burzenia integracji informacji o różnej modalności (Bogdanowicz 1987, 1989; Fenczyn 1981,1982).

?.6.5. TEORIE POLIETIOLOGICZNE

Analiza poglądów przedstawionych powyżej sugeruje, że często to samo zjawisko uważano za dowód popierający dwie odmienne teorie etiologiczne, np. nieprawidłowy zapis EEG. Każda z przedstawionych teorii opiera się na wielu doniesieniach z badań, które mogą je potwierdzać, aczkolwiek brak jest dowodów rozstrzygających bezwzględną słuszność którejś' z nich. M. La Buda 1988) przytacza wyniki badań wskazujące na współistnienie wielu równorzęd­nych czynników etiologicznych warunkujących rozwojowe zaburzenia czytania na bliźniętach l- i 2-jajowych. Wykazały one, że 40 procent zaburzeń czytania u dzieci jest wywołane przez czynniki genetyczne, 35 procent uwarunkowane jest wpływem środowiska, a 25 procent zależy od doświadczenia indywidual­nego oraz od innych czynników losowych.

Interesującą koncepcję dotyczącą neurofizjologicznych przyczyn zaburzeń rozwojowych m.in. dysleksji rozwojowej, a także specyficznych zaburzeń mowy u dzieci, opracowali N. Geschwind i A. Galaburda (1985 a, 1985 b, 1985 c, Geschwind 1983, Galaburda 1983, 1985). Uwzględniają one wielo-przyczynowość rozwojowych specyficznych zaburzeń czytania (por. Denckla 1987). Badacze ci stwierdzają, iż:

A. Mózg człowieka cechuje asymetria w strukturze i funkcjonowaniu; szczególnie istotna jest lateralizacja funkcji poznawczych.

B. Asymetria strukturalna i funkcjonalna kształtuje się już w życiu płodo­wym, w fazie fetalnej.

C. U podstaw wyżej opisanej specjalizacji półkulowej mózgu dorosłego człowieka leżą wpływy genetyczne oraz wpływy środowiskowe, szczególnie z wczesnej fazy życia płodowego — jak twierdzi A. Galaburda (1983, s. 51) — między 16 a 24 tygodniem życia.

D. Z badań cytoarchitektonicznych mózgów dyslektyków wynika, że posia­dają oni morfologiczne zmiany w korze lewej półkuli w okolicach związanych z mową. Zmiany te powstały najprawdopodobniej wskutek nieprawidłowej mi­gracji komórek do poszczególnych warstw kory mózgowej w okresie kształto­wania się warstwowej budowy kory, czyli do ok. 6 miesiąca życia płodowego.

E. W niektórych przypadkach w okresie prenatalnym lewa półkula doj­rzewa wolniej niż prawa i to zwolnienie zauważalne jest przeważnie u chłop­ców. N. Geschwind (1983) uważa je za skutek wpływu hormonu testosteronu. Gdy tzw. „efekt testosteronu" jest nadmierny, występuje opóźnienie dojrzewania i zaburzenie formowania pewnych rejonów lewej półkuli mózgu.

63

---