opanowanie umiejętności czytania wymaga odpowiedniej sprawności fizycznej, prawidłowego rozwoju mowy i dojrzałości umysłowej. Na dojrzałość umysłową wpływa zaś rozwój intelektualny, zdolność koncentracji uwagi i poziom percepcji. Prawidłowy rozwój mowy określany jest przez J. Malendowicz bardzo wąsko jako umiejętność prawidłowej artykulacji oraz opanowanie dostatecznego zasobu słów w słownictwie czynnym i biernym. W takim rozumieniu prawidłowy rozwój mowy oznacza tylko zdolność do prawidłowej substancja-lizacji wypowiedzi. Pominięty został aspekt treści i formy językowej budowanych przez dziecko wypowiedzi oraz aspekt rozumienia wypowiedzi słownych.
A. Brzezińska (1987) znacznie szerzej ujmuje warunki gotowości do nauki czytania. Uważa ona, że przygotowanie dziecka do nauki czytania obejmuje: 1) sferę procesów psychomotorycznych (funkcje analizatora wzrokowego, słuchowego, kinestetyczno-ruchowego, aparat artykulacyjny i sprawność manualną), 2) sferę procesów poznawczych (głównie myślenie, dla którego materiałem jest zasób pojęciowy dziecka), 3) sferę procesów emocjonalno-motywacyj-nych warunkujących nastawienie dziecka do nauki czytania.
Pomimo iż ujęcie Brzezińskiej ma charakter bardzo szeroki i podkreśla tak ważną sferę procesów emocjonalno-motywacyjnych, nadal wyraźnie nie docenia roli sprawności językowych.
Na podstawie opisanych powyżej przykładów różnych stanowisk czytelnik może się przekonać, że poglądy na istotę gotowości do nauki czytania nie są jednolite. Można doszukać się zgodności w zakresie wymagań dotyczących funkcji psychomotorycznych i procesów emocjonalno-motywacyjnych, najwięcej wątpliwości budzą jednak stanowiska wobec sfery procesów poznawczych, a głównie rozwoju mowy. Godne podkreślenia jest to, iż przebieg procesu opanowywania umiejętności czytania uzależniony jest nie tylko od indywidualnych cech dziecka, ale także od pewnych czynników zewnętrznych, takich jak na przykład metoda i jakość czytania.
Autorka książki reprezentuje stanowisko, że obok tak ważnych czynników wpływających na powodzenie w nauce czytania, jak rozwój sfery emocjo-nalno-społecznej, rozwój funkcji psychomotorycznych i intelektualnych, obok czynników zewnętrznych, jak jakość i warunki nauczania, niezwykle ważny i wymagający podkreślenia jest rozwój mowy dziecka. Warunkiem opanowania czytania jest bowiem prawidłowe ukształtowanie wszystkich jej składników. Oznacza to odpowiedni poziom zdolności rozumienia wypowiedzi słownych i ich budowania, czyli mówienia na podstawie języka. Wielu autorów podkreśla wagę prawidłowej wymowy, nie doceniana jest jednak umiejętność nadawania wypowiedziom prawidłowej formy językowej, a także kontrolowania treści. Umiejętności te bowiem stanowią najpełniejszy wyraz opanowania języka przez dziecko.
35