PRZEBIEG ZARODKOWEGO

I PŁODOWEGO ROZWOJU

CZŁOWIEKA

UKŁAD ROZRODCZY

EMBRIOGENEZA

ROZWÓJ

Dwupłciowy

(digametyczny)

Jednopłciowy

(monogametyczny)

PARTENOGENEZA

W świcie zwierząt mogą być różne typy rozwoju

 Dotyczy ogromnej większości zwierząt
wielokomórkowych



rozwój zarodkowy rozpoczyna się od

połączenia komórki jajowej z plemnikiem

(

zapłodnienie

)

 Występuje w różnym stopniu i różnej postaci
u poszczególnych grup, z wyjątkiem ssaków



polega na rozwoju jaja bez zapłodnienia

 jaja rozwijające się bez zapłodnienia
przechodzą te same etapy rozwoju zarodkowego
co jaja wymagające zapłodnienia

UKŁAD ROZRODCZY

EMBRIOGENEZA

Embriogeneza jest procesem ciągłym, ale można w jej przebiegu wyróżnić kilka

etapów

• Bruzdkowanie

1

• Gastrulacja

2

• Organogeneza

3

Bruzdkowanie

1

UKŁAD ROZRODCZY

EMBRIOGENEZA

Bruzdkowanie to okres rozwoju zarodkowego, w którym na skutek wielokrotnych

podziałów mitotycznych z jednokomórkowej zygoty powstaje wielokomórkowy zarodek

 Komórka jajowa dzieli się na liczne komórki potomne (blastomery), stanowiące materiał

budulcowy dla przyszłych tkanek

 Pod koniec bruzdkowania zwalnia się tempo podziałów komórkowych –

stadium MORULI

 W końcowym okresie bruzdkowania zarodek osiąga

stadium BLASTULI

(obecność w

zarodku jamy zwanej pierwotną jama ciała –

blastocel

; komórki tworzące blastulę określa się

jako

blastomery

)

UKŁAD ROZRODCZY

EMBRIOGENEZA

Gastrulacja

2

Na etapie gastrulacji, powstają listki zarodkowe (warstwy zarodkowe), z których

różnicują się tkanki

 W pierwszej fazie gastrulacji komórki zarodka różnicują się w dwie warstwy:

 zewnętrzną –

ektodermę

 wewnętrzną -

endodermę

 Powstaje jama ograniczona endodermą –

gastrocel

(jama gastruli), prowadzi do niej

otwór, kontaktujący się ze środowiskiem zewnętrznym zwany

pragębą

(prostoma)

 Endoderma ograniczająca gastrocel i pragęba tworzą

prajelito

, strukturę, która stanowi

zawiązek przyszłego układu pokarmowego

 W drugiej fazie gastrulacji, pomiędzy ektodermą i endodermą powstaje trzecia i ostatnia –
środkowa warstwa zarodkowa,

mezoderma

 W okresie formowania się mezodermy pojawia się druga i ostania jama ciała, zawiązująca
się w formie parzystej – jama wtórna (

celoma

)

UKŁAD ROZRODCZY

EMBRIOGENEZA

Organogeneza

3

Organogeneza następuje po powstaniu warstw zarodkowych i jam ciała. Jest to ostatni

etap embriogenezy. W nim z warstw zarodkowych rozwijają się tkanki, a następnie

narządy (organy) i w końcu układy.

EKTODERMA

• Nabłonek jamy gębowej, odbytu,

gruczołów mlecznych, węchowy,
części oka i ucha

• Naskórek, wytwory komórek

naskórka: gruczoły skórne,
paznokcie, włosy

• Cewka nerwowa: rdzeń kręgowy,

szyszynka, część nerwowa przysadki,
niektóre nerwy

• Elementy szkieletu czaszki, opony

mózgowe, zwoje i nerwy
autonomiczne, nerwy czuciowe i
ruchowe

MEZODERMA

• Skóra właściwa
• Tkanka łączna
• Mięśnie
• Szkielet osiowy
• Większa część układu

moczowo-płciowego

• Układ limfatyczny

• Jelito przednie: jama

gębowa, gardziel

• Części ucha
• Tarczyca
• Grasica
• Układ oddechowy
• Jelito środkowe: wątroba.

Pęcherzyk żółciowy,
trzustka

• Jelito tylne: dolne części

układu moczowo-
płciowego

ENDODERMA

UKŁAD ROZRODCZY

EMBRIOGENEZA

UKŁAD ROZRODCZY

EMBRIOGENEZA

UKŁAD ROZRODCZY

EMBRIOGENEZA

Zarodek utrzymuje ścisłą łączność z organizmem matki za pomocą specjalnego narządu

-

ŁOŻYSKA

 poprzez łożysko zarodek zaopatrywany jest w niezbędne
materiały budulcowe, energetyczne, wodę i tlen

 przez łożysko odbywa się uwalnianie rozwijającego się zarodka
od metabolitów końcowych

 Łożysko jest również gruczołem wewnętrznego wydzielania.
Wytwarza gonadotropinę kosmówkową, testosteron,
progesteron i estrogeny

 Łożysko stanowi naturalną barierę immunologiczną, dzięki
której organizm matki wykazuje wybiórczą tolerancję na
antygenowo często obcy organizm płodu

UKŁAD ROZRODCZY

EMBRIOGENEZA

W czasie rozwoju zarodkowego wyodrębniają się struktury nie wchodzące w skład jego

ciała. Są to narządy pozazarodkowe –

BŁONY PŁODOWE

(mają znaczenie odżywcze i ochronne)

PĘCHERZYK ŻÓŁTKOWY

- W ścianie pęcherzyka żółtkowego rozwija się sieć naczyń krwionośnych pośrednicząca w
pobieraniu substancji odżywczych od matki

OWODNIA

- U ssaków powstaje jama owodni wypełniona płynem, co zapewnia zarodkowi wodne
środowisko rozwoju i chroni go przed urazami mechanicznymi

KOSMÓWKA

- Leży najbardziej obwodowo, styka się ze śluzówką macicy i wchodzi w skład łożyska. Jej wyrostki –
kosmki odgrywają zasadniczą rolę w procesie wchłaniania substancji odżywczych z krwi matki

OMOCZNIA

- Jej naczynia krwionośne wnikają do kosmówki z jednej strony, a do krążenia płodowego z
drugiej strony. Jej funkcją jest pośredniczenie w przekazywaniu di i od płodu metabolitów i
gazów oddechowych

UKŁAD ROZRODCZY

EMBRIOGENEZA

UKŁAD ROZRODCZY

EMBRIOGENEZA

UKŁAD ROZRODCZY

PORÓD

Ciąża u człowieka trwa około 280 dni (40 tygodni) od ostatniego krwawienia

miesięcznego do przyjścia na świat dziecka

(266 dni od chwili poczęcia)

Poród przebiega w trzech fazach

I FAZA

• Trwa około 12 godzin
• Skurcze macicy

przemieszczają płód w
kierunku szyjki macicy

• Szyjka macicy rozszerza się
• Pęka owodnia, uwalniając

ok. 1 l płynu owodniowego

II FAZA

• Trwa od 20 minut do

godziny

• Płód przechodzi przez

szyjkę macicy oraz pochwę

• Płód jest wyciskany na

zewnątrz dzięki skurczom
macicy oraz skurczom
powłok brzusznych

• Dziecko przychodzi na świat
• Skurcze macicy wyciskają

krew płodową z łożyska do
układu krwionośnego

III FAZA

• Trwa 10 – 15 minut
• Po urodzeniu dziecka,

łożysko odkleja się od
ściany macicy

• Skurcze macicy wyrzucają

łożysko i błony płodowe

UKŁAD ROZRODCZY

PORÓD

Podczas porodu podawane bywają hormony, które zwiększają siłę i częstość
skurczów macicy:



OKSYTOCYNA

 prostaglandyny

Czasami światło otworu między kośćmi miednicy, którędy przechodzi pochwa jest zbyt
wąskie i dziecko musi być wydobyte z jamy brzusznej za pomocą

cesarskiego cięcia

(przecięcie powłok brzusznych i ściany macicy)

Noworodek przystosowuje się do życia w nowym środowisku

 płuca rozszerzają się, podejmowana jest akcja oddechowa

 krew z prawej komory przepływa w zwiększonych ilościach przez naczynia płucne

 zaczyna funkcjonować własny układ pokarmowy

Przed narodzeniem płuca są częściowo zapadnięte, przewód tętniczy łączy
tętnicę płucną i aortę, pozwalając krwi omijać płuca w czasie krążenia
płodowego

UKŁAD ROZRODCZY

ROZWÓJ POSTNATALNY

Noworodek

1

Od urodzenia do czwartego tygodnia życia

Następują fizjologiczne przystosowania do samodzielnego życia:

 samodzielne oddychanie

 modyfikacje w układzie krążenia

 samodzielne trawienie pokarmu

 samodzielne wydalanie zbytecznych produktów przemiany materii

UKŁAD ROZRODCZY

ROZWÓJ POSTNATALNY

Niemowlęctwo

2

Od czwartego tygodnia do drugiego roku życia (do momentu opanowania
umiejętności chodzenia)

 szybki wzrost

 zaczynają się wyrzynać zęby mleczne

 rozwija się system nerwowy (mielinizacja)

 koordynacja ruchowa

 początek rozwoju mowy

UKŁAD ROZRODCZY

ROZWÓJ POSTNATALNY

Dzieciństwo

3

Od ukończenia dwóch lat do początku okresu dojrzewania

 szybki wzrost

 zęby mleczne powoli są zastępowane przez uzębienie stałe

 rozwój koordynacji nerwowo-mięśniowej

 rozwój mowy

 rozwój innych zdolności intelektualnych

UKŁAD ROZRODCZY

ROZWÓJ POSTNATALNY

Faza młodzieńcza

4

Od początku okresu dojrzewania (ok. 11 – 14 lat) do osiągnięcia dojrzałości

 wyraźne przyspieszenie wzrostu (skok pokwitaniowy)

 rozwój pierwszo- i drugorzędowych cech płciowych

 rozwój zdolności ruchowych i intelektualnych

 psychologiczne zmiany związane z dojrzewaniem

UKŁAD ROZRODCZY

ROZWÓJ POSTNATALNY

Dojrzałość

5

Od zakończenia okresu dojrzewania (ok. 20 lat) do wieku około 40 lat

 szczyt fizycznego rozwoju

 czas odpowiedzialnych decyzji (małżeństwo, obowiązki rodzicielskie, zdobycie

pozycji zawodowej)

 po 30 roku życia rozpoczynają się fizjologiczne zmiany związane z procesem

starzenia się

UKŁAD ROZRODCZY

ROZWÓJ POSTNATALNY

Wiek średni

6

Od 40 do około 65 roku życia

 trwają fizjologiczne procesy starzenia, prowadzące do menopauzy u kobiet i

fizycznych zmian u obu płci:

 siwienie włosów

 zmarszczki

 spadek wydolności fizycznej

 jest to okres w którym zaczynamy akceptować nieuchronność naszego przemijania

UKŁAD ROZRODCZY

ROZWÓJ POSTNATALNY

Starość

7

Od 65 lat aż do śmierci

 postępują fizjologiczne procesy starzenia

 utrzymanie homeostazy w obliczu stresu staje się szczególnie trudne

 śmierć często następuje w wyniku załamania się czynności układu sercowo-

naczyniowego lub immunologicznego