ZATWIERDZAM: Bolesławiec,.

Z-ca dowódcy baterii

PLAN- KONSPEKT

do przeprowadzenia zajęć z łączności

z w dniu r.

I. TEMAT:2 Wybór miejsca i zasady rozmieszczenia elementów łączności w terenie.

II. CELE ZAJĘĆ:

• Zapoznać szkolonych z wyborem miejsca i zasadami rozmieszczenia elementów łączności w terenie.

III. FORMA: zajęcia teoretyczne

IV. CZAS: 2 x 45min

V. MIEJSCE: świetlica

VI. ZAGADNIENIA:

1-Wybór miejsca i zasady rozmieszczenia elementów łączności w terenie.

VII. WSKAZÓWKI ORGANIZACYJNO-METODYCZNE:

• Przestudiować materiały do zajęć

• Przygotować Plan Konspekt

• Zajęcia będą prowadzone całością pododdziału

• Zajęcia prowadzone bez użycia środków pozoracji pola walki.

VIII. LITERATURA:

- M. Kielar, Łączność i tajne dowodzenie w pododdziałach artylerii, WSO im. gen. J. Bema, Toruń 1992

IX. ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWO-TECHNICZNE:

- załącznik nr 1

X. ORGANIZACJA ZAJĘĆ:

1 grupa szkoleniowa (całością)

XI. WARUNKI BEZPIECZEŃSTWA:

Nie dotyczy

12. INNE (DODATKOWE)

Nie dotyczy

13. WPROWADZENIE W SYTUACJĘ TAKTYCZNĄ

Nie dotyczy

XIV. PRZEBIEG ZAJĘĆ:

CZĘŚĆ WSTĘPNA: 3 min.

1. przyjmuje meldunek o gotowości do zajęć

2. podaję temat i cel zajęć

3. podaję zagadnienia i czas

4. podaję organizację zajęć.

CZĘŚĆ GŁÓWNA: 40 min.

LP	ZAGADNIENIA I CZAS	CZYNNOŚCI
				KIEROWNIKA	SZKOLONYCH
1	ZAG.1 Wybór miejsca i zasady rozmieszczenia elementów łączności w terenie. Czs 40min	Zagadnienie realizuję całością pododdziału osobiście na podstawie załącznika nr 1. Odpowiadam na pytania uczestników zajęć. Nakazuje zwrócenie szczególnej uwagi na najważniejsze treści przekazywane szkolonym.	Słuchają, zadają pytania, notują najważniejsze treści

CZĘŚĆ KOŃCOWA: 2 min.

• omawiam zajęcia

• podaję termin i temat kolejnych zajęć

Załączniki:

nr1 Rozmieszczenie radiostacji UKF małej mocy w terenie

OPRACOWAŁ:

…………………………….

Załącznik nr1

Rozmieszczenie radiostacji UKF małej mocy w terenie

Wybór miejsca do rozmieszczenia radiostacji w terenie należy dokonywać na podstawie prawidłowej oceny wpływu nierówności powierzchni ziemi /góry, pagórki, wąwozy/ na rozprzestrzenianie się fal ultrakrótkich, rodzajów gleby, pokrycia terenu /zalesienie, zabudowania i pojedyncze przedmioty terenowe/, obecności zbiorników wodnych, a także pory roku.

Struktura i wilgotność gleby

Obszar terenu na odcinku trasy radiowej /tj. terenu między korespondującymi radiostacjami/ wywiera znaczny wpływ na zasięg łączności. Główną rolę w tym zakresie odgrywają jednak obszary znajdujące się bezpośrednio wokół korespondujących radiostacji. Są to jakby tereny „startu” i „lądowania” fal radiowych. Wpływ pozostałej części trasy na rozprzestrzenianie się fal radiowych jest znacznie mniejszy. Ogólnie biorąc zasięg radiostacji, a więc niezawodność i jakość ultrakrótkofalowej łączności radiowej, wzrasta wraz ze wzrostem wilgotności gleby, a maleje w warunkach gruntu suchego. Pojęcie wilgotności gruntu jest umowne i dotyczy nie tyle rzeczywistej wilgotności gleby, ile stopnia tłumienności fal radiowych, a zatem obrazuje zasięg radiostacji ultrakrótkofalowych.

Utrzymując łączność radiową za pomocą radiostacji UKF w dużych masywach leśnych, w terenie średnio ukształtowanym, odkrytym, suchym, zimą, w terenie, na którym znajdują się duże zamarznięte zbiorniki wodne i który jest pokryty śniegiem, należy się liczyć z tym, że zasięg radiostacji może być 2-3 krotnie mniejszy niż w sprzyjających warunkach terenu „wilgotnego”. Jest to zjawisko naturalnego wpływu na rozprzestrzenianie się fal radiowych. W tych warunkach w celu zapewnienia niezawodnej łączności należy maksymalnie zbliżać do siebie korespondentów, stosować anteny promieniowe, a do anten prętowych - przeciwwagi oraz organizować retranslację lub pośredniczenie przekazywanych wiadomości.

Rozmieszczając radiostacje w terenie /radiostacje na pojazdach/ należy unikać zamarzniętych zbiorników wodnych. W żadnym wypadku nie można rozmieszczać radiostacji na pokrywie lodowej, lecz na brzegu i w odległości nie mniejszej niż 100-300 m od zamarzniętego lustra wody. Należy dążyć do rozmieszczenia radiostacji w terenie odpowiadającym przynajmniej warunkom terenu „średnio wilgotnego”.

Rozmieszczenie radiostacji UKF małej mocy w terenie średnio-urozmaiconym

Fale ultrakrótkie w zasadzie rozprzestrzeniają się prostoliniowo. Oznacza to, że łączność radiowa będzie trwała tylko wtedy, gdy między antenami korespondujących radiostacji będzie zapewniona widoczność optyczna. W terenie średnio urozmaiconym wyniosłość terenu może stanowić przeszkodę w uzyskaniu takiej widoczności. Wypływa stąd praktyczny wniosek, że w celu uzyskania niezawodnej łączności należy umieszczać radiostacje na szczytach wzniesień lub na ich zboczach od strony korespondenta. Jeżeli dowódca w celu zamaskowania swego stanowiska znajduje się u podnóża wzgórza, to pracę radiową można organizować z punktu wydzielonego.

W razie niedogodnego rozmieszczenia radiostacji /u podnóża zbocza przeciwległego do korespondenta/ zasięg radiostacji może zmaleć dwukrotnie i więcej; może nawet nastąpić całkowita utrata łączności radiowej. Fakt ten tłumaczy się powstawaniem „cienia” radiowego za wzniesieniami terenu co jest spowodowane małą możliwością „uginania się fal ultrakrótkich.

Zasada prostoliniowego rozprzestrzeniania się fal ultrakrótkich wykazuje jednak pewne odchylenia. W pewnych sprzyjających ku temu okolicznościach fale ultrakrótkie, zwłaszcza dolnego pasma tego zakresu „opływają” przeszkody terenowe. Istnieje więc możliwość utrzymania łączności radiowej między radiostacjami, których anteny nie są bezpośrednio widoczne.

Trudno jednak w sposób zdecydowany określić, kiedy taka możliwość zaistnieje. Dlatego w nie sprzyjających warunkach terenowych w celu uzyskania trwałej łączności korespondenci muszą szukać takiego miejsca w terenie, gdzie odbiór sygnałów radiowych będzie najlepszy.

W tym celu należy w danym rejonie przemieszczać radiostację /lub pojazd z radiostacją/ co kilka, kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt metrów, aż do uzyskania dobrej słyszalności. Sposoby rozmieszczenia radiostacji UKF małej mocy w terenie średnio urozmaiconym przedstawiono na rysunku 2.20.

Rys. 2.20. Sposoby rozmieszczenia radiostacji UKF małej mocy w terenie średnio urozmaiconym: a/ radiostacja UKF z anteną prętową; b/ radiostacja UKF z anteną promieniową.

Zjawisko „cienia” radiowego /będącego wynikiem prostoliniowego rozchodzenia się fal ultrakrótkich/ występuje również w razie umieszczenia radiostacji w wąwozach, okopach, większych zagłębieniach terenowych itp. Obszar „cienia” radiowego nie wypełnia jednak całego zagłębienia terenowego. Znajduje się on przede wszystkim przy zboczu zbliżonym do korespondenta i jest tym większy, im głębszy i węższy jest wykop lub wąwóz, bardziej strome zbocza i krótsza fala /większa częstotliwość/.

Dlatego jeżeli radiostacja /wóz bojowy z radiostacją/ musi się znajdować w wąwozie lub głębokim wykopie, należy ją umieścić na stronie zbocza przeciwnej w stosunku do korespondenta i możliwie blisko górnej krawędzi. Niewłaściwe rozmieszczenie radiostacji/ strefie „cienia” radiowego/ może wpłynąć na 2-3 krotne zmniejszenie jej zasięgu lub spowodować całkowitą utratę łączności radiowej.

Sposoby rozwinięcia radiostacji UKF małej mocy w wąwozie przedstawiono na rysunku 2.21.

Rys. 2.21. Sposoby rozwinięcia radiostacji UKF małej mocy w wąwozie:

a/ radiostacja UKF z anteną prętową;

b/ radiostacja UKF z anteną promieniową

Rozmieszczenie radiostacji w lesie

Obszary leśne, jeśli nawet zajmują do 80% terenu między korespondującymi radiostacjami, praktycznie mało wpływają na zasięg łączności radiowej. Decydujący wpływ lasu na tę łączność obserwuje się wówczas, gdy obie lub jedna z korespondujących radiostacji umieścimy na skraju lasu lub w jego głębi. Rozmieszczając radiostację w głębi lasu należy się liczyć z dużym pochłanianiem energii elektromagnetycznej. Może to spowodować dwu, a nawet trzykrotne zmniejszenie zasięgu radiostacji w porównaniu z terenem otwartym.

Jeśli w gęstym lesie jest umieszczona tylko jedna z korespondujących radiostacji, to zasięg łączności na tym kierunku radiowym może się zmniejszyć 1.5-2 krotnie. Masywy leśne wywierają taki wpływ na zasięg łączności radiowej, jaki został określony w odniesieniu do gruntu „suchego. Nawilgocenie drzew, poszycia i gruntu w lesie /podczas obfitego deszczu, wiosennych roztopów, jesienią/ wpływa na dalsze pogorszenie warunków łączności. Zasięg łączności radiowej może zmaleć wówczas 3-4 krotnie w porównaniu z warunkami sprzyjającymi. Taki las należy zaliczyć do gruntu „bardzo suchego”.

Z powyższego wynika, ze niekorzystnie jest rozmieszczać w lesie radiostacje ultrakrótkofalowe. Praktyka wykazuje, że w celu uniknięcia ujemnego wpływu lasu na zasięg łączności radiowej należy radiostacje umieszczać nie bliżej niż 500 metrów od skraju lasu.

Jeżeli radiostacje rozmieści się na skraju lasu, na niewielkich polanach, w rzadkim lesie oraz w grupach drzew i krzewów, warunki utrzymania łączności będą utrudnione. Na skutek skomplikowanych zjawisk interferencji i wielokrotnych odbić fali radiowej od poszczególnych drzew wytwarzają się „wysepki” dobrego odbioru i „strefy” ciszy. Jedynym praktycznym sposobem zapewnienia niezawodnej łączności w tych warunkach jest znalezienie „wysepki” /obszaru/ dobrego odbioru sygnałów korespondenta. W tym celu należy przesuwać radiostację /wóz bojowy/ co kilka metrów w różne strony aż do skutku. Sposób rozmieszczenia radiostacji UKF małej mocy w lesie przedstawiono na rysunku 2.22.

Rys. 2.22. Sposoby rozmieszczenia radiostacji w lesie: a/ w głębi lasu - łączność stabilna; b/, c/ na skraju polany i lasu - przesuwając radiostację, poszukuje się punktu odbioru korespondenta

Rozmieszczenie radiostacji w osiedlach

Utrzymując ultrakrótkofalową łączność radiową w osiedlach należy się liczyć z dwoma ujemnymi zjawiskami: pochłanianiem oraz dyfrakcją /załamywaniem, rozpraszaniem/ energii elektromagnetycznej. Wszystkie budowle, zwłaszcza konstrukcje żelbetowe i stalowe pochłaniają energię fal, osłabiają poziom sygnału, a zatem zmniejszają zasięg łączności radiowej. Rozmieszczenie radiostacji w pobliżu tych budowli może zmniejszyć zasięg łączności 1.5-2 krotnie.

Ze zjawiskiem pochłaniania energii elektromagnetycznej w osiedlach łączy się także zjawisko odbicia i rozpraszania tej energii. Wypadkowa obu tych zjawisk może mieć bardzo różnorodne wielkości. W wyniku zjawiska odbicia fal, za dużymi budynkami o konstrukcji żelbetowej może powstać strefa „cienia” radiowego. Aby zapobiec obu tym zjawiskom, trzeba umieszczać radiostacje możliwie wysoko i tak, aby od strony korespondenta nie było większych przeszkód. W budynkach należy więc rozmieszczać radiostacje na górnych piętrach i w taki sposób, aby okna /drzwi/ znajdowały się od strony korespondenta.

Jeżeli zaistnieje konieczność umieszczenia radiostacji w piwnicy budynku, to można zastosować antenę promieniową i rozwinąć ją możliwie jak najwyżej. W innym wypadku, zależnie od typu radiostacji, można zastosować pracę z punktu wydzielonego, który instaluje się u dowódcy w piwnicy, a radiostację rozmieszcza się na górnym piętrze budynku. Sposoby rozmieszczania radiostacji w budynkach przedstawiono rysunku 2.23.

Rys. 2.23. Rozmieszczenie radiostacji UKF w budynkach z różnymi antenami:

a/ podwyższonej o 4 kolanka /kombinowana/; b/ prętowej; / promieniowej.

Jeżeli wykorzystuje się pokładowe radiostacje wozów bojowych, miejsce postoju wozu należy wybierać tak, aby uniknąć "cienia" radiowego i mieć w stronę korespondenta otwartą przestrzeń. Praktycznie rzecz biorąc, trzeba manewrować pojazdem i wybierać takie miejsce, w którym istnieją najlepsze warunki odbioru korespondenta. Najczęściej będą to place, skwery, ulice o mniejszej zabudowie itp.

---