzielone na 2 frakcje pod względem wielkości.frakcja z dolnego cylindra podawana jest na stol pneumatyczny a z gornego cyl.tryjera przenośnikiem do cyl. wyrownawczego skad przekazywane sa na 2 stoly pneumatyczne.na stolach-segregacja kłębków o większej i mniejszej masie.za pom. Przenośnika czerpakowego kierowane sa na czyszczalnie-podzial nasion pod wzg.wielkosci(4 frakcje)kazda z nich kierowana jest na szlifierki.w wyniku odrobki na szlifierkach nasiona uzyskuja odp.wymiary,kształt i wyzsza jakość kielkowania.dalej podae sa na czyszczalnie -podzial na 3 frakcje jedna z frakcji kierowana jest na szlifierke a 2 nastepne na stol pneumatyczny gdzie nastepuje segregacja nasion wg.masy.Z każdego stolu neum.klebki dostarczane sa do osobnych skrzyn paletowych a te z kolei do magazynu.

Technologia otoczkowania nasion buraka cukrowego

Kłębki bur. przeznaczone do otoczkowania poddawane sa zabiegom: A)wielonasienne-preparowania B)jednonasienne-szlifowaniu. Dopiero wtedy nasiona kierowane sa do otoczkowania. W czasie procesu nasiona pokrywane sa specjalna masą. masę ta przenośnikiem pneum. podaje się do mieszarki do której dodane jest klej i inne składniki. skladniki te sa dokladnie wymieszane i podane do 3 zasobnikow otoczarki.nasiona przeznaczone do otoczkowania podawane sa do 4-go zasobnika.nastepuje uruchomienie otoczarki.opadajace nasiona sa zraszane woda.sa one poddawane ruchowi wokół wlasnej osi i przesuwane w kierunku wylotu tasmy.po drodze sa posypywane masa,nastepuje tez zraszanie woda otoczkowanych nasion.po przejsciu calej otoczarki maja wilgotność ok.7-8%.za otoczkowane nasiona opadaja na przenośnik który podaje je do sitgdzie nastepuje wydzielenie:A)granulek-kierowanych do odpadowB)zaotoczkowanych nasion,lecz o wym,ponize kalibrażu,kierowane ponownie do otoczkowaniaC)nasiona otoczkowane o odp.wym.ktore kierowane sa do suszenia po suszeniu kierowane sa na sito gdzie nastepuje wydzielenie nasion. Wydzielone nasiona zbierane sa w skrzyniach paletowych.

Linia technolog.do uszlach.nasion kukurydzy

Linie ta możemy podzielić na 4 węzły Węzeł A przyjęcie. selekcja, suszenie -dostarczone kolby kukur. zasypywane są do koszy przyjęciowych, z koszy mogą być kierowane na urządzenia do odkoszulkowywania albo na przenośnik taśmowy, dalej podawane są na stoł selekcyjny, selekcjonowane są przez pracowników. W czasie selekcji wydzielane są: A)kolby w całości lub w części okryte liśćmi są ponownie kierowane na odkoszulkowywanie B)kolby porażone chorobami i uszkodzone usuwane są na przyczepę a następnie zużywane na pasze.

Kolby dobre transportowane sa do jednej z komor suszarni a po jej napełnieniu do nastepnej,kazda komora ma skosne dno co ulatwia rozladune po ukończeniu suszenia wezel B omlot,czyszczenie wstępne,suszenie,skladowanie-osuszoe kolby podane sa na mlocarnie resztki osadek sa usuwane i trafiaja na plac składowy.nasiona z zasobnika kierowane sa na czyszczalnie wstępnego czyszczenia,nastepnie mogą być kierowane do dalszego suszenia w suszarniach do ziarna oraz do silosow.odpady kierowane sa do zbiornika albo do skrzyn paletowych.w celu przyspieszenia suszenia w suszarni komorowej nasiona doprowadza się do wilgot.10%,nasiona podane sa do czyszczalni a po oczyczszeniu do silosow. wezel C czyszczenie i kalibrowanie-nasiona pobrane z silosow podane sa na przenośnik czerpakowy który zasypuje nasiona do zbiornika odladowawczego,dalej transportowane na zespol sit cylindrycznych.poszczegolne frakcje przekazywane sa do baterii złożonych z 8 zasobnikow.6 z nich podaje nasiona na cylindry tryjera,dalej na stole pneumatyczne po obróbce pobranej proby przekazywane sa do skrzyn paletowych. wezel D zaprawianie i opakowanie-nasiona podawane sa na 2 zaprawiarki a po na 2 wagi automatyczne.po zwazeniu i zamknieciu nasiona mogą być kierowane do ekspedycji.

CZYSZCZENIE i sortowanie w pionowym strumieniu powietrza polega na transporcie pneumatycznym cząstek. w kierunku pionowym przepływu powietrza oraz na tzw. zawieszeniu czystek ciała stałego w stłumieniu powietrza.Zasadę rozdziału mieszaniny ziarnistej w pionowym strumieniu powietrza przedstawiono schematycznie na rysunku. Pod wpływem stłumienia powietrza tłoczonego pionowo wentylatorem zsypująca się z kosza zsypowego po uko­śnym sicie umieszczonym w kanale mieszanina ziarnista ulega rozdziałowi. Nasiona ciężkie i domieszki, których strumień powietrza o stałej prędkościnie był w stanie unieść, zsypują się po sicie do naczynia. Znad powierzchni sita pozo­stała masa nasion wraz z zanieczyszczeniami zostaje uniesiona w górę kanału, jeżeli unoszona w strumieniu powietrza w górę kanału mieszanina ziarnista znajduje się na wysokości zwiększonego przekroju poprzecznego kanałuto zmaleje wartość prędkości przepływu strumienia powietrza. Wówczas te części składowe mieszaniny ziarnistej, które nie mogą być unoszone w górę kanału zaczną opadać do komory osadzonej.CZYSZCZENIE i sortowanie w ukośnym i poziomym strumieniu powietrza polega na różnym odchyleniu się cząstek pozostających w zasięgu działania stru­mienia powietrza od pionowego toru ich swobodnego opadania wyłącznie pod wpływem siły ciężkości.Podczas czyszczenia mieszaniny ziarnistej w ukośnym i poziomym strumieniu powiedzą najbliżej opadają nasiona najcięższe, dalej nasiona nierozwinięte lub uszkodzone, a najdalej zanieczyszczenia lekkie. PROCES CZYSZCZENIA NASION NA SITACH. W procesie przesiewania masy nasion na sitach następuje rozdzielenie mieszaniny na dwie frakcje. Na sicie pozostaje frakcja o wymiarach większych, niż wymiar roboczy otworu sita.Aby na sicie zachodził prawidłowy proces przesiewania, muszą być speł­nione następujące warunki: wymiar roboczy otworów sita musi znajdować się w granicach rozrzutu sze­rokości lub grubości cząstek mieszaniny nasiennej\rozkład warstwy mieszaniny nasion na sicie musi być równomierny\masa nasion znajdująca się na sicie musi być w ruchu względem powierzch­ni sita.Rozdzielenie mieszaniny nasion na sicie według grubości i szerokości wymaga do­boru otworów odpowiedniego kształtu w zależności od wymiarów cząstek. Rozdział według grubości można przeprowadzić na sicie o otworach podłużnych kształtu zbliżo­nego do prostokąta. W tym typie sita wymiarem roboczym jest szerokość otworu.Rozdział nasion według ich szerokości przeprowadza się na sitach o otworach okrą­głych. Aby rozdział był możliwy, nasiona muszą ustawić się w otworze długością pro­stopadle do płaszczyzny otworu. Na sitach o otworach podłużnych nasiona przesiewają się leżąc na sitach i nie odrywając się od ich powierzchni, lecz zmieniając jedynie swoje położenie względem osi. W tym wypadku sito musi wykonać ruch bez zmiany wysoko­ści położenia.Przesiewanie na sitach może odbywać się tylko wtedy, gdy występuje ruch względny sita i znajdują się na nim nasiona, przy czym ruch nasion musi być różny od ruchu sit. Ruch względny nasion i sita uzyskujemy dwoma sposobami: ruch nasion po nieruchomym nachylonym sicie pod wpływem masy nasion\ruch nasion po sicie pod wpływem ruchu sita.TRYJERYW mieszaninie nasion oprócz drobnych nasion chwastów mogą znajdować się nasiona innych roślin uprawnych o przybliżonej masie, lecz różniące się kształtem lub długością. Głównym elementem roboczym tryjera jest blaszany cylinder. Jeżeli do środ­ka cylindra tryjera ustawionego poziomo z lekkim nachyleniem w jedną stronę wsypie się mieszaninę złożoną z nasion o różnych kształtach, to niektóre z nich -najkrótsze i okrągłe ułożą się w gniazdach całkowicie, inne zaś dłuższe nie zmieszczą się w gniazdach i będą wystawały poza ich krawędzie. Podczas obrotu cylindra dokoła swej osi nasiona znajdujące się całkowicie w gniazdach pozostaną w nich lak długo, aż ich siła ciężkości będzie wyższa od działającej na nie siły odśrodkowej. Gdy nastąpi zrównanie się tych sil, wówczas nasiona zaczną wypa­dać z gniazd i trafiać do rynienki odprowadzającej je na zewnątrz tryjera. Nasiona zaś znajdujące się częściowo w gniazdach lub niemieszczące się w nich opadają na dno tryjera, a następnie zsuwają się na zewnątrz cylindra.Tryjer tarczowy składa się z szeregu tarcz osadzonych na wspólnym wale. Układ tarcz na całej długości osłonięty jest blaszaną obudową. Z jednej strony obudowy znajduje się kosz zasypowy a wzdłuż obudowy z boku, znajduje się szczelina wylotowa nasion. Tarcza na dnie osłony, zanurzona jest w masie nasion.

ŹMIJKA. Maszyna ta służy do oddzielania nasion okrągłych od podłużnych, np. grochu lub peluszki od owsa, całych nasion kulistych od połówek itp.Żmijka składa się z ramy kosza zsypowego z dozownikiem rozdzielacza nasion i nawiniętych zwojów ślimaka wewnętrznego na pionowym wale pod kolein około 45" w stosunku cło poziomu. Na zewnątrz ślimaka wewnętrznego znajduje się ślimak zewnętrzny zakończony pionowym kołnierzem. Ślimak zewnętrzny zakończony jest w dolnej części żmijki rozwidlonym wylotem a ślimak wewnętrzny wylotem.Mieszanina nasion z kosza zasypowego poprzez rozdzielacz przemieszcza się w dół. Nasiona o kształcie okrągłym pod działaniem siły odśrodkowej uzyskuj większe prędkości od pozostałych nasion, np. płaskich i wy­padają, poza krawędź ślimaka wewnętrznego do śli­maka zewnętrznego. Na skutek odpowiedniego usy­tuowania w wylocie specjalnej ścianki, nasiona okrągłe wypadają rynna, uszkodzone i lżejsze rynna, II, a rynną III nasiona podłużne, płaskie, opadające ze ślimaka wewnętrznego.PŁÓTNIARKA. Zasada rozdziału nasion na płótniarce polega na wykorzystaniu właściwości powierzchni różnych nasion i współczynnika tarcia nasion o pod­łoże, bardzo często np. z nasion lnu, koniczyny, lu­cerny oczyszczanych na wialniach, młynkach, tryjerach lub czyszczalniach nie można wydzielić nasion takich chwastów, jak kaniankn, życica up. Chwasty te bowiem mają takie same ce­chy fizyczne i aerodynamiczne jak nasiona roślin uprawnych. Różnią się one natomiast właściwościami powierzchni.Na skutek obrotu wałka napędzającego taśma usytuowana pod pewnym kątem do poziomu przesuwa się w górę z pewną prędkością. Nasiona spadające z kosza zsypowego na powierzchnię płótna, w zależność, od wartości współczynnika tarcia, będą. się albo staczać się w dół, albo taśma będzie je unosić do góry. Staczanie się nasion w dół możliwe jest tylko wtedy, gdy styczna składowa siły ciężkości nasion jest wyższa od ich siły tarcia.Metoda elektromagnetycznego czyszczenia nasion polega na wykorzystaniu zdolno­ści jawnych nasion do zatrzymywania na swej powierzchni specjal­nych proszków reagujących na działanie magnesu. Nasiona o powierzchni chropo­watej pokrywają się łatwo warstewką proszku i uzy­skuj właściwości ferromagnetyczne. Nasiona o powierzchni gładkiej nie zatrzymują, proszku i zachowują, nadal właści­wości diamagnetyczne.Rozdzielacze magnetyczne pod względem budowy można podzielić na ta­śmowe i bębnowe.Nasiona pokryte proszkiem doprowadzane są z kosza zasypowego na przenośnik taśmowy. Nad taśmą na pewnej wysokości znajduje się elektromagnes. Między elektromagnesem a przenośnikiem taśmowym przebiegają taśmy, o poprzecz­nym kierunku ruchu do taśmy przenośnika. Nasiona pokryte proszkiem w polu elek­tromagnetycznym przeciągane są i osadzane na taśmie. Z chwilą przemieszczenia się ze strefy działania pola elektromagnetycznego wypadają na zewnątrz. Nasiona pokryte proszkiem przenośnikiem odprowadzone są w poprzecznym kierunku na zewnątrz rozdzielacza.W rozdzielaczu bębnowym bieguny magnesu wykonane są w kształcie cylindrycznego wycinka o kącie β. Uzwojenie elektromagnesu nawinięte jest na rdzeń umieszczony na osi bębna. Nasiona pokryte proszkiem dostają się na po­wierzchnię obracającego się bębna. Ponieważ siły pola elektromagnetycznego skupione są w pobliżu szczeliny między biegunami, działanie lego pola obejmuje pewien pas. Pas len ograniczony jest pierścieniami gumowymi nasadzonymi na bęben. Nasiona gładkie, niepokryte proszkiem, staczają się po powierzchni bębna i opadają do zbiornika. Natomiast nasiona pokryte proszkiem przyciągane są przez elektromagnes i utrzymują się lak długo na powierzchni bębna, dopóki znajdują się w sferze działania pola elektromagnetycznego, po czym upadają do zbiornika. Nasiona częściowo pokryte proszkiem odpadają od powierzchni bębna wcześniej i opadają do zbiornika.Najprostszym typem wialni jest wialnia WRM-1. Masa poomłotowa z kosza zasypowego, po otwarciu przesłony regulacyjnej, zsypuje się na zespól sil sortujących, zwany skrzynią sitowa,. Skrzynia sitowa zawieszona jest na łańcuszkach zamocowanych w ramie wialni. Sita sortujące na­chylone- są w stronę wylotu. Nachylenie ich można regulować długością łańcuszka-. Masa nasion opadając na zespól sit sortujących dostaje się w strefę działania stru­mienia powietrza wytworzonego przez wentylator. Strumień powietrza skierowany jest z dołu do goi y w kierunku wylotu wialni. Wentylator napędzany jest silnikiem elektrycznym. Wydatek powietrza reguluje się przesłonami na wlocie powiedzą do wentylatora. Prędkość strumienia powietrza w wialni wynosi 5-6 m/s.Na sicie głównym zatrzymują się zanieczyszczenia grube słomiaste i plewy, które w strumieniu powietrza z sita unoszone są poza wialnię. Na sicie środkowym, z masy nasion przesianej przez sito górne zatrzymują się zanieczyszczenia grube,, ciężkie i wraz z tzw. zgoninami wpadają do wylotu. Nasiona przesiane przez sito środkowe spadają na sito dolne. Na sito to nie działa strumień powietrza. Na nim 'przesiewają, się drobne, ciężkie zanieczyszczenia, takie jak piasek. Zanieczyszczenia te po przesianiu się przez sito opadają pod wialnię. Z sita dolnego nasiona opadają na sito sortujące y, na którym zostaje odsiany poślad usuwany następnie wylotem 10. Nasiona celne, nieprzesiane na tym sicie, zsuwają się z sita na zewnątrz wialni.

Zaprawianie ma na celu odkażenie mat. siewnego oraz ochronę nasion, kieł­ków i siewek przed szkodnikami lub patogenami znajdującymi się w glebie. Próby zaprawianiu musi eliminować szkodliwe organizmy lub ograniczać ich występowanie do poziomu nieszkodliwego w praktyce, a równocześnie nie może wy­wierać negatywnego wpływu na kiełkowanie nasion i wschody. Musi być bezpieczne dla środowiska oraz ludzi wykonujących zabiegi.Metody zaprawiania nasion można podzielić na: fizyczne, chemiczne i biologiczno, zabiegi fizyczne polegają na oddziaływaniu wysoką temperaturą na zakażo­ne nasiona. Podstawową zaletą tych zabiegów jest brak negatywnego wpływu na środowisko przyrodnicze.Skuteczność zabiegu zależy od ścisłego przestrzegania zarówno temperatury, jak i czasu traktowania nasion. Ważne jest, by traktowane nasiona miały wysoką zdolność kiełkowania oraz wigor, gdyż jeśli nie spełniają tego warunku to obserwuje się pogorszenie obydwu parametrów. Podejmuje się także próby z wykorzystaniem mikrofal. Wśród zalet lej metody wy­mienia się szybkie wzbudzenie ciepła w nasionach oraz równomierny rozkład temperatury w masie nasiennej pod warunkiem, że jest ona jednorodna, a jej warstwa umożliwia penetracje mikrofal. Do traktowania nasion przeciw patogenom zasie­dlającym przede wszystkim tkanki okrywające stosowano także niskoenergetyczne stłumienie elektronów.Metody chemiczne. Ich efektywność zależy od doboru odpowiednich zapraw i dawek oraz prawidłowej techniki zaprawiania na­sion. Po właściwie przeprowadzonym zabiegu zaprawa jest równomiernie rozmiesz­czona na całej powierzchni nasion. Używane do tego celu pestycydy aplikuje się na sucho lub półsucho, sporządza się ich zawiesiny, emulsje lub roztwory, w których zanurza się nasiona.Umożliwiają zwalczanie patogenów znaj­dujących się głęboko w tkankach nasion.Nasiona o obni­żonym wigorze mogą gorzej kiełkować po takim zabiegu. Możliwości ich wykorzy­stania ograniczone są także zarówno przez wielkość samych nasion, jak i wielkość partii, a także konieczność suszenia. Można go uniknąć, jeśli inkorporuje się pesty­cydy rozpuszczone w rozpuszczalnikach organicznych.Przy stosowaniu suchych zapraw wymagane jest dokładne pokrycie prepa­ratem powierzchni nasion.Przy wyborze pestycydów do zaprawiania nasion należy zwrócić uwagę na ich selektywność wobec mikroorganizmów występujących w materiale siewnym i środo­wisku. Niekiedy mniejsza efektywność fungicydów może być tylko pozorna.Równocześnie umożliwiony jest rozwój mikroorganizmów, antagonistycznych wobec patogenów. Przy zaprawianiu nasion roślin bobowatych szczególne uwagi wymaga powinowactwo pestycydów do bakterii brodawkowatych.Zaletą biologicznych metod ochrony roślin jest ogranicze­nie wprowadzania pestycydów do środowiska.Do zaprawiania biologicznego można wykorzystać mikroorganizmy o właściwościach antagonistycznych wobec fitopatogenów, występujących zarówno w glebie, jak i na nasionach. Ich działanie opiera się na antybiozie, konkurencji i nadpasożytnictwie. Skuteczność lego sposobu traktowania nasion zależy od właściwości antagonistycznych mikroorganizmów, ich żywotności i zagęszczenia na powierzchni nasion, potencjału inokulacyjnego patogena oraz właściwości gleby. Powinny to być organizmy rozwijające się dynamicznie na powierzch­ni nasion, a następnie w rizosferze.Hydratacyjne kondycjonowanie nasion polega na kontrolowanym zwiększaniu zawartości wody do poziomu, który gwarantuje rozpoczęcie aktywności metabolicznej ale jest zbyt niski do wytworzenia kiełka. W wyniku lego zabiegu następuje skrócenie czasu i wyrównanie kiełkowania nasion oraz wschodów roślin.Nasiona poddane takiemu zabiegowi kiełkują w szerszym zakresie warunków środowiska.Jednym z najprostszych sposobów kondycjonowania nasion jest ich moczenie w określonej ilości wody, uniemożliwiającej wzrost zarodka, a następnie przetrzymywanie ich w takim stanie, w odpowiedniej temperaturze, przez wymagany czas. Innym sposobem jest kondycjonowanie nasion, przez ściśle określo­ny czas, w kolumnach wypełnionych napowietrzaną wodę. Poza tym stosuje się również kondycjonowanie w atmosferze nasyconej parą wodną lub w aerozolach.Osmokondycjonowanie polega na kontrolowanym, powolnym uwilgoceniu nasion w roztworach substancji osmotycznie czynnych. Najczęściej w tym celu, wykorzystuje się roztwór glikolu polietylenowego.Wielkość potencjału osmotycznego roztworów, jak również temperatura i czas traktowania nasion, są doświadczalnie ustalane dla poszczególnych gatunków, a nawet odmian czy partii.Matrykondycjonowanie. W metodzie lej nośnikiem wody jest stały związek nieorganiczny, o wysokim ujemnym potencjale wodnym.Powinien on posiadać następujące właściwości: dużą pojemność wodną, praktycz­nie nie rozpuszczać się w wodzie, być nietoksycznym dla nasion, dużą powierzch­nię absorpcyjną, przylepność do powierzchni nasion i łatwo oddzielać się od nasion po zakończeniu zabiegu.Matrykondycjonowanie przyspiesza i wyrównuje kiełkowanie nasion, wielu gatunków roślin warzywnych i ozdobnych, szczególnie w niskich tempe­raturach. Nasiona poddane temu zabiegowi charakteryzowały się wyższym wigorem, a uzyskane siewki lepiej wschodziły w warunkach stresu temperaturowego. Końcowym efektem był szybszy wzrost oraz rozwój roślin w szklarni i po ich posadzeniu w polu a także wyższy plon nasion.Otoczkowanie. Zabieg len polega na pokryciu nasion warstwą substancji otoczkującej, w celu zwiększenia ich rozmiarów oraz masy, a także zmiany i wyrównania kształtu. W wyniku otoczkowania masa nasion może zostać zwiększona od 2 tło 50 razy.Otoczkowanie nasion wykonuje się w specjalnych bębnach lub talerzach granulacyjnych. Zabieg len składa się z kilku podstawowych etapów:nakładania masy otoczkującej poprzez naprzemienne dozowanie pyłu granulacyjne-go i wodnego roztworu kleju, suszenia granulatu oraz rozdziału wysuszonego gra­nulatu na trakcje. Otoczki, które nie osiągnęły wymaganej wielkości mogą być pod­dane ponownie całej procedurze.Głównym celem otoczkowania nasion jest ich przystosowanie do siewu punk­towego, aby w ten sposób uniknąć wysokich kosztów robocizny, związanych z pi­kowaniem i pi zgrywaniem, roślin w polu. Zabieg len zapewnia również lepszą ochronę roślin przed chorobami i szkodnikami.

Aktywność wody- zdolność wody do reagowania i przemieszczania się w obrębie jakiegoś układu. Jest równa względnej wilgotności powietrza w zamkniętej objętości, pozostającej w równowadze z tą częścią układu, wyrażane ułamkiem (np. RH- 65%, A_W- 0,65).

Bielmo- tkanka odżywcza, triploidalna, powstająca po zapłodnieniu, w której są odkładane zapasowe substancje pokarmowe wykorzystywane przez rozwijający się zarodek.

Bulwa- rozszerzona, mięsista, podziemna część łodygi (np. ziemniak) lub korzenia (np. dalia), materiał rozmnożeniowy niektórych roślin.

Cebula- organ podziemny złożony z silnie skróconej łodygi tworzącej tzw. piętkę, na której są bardzo gęsto osadzone duże, mięsiste liście (główna część cebuli, gromadząca substancje zapasowe, zwłaszcza cukry). Na szczycie piętki znajduje się pąk wierzchołkowy, a w pachwinach liści są pąki boczne. Materiał rozmnożeniowy niektórych roślin.

Czystość gatunkowa nasion- jednolitość gatunkowa materiału siewnego. W ocenie laboratoryjnej dopuszczalna zawartość nasion innych gatunków, wyrażona w procentach lub sztukach na kilogram materiału siewnego.

Czystość nasion- procentowa zawartość nasion podstawowej rośliny uprawnej w reprezentowanej próbce laboratoryjnej.

Czystość odmianowa nasion- jednolitość materiału siewnego pod względem odmianowym. Dopuszczalna zawartość nasion innych odmian w materiale siewnym.

Diaspora- jednostka rozsiewania, rozrodu, rozmnażania rośliny, obejmuje nasiona, owoce, owocostany, fragmenty owoców. Przy diasporach pochodzenia wegetatywnego są to cebule, bulwy, rozłogi, kłącza, nasiona sztuczne.

Dorodność nasion- dobre wypełnienie, wykształcenie i wyrównanie nasion.

Eksudaty (nastoiny)- substancje wypłukiwane z nasion podczas ich moczenia.

Elektroforeza- ruch cząsteczek koloidalnych, zachodzący pod wpływem pola elektrycznego. Metoda wykorzystywana m.in. do rozdziału białek zapasowych i izoenzymatycznych w testach oceny tożsamości gatunkowej i odmianowej.

Energia kiełkowania nasion- procent normalnie kiełkujących nasion w określonych warunkach w ściśle określonym krótkim czasie, charakteryzujący szybkość kiełkowania.

Epikotyl- część osi siewki bezpośrednio nad liścieniami, a poniżej pączka szczytowego, pierwotnego liścia lub pary liści.

Gęstość nasion- stosunek masy nasion do ich objętości, zależny od składu chemicznego i ich struktury.

Gęstość nasion w stanie zsypnym- stosunek masy nasion do objętości warstwy zajmowanej przez te nasiona.

Handlowy materiał siewny- materiał siewny odpowiadający wymaganiom jakościowym.

Higroskopijność nasion- właściwość nasion do wchłaniania oraz wydalania pary wodnej, zależna od składu chemicznego, a zwłaszcza zawartości hydrofilnych koloidów i budowy anatomicznej nasion.

Hipokotyl- część osi zarodka lub łodyżki siewki bezpośrednio ponad korzeniem pierwotnym, a poniżej liścieni.

Imbibicja- pobieranie wody i uwadnianie tkanek nasion. Wstępny etap kiełkowania (pęcznienie nasion).

Infekcja pierwotna- zakażenie mikroorganizmem chorobotwórczym obecnym i aktywnym w samym nasieniu.

Infekcja wtórna- zakażenie mikroorganizmem chorobotwórczym rozprzestrzeniającym się z innego nasienia lub siewki.

Inhibitory kiełkowania- substancje chemiczne hamujące procesy wzrostowe.

Inkubacja- okres między zakażeniem a wystąpieniem pierwszych objawów choroby. W ocenie zdrowotności nasion- przetrzymywanie nasion w warunkach środowiska korzystnych do rozwoju patogena i symptomów porazenia.

Inspekcja Nasienna- niezależny od producenta urząd powołany do oceny i kontroli materiału siewnego. W swej strukturze obejmuje Główny Inspektorat Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa i podległe mu merytorycznie Wojewódzkie Inspektoraty Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa.

Izolacja przestrzenna- minimalna odległość między plantacją nasienną a innymi uprawami lub skupiskami roślin dziko rosnących, które mogą być powodem przekrzyżowań roślin obcopylnych, źródłem chorób lub szkodników oraz mechanicznego zanieczyszczenia innymi nasionami.

Jednostka kwalifikacyjna- powierzchnia kontrolna lub określona liczba roślin, wyznaczana losowo w ocenie polowej do dokonania szczegółowej oceny tożsamości odmianowej, porażenia roślin przez choroby i szkodniki oraz jakości produkowanego materiału kwalifikowanego.

Jednostka nasienna- zwykle jednostka rozsiewania (dyspersji), np. niełupki i podobne owoce, rozłupnie, nasiona.

Jednostka siewna- jednostkowe opakowanie zawierające określoną liczbę nasion danego gatunku (np. 100 000 nasion otoczkowanych buraka cukrowego).

Kiełek- korzonek lub łodyżka rozwijająca się z nasion, kłączy lub bulw w początkowym okresie kiełkowania.

Kiełkowanie epigeiczne- typ kiełkowania podczas którego liścienie są wynoszone nad powierzchnię gleby na skutek silnego wydłużania się hipokotylu.

Kiełkowanie hypogeiczne- typ kiełkowania podczas którego liścienie pozostają w glebie a pęd jest wynoszony ponad poziom gleby na skutek silnego wydłużania się epikotylu (czasem mezokotylu).

Kiełkowanie nasion- forma wzrostu rośliny embrionalnej, któremu towarzyszy przebicie okryw nasiennych i pojawienie się kiełka. W ocenie nasion obejmuje rozwój siewki do stadium w którym wygląd poszczególnych jej części wykazuje na możliwość dalszego jej wzrostu i rozwoju w korzystnych warunkach środowiskowych. W fizjologii nasion kiełkowanie jest zespołem procesów zachodzących w nasieniu których wynikiem jest aktywacja zarodka prowadząca do wzrostu siewki (jest etapem poprzedzającym wzrost).

Kiełkownik- urządzenie lub kabina do kiełkowania nasion.

Kłębek- owocostan powstały ze zrośnięcia kilku owoców jednonasiennych typu orzeszek i okwiatu. Występuje u buraka.

Koleoptyl- rurkowata pochewka otaczająca zawiązek pędu zarodka i młodej siewki u niektórych jednoliściennych np. traw.

Kontrola materiału siewnego- urzędowe sprawdzanie przestrzegania wymagań obowiązujących w wytwarzaniu, przechowywaniu a także przygotowaniu do obrotu i obrocie materiałem siewnym.

Kwalifikacja materiału siewnego- ocena materiału siewnego w celu dopuszczenia go do obrotu.

Kwalifikator- osoba upoważniona do przeprowadzania kwalifikacji polowej plantacji nasiennych.

Kwalifikowany materiał siewny- materiał siewny wytworzony w hodowli zachowawczej odmiany albo stanowiący jego dalsze rozmnażanie lub materiał siewny mieszańca o stwierdzonej przez uprawnioną jednostkę tożsamości odmiany zgodny z obowiązującymi wymaganiami co do wytwarzania oraz wymaganiami jakościowymi.

Liścień- liść zarodkowy lub para liści nie należący do ulistnienia siewki. U roślin dwuliściennych zawiera zapasowe substancje odżywcze.

Łupina nasienna- okrywa nasienna powstająca z osłonek zalążka.

Łuszczyna- pękający suchy dwuklapowy owoc powstający z dwóch owocolistków np. u kapustnych.

Masa tysiąca nasion- ważna cecha wartości nasion oznaczana wagowo według obowiązujących przepisów.

Masa nasienna- nasiona danego gatunku wraz z zawartymi zanieczyszczeniami (organicznymi, mineralnymi, nasionami innych roślin).

Materiał siewny- rośliny lub ich części przeznaczone do siewu, sadzenia, szczepienia, okulizacji lub rozmnażania roślin.

Materiał siewny elitarny- rodzaj materiału siewnego kwalifikowanego obejmujący kategorie nasion przedbazowych i bazowych dla odmian ustalonych oraz komponenty do odmian mieszańcowych.

Materiał szkółkarski- materiał siewny drzew, krzewów i bylin.

Materiał ze zbioru- rośliny lub ich części uzyskiwane z uprawy określonej odmiany nie przeznaczone do stosowania jako materiał siewny.

Nasiona- organy rozwijające się po procesie podwójnego zapłodnienia z zalążków słupka służące jako przetrwalniki oraz diaspory.

Nasiona (materiał siewny) bazowe B- bezpośrednie rozmnożenie materiału siewnego przedbazowego.

Nasiona (materiał siewny) przedbazowe PB- jedna z kategorii (stopni kwalifikacji) materiału siewnego kwalifikowanego będącego rozmnożeniem materiału matecznego i stanowiące trzecie lub drugie pokolenie przed materiałem siewnym kwalifikowanym.

Nasiona czyste- nasiona gatunku podanego przez wysyłającego lub znalezione w próbce największej ilości.

Nasiona inne- jednostki nasienne każdego innego gatunku niż nasiona czyste.

Nasiona kwalifikowane pierwszego rozmnożenia- bezpośrednie rozmnożenie nasion bazowych.

Nasiona kwalifikowane drugiego rozmnożenia- bezpośrednie rozmnożenie nasion kwalifikowanych pierwszego rozmnożenia.

Nasiona nietypowe- nasiona wrażliwe na nadmierne wysuszenie zwłaszcza poniżej pewnego krytycznego lecz dość wysokiego progu uwodnienia i szybko tracące wigor i żywotność.

Nasiona porośnięte- nasiona których kiełek wysunął się poza okrywę nasienną lub owocową.

Nasiona preparowane- nasiona powstające na skutek mechanicznego rozdzielenia wielokiełkowych jednostek nasiennych.

Nasiona toksyczne i (lub) szkodliwe- nasiona których liść po przekroczeniu dozwolonego poziomu może mieć szkodliwy wpływ na zdrowie oraz obniżać cechy organoleptyczne i wartość technologiczną.

Nasiona twarde- nasiona nie pęczniejące podczas kiełkowania w skutek obecności okrywy nasiennej nieprzepuszczalnej dla wody.

Nasiona typowe- nasiona tolerancyjne na wysychanie dobrze znoszące silne odwodnienie bez utraty żywotności przeciętnie do poziomu 8-10% co odpowiada ich potencjałowi wodnemu ok. -350 MPa.

Nasiona zbutwiałe- nasiona martwe które pod wpływem zmian biochemicznych i działania mikroorganizmów zatraciły właściwą strukturę anatomiczną co na zewnątrz uwidacznia się w postaci chropowatości pylistości dużej skłonności do rozpadania się rozkruszania oraz wyraźnego zanikania właściwego zabarwienia i połysku łupiny.

Niełupka- suchy niepękający owoc, ukształtowany z jednego wolnego owocolistka z okrywą nasienną oddzieloną od ściany owocu.

Obielmo- tkanka odżywcza występująca wewnątrz niektórych nasion, pozostałość ośrodka nie zużyta podczas rozwoju woreczka zalążkowego i zarodka.

Obrót materiałem siewnym- a) nabycie lub przejęcie materiału siewnego w celu jego sprzedaży, b) oferowanie do sprzedaży i sprzedaż materiału siewnego, c) przywóz materiału siewnego z zagranicy.

Ocena cech zewnętrznych materiału siewnego- ocena wysadków roślin dwuletnich oraz cech zewnętrznych kwalifikowanych sadzeniaków ziemniaka mająca na celu sprawdzenie ich cech jakościowych według jednolitych procedur określonych przepisami.

Ocena laboratoryjna nasion- ocena jakości siewnej nasion.

Ocena polowa- ocena plantacji nasiennej w celu określenia jej przydatności do produkcji materiału siewnego.

Ocena weryfikacyjna- ocena zdrowotności sadzeniaków ziemniaka i materiału szkółkarskiego.

Odmiana botaniczna- populacja roślin w obrębie gatunku o wyrównanych głównych cechach morfologicznych (barwa, typ kwiatu, liścia, wymagania środowiskowe).

Odmiana rolnicza- populacja roślin uprawnych o wyrównanych cechach morfologicznych i w zakresie głównych właściwości fizjologicznych przydatnych do uprawy ze względu na wartości użytkowe.

Odrębność odmiany- określona wyraźna różnica odmiany od innych znanych odmian.

Orzech (orzeszek)- jednonasienny owoc o zdrewniałej owocni powstający ze zrośnięcia owocolistków.

Ostka- sztywny włosek; czasem na górnej części ości gdy ość jest zgięta.

Ość- ostka cienka prosta lub zgięta; u traw zwykle przedłużenie środkowego nerwu plewek dolnych lub plew.

Owoc- organ powstający z zalążni słupka składający się z rozrośniętej ściany zalążni oraz nasion.

Owocnia- część owocu powstająca z przekształcenia ściany zalążni zbudowana z tkanek żywych lub martwych.

OWT- odrębność, wyrównanie, trwałość- spełnienie tych kryteriów jest warunkiem rejestracji nowej odmiany przez COBORU.

Partia nasion- określona ilość nasion dająca się fizycznie zidentyfikować dla której może być wydane świadectwo jakości.

PDO- porejestrowe doświadczalnictwo odmianowe, system oceny odmian wpisanych do rejestru celem wyłonienia odmian najbardziej przydatnych dla określonych obszarów kraju i stworzenia Listy Odmian Rekomendowanych.

Plewa- liść przykwiatkowy kłoska otulający lub podpierający cały kłosek w kwiatostanie traw. U większości gatunków traw występują dwie plewy (plewa dolna i plewa górna).

Plewka dolna- zewnętrzna łuska kwiatka traw czasami uważana za plewę kwitnącą lub niższą albo zewnętrzną plewkę górną. Łuska obejmuje ziarniak od zewnętrznej strony.

Plewka górna- górna łuska kwiatka traw czasami nazywana wewnętrzną lub górną plewką. Łuska obejmująca ziarniak od wewnętrznej strony.

Płodny- z funkcjonującymi organami płciowymi.

Płony- pozbawiony funkcjonujących organów płciowych.

Podpróbka- część próbki uzyskana przez zredukowanie próbki przy zastosowaniu jednej z obowiązujących metod.

Pomarańczowe Międzynarodowe Świadectwo Partii Nasion- świadectwo wystawione przez autoryzowane stacje oceny nasion ISTA gdy urzędowe pobranie próbek oraz badanie jakości nasion były prowadzone przez tę samą stację. Dokument ma kolor pomarańczowy.

Porastanie nasion- niepożądane kiełkowanie nasion zachodzące na roślinie macierzystej lub w czasie magazynowania w warunkach umożliwiających kiełkowanie. Często spotykane w nasionach nie wykazujących spoczynku.

Porowatość masy nasiennej- procentowy udział powietrza znajdującego się w przestrzeniach między nasionami w masie nasiennej.

Poślad- drobne niewykształcone ziarniaki zbóż o grubości mniejszej niż określona dla poszczególnych gatunków. U owsa nagiego pośladu się nie określa.

Pożniwne dojrzewanie nasion- stan spoczynku fizjologicznego występujący w nasionach świeżo zebranych , podczas którego zachodzące przemiany fizjologiczno- biochemiczne prowadzą do osiągnięcia przez nasiona pełnej gotowości do kiełkowania.

Prędkość unoszenia nasion- szybkość pionowego strumienia powietrza utrzymującego nasiona w stanie fluidyzacji.

Próbka analityczna- podpróbka pobrana w laboratorium z próbki średniej na której jest wykonane jedno z badań laboratoryjnych nasion.

Próbka ogólna- próbka utworzona przez połączenie i wymieszanie wszystkich próbek pierwotnych pobranych z partii nasion.

Próbka pierwotna- mała część nasion pobrana z jednego miejsca partii.

Próbobierz- przyrząd do pobierania prób zazwyczaj składa się z długiego pojemnika z otworami umożliwiającego przebicie opakowania i pobrania próbki nasion.

Przełamywanie spoczynku- zabiegi mające na celu pobudzenie nasion spoczynkowych do kiełkowania.

Rozłupka- fragment rozłupni.

Rozłupnia- suchy owoc który w dojrzałości dzieli się na dwie jednostki lub więcej.

Rozmnażanie generatywne- polega na połączeniu się gamet powstaniu zygoty i jej rozwoju w zarodek który z tkankami zapasowymi i łupnią tworzy nasiono.

Rozmnażanie wegetatywne- regeneracja organizmu z części rośliny rodzicielskiej.

Samosortowanie masy nasiennej- zjawisko segregacji nasion w zależności od gęstości, kształtu, współczynnika tarcia i innych cech nasion zachodzące w trakcie napełniania i opróżniania zbiorników, przesypywania i transportu nasion.

Samozagrzewanie się masy nasiennej- podwyższenie temperatury nasion na skutek oddychania wszystkich żywych organizmów masy nasiennej i związanego z tym procesem wydzielania się energii cieplnej.

Siewka- młoda roślina rozwijająca się z nasienia z wyraźnie wykształconymi podstawowymi częściami: hipokotylem, pączkiem szczytowym, systemem korzeniowym, liścieniami, koleoptylem.

Skaryfikacja nasion- naruszenie jednolitości okryw nasiennych w celu przyspieszenia pęcznienia i kiełkowania nasion twardych.

Skrzydełko- płaski, błoniasty wyrostek owocu lub nasienia.

Spoczynek nasion- wszelkie formy zahamowania wzrostu zarodka bez względu na przyczyny. W ocenie nasion dotyczy stanu w którym nasiona nie kiełkują w optymalnych warunkach, kiełkują z opóźnieniem lub kiełkują tylko w warunkach specyficznych.

Standardowy materiał siewny- materiał siewny wytworzony w hodowli zachowawczej odmiany lub stanowiący jego dalsze rozmnożanie lub materiał siewny mieszańca o stwierdzonej przez hodowcę tożsamości odmiany zgodny z obowiązującymi wymogami co do wytwarzania oraz wymaganiami jakościowymi.

Stratyfikacja nasion- zabiegi mające na celu przerywanie spoczynku nasion polegające na przetrzymywaniu ich w wilgotnych i przewiewnych warunkach w niskiej lub przemiennej temperaturze.

Strąk- pękający suchy owoc.

Struktura czystego materiału siewnego- procentowy udział frakcji nasion o określonych wielkościach w próbie. Określana dla zbóż przez rozfrakcjonowanie próbek w sitach Vogla.

Sypkość nasion- zdolność przemieszczania się nasion pod wpływem działania sił zewnętrznych mierzona kątem naturalnego usypu, zależy od kształtu i rodzaju powierzchni nasion ich wilgotności oraz zanieczyszczeń.

Sznureczek- część zalążka mająca postać wydłużonej nóżki przymocowującej zalążek a później nasienie do łożyska.

Tarcie wewnętrzne nasion- wzajemne tarcie nasion mierzone wielkością kąta naturalnego usypu masy nasiennej.

Tarcie zewnętrzne nasion- tarcie między nasionami a płaszczyzną z danego materiału wyznaczone najmniejszym kątem jej nachylenia przy którym nasiona zaczynają się zsuwać.

Tożsamość nasion- zgodność nasion z ich nazwą w stosunku do rodzaju gatunku różnorodności odmianowej, odmiany.

Trwałość odmiany- zachowanie charakterystycznych właściwości odmiany po jej rozmnażaniu lub na końcu właściwego jej cyklu rozmnożeń albo krzyżowań.

Wartość gospodarcza odmiany- korzyść jaką odmiana przy uwzględnieniu całości jej właściwości, wpływających na jej wartość, może przynieść w wytwarzaniu przerobie obrocie i użytkowaniu produktów uzyskiwanych z jej uprawy. Pojedyncze niekorzystne właściwości odmiany mogą być uzupełniane innymi korzystnymi właściwościami.

Wartość siewna- przydatność nasion do siewu stwierdzona na podstawie oceny jakościowej przeprowadzonej zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Wartość użytkowa nasion- procentowy udział nasion czystych i zdolnych do wykiełkowania w danej partii nasion.

Wielokrotne jednostki nasienne- kłoski traw zawierające więcej niż jeden oplewiony ziarniak.

Wigor nasion- zdolność nasion do szybkiego wzrostu i rozwoju w zdrową normalną siewkę w szerokim spektrum warunków środowiskowych.

Wilgotność kondycjonalna- stan wilgotności której górny poziom nie intensyfikuje procesów życiowych w nasionach.

Wilgotność krytyczna- próg wilgotności którego przekroczenie powoduje gwałtowny wzrost procesów życiowych w nasionach na skutek pojawienia się w nich wody wolnej.

Wilgotność próbki nasion- strata masy po suszeniu wg określonych w przepisach zasad wyrażona w procentach świeżej masy próbki oryginalnej.

Wilgotność równoważna- wilgotność nasion ustalająca się w wyniku swobodnej wymiany wody między nasionami a otaczającym je środowiskiem.

Włosek- jedno lub wielokomórkowy wyrostek epidermy.

Współczynnik obsadzenia- stosunek powierzchni zajętej przez produkcję sadzonek roślin dwuletnich w pierwszym roku wegetacji do powierzchni obsadzonej tymi wysadkami w drugim roku wegetacji.

Współczynnik rozmnażania- stosunek plonu nasion netto z jednostki powierzchni do masy nasion wysianych na tę powierzchnię.

Wyrównanie materiału siewnego- jednorodność nasion pod względem różnych cech zarówno fizycznych jak i biologicznych.

Wyrównanie odmiany- wystarczające morfologiczne i użytkowe podobieństwo roślin ze względu na charakterystyczne dla odmiany właściwości przy uwzględnieniu sposobu rozmnażania właściwego odmianie.

Zalążek- wewnętrzna część składowa zalążni słupka z której po zapłodnieniu rozwinie się nasienie.

Zalążnia- rozszerzona część słupka powstająca ze zrośnięcia jednego lub kilku owocolistków. Zbudowana jest ze ściany zalążni i komory zalążni wewnątrz której znajduje się łożysko z przyczepionymi zalążkami.

Zanieczyszczenia materiału siewnego- jednostki nasienne i pozostałe struktury i substancje nie zdefiniowane jako nasiona czyste.

Zarodek- młoda roślina zawarta w nasieniu.

Zdolność kiełkowania- procentowa liczba nasion normalnie skiełkowanych w optymalnych warunkach w ciągu odpowiednio długiego czasu tak obliczonego aby wszystkie żywe nasiona zdążyły wykiełkować. Czas i warunki kiełkowania poszczególnych gatunków są podane w międzynarodowych przepisach oceny nasion ISTA.

Zdrowotność nasion- fitosanitarny stan nasion testowany nasileniem porażenia ich patogenami lub szkodnikami.

Ziarniak- nagi owoc traw w którym okrywa nasienna jest zrośnięta z owocnią.

Zielone Międzynarodowe Świadectwo Partii Nasion- świadectwo wystawiane przez autoryzowane stacje oceny nasion ISTA wówczas gdy urzędowe pobranie próbek było dokonane pod nadzorem jednej autoryzowanej stacji członkowskiej a badanie jakości nasion było prowadzone przez inną stację w innym kraju. Dokument ma kolor zielony.

Znaczek- blizna przyczepu zalążka do sznureczka w postaci małego znaku na powierzchni nasienia.

Zawartość masy nasiennej- procentowy udział objętości zajmowanej przez nasiona i zanieczyszczenia w stosunku do objętości masy nasiennej wraz z powietrzem przestrzeni międzyziarnowych.

Żywotność nasion- stan w którym nasiona mają wszystkie niezbędne struktury i substancje włączając w to systemy enzymatyczne umożliwiające kiełkowanie nasion w optymalnych warunkach środowiska po ustąpieniu spoczynku.

---