BUDOWA I FUNKCJE MÓZGU CZŁOWIEKA

Moją pracę zacznę od budowy mózgu, którą można porównać do komputera, przez niektórych zresztą nazywanego „biologicznym komputerem”. Jest jednak o wiele bardziej skomplikowany niż największy komputer, choć mieści się bez trudu pod niewielką czaszką.

Składa się z ponad 10 miliardów mikroskopijnych neuronów, czyli komórek nerwowych. Neuron jest zaopatrzony w dwojakiego rodzaju wypustki. Krótkie, które występują w większej ilości - to dendryty przekazujące impulsy (informacje) do komórki, natomiast jeden długi, rozgałęziający się na końcu akson (neuryt) przenosi „wiadomości” wysyłane poprzez komórkę nerwową do innej komórki. Każdy nauron składa się z ciała zawierającego jądro oraz odchodzących z ciała licznych, długich i cienkich wypustek. Ciała komórek nerwowych występują w grupach, czyli ośrodkach, z których każdy pełni wyspecjalizowaną funkcję, na przykład wzroku, mowy czy kontroli mięśni. Komórki nerwowe tworzą „szarą istotę” mózgu. Zwane są one tak dlatego, że ciemnieją pod wpływem pewnych barwników leczniczych. Wyrostki komórek są ściśle połączone ze sobą w skomplikowany i złożony system telegraficzny, obejmujący włókna nerwowe zawierające „białą istotę mózgu” (która nie wchłania barwnika).

Poniższy rysunek przedstawia budowę neuronu:

Ludzki mózg jest miękką, szaroróżową tkanką w kształcie olbrzymiego orzecha włoskiego o mocno pofałdowanej i pomarszczonej powierzchni. Mózg dorosłego mężczyzny waży około 1350 g, a kobiety 1200 g tj. około 2% całkowitej wagi ciała. Mózgowie noworodków płci męskiej waży 340g a u noworodków żeńskich 330g .
Masa i wielkość mózgowia podlegają dużym wahaniom osobniczym.

Mózg znajduje się w czaszce. Otoczony jest trzema oponami ( od zewnątrz twardą, pajęczą, miękką”), między którymi znajduje się płyn mózgowo-rdzeniowy. Płyn ten pełni funkcję ochronną i odżywczą. Jest to płyn wypełniający przestrzeń między oponą miękką a oponą pajęczą (jama podpajęczynówkowa ). Płyn ten wypełnia jamę podpajęczynowkową mózgu, rdzenia kręgowego oraz komory mózgu. Wytwarzany jest w splotach naczyniówkowych komór bocznych mózgu. Jego zadaniem jest ochrona mózgowia i rdzenia kręgowego przed wstrząsami mechanicznymi i urazami.

Mózg tworzy pięć podstawowych części:
a) KRESOMÓZGOWIE - tworzy półkule mózgowe, które są ważną częścią mózgu.
Wyróżniamy półkulę prawą i lewą, oddzielone są podłużną szczeliną. Każda półkula podzielona jest przez bruzdy na cztery płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy, potyliczny. Półkule od strony zewnętrznej są korą mózgową jak już wcześniej wspomniałem jest to tak zwana istota szara , a ich wnętrze tworzy istota biała, składająca się z mielinowych aksonów, komórek neuronowych ułożonych w wiązki.
b) KORA MÓZGOWA - jest pofałdowana i podzielona funkcjonalnie na trzy rejony: pola czuciowe, pola ruchowe, pola kojarzeniowe. W korze mózgowej znajdują się liczne ośrodki odpowiedzialne za różne funkcje. W płacie potylicznym są ośrodki wzrokowe. W płacie skroniowym ( nad uchem ) są ośrodki słuchowe. W płacie czołowym znajdują się ośrodki termiczne oraz mechaniczne. Kora mózgowa posiada ośrodki wyższych czynności mózgowych takich jak : Ośrodek pamięci, świadomości, pisania, kojarzenia, myślenia. W istocie białej mózgu są włókna neuronowe, które tworzą połączenia między ośrodkami komórkowymi a innymi częściami układu nerwowego. Pasmo istoty białej łączące obie półkule mózgowe nazywane jest ciałem modzelowatym lub spoidłem wielkim.
c) MIĘDZYMÓZGOWIE - tworzy wzgórze i podwzgórze. Wzgórze przekazuje impulsy czuciowe i ruchowe do kory mózgowej. Ułożone niżej podwzgórze stanowi ośrodek regulujący pracę narządów wewnętrznych. W tej części znajdują się gruczoły dokrewne: przysadka i szyszynka oraz ośrodki: głodu, sytości, termoregulacji, pragnienia, agresji oraz pobudliwości seksualnej.
d) ŚRÓDMÓZGOWIE - tutaj przekazywane są z narządów zmysłów wrażenia słuchowe oraz wzrokowe. W tej części mózgu znajdują się ośrodki regulujące postawę oraz tonus mięśni.
e) MÓŻDŻEK- podobnie jak kresomózgowie, jest podzielony na dwie półkule. Pokryty substancją szarą i licznymi bruzdami. Jest drugą pod względem wielkości częścią mózgu. Odpowiada ona za koordynacje mięśniową i ruchową, znajdują się tutaj ośrodki równowagi.

Następnym elementem, który opiszę jest rdzeń przedłużony nazywamy zamózgowiem. Znajdują się w nim ośrodki odruchów bezwarunkowych. Ta właśnie część kontroluje takie czynności jak: pracę serca, proces wymiany gazowej, kichanie, kaszel i wydzielanie potu. Rdzeń przedłużony, śródmózgowie i międzymózgowie tworzą pień mózgu - wydłużoną część która stanowi podstawę, na której opiera się cały mózg.
Wewnątrz mózgu znajdują się dwa układy pełniące funkcje pobudzające:
1) Układ siatkowy - jest to skomplikowany szlak nerwowy w pniu mózgu, docierają do niego informacje z rdzenia kręgowego. Komunikuje się z korą mózgową przez skomplikowane obwody nerwowe. Jego rolą jest pobudzenie gotowości czynności wielu obszarów kory mózgowej. Układ ten odpowiedzialny jest za utrzymywanie stanu świadomości, czuwania oraz koncentracje uwagi.
2) Układ limbiczny - jest elementem mózgu i międzymózgowia. Wpływa on na emocjonalne, aspekty zachowań takich jak zachowanie seksualne, rytmy biologiczne, odczuwanie przyjemności, obawa przed karą. Układ ten wpływa też na wzmożenie aktywności.
Kolejną częścią jest przysadka mózgowa - jest to gruczoł będący pod kontrolą podwzgórza, pełni role nadrzędną w stosunku do pozostałych gruczołów dokrewnych, produkuje hormony tropowe.
Połączenia między ciałem, a mózgiem polegają na krzyżowaniu się włókien, w wyniku którego prawa połowa mózgu dysponuje lewą częścią ciała a lewa - prawą. Polegają również na odwróceniu czynności- najwyższe okolice kory mózgowej kierują najniżej położonymi częściami ciała. Znaczna większość ludzi jest praworęcznych ( ok. 90%), u tych ludzi rozwinięta lepiej jest półkula lewa.

Poniższy rysunek przedstawia budowę mózgu:

Mózg jest główną jednostką kontrolną i centrum zarządzania organizmu. Funkcjonuje jak centralka telefoniczna: zajmuje się informacjami napływającymi z oczu, uszu, nosa, języka i skóry oraz przekazuje inne sygnały do mięśni i gruczołów. Spełnia także funkcję komputera przetwarzając i magazynując dane. Jednak mózg potrafi coś więcej niż po prostu manipulować danymi. Jest siedliskiem naszych uczuć, pragnień i ambicji, jest też ośrodkiem powstawania myśli i idei. Najważniejsze funkcje, które można wymienić to: sterujące, nadzorcze działanie, homeostaza organizmu (m.in. częstość akcji serca, ciśnienie tętnicze krwi, równowaga wodno-elektrolitowa, temperatura ciała), a także wyższe funkcje nerwowe czyli funkcje poznawcze, popędowe, pamięć i uczenie się.

W mojej pracy tylko pokrótce przedstawiłem budowę i funkcje mózgu, próba zrozumienia jak działa mózg to największe wyzwanie, przed którym obecnie stoi nauka i chyba najbardziej fascynująca intelektualna przygoda ludzkości.

---