Geografia turystyczna - wykłady (materiał pełny, zawiera informacje, które nie wystąpiły na wykładach a są wymagane)

Geografia turystyczna jako nauka - przedmiot i zakres badań, miejsce w systemie nauk geograficznych i systemie nauk o turystyce.

Geografia a turystyka:

• geografia turystyczna,

• geografia turyzmu,

• geografia turyzmu i rekreacji,

• geografia turystyki,

• geografia rekreacyjna,

• geografia atrakcji turystycznych,

• geografia czasu wolnego i wypoczynku,

• geografia wypoczynku i turyzmu

Każda z tych dyscyplin „patrzy” geograficznie na turystykę.

Nauki geograficzne

Geografia fizyczna Geografia społeczno-ekonomiczna

- geomorfologiczna (formy pow. Ziemi) - geografia przemysłu

- klimatologia - geografia rolnictwa

- hydrografia - geografia religii

- geografia gleb - geografia osadnictwa

- biogeografia (fitogeografia i zoogeografia) - geografia ludności

-kompleksowa geografia fizyczna - geografia komunikacji

- geografia usług

Zaczęto wykorzystywać badania, co sprawiło że pojawiło się:

1. geografia rekreacyjna, turystyczna - badania wywodzące się z nurtu geografii fizycznej (zajmował się tym w Poznaniu prof. Bartkowski)

2. geografia turyzmu - badania nad turystyką realizowane z metodyką geografii społeczno-ekonomicznej

a) + b) geografia turyzmu

Geografia turystyczna dzieli się na:

• geografia turystyczna ogólna,

• geografia turystyczna regionalna,

1. geografia turystyczna Polski

2. geografia turystyczna części świata (np. geografia turystyczna Europy)

Funkcje współczesnej geografii:

• opisowo-informacyjna (co? gdzie?)

• teoretyczno-wyjaśniająca (dlaczego?)

• diagnostyczna (jak jest? jaki jest stan?)

• prognostyczna (jak będzie? co się stanie?)

• praktyczna (dawniej tak zwana geografia stosowana lub konstruktywna):

1. decyzyjna (optymalizacyjna)

2. kulturotwórcza

3. wychowawcza

Funkcje geografii turystycznej wobec innych dyscyplin badających turystykę:

• inicjująca (zaczyna badania)

• koordynacyjna

• syntetyzująca

• integracyjna

• usługowa

Przedmiot badań:

• przydatność przestrzeni dla potrzeb ruchu turystycznego

• oddziaływanie zjawisk turystycznych na przestrzeń

• procesy zachodzące w przestrzeni spowodowane występowaniem zjawisk turystycznych

Zakres badań:

• ocena zasobów i walorów turystycznych

• ocena potencjału rekreacyjnego

• analiza przesłanek migracji turystycznych

• określanie form i struktury ruchu turystycznego

• precyzowanie możliwości rozwoju turystyki

• określanie wpływu turystyki na środowisko geograficzne

• wydzielanie regionów turystycznych

Geografia turystyczna definicje:

1. dyscyplina geografii zajmująca się przyrodniczymi oraz antropogenicznymi uwarunkowaniami i następstwami ruchu turystycznego.

2. zajmuje się analizą form i relacji przestrzennych zjawisk turystycznych oraz związanych z nimi procesów oddziaływujących na przestrzeń.

Geografia turystyczna - nauka zajmująca się badaniem systemu interakcyjnego (relacji, związku) „środowisko geograficzne - turystyka”

Uwarunkowania




Walory,potencjał

atrakcyjność, przydatność,

Środowisko geograficzne

pojemność

Turystyka (zachowanie turystyczno-rekreacyjne)




np. .degradacja

Konsekwencje

Czas wolny, turystyka, rekreacja - podstawowe definicje.

Czas wolny - czas, który pozostaje do dyspozycji po odjęciu czasu pracy, dojazdów do i z pracy, czasu snu oraz czasu niezbędnych czynności osobistych i domowych.

Względność pojęcia „czas wolny” (czas wolny od czego?) czas wolny ≠ rekreacja

Rekreacja:

• łac. „recreatio” - odpoczynek

• „recreo” - na nowo tworzę, ożywiam, odtwarzam

• 
  odpoczynek = przerwa w pracy odtworzenie sił

• rekreacja to nie odpoczynek, ale odnowa sił; rekreacja jest skutkiem odpoczynku

Funkcje rekreacji:

• odprężenie

• rozrywka

• rozwój

Rekreacja może odbywać się






przez czynność przez brak czynności

turystyka jest formą rekreacji

Turystyka:

• „całość zjawisk i stosunków dotyczących podróży i krótkotrwałych pobytów poza miejscem stałego zamieszkania, podejmowanych nie w celach zysku” (Hunziker, 1951)

• w znaczeniu tradycyjnym - odbywanie wycieczek poza miejsce stałego zamieszkania dla rozrywki i odpoczynku, połączone zwykle ze zwiedzaniem

• 
  turystyka zachowania turystyczno-rekreacyjne

Turyzm - całokształt zagadnień teoretycznych, gospodarczych, geograficznych, statystycznych, prawnych, kulturowych i społecznych, związanych z ruchem turystycznym.

Zachowania turystyczno-rekreacyjne jako zachowania czasowo-przestrzenne:

• czasowo:

1. są realizowane w czasie wolnym

2. są realizowane w sezonie rekreacyjnym

• przestrzenne - w tzw. przestrzeni rekreacyjnej (krajobrazie rekreacyjnym, środowisku rekreacyjnym)


- ok. 34% typów zachowań zachowania całoroczne (np. spacer)


- ok. 55% zachowania w sezonie letnim


- ok. 11% zachowania w sezonie zimowym

czyli


66% typów zachowań zachowania sezonowe

Podłoże zachowań (co nas skłania do podjęcia zachowań):

• zoogeniczne - wynikające ze zwierzęcej natury

• psychofizyczne (fizjologiczne) - wymuszone przez fizjologię

• kulturogeniczne - zależne od kultury, w której żyjemy

• socjogeniczne - wynikają z życia w określonej grupie ludzi

• alogeniczne - pozostałe (pielgrzymki)

Cel zachowań:

• leczniczy

• wypoczynkowo-restytucyjny

• wypoczynkowo-kondycyjny

• wypoczynkowo-ludyczny (zabawowy)

• wypoczynkowo-technomanipulacyjny

• sportowo-wyczynowy

• poznawczo-kształceniowy

• utylitarny

Organizacja zachowań:

• zachowania samotnicze

• zachowania mikrogrupowe (10-15 osób)

• zachowania mezogrupowe (ok. 40 osób)

• zachowania makrogrupowe (pow. 100 osób)

Parametry przestrzenno-czasowej lokalizacji cyklów rekreacyjnych:

Cykl Czas (doby) Przestrzeń (km)

dobowy 0,1-0,2 (0,5-1)×10

tygodniowy 1,0-2,0 (1-2)×10²

roczny 20,0-30,0 (2-3)×10³

Turystyka alternatywna (zrównoważona) - ekologiczna, prosta, łagodna, agrarna, miękka, dyskretna, zielona, delikatna, wiejska, farmerska.

W 2. połowie XIX wieku turystyka stała się masowa (turystyka masowa).

Porównanie „twardego” i „łagodnego” podróżowania:

turystyka masowa → turystyka alternatywna

mało czasu → dużo czasu

szybkie środki lokomocji → odpowiednie środki lokomocji

sztywny program → spontaniczne decyzje

z przewodnikiem → sam sobie przewodnikiem

osobliwości → przeżycia

wygodnie i pasywnie → męcząco i aktywnie

brak przygotowania → uprzednie przygotowanie

nieznajomość języków → nauka języków

poczucie wyższości → radość z nauki

zakupy → kupno prezentów

Charakterystyczne cechy turystyki alternatywnej:

• ścisła i z reguły wąska specjalizacja celów i potrzeb jej uczestników

• położenie nacisku na wzbogacenie własnej wiedzy i osobowości

• ? ograniczoność ingerencji w odwiedzane układy, wynikająca z poszanowania ich odmienności

Najważniejsze formy turystyki alternatywnej:

• 
  turystyka ekologiczna założenie: obie formy w początkach XXI wieku → 30%

• turystyka kulturowo-poznawcza całego ruchu turystycznego i ok. 50% całkowitych

• agroturystyka dochodów z turystyki

Zależność między wielkością powierzchni i liczbą uczestników a intensywnością użytkowania i zabiegów ochronnych dla turystyki masowej, agroturystyki i ekoturystyki.





Intensywność EKOTURYSTYKA 1. Intensywność


użytkowania zabiegów

rekreacyjnego AGROTURYSTYKA 2. ochronnych


i pielęgnacyjnych

WYPOCZYNEK MASOWY 3.




wielkość powierzchni,

liczba uczestników

1. - obszary cenne przyrodniczo

2. - ekstensywne tereny rolne

3. - tradycyjne rejony turystyczne

Zagospodarowanie turystyczne - „działalność mająca na celu przystosowanie środowiska geograficznego dla potrzeb ruchu turystycznego, zapewnienie dojazdów do regionów i miejscowości turystycznych → dostępność komunikacyjna oraz wyposażenie ich w odpowiednią bazę podstawową i towarzyszącą → zapewnienie turyście właściwych warunków.”

Baza materialna turystyki:

• baza podstawowa

1. baza komunikacyjna

2. baza żywieniowa (urządzenia gastronomiczne, urządzenia handlowe, urządzenia zaopatrzeniowe)

3. baza noclegowa

• baza towarzysząca

1. urządzenia rozrywkowe

2. urządzenia usługowe

3. urządzenia ułatwiające uprawianie turystyki

4. urządzenia umożliwiające korzystanie z walorów

urządzenia





turystyczne(urządzenia służące turyście, paraturystyczne (urządzenia, które dla turystyki nie

powstałe po to, by służyć turystyce) powstały, ale dla turystyki mogą służyć np. szkoła)

Miejscowość turystyczna - jednostka osadnicza, która ze względu na walory turystyczne, infrastrukturę turystyczną i dostępność komunikacyjną stanowi punkt docelowy lub etapowy migracji turystycznej.

Podział miejscowości turystycznych:

→ położenie: górskie, nadmorskie, pojezierne itp.

→ ranga: międzynarodowe, krajowe, regionalne, lokalne

→ rodzaj walorów, pełnione funkcje i sposób zagospodarowania

• wypoczynkowe (wczasowe, wsie turystyczne)

• uzdrowiska (leczniczo-wypoczynkowe)

• krajoznawcze

• tranzytowe

Region turystyczny - obszar, pełniący funkcję turystyczną na zasadzie pewnej jednorodności cech środowiska geograficznego i wewnętrznych powiązań usługowych.





regionalizacja - „wydzielanie” regionów

delimitacja - wyznaczanie granic

regiony - indywidua geograficzne - nie ma 2 takich samych regionów!!!

Regiony turystyczne Polski

Regiony i rejony turystyczne (wg Litewskiego, Mikołowskiego)

• 7 dużych regionów i 44 mniejsze rejony turystyczne w ich obrębie

• 1 nadmorski (Wybrzeże)

• 3 pojezierza (pojezierze Pomorskie, Wielkopolskie, Mazurskie)

• 1 wyżynny (Wyżyna Małopolska)

• 2 górskie (Sudety, Karpaty)

Wybrzeże:

1. Pobrzeże Szczecińskie

2. Pobrzeże Koszalińskie

3. Pobrzeże Gdańskie

Pojezierze Pomorskie:

1. Pojezierze Drawskie

2. Pojezierze Kaszubskie

3. Bory Tucholskie

Pojezierze Mazurskie:

1. Pojezierze Brodnickie

2. Pojezierze Iławskie

3. Pojezierze Olsztyńskie

4. Pojezierze Mrągowskie

5. Kraina Wielkich Jezior

6. Pojezierze Ełckie

7. Pojezierze Suwalskie

Pojezierze Wielkopolskie:

1. Pojezierze Lubuskie

2. Pojezierze Międzychocko-Sierakowskie

3. Pojezierze Leszczyńskie

4. Poznań i okolice

5. Pojezierze Gnieźnieńskie

6. Pojezierze Włocławsko-Gostyńskie

Wyżyna Małopolska:

1. Jura Krakowsko-Częstochowska

2. Góry Świętokrzyskie

3. Zagłębie Staropolskie

Sudety:

1. Góry Izerskie

2. Kotlina Jeleniogórska i Karkonosze

3. Góry Kamienne i Wałbrzyskie

4. Góry Sowie

5. Ziemia Kłodzka

6. Góry Opawskie

Karpaty:

1. Beskid Śląski

2. Beskid Żywiecki, Mały i Makowski

3. Podhale, Orawa, Spisz i Pieniny

4. Tatry

5. Gorce i Beskid Wyspowy

6. Beskid Sądecki

7. Beskid Niski

8. Bieszczady

9. Podgórze Karpackie

Pozostałe rejony turystyczne:

1. Warszawa i okolice

2. Łódź i okolice

3. Otoczenie aglomeracji górnośląskiej

4. Wrocław i okolice

5. Lublin i okolice

6. Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie

7. Roztocze

8. Inne rejony turystyczne

Definicja środowiska:

• zbiór czynników oddziałujących na przedmiot środowiska

1. zbiór czynników (przedmiot środowiska)

2. oddziaływanie (proces)

3. podmiot środowiska (np. istota żywa, obiekt abiotyczny)

Schemat ideowy środowiska





















czynniki,




podmiot,


oddziaływanie (proces) z różną siłą

Względność pojęcia „środowisko” (nie ma środowiska „w ogóle”)

Środowisko → zawsze „czyjeś” i „jakieś” np. środowisko geograficzne człowieka.

Środowisko geograficzne:

1. otoczenie fizyczne i biotyczne, w którym żyje społeczeństwo ludzkie (otaczająca człowieka przyroda)

2. skomplikowany, wielowymiarowy i wielocechowy system składający się z wzajemnie powiązanych i uwarunkowanych geokomponentów oraz tworzonych przez nie jednostek przestrzennych różnej rangi zwanych geokompleksami

Wymiary środowiska:

1. wymiar pionowy → geokomponenty

2. wymiar poziomy → geokompleksy

(3) (2)



(1)

1. - długość, (2) - szerokość, (3) - wysokość, wymiar czasu - (4)

Geokomponenty:

• budowa geologiczna

• rzeźba terenu - nie istnieje w sensie fizycznym

• gleby

• wody

• klimat - nie istnieje w sensie fizycznym

• szata roślinna

• świat zwierzęcy

Pod względem fizycznym wyróżniamy: skały, gleby, wody, powietrze, rośliny, zwierzęta.

Geokompleksy:

1. relatywnie zamknięte wycinki przyrody, stanowiące całość dzięki zachodzącym w nich procesom i współdziałami budujących je geokomponentów

2. konkretne fragmenty środowiska geograficznego zamknięte naturalnymi granicami i cechujące się prawidłowymi układami wzajemnie powiązanych geokomponentów.

Geokompleksy inaczej:

1. naturalne jednostki przestrzenne

2. jednostki fizycznogeograficzne

3. jednostki krajobrazowe

Środowisko geograficzne → jest mozaiką jednostek przestrzennych różnej rangi i wielkości.

Sfery Ziemi:

• 
  atmosfera

• hydrosfera

• litosfera geosfera (epigeosfera)

• pedosfera

• biosfera

• noosfera (antroposfera) - to co człowiek wprowadził do środowiska, sfera rozumu ludzkiego

Regionalizacja fizycznogeograficzna Polski (J.Kondracki 1998)

Regionalizacja - taki podział powierzchni Ziemi, przy którym wydzielanie części (regiony) zachowują terytorialną całość i wewnętrzną spójność, wynikającą ze wspólnoty rozwoju, położenia geograficznego, jedności procesów i przestrzennego powiązania oddzielnych części składowych.

System taksonomiczny jednostek regionalnych:

obszar (2)

regionalizacja prowincja (7) regionalizacji

można dokonywać podprowincja (19) można dokonywać

„od góry” dzieląc makroregion (57) „od dołu” łącząc

od największych mezoregion (320) od mezoregionu


mikroregion





Walory turystyczne, atrakcje turystyczne, potencjał rekreacyjny.

Walory turystyczne - „elementy środowiska przyrodniczego oraz elementy pozaprzyrodnicze, które razem lub każdy z osobna są przedmiotem zainteresowania turysty.”

Walory turystyczne dzielą się na:

I podział II podział

- przyrodnicze - wypoczynkowe

- antropogeniczne (pozaprzyrodnicze) - krajoznawcze

- specjalistyczne

Walory przyrodnicze:

ukształtowane bez ukształtowane przez

ingerencji człowieka człowieka

- osobliwość flory i fauny - parki zabytkowe (przydworskie, przypałacowe)

- skałki i grupy skał - muzea i zbiory przyrodnicze

- wąwozy, doliny i przełomy rzeczne - ogrody botaniczne

- wodospady, źródła, wywierzyska - ogrody zoologiczne

- jaskinie i groty - inne (punkty widokowe, parki narodowe

- głazy narzutowe i głazowiska i krajobrazowe, rezerwaty)

- inne obiekty geologiczne

Po 1 przykładzie z Polski i 1 ze świata.

Walory pozaprzyrodnicze:

• muzea i rezerwaty archeologiczne

• muzea etnograficzne, skanseny i ośrodki twórczości ludowej

• zabytki architektury i budownictwa

• muzea sztuki i zbiory artystyczne

• muzea biograficzne

• muzea specjalistyczne

• obiekty historyczno-wojskowe

• miejsca i muzea martyrologii

• zabytki działalności gospodarczej i technicznej

• współczesne imprezy kulturalne

• miejsce kultu i ruchu pielgrzymkowego

Po 1 przykładzie z Polski i 1 ze świata.

Atrakcja turystyczna → atrakcja (łac. atractio - przyciągam), system obejmujący 3 elementy:

1. element centralny - osobliwość (cecha lub atrybut miejsca, które turysta chce odwiedzić) „jądro” atrakcji.

2. element ludzki - turysta (osoba z potrzebami turystycznymi).

3. element informacji - znacznik (informacja o osobliwości) - generujący, tranzytowy, przyległy.

znacznik generujący znacznik przyległy




(np. informacja) „jądro” atrakcji (cel podróży)

informacja występująca na miejscu,

turysta (człowiek) którą uzyskujemy np. od przewodnika


znacznik tranzytowy (docierające po drodze informacje)


reakcja na informacje

i potrzeby prowadzą do pozytywnych


oczekiwań i motywacji

osoba jest motywowana


do oczekiwania satysfakcji

podróż




inne uwarunkowania

(czas i pieniądze)

Potencjał (ujęcie antropocentryczne z punktu widzenia człowieka) - zdolność środowiska uwarunkowana właściwościami jego struktury i dynamiki do zaspokojenia potrzeb całego społeczeństwa i każdego człowieka.

Dzieli się na potencjał:

• produktywności biotycznej

• samooczyszczania

• zaopatrzenia w wodę

• atmosferyczny

• surowcowy

• zdolności do zabudowy

• biotycznej zdolności regeneracyjnej

• rekreacyjny

Potencjał rekreacyjny - zdolność środowiska do tworzenia warunków zapewniających człowiekowi odpoczynek i regenerację w aspekcie fizycznym i psychicznym.

Potencjał - zajęcie przyrodnicze:

1. samoregulacyjno-odpornościowy

2. zasobowo-użytkowy

• produktywności biotycznej

• wodny

• surowcowy

• atmosferyczny

• transurbacyjny (zdolności do zabudowań)

• rekreacyjno-balneologiczny

• krajoznawczy

3. percepcyjno-behawioralny

Potencjał rekreacyjno-balneologiczny - zdolność do zaspokajania potrzeb człowieka w zakresie wypoczynku, regeneracji psychofizycznej i zdrowia.

Potencjał krajoznawczy - zdolność do tworzenia i udostępniania cennych z punktu widzenia krajoznawczego i przyrodoznawczego obiektów i obszarów.

Rodzaje „rzeczywistości” w turystyce:

• rzeczywistość autentyczna - zamek pełniący funkcję obronną

• rzeczywistość przetworzona - zamek z czasem staje się obiektem turystycznym, gdzie znajdują się kasy biletowe, parkingi itp.

• rzeczywistość sztuczna - przeniesienie owego zamku w inne miejsce np. w którym nie występowały

• rzeczywistość fikcyjna - obiekty, które nie istniały w takiej postaci, w jakiej są nam przedstawiane np. Disneyland

• rzeczywistość wirtualna - np. cyberturyzm

Atrakcyjność środowiska geograficznego dla potrzeb turystyki - suma atrakcji („siła przyciągania”).

Przydatność środowiska geograficznego dla potrzeb turystyki - forma turystyki (co?), lokalizacja (gdzie?); (pojęcie szczegółowe).

Cechy geokomponentów ważne z punktu widzenia turystycznego użytkowania środowiska geograficznego.

Rzeźba terenu:

• wysokości bezwzględne (max. i min. m n.p.m.)

• wysokości względne (deniwelacje; m)

• spadki (nachylenie) terenu

• konfiguracja grzbietów

• długość stoków

• orientacja (wystawa) stoków (ekspozycja stoków = nachylenie + orientacja)

• typy morfometryczne rzeźby terenu (płaski, falisty, pagórkowaty, wzgórzowy)

• typy genetyczne rzeźby terenu

Podłoże (budowa geologiczna):

• litologia utworów przypowierzchniowych (co buduje grunt do około 1,5 m)

• charakter gruntów (ich skomponowanie; stopień zagęszczenia dla gruntów sypkich, stopień plastyczności dla gruntów spoistych - iły, gliny)

• nośność gruntów (
  )

Gleby:

• rodzaje, gatunki i typy gleb

• klasy bonitacyjne gleb

• kompleksy rolniczej przydatności gleb (np. 1 - kompleks bardzo dobry pszenno-buraczany)

• gleby chronione (I-IV klasy bonitacyjne)

Wody:

• jeziorność

• typy genetyczne i biologiczne zbiorników wodnych

• podstawowe cechy morfometryczne (kształt jeziora) i batymetryczne (dotyczy misy jeziornej) jezior

• charakter brzegów (kamieniste, żwirowe itp.), stopień zarastania

• zabudowa biologiczna brzegów

• rodzaj dna (piaszczyste, muliste itd.)

• termika wód

• stany wód

• gęstość sieci rzecznej (
  )

• wielkość przepływu cieków (objętość jaką w jednostce czasu dana rzeka niesie), szybkość płynięcia wody

• spadek cieków, załamania cieków

• charakterystyka koryta rzeki

• stan sanitarno-higieniczny (są 4 klasy czystości wody)

• głębokość zalegania wód podziemnych

Klimat:

• temperatura powietrza

• termiczne pory roku

• przebieg rocznych średnich miesięcznych temperatur powietrza, średnie dobowe, średnia maksima i minima

• liczba dni z temperaturą średnią dobową > 15˚C

• liczba dni oraz pierwszy i ostatni dzień z przymrozkiem

• liczba dni mroźnych (temperatura nie przekracza 0˚C przez cały dzień)

• opady

• przebieg rocznych miesięcznych sum opadów

• liczba dni z opadem

• pokrywa śnieżna (liczba dni z pokrywą śnieżną i stałą pokrywą śnieżną - śnieg leży przez 30 dni i przerwa nie może przekraczać 3 dni - początek i koniec)

• średnia miesięczna grubość pokrywy śnieżnej

• równoważniki wodne śniegu

• nasłonecznienie (ilość energii słonecznej, która dociera do danej powierzchni w jednostce czasu
  ), usłonecznienie (czas, w którym promieniowanie słoneczne dociera do powierzchni ziemi), bilans promieniowania, zachmurzenie, wilgotność powietrza

• nasłonecznienie maksymalnie możliwe (czas od wschodu do zachodu słońca np. wschód 6, zachód - 18, 12h)

• usłonecznienie rzeczywiste (tyle godzin ze słońcem ile w danym dniu występuje)

• usłonecznienie względne (stosunek rzeczywistego do maksymalnego w %)

• przebieg roczny średniego miesięcznego zachmurzenia

• liczba dni pogodnych i pochmurnych

• wiatr

• przeważające kierunki i prędkość wiatru

• liczba dni z ciszą

• liczba dni z wiatrem silnym i bardzo silnym

• wiatry lokalne

• specyfika mezoklimatu, mikroklimatu i topoklimatu

• główne cechy bioklimatu i wskaźniki bioklimatyczne

• typy pogody i częstość ich występowania

• regiony klimatyczne

• sezony rekreacyjne (kiedy można tam turystykę i rekreację uprawiać)

Szata roślinna i uprawa terenu:

• główne formy użytkowania terenu

• dzisiejsza roślinność rzeczywista (główne zbiorowiska roślinne)

• lasy

• lesistość

• typy siedliskowe lasu

• skład gatunkowy, wiek i zwarcie drzewostanu

• lasy chronione, ochronne (służą ochronie innych komponentów) i gospodarcze

• potencjalna roślinność naturalna (która by rosła gdyby obszar nie znajdował się pod wpływem działalności człowieka, roślinność przystosowana do danego środowiska)

• stopień antropogenicznego przekształcenia roślinności (symantropizacja)

• gatunki charakterystyczne i popularne (pospolite)

• gatunki rzadkie i chronione

Świat zwierzęcy:

• gatunki charakterystyczne i popularne

• gatunki rzadkie, ginące i zagrożone (z Polskiej Czerwonej Księgi), unikatowe

• siedliska zajmowane przez poszczególne gatunki i populacje (populacja - ogół osobników gatunku w danym miejscu)

Źródła informacji (kartograficznej) o cechach poszczególnych komponentów.

Rzeźba terenu:

• mapy topograficzne 1:10000, 1:25000, 1:50000, 1:100000

• mapa geomorfologiczna Polski 1:500000

• szczegółowa mapa geomorfologiczna Polski 1:50000

Budowa geologiczna:

• przeglądowa mapa geologiczna Polski 1:300000

• przeglądowa mapa surowców mineralnych Polski 1:300000

• przeglądowa mapa hydrogeologiczna Polski 1:300000

• mapa geologiczna Polski 1:200000

• mapa hydrogeologiczna Polski 1:200000

• szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50000

• szczegółowa mapa hydrogeologiczna Polski 1:50000

• mapy geologiczno-inżynierskie

Gleby:

• mapy glebowo-rolnicze 1:5000, 1:25000, 1:50000, 1:100000 (kompleksy rolniczej przydatności gleb; są mapy dla całego obszaru kontynentu jako dla jedynego komponentu)

• mapy klasyfikacji gleb 1:5000, 1:25000 (klasy bonitacyjne gleb)

Wody:

• podział hydrograficzny Polski 1:200000

• atlas hydrograficzny Polski (1987)

• mapa hydrograficzna Polski 1:50000 (m.in. działy wodne, wody powierzchniowe, wypływy wód podziemnych i poziom wód podziemnych, przepuszczalność gruntów, zjawiska i obiekty wodne, klasy czystości wód)

• roczniki hydrologiczne wód powierzchniowych

• katalog jezior polskich

• atlas jezior polskich

• plany batymetryczne jezior (mówi jaki jest rozkład głębokości jeziora za pomocą izobat)

Klimat:

• roczniki meteorologiczne Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej

• biuletyny synoptyczne

• atlas klimatyczny Polski

Szata roślinna:

• mapy potencjalnej roślinności naturalnej 1:300000

• mapy rzeczywistej roślinności naturalnej

Stan środowiska:

• mapa sozologiczna Polski 1:50000 (m.in. ochrona środowiska, podatność środowiska na degradację, degradacja i jej przeciwdziałanie, rekultywacja, nieużytki)

• raporty o stanie środowiska w województwie w roku …. (Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska)

Dla wszystkich komponentów:

• zdjęcia lotnicze

• obrazy satelitarne (Landsat, SPOT, Ikonos) - teledetekcja - zdalne badanie środowiska z dużej odległości

Mapa jako podstawowe źródło informacji geograficzno-turystycznej.

Kartografia - nauka o mapach, metodach ich sporządzania i wykorzystania.

Topografia - dział kartografii, zajmujący się pomiarami w terenie i sporządzaniem map topograficznych.

Definicja mapy - zmniejszony, matematycznie określony, umowny obraz powierzchni ziemi na płaszczyźnie, przedstawiający rozmieszczenie i stan różnych zjawisk przyrodniczych i społeczno-ekonomicznych naniesionych zgodnie z przeznaczeniem mapy.

Atrybuty mapy:

• zmniejszenie → skala (podziałka mapy)

• matematyczne określenie → odwzorowanie kartograficzne

• umowność → znaki topograficzne

Mapa jako model kartograficzny rzeczywistości.

Podział map:

1. ogólnogeograficzne

• przeglądowe

• przeglądowo-topograficzne (1:100000 - 1000000)

• topograficzne

2. tematyczne

• przyrodniczo-geograficzne

• socjalno-ekonomiczne

• inżyniersko-gospodarcze

Mapy:

• wielkoskalowe

• średnioskalowe

• małoskalowe

Treść mapy topograficznej:

• ukształtowanie powierzchni (rzeźba terenu) → poziomice

• pokrycie terenu (główne formy użytkowania, sieć osadnicza i komunikacyjna, sieć hydrograficzna itp.) → umowne znaki topograficzne

Zadania mapy turystycznej:

• dawać dostateczną informację o terenie

• dawać informację o urządzeniach turystycznych

• podkreślać walory terenu

Cechy wyróżniające mapy turystycznej:

• sposób generalizacji

• charakter znaków

• rodzaj pisma (krój czcionki, barwa itp.)

• rozplanowanie legendy

• treść pozaramkowa i kartony

Rodzaje znaków na mapie turystycznej:

• przedstawiające walory turystyczne

• przedstawiające zagospodarowanie turystyczne

• inne

Podział znaków:

• powierzchniowe

• liniowe

• punktowe

• opisowe

Cechy znaków na mapie turystycznej:

• powinny nawiązywać formą do przedstawianych obiektów

• powinny być proste i czytelne (łatwe w percepcji)

• znaki z jednej grupy klasyfikacyjnej powinny mieć co najmniej jeden element wspólny

Podział map turystycznych:

1. specjalistyczne (tematyczne)

• dla turystyki pieszej

• dla turystyki rowerowej

• dla turystyki samochodowej

• dla turystyki wodnej i szlaków wodnych

• dla turystyki górskiej i wysokogórskiej

• itd.

• ogólne

Treść turystyczna na planach miast:

• ogólna informacja o planach, strukturze i charakterystyce miast

• elementy pozwalające na dobrą orientację w mieście (pełna sieć ulic z nazwami i numerami domów, obiekty charakterystyczne)

• informacje o komunikacji obsłudze komunikacyjnej (trasy komunikacji zbiorowej, dozwolone kierunki ruchu, parkingi)

• obiekty godne zwiedzania

• baza noclegowa

• baza gastronomiczna

• tereny i obiekty sportowo-rekreacyjne

• inne rodzaje usług (placówki handlowe, banki, biura podróży i punkty turystyczne itp.)

Ważniejsze wydawnictwa kartograficzne:

• Nelles Verlag (Monachium, Niemcy) - mapy państw, regionów turystycznych i plany miast, seria „Nelles Maps” i „Nelles Guides”

• Berndtson & Berndtson Publication (Furstenfeldbruck, Niemcy) - mapy na podkładzie z folii, seria B & B Map, B & B Large Letter

• Falk-Verlag - głównie plany miast (sztywne lakierowane okładki, rozcięcia arkusza, zmienne skale)

• RV Reise- und Verkehrsverlag (Stuttgart, Niemcy) - mapy dla turystyki pieszej, rowerowej, narciarskiej itp. głównie 1:50000 i 1:100000, serie: WorldCity, EuroCity, RegioCity

• MICHELIN et Cie. - głownie mapy i atlasy samochodowe (seria: Carte Routier et Touristique MICHELIN) i plany miast

• Bartholomew - seria Holiday map

• Freytag & Berndt (Wiedeń, Austria) - głównie mapy samochodowe w skalach przeglądowych

• Rand McNally (Chicago, USA) - głównie mapy szczegółowe i komputerowe

• International Travel Maps (Vancouver, Kanada)

• Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych (PPWK)

• Wojskowe Zakłady Kartograficzne

Strony internetowe:

• www.viamichelin.com

• www.falk.de/routenplaner/

G(lobal) P(ositioning) S(ystem)

Globalny System Pozycyjny (Lokalizacyjny) - system satelitarny przeznaczony do szybkiego i dokładnego wyznaczania współrzędnych, określających pozycję w globalnym systemie odniesienia (program GPS Navstar - Navigation Satelite Time and Ranging - Departament Obrony USA).

Historia:

• od lat 80-tych dostępny dla autoryzowanych użytkowników wojskowych w wersji PPS z błęde wyznaczania pozycji poziomej < 10 m

• dla użytkowników cywilnych - wersja SSP z tzw. ograniczonym dostępem S/A (Selected Availability) - błąd 500 m (100 m)

• 1 maja 2000 r. - dekretem prezydenta USA wyłączono błąd S/A - dokładność lepsza od 15 m (12 - 4 m); obecnie możliwość eliminacji tego błędu przez użytkowników dzięki systemowi różnicowemu DGPS (ang. Differantial GPS) - w miejscu o znanych współrzędnych znajduje się stacja referencyjna, obliczająca

Zasada działania systemu GPS:

• użycie sztucznych satelitów jako punktów odniesienia do lokalizacji obiektów stałych i ruchomych na Ziemi i w powietrzu

• wyznaczanie położenia, prędkości i czasu

• wyznaczanie pozycji (odbiornika) w przestrzeni poprzez pomiar czasu jaki upłynął od momentu wysłania sygnałów z satelitów do momentu ich odbioru

• sygnały emitowane na dwóch kanałach: L1-1575, 42 MHz i L2-1227, 60MHz

• trzy rodzaje kodów C/A (ogólnie dostępny, nadawany tylko na kanale L1), P (tylko dla autoryzowanych użytkowników, na obu kanałach), Y (w sytuacjach szczególnych, przy włączonym systemie zapobiegania próbom zakłócania)

Zarządzanie system GPS:

• własność rządu USA

• ogólny nadzór - od 1996 r. IGEB (Interagency GPS Executive Board) - „rada nadzorcza” (ministerstwa, NASA, Sztab Generalny USA)

• nadzór techniczny - Joint Programme Office

Struktura systemu GPS:

• segment kosmiczny

• segment naziemny (nadzoru)

• segment użytkowników

Segment kosmiczny:

• 24 aktywne satelity i 3 satelity zapasowe (obecnie ok. 28)

• na sześciu orbitach kołowych, po cztery na każdej; na wysokości 20162,61 km

• płaszczyzny orbit nachylone są pod kątem 55˚ do równika

• co najmniej 5 satelitów „widocznych” z każdego punktu Ziemi powyżej kąta wzniesienia 5˚ z prawdopodobieństwem 0,9996; średnio 8 satelitów przez około 40% doby

• jedynie nieliczne obszary nie mają widoczności w okresie nie dłuższym niż ok. 20 min/doba

• w każdym z satelitów - zespół czterech atomowych wzorców częstotliwości, generujący lokalną skalę czasu z dokładnością do 3 nanosekund

Segment naziemny (nadzoru):

• 5 stacji nadzorujących: stacja centralna (HCS Master Control Station) w Colorado Springs (USA) → zarządzanie systemem, monitoring pracy wszystkich satelitów, korygowanie orbit; stacje monitorujące (Hawaje, Kwajalein - Archipelag Marschala, Diego Garcia, Wyspa Wniebowzięcia); w przyszłości także Cap Canaveral na Florydzie → sprawdzanie wysokości, prędkości i pozycji satelitów

• instytucje wspomagające Centrum Kontroli Satelitów Sił Powietrznych USA (AFSCF - Air Force Satelite Control Facility), Obserwatorium Marynarki Wojennej USA (USNO - US Noval Observatory), NIMA

Segment użytkowników:

• wojskowe i cywilne odbiorniki GPS

• urządzenie, z którego korzysta użytkownik jest odbiornikiem sygnałów nadawanych z satelity i nie emituje żadnych sygnałów radiowych

• liczba użytkowników jest nieograniczona

• zapewniona wysoka odporność na celowo wprowadzane zakłócenia (ang. jamming) oraz odporność na celowe zniekształcenia informacji przez satelitę (ang. spoofing)

• niski koszt odbiorników

Inne systemy:

• GLONASS (GLObalnaja NAwigacjonnaja Sputnikowa Sistemia)

• Galileo (w pełni operacyjny od 2010)

Funkcje nawigacyjne w odbiornikach do celów rekreacyjnych:

• pomiar drogi przebytej do zadanego punktu lub drogi do punktu przeznaczenia

• spodziewany czas przebycia

• wczytanie punktów pośrednich - punkty trasowe (ang. way points), nadanie im nazw

• kierunek do punktu trasy

• kierunek powrotny (ang. backtrack) do miejsca wyjścia

• rejestracja śladu

• zboczenie z trasy między punktami trasowymi

• pomiar prędkości ruchu

• daty wschodu i zachodu słońca istotne przy planowaniu podróży tylko w dzień




Klimat, pogoda, bioklimat; strefy klimatyczne świata, regiony klimatyczne Polski; sezon rekreacyjny.

Meteorologia - nauka o zjawiskach i procesach zachodzących w atmosferze; nauka fizyczna, dział geofizyki.

Klimatologia - nauka o klimacie, nauka geograficzna.

Meteorologia i klimatologia → podstawowe źródła danych → obserwacje meteorologiczne.

Pogoda - fizyczny stan atmosfery w danej chwili i w danym miejscu.

Klimat:

• definicja klasyczna: charakterystyczny dla danego obszaru, przeciętny, ustalony na podstawie wieloletnich obserwacji stan warunków atmosferycznych, zależny od czynników geograficznych takich jak szerokość geograficzna, wysokość n.p.m., odległość od mórz i oceanów itp.

• Definicja kompleksowa (nurt posługujący się klimatologia kompleksową): charakterystyczny dla danego obszaru, ustalony na podstawie wieloletnich obserwacji reżim (ustrój, następstwo) pogód.

Bioklimat - klimat rozpatrywany z punktu widzenia jego oddziaływania na organizmy żywe.

Temperatura efektywna (odczuwalna) - temperatura jaka odczuwa nasz organizmu jest to kombinacja temperatury powietrza, wilgotności powietrza i prędkości wiatru.

Klasyfikacje klimatu, strefy klimatyczne świata:

• podział grecki (Eratostenes III w p.n.e); strefy:

- klimatu gorącego (pomiędzy zwrotnikami)

- klimatów umiarkowanych

- klimatów chłodnych (za kołami polarnymi)

• inne podziały (związane z poszczególnymi elementami krajobrazu) np. roślinnością - botaniczno-klimatyczny de Condolle'a, wodami - Penck, Wojejkowa

• podział Berga

- klimat nizin (oceanów i lądów)

- klimat wyżyn (płaskowyżów i łańcuchów górskich)

Łącznie 12 typów klimatów, charakterystycznym zakresem średnich temperatur powietrza i sumą opadów

• podział Köppena:

6 stref: A - gorąca; B - sucha; C umiarkowana ciepła; D - umiarkowana chłodna (borealna); E - chłodna; F - śnieżna; w każdej strefie typy klimatów:

- w A, C i D - w zależności od rocznego przebiegu opadów

- w B - w zależności od stosunku sumy rocznych odpadów do średniej temperatury rocznej

- w E i F - w zależności od temperatury lub położenia

• podział Alisowa (podstawą frekwencja masa powietrza; masa powietrza - wycinek troposfery o podobnych właściwościach fizycznych, może być ciepłe lub chłodne, wilgotne lub suche)

- na każdej półkuli 4 pasy główne (ze stałym występowaniem mas powietrza ej samej strefy) i 3 pasy przejściowe (o sezonowej zmianie mas powietrza); w obrębie każdego pasa - klimaty morskie, kontynentalne, wybrzeży wschodnich i zachodnich

Klimat Okołowicza

I strefa klimatów umiarkowanych

- temperatura wszystkich miesięcy >20˚C, pory roku uwarunkowane opadem. Klimaty:

1. równikowy wybitnie wilgotny

2. podrównikowy wilgotny

3. podrównikowy suchy

II strefa klimatów zwrotnikowych

- temperatura najchłodniejszego miesiąca 10-20˚C, opady letnie lub bardzo skąpe. Klimaty:

4. wilgotny

5. pośredni z odmianą monsunową

6. kontynentalny suchy z odmianą monsunową

7. skrajnie suchy

III strefa klimatów podzwrotnikowych

- temperatura najchłodniejszego miesiąca 0-10˚C, opady przeważnie w półroczu chłodnym (oprócz obszarów monsunowych). Klimaty:

8. morski z odmiana monsunową

9. pośredni z odmianą monsunową

10. kontynentalny

11. kontynentalny suchy

12. kontynentalny skrajnie suchy

IV strefa klimatów umiarkowanych szerokości

1. ciepłe - temperatura najcieplejszego miesiąca 15-20˚C, najchłodniejszego -10-0˚C. Klimaty:

13. wybitnie morski z odmiana monsynową

14. morski

15. przejściowy obszar Polski

16. ciepły

17. kontynentalny z odmianą monsunową

18. wybitnie kontynentalny z odmianą monsunową

19. kontynentalny suchy

20. kontynentalny wybitnie suchy

21. kontynentalny skrajnie suchy

2. chłodne - temperatura najcieplejszego miesiąca 10-20˚C, najchłodniejszego od -10˚C do -20˚C. Klimaty:

22. morski

23. przejściowy

24. chłodny

25. kontynentalny

26. wybitnie kontynentalny

27. skrajnie kontynentalny

V strefa klimatów okołobiegunowych

- temperatura najcieplejszego miesiąca < 10˚C. Klimaty:

28. podbiegunowy (subpolarny)

29. biegunowy (polarny)

Ogólna charakterystyka Polski:

• dominacja mas powietrza polarnego

• większy udział powietrza morskiego (46%) niż kontynentalnego (38%)

• przewaga cyrkulacji zachodniej

• nasilenie się cech klimatu kontynentalnego ku wschodowi

• przejściowość klimatu → duża zmienność stanów pogody z dnia na dzień i z roku na rok, przebieg roczny zachmurzenia typowy dla klimatów morskich (max zima), przebieg opadów charakterystyczny dla obszarów kontynentalnych (max latem)

• w styczniu spadek średniej temperatury powietrza z zachodu na wschód (od ok. -1˚C do -4,5˚C)

• w lipcu spadek średniej temperatury powietrza z południa na północ (od ok. 18-19˚C do 16,5˚C)

Regiony klimatyczne Polski

• wg Ro? 1949 r na podstawie zmienności gradientu klimatycznego - 7 typów

1. bałtyckie

2. pojezierne

3. wielkich dolin

4. wyżyn środkowych

5. podgórskich nizin i kotlin

6. górskie i podgórskie

7. zaciszy śródgórskich

• wg Okołowicza 1966 r - wyróżnił 12 dużych jednostek klimatycznych wyższego rzędu podzielonych na 32

• wg Wiszneńskiego i Chełchowskiego 1987 r - 14 regionów:

1. nadmorski

2. pojezierzy pomorskich

3. mazursko-białostocki

4. pomorsko-warmiński

5. wielkopolsko-mazowiecki

6. mazowiecko-podlaski

7. lubusko-dolnosląski

8. łódzko-wieluński

9. lubusko-zamojski

10. gór świętokrzyskich

11. wyżyny krakowsko-częstochowskiej

12. krakowsko-sandomierski

13. sudecki

14. karpacki

• wg A.Wosia 1995 r - 29 regionów + obszary górskie, wyznaczone na podstawie średniej rocznej liczby dni z poszczególnymi typami pogody

Antropoklimat Polski (Kozłowski-Szczęsna) = bioklimat człowieka → ustalony na podstawie bodźców klimatu wyrażonej liczbą dni uciążliwych dla człowieka; 7 wskaźników:

• zmiany ciśnienia atmosferycznego

• silny wiatr

• parność

• dyskomfort chłodny i gorący

• codzienne opady

• mgła

→ na tej podstawie wyróżniono 4 typy antropoklimatów:

1. silnie bodźcowy

2. umiarkowanie bodźcowy

3. łagodnie bodźcowy

4. słabo bodźcowy

→ i 2 podtypy:

A) terenów leśnych o cechach oszczędzających

B) terenów zurbanizowanych o cechach obciążających

W efekcie wyróżniono 7 regionów i 4 podregiony antropoklimatyczne:

I. region nadmorski

Ia. Podregion o najwyższej bodźcowości

II. region pojezierzy łagodniejszy niż w regionie I

III. region północno-wschodni najchłodniejszy

IV. region środkowy

IVa. Podregion o słabych bodźcach

IVb. Podregion o stosunkowo silnych bodźcach

V. region południowo-wschodni najcieplejszy

Va. podregion o zwiększonej bodźcowości termicznej

VI i VII regiony górski i podgórskie o dużym zróżnicowaniu warunków antropoklimatycznych i dużej bodźcowości

Bioklimatyczna klasyfikacja pogody Polski (Błażejczyk 1991 r)

→ ustalona na podstawie odczuwalności cieplnej organizmu wyrażona wartością ochładzania (Wat/m²) oraz opadu, zachmurzenia, występowania mgły i stanów parności, wyróżniono grupy pogód:

A - pogoda o dużej przydatności bioklimatycznej, korzystna dla wszytskich form turystyki, wypoczynku, klimatoterapii i pracy na wolnym powietrzu

B - pogoda korzystna dla turystyki, czynnego wypoczynku, aeroterapi i pracy na wolnym powietrzu

C - pogoda pozwalająca jedynie na korzystanie z czynnego wypoczynku i turystyki, kinezyterapii oraz na prace na wolnym powietrzu

D - pogoda pozwalająca jedynie osobom o sprawnym układzie termoregulacyjnym na korzystanie z intensywnego wypoczynku i turystyki oraz pracę na wolnym powietrzu

E - pogoda niesprzyjająca bioklimatycznie, podczas której niewskazane jest korzystanie z turystyki, wypoczynku i klimatoterapii, lecz umożliwiająca pracę na wolnym powietrzu

F - pogoda zdecydowanie niekorzystna do przebywania i pracy na wolnym powietrzu, niebezpieczna dla zdrowia człowieka

Bioklimatyczne regiony pogodowe Polski:

A - nadmorski

B - północno-wschodni

C - centralny

D - zachodni

E - wielkopolski

F - dolnośląski

G - południowo-wschodni

H - sudecki

I - karpacki

Sezon rekreacyjny - okres, w którym warunki atmosferyczne umożliwiają podejmowanie zachowań turystyczno-rekreacyjnych na łonie natury

1. sezon letni → wyznaczony w oparciu o wybrane zjawiska fenologiczne

• początek - zakwitanie liloka? (bez)

• koniec - żółknięcie i opadanie liści brzozy

↓


czas trwania - średnio od połowy kwietnia do końca października ok. 155-160 dni

sezon kąpielowy - ok. 70% czasu trwania sezonu letniego; wyznaczony na podstawie temperatury powierzchniowej wody

• temperatura wody ≥ 15˚C sezon „potencjalny”

• temperatura wody ≥ 18˚C sezon „właściwy”

1. sezon zimowy

Sezon kąpielowy - czas trwania:

a) morski

• „potencjalny” (≥ 18˚C)

- Zatoka Pomorska - 119 dni

- Zatoka Gdańska - 110 dni

- wybrzeże morza otwartego - 99 dni

• „właściwy” (≥ 15˚C)

- Międzyzdroje, Kołobrzeg, Sopot, Gdynia - 69-71 dni

- Ustka, Hel - 53-56 dni

- Władysławowo - 45 dni

początek 21.06-07.07 koniec 21.08-04.09

b) jeziora

• „właściwy”

- Góreckie - 103 dni

- Sławskie - 102 dni

- Gopło - 96 dni

- Nidzkie - 94 dni

- Mikołajskie - 86 dni

- Łebskie - 85 dni

- Chorykowskie - 72 dni

- Hańcza - 67 dni

- Żarnowiecki - 66 dni

początek 31.05-25.06 koniec 26.08-14.09

c) rzek

• „właściwy”

- Pojezierze Pomorskie i Mazurskie - ok. 50 dni

- dorzecze Wisły - 57-76 dni

- dorzecze Odry - 70-80 dni

- zachodnia część dorzecza Odry - powyżej 80 dni

początek 06.06-06.07 koniec 03.08-04.09

d) Basen Morza Śródziemnego

• Hiszpania, śr i pd Włochy, Malta, pd Chorwacja, Macedonia, Albania, śr i pd Grecja, Algieria, Tunezja- sezona cały rok (oprócz lipca i sierpnia)

Tunezja i Algieria- dyskomfort w pierwszej połowie września

• Turcja Cypr, Izrael, Syria, Liban, Libia- sezon od stycznia do połowy czerwca i od października do końca grudnia; dyskomfort do pierwszej połowy października

• Zach i śr część wybrzeża Francji, pn Włochy, Słowenia komfort od marca do końca listopada

• Śr część wybrzeża Chorwacji, pn wybrzeże Grecji- sezon ogólnorekreacynjy od marca do końca listopada, bez komfortu lipiec i sierpień

Sezon turystyki pieszej

Wyznaczony na bazie swkaźnika, uwzględniającego usłonecznienie względne (stosunek rzeczywistej do maksymalnie możliwej ilości godzin ze słońcem w miesiącu) i prawdopodobieństwa występowania dni bezopadowych (stosunek liczby dni bez opadu do liczby dni w danym miesiącu) w PL od 0,53 do 1,16

Sezon zimowy

Wyznaczany na podstawie długości zalegania pokrywy śnieżnej

• grubość > 20 cm= sezon narciarstwa zjazdowego




czas trwania: - Polska zachodnia 10- 20 dni

- Poj. Kaszubskie 20- 30 dni

- Polska pn- wsch

- Wsch rubież Polski niżowej

- Białostockie > 30 dni

- Suwalskie >30 dni

- Wyżyny 20- 40 dni

- Obszary górskie 60-80 dni

- Tatry > 100 dni

• grubość > 10 cm= sezon narciarstwa biegowego

czas trwania: Polska zachodnia 20- 30 dni

Polska wsch 30- 50 dni

Obszary górskie do 90 dni

Tatry max 120 dni

Pokrywa lodowa:

Rzeki: 20- 40 dni (max 60)

Jeziora: 60- 157 dni (M.Oko)

(makro) klimat- rozpatrywany dla dużego obszaru

mezoklimat- klimat mniejszej jednostki geogr. np. niż wielkopolska

klimat lokalny- jeszcze mniejsza jednostak geogr np. Ciechocinek,

mikroklimat- np. w tym powyższym Ciechocinku tężnie mają swoisty mikroklimat

topoklimat- rozpatrywany dla małych terenów uwarunkowany rzeźbą i pokryciem terenu np. pagórek porośnięty lasem

Zmiany wybranych parametrów meteorologicznych nad miastem kilkutysięcznym

ELEMENT	ZMIANA W STOSUNKU DO OBSZARU POZAMIEJSKIEGO
Liczba jąder kondensacji	10 x więcej (miasta)
Stopień zachmurzenia	10 % wyższy
Liczba dni z mgłą	50 % wyższe
Opady	5-10 % wyższe
Liczba dni z opadem	10 % wyższa
Promieniowanie całkowite| temp. Powietrza średnia roczna	10- 15 % niższe	0,5-1 C wyższa
Temp. Minimalna zimą	1-3 C wyższa
Prędkość wiatru średnia	Ok. 25 %

Podstawy teorii i metodyki oceny środowiska geograficznego dla potrzeb TiR

Ocena: rezultat porównania pewnych rzeczy z przyjętymi kryteriami oceny

Ocena środowiska geograficznego: rezultat porównania interesujących nas jakości występujących w środowisku geograficznym z przyjętymi kryteriami oceny

Kategorie wartości:

• -etyczne

• estetyczne

• poznawcze

• ekonomiczne

Podział ocen:

• proste

• złożone

• precyzyjne

• mało precyzyjne

Użytki ze środowiska geograficznego





substancje i energie korzyści z przestrzeni geograficznej

(wymierne, mierzalne w sensie fiz.) (niewymierzalne w sensie fiz. i ekon.)

Etapy oceny:

• analiza środowiska geograficznego (szczegółowe rozpoznanie cech środowiska geograficznego; wyróżnienie interesujących nas „jakości”; ustalenie ich rozmieszczenie i dyspozycyjności)

• ocena właściwa (przeprowadzenie oceny przy zastosowaniu najbardziej odpowiedniej metody)

→ analiza powinna być ukierunkowana na cel oceny i uwzględniać skalę i szczegółowość opracowania

Pola podstawowe oceny - elementarne jednostki powierzchni, na które dzielimy oceniany obszar i którym jednoznacznie przypisać można wynik uzyskany w procesie oceny.

Pola podstawowe oceny - rodzaje:

• pola geometryczne (kwadraty, sześciokąty, ewentualnie trójkąty itp.)

• jednostki administracyjne (gminy, powiaty, województwa, hrabstwa, stany itp.)

• jednostki naturalne (geokomplesky, fizyczno-geograficzne jednostki przestrzenne) (mikro-, mezo- i makroregiony itp.)

• 
  pola homogeniczne (w ich obrębie środowisko geograficzne jest jednolite, nie jest mocno zróżnicowane)

• pola heterogeniczne

→ które i kiedy stosować?

Wady i zalety rodzajów pól podstawowych:

	Pola geometryczne	Jednostki administracyjne	Jednostki naturalne
Zalety	- łatwość wyznaczania - równa powierzchnia	- podział istniejący, łatwy w wykorzystaniu - dostępność danych społeczno-ekonomicznych	- dobre odzwierciedlenie rzeczywistego zróżnicowanie środowiska geograficznego
Wady	- brak danych społeczno-ekonomicznych - sztuczny, subiektywny podział przestrzeni - trudności w interpretacji uzyskanych wyników	- podział sztuczny, subiektywny nie uwzględniający zróżnicowania przyrodniczego a niekiedy i społeczno-ekonomicznego	- brak szczegółowego podziału dla całego kraju - trudności w wyznaczeniu - brak danych społeczno-ekonomicznych

Wybór rodzaju i wielkości pola podstawowego oceny powinien uwzględniać ich wady i zalety oraz być funkcją celu i szczegółowości opracowania.

Metoda bonitacyjna: (bonitacja - łac. bonitas, ocena dobroci, doskonałości)

• kwalifikacja terenu dla określonych potrzeb (np. dla potrzeby rolnictwa, budownictwa itp.)

• bonitacja punktowa

Kwalifikacja terenu (dla potrzeb np. rolnictwa, turystyki, zabudowy itp.):

• przedziały kwalifikacyjne (klasy atrakcyjności lub przydatności) ustalamy na podstawie występowania czynników korzystnych lub niekorzystnych dla danego celu, wyrażanych opisem słownym; tworzymy szereg bonitacyjny (ma zastosowanie do niewielkich obszarów w dużej podziałce)

Bonitacja punktowa:

• przedziały kwalifikacyjne (klasy atrakcyjności lub przydatności) ustalamy na podstawie sumy uzyskanych punktów, będącej też efektem występowania czynników korzystnych lub niekorzystnych dla danego celu; tworzymy skalę bonitacyjną

Kryteria oceny atrakcyjności środowiska geograficznego dla potrzeb turystyki:

np.

- obecność wód (% powierzchni)

- obecność lasów (% powierzchni)

- urozmaicona rzeźba terenu (deniwelacja w metrach)

tzn. teren jest tym bardziej atrakcyjny, im większy odsetek jego powierzchni zajęty jest przez las i wody oraz im bardziej urozmaicona jest jego rzeźba (im większe deniwelacje).

Przykładowa skala oceny atrakcyjności środowiska geograficznego dla potrzeb turystyki:

Wody		Lasy		Rzeźba terenu
% powierzchni	pkt	% powierzchni	pkt	deniwelacje[m]	pkt
0	0	0	0	0-10	0
0-25	2	0-25	1	10-20	1
25-50	4	25-50	2	20-30	2
50-75	6	50-75	3	30-40	3
>75	8	>75	4	>40	4

Przedziały kwalifikacyjne (klasy atrakcyjności):

• minimalna liczba punktów → 0 (brak jezior, brak lasów, deniwelacja nie większa niż 10 metrów)

• maksymalna liczba punktów → 13 (>75% powierzchni zajęte przez wody, do 25% powierzchni zajęte przez lasy, deniwelacje powyżej 40 metrów)

• np.

- teren bardzo atrakcyjny 10-13 pkt

- teren atrakcyjny 5-9 pkt

- teren nieatrakcyjny 0-4 pkt

Kryteria oceny przydatności terenu dla potrzeb lokalizacji ośrodka wypoczynkowego z kąpieliskiem:

• atrakcyjność położenia w stosunku do pozostałych obszarów

• występowanie gruntów nośnych

• głębokość poziomu wód gruntowych

• łatwy dostęp do wody i możliwość budowy kąpieliska

• występowanie przynajmniej na części terenu wybitnych cech klimatu lokalnego

• występowanie niewielkich spadków (spadki średnie nie większe niż 6%)

• występowanie zieleni wysokiej na zapleczu (z możliwością włączenia w granice ośrodka)

• niska klasa gleb

• dostępność terenu wyrażająca się możliwością budowy drogi dojazdowej lub istnienie takiej drogi

• dostępność terenu otaczającego dla penetracji rekreacji

Ocena przydatności terenu dla wybranych form rekreacji:

• plażowanie - tereny suche, względnie płaskie, o ekspozycji południowej, piaszczyste lub porośnięte zbiorowiskami trawiastymi, o długim okresie usłonecznienia

• spacery - obszary leśne, poprzecinane duktami, o dużych walorach bioklimatycznych, z przewagą boru suchego, boru świeżego, boru mieszanego świeżego i lasu świeżego w wieku 40-60 lat; także tereny o dużej mozaice typów użytkowania i dobrej przekraczalności

• biwakowanie - tereny płaskie lub faliste, wyniesione ponad okna dolin, z głębokim poziomem wód gruntowych, piaszczyste lub trawiaste, w niedalekim sąsiedztwie przydatnych rekreacyjnie zbiorników wodnych

Koncepcja mapy przyrodniczych uwarunkowań rekreacji:

• mapa ograniczeń w rozwoju rekreacji

1. przyrodniczych

- tereny o spadkach powyżej 12%, ograniczające penetrację pieszą

- wody III klasy czystości, uniemożliwiające kąpiele

- tereny podmokłe i zabagnione, o niskiej przekraczalności i złych warunkach topo- i bioklimatycznych

- wilgotne i bardzo wilgotne siedliska leśne, o dużej podatności na degradację i niekorzystnych warunkach biotopoklimatycznych

- dobre i bardzo dobre gleby

2. antropogeniczne (tzn. źródła i formy zagrożenia wszystkich komponentów)

- fabryki

- oczyszczalnie ścieków

• mapa obszarów, miejsc i linii przydatnych dla potrzeb rekreacji

1. siedliska leśne przydatne dla penetracji rekreacyjnej

2. tereny piaszczyste z glebami bielicowymi, 5 i 6 kompleksu rolniczej przydatności, przydatne dla budownictwa rekreacyjnego

3. tereny suchych łąk o dużych walorach estetycznych

4. drogi przydatne dla penetracji pieszej

5. tereny atrakcyjne krajobrazowo i punkty widokowe

6. wody przydatne do kąpieli

Zmiany zachodzące w środowisku geograficznym (krajobrazie) obszarów użytkowanych turystycznie

Uwarunkowania




Walory,potencjał

atrakcyjność, przydatność,

Środowisko geograficzne

pojemność

Turystyka (zachowanie turystyczno-rekreacyjne)




np. .degradacja

Konsekwencje

Antropopresja - stała presja wywierana na środowisko geograficzne przez gospodarującego człowieka. Jej efektem jest antropizacja (przekształcenie) krajobrazu (pro- i antykrajobrazowa).

W wyniku antropizacji powstaje krajobraz antropogeniczny.

Rodzaje oddziaływań antropogenicznych (co się dzieje na skutek działalności człowieka?):

• mechaniczne przemieszczenie materii stałej i zakłócenie równowagi grawitacyjnej

• zmiany obiegu wody i zmiany bilansu wodnego

• naruszenie równowagi ekologicznej i biologicznego obiegu materii

• wywołanie powietrznej i wodnej migracji odpadów

• zmiany bilansu cieplnego

Klasyfikacja przemian antropogenicznych krajobrazu - kryteria:

• stopień zmian

• funkcje

• celowość

• czas trwania

Stopień zmian (w stosunku do sytuacji wyjściowej):

• krajobraz pierwotny (nie występuje)

• krajobraz naturalny (posiada zdolność do samoregulacji, mimo że znajduje się pod wpływem człowieka)

• krajobraz kulturowy (funkcjonuje dzięki temu, że człowiek w nim działa, nie ma zdolności samoregulacji)

• krajobraz zdewastowany (człowiek wszystko pozmieniał)

Funkcje:

• krajobrazy monofunkcyjne

- krajobraz rolniczy

- krajobraz leśny

- krajobraz przemysłowy

- krajobraz miejski

- krajobraz ochronny

- krajobraz rekreacyjny

• krajobrazy polifunkcyjne (np. miejsko-przemysłowy, rolno-leśny, mozaikowaty)

Celowość i efekty zmian:

• supletyczne (wzbogacenie w celu wzrostu produktywności np. melioracje, nawożenie, zarybianie)

• kompensacyjne (wyrównanie braków np. regulacja rzek)

• redukcyjne (ograniczenie do minimum roli niektórych komponentów)

• destrukcyjne (degradacja, degeneracja, dysfunkcja, dekompozycja)

- degradacja - polega na obniżeniu walorów, wartości środowiska

- degeneracja - trwałe zniszczenie wartości środowiska, walorów

- dysfunkcja - zaburzenie funkcjonowania i funkcji środowiska

- dekompozycja - zaburzenia układu przestrzennego

Czas trwania (krajobrazów antropogenicznych):

• krajobrazy długowieczne (np. monokultura leśna)

• krajobrazy wieloletnie (np. zmeliorowane tereny rolnicze)

• krajobrazy krótkotrwałe (np. Żuławy Wiślane) - gdyby człowiek tam nie działał nie byłoby tego krajobrazu

Przemiany przestrzenne krajobrazu:

• 
  perforacja („dziurawienie”) - powstanie „dziur” w istniejącym typie użytkowania np. w lesie

• 
  fragmentacja - powstanie fragmentów w istniejącym typie użytkowania szczególnie krajobraz leśny

• zużycie - posuwanie się dalsze fragmentacji, zostają coraz mniejsze fragmenty części np. lasu




• zanik

• dyssekcja (rozcinanie) - przecięcie np. lasu na dwa fragmenty przez np. ścieżkę, autostradę

• scalanie - łączenie fragmentów lasów przez nowy las (odwrotne do fragmentacji)

• rozwój - powiększanie się poszczególnych części

Zmiany destrukcyjne (podział):

• w trakcie przystosowania obszaru do pełnienia funkcji turystycznej

• w trakcie użytkowania turystycznego obszaru (w efekcie oddziaływań mechanicznych, chemicznych, biologicznych)

Oddziaływania:

• mechaniczne (fizyczne) np. chodzące osoby, stawiane budynki, jeżdżące auta

• chemiczne np. ścieki

• biologiczne np. wprowadzenie nowych gatunków, zniszczenie starych

• (techniczne) wywołane infrastrukturą techniczną

Rzeźba terenu:

• erozja i denudacja zboczy

• powstawanie mikroform rzeźby terenu (rynny i bruzdy ściekowe; wały przyścieżkowe; tarasy, misy i nisze wydeptywania; krawędzie degradacyjne)







wały przyścieżkowe rynna ścieżkowa

np. teren płaski masa 70 kg rozmiar buta”41” powierzchnia stopy 200cm²

nacisk na podłoże 0,35 kg/cm²

teren nachylony powierzchnia pięty 50 cm² nacisk na podłoże 1,4 kg/cm² (2-4 kg/cm²)

Budowa geologiczna:

• zagęszczenie gruntu w warstwach powierzchniowych

• zmniejszenie zdolności infiltracyjnych i retencyjnych gruntu

Gleby:

• zmiany właściwości fizycznych i chemicznych gleby (niszczenie górnych poziomów glebowych, zanik ektopróchnicy, zmniejszenie zasobów węgla i azotu w profilu glebowym)

Klimat:

• obniżenie jakości powietrza atmosferycznego; zagrożenie hałasem

• przyczyny: rozwój turystyki motorowej, brak centralnych instalacji grzewczych

Wody:

• zanieczyszczenie wód powierzchniowych i podziemnych; wzrost eutrofizacji

• przyczyny: nieuregulowana gospodarka wodno-ściekowa na obszarach turystycznych, rozwój turystyki motorowodnej, brak kultury turystycznej

Zwierzęta:

• płoszenie, zabijanie

• ograniczenie areału życiowego

• stre (obniżenie płodności, podrzucanie potomstwa → zmniejszenie populacji)

Roślinność:

• wycinanie

• wyrywanie

• zrywanie

• wyłamywanie, łamanie

• rozjeżdżanie

• wypalanie

• wygniatanie

• wydeptywanie - bardzo związane z turystyką i penetracją terenu

wydeptywanie

(wygniatanie)





przekształcanie roślinności (giną najpierw rośliny mniej odporne na wydeptywanie, potem bardziej)



↓

zniszczenie roślinności wzrost stopnia zagęszczenia gruntu warstw przypowierzchniowych


↓

zmniejszenie szybkości infiltracji wód gruntowych

↓

wzrost odpływu powierzchniowego

↓

rozwój procesów denudacyjnych

↓

zmiany właściwości fizycznych i chemicznych gleby

• zaśmiecenie, zanieczyszczenie terenu→ obniżenie estetyki terenu

Sposoby badania degradacji:

• analiza post factum (po fakcie) np. po zakończeniu sezonu badamy zmiany

• symulacja→ obszar badany przed i po wkroczeniu turysyki

• monitoring→ obserwujemy dane zjawisko w czasie jego trwania np. liczenie odwiedzających

Obserwacja ma służyć temu, by zareagować w odpowiedni sposób np. zamknięcie szlaku.

Przyczyny degradacji:

• niewłaściwa organizacja ruchu turystycznego np. zbyt często wysyłane grupy na dany teren

• nieodpowiednie zagospodarowanie turystyczne np. nie ma zejść do jeziora

• zbyt duża liczba odwiedzających - zbyt duża do możliwości przyjęcia turystów przez dany teren (prowadzi do przekroczenia tzw. pojemności rekreacyjnej)

• brak kultury turystycznej, niska świadomość ekologiczna

Pojemność (chłonność) rekreacyjna - maksymalna liczba osób, która może przebywać na danym terenie, podejmując preferowane przez siebie zachowania turystyczno-rekreacyjne i nie powodując uruchomienia procesów degradacyjnych.

Jak ją obliczyć → podejścia do obliczenia pojemności rekreacyjnej:

• wskaźnikowe - (negatywne, najważniejsze) opracowano ile osób powinno być na danym terenie np. na polu namiotowym (nie uwzględnia cech środowiska przyrodniczego)

• intuicyjne - niesformalizowane, nie prowadzi do jednoznacznych i porównywalnych wyników (w oparciu o zbadane cechy środowiska naturalnego)

• fitosocjologiczne (nauka o zespołach roślinnych) - charakter roślinności, rośliny wskazują nam odpowiednią liczbę; najbardziej odpowiednie podejście

Metoda A.A.Marsza (1972) o pojemności decyduje:

• wytrzymałość roślin na deptanie (największy wpływ)

• właściwości mechaniczne gruntu

• nachylenie terenu




N - bezwymiarowy wskaźnik pojemności rekreacyjnej

W - wytrzymałość roślin na deptanie

µ - wskaźnik właściwości mechanicznych gruntu

r - wskaźnik kąta nachylenia

Wytrzymałość roślin na deptanie:




P_m1 - % powierzchni zajętej przez gatunki odporne (>50 zdepnięć)

P_m2 - % powierzchni zajętej przez gatunki średnio odporne (49-10 zdepnięć)

P_m3 - % powierzchni zajętej przez gatunki nieodporne (9-1 zdepnięć)

P_bp - % powierzchni niepokrytej roślinnością

• gatunki odporne (>50 zdepnięć):

mniszek pospolity, koniczyna biała, babka zwyczajna, stokrotka, borówki

• gatunki średnio odporne (49-10 zdepnięć):

siewka drzew powyżej 1 roku np. sitowia, turzyce

• gatunki nieodporne (9-1 zdepnięć):

młode siewki drzew (do 1 roku), paprocie, porosty, rośliny wilgotnolubne (tzw. higrofilne), konwalie

Wskaźnik właściwości mechanicznych gruntu::

µ=1+(1-S_z) grunty sypkie S_z - stopień zagęszczenia

µ=1+S_p grunty spoiste S_p - stopień plastyczności

Wskaźnik kąta nachylenia terenu:

r=1-3tgα nachylenia 0-6%

r=1-4tgα nachylenia 7-12%

tereny o nachyleniu >12% → wyłącznie z użytkowania turystycznego

Pojemność rekreacyjna naturalna:


[osoby/ha]

Pojemność rekreacyjna całkowita (po elementarnym zainwestowaniu turystycznym):




Metoda obciążenie graniczne (Kostrowicki 1981) - średnia liczba osób, które poruszają się w ciągu 8 godzin po powierzchni o wielkości 1ha mniej więcej jednorodnego płata roślinności powoduje uruchomienie procesów degradacyjnych zmieniających trwale skład i strukturę zbiorowiska roślinnego.




O - obciążenie graniczne [os/ha]

N - współczynnik nachylenia terenu

S - współczynnik spoistości gruntu

W_ś - średnia wrażliwość runa na deptanie

Metoda Szeffier (1975):

S={k, N, t, S_d}

S - powierzchnia wydeptana

N - liczba wypoczywających

t - czas oddziaływania rekreacyjnego

S_d - powierzchnia dróg

k - współczynnik potencjalnej odporności jednostki krajobrazowej na deptanie


[ha/os]

Obliczanie liczby odwiedzających (wskaźnik odwiedzalności X_R):




a - liczba osób, które weszły na dany teren

d - liczba osób, które jednocześnie przebywały na danym terenie

t - czas obserwacji

S - powierzchnia

Wynik w [os/h/ha]

Wskaźnik wykorzystania:




X_R - liczba odwiedzających

P_RN - pojemność rekreacyjna naturalna

Wartość wskaźnika - strategie działania:

W_W=1 użytkowanie optymalne

W_W>1 konieczność ograniczania użytkowania

W_W<1 możliwa intensyfikacja użytkowania

Makroregion - Pojezierze Wielkopolskie = Pojezierze Wielkopolsko - Kujawskie.
Dzieli się na 7 mezoregionów:
- Równina Wrzesinińska
- Równina Inowrocławska
- Pojezierze Chodzieskie
- Pojezierze Kujawsie
- Pojezierze Gnieźnieńskie
- Pojezierze Poznańskie
- Poznański Przełom Warty


Pojezierze Poznańskie dzieli się na 8 mikroregionów:
- Równina Poznańska
- Równina Szamotulska
- Równina Opalenicka
- Równina Nowotomyska
- Wał Lwówecko - Rakoniewicki
- Wzgórza Owińsko - Kierskie
- Pojezierze Międzychodzko - Pniewskie
- Pojezierze Stęszewskie





4

---