Lista płac bez tajemnic

Stan prawny na 1 marca 2006 r.

Barbara Wróbel-Trzeciak - adwokat

Małgorzata Chmielewska - specjalista ds. kadr i płac

WYŚLIJ PYTANIE

[e-mail]

Z napływających do redakcji sygnałów wiemy o poważnych trudnościach pojawiających się przy prowadzeniu listy płac. Niejednokrotnie mają one charakter nie tylko rachunkowy, ale dotyczą też samych zasad naliczania rozmaitych składników wynagrodzenia i prawidłowego nimi dysponowania. Odpowiadając na te sygnały, przekazujemy do rąk naszych Czytelników szczegółowy praktyczny poradnik. W kolejności podyktowanej systematyką listy płac zajmujemy się przychodami opodatkowanymi: wynagrodzeniem zasadniczym, nadgodzinami, wynagrodzeniem dodatkowym, chorobowym, wreszcie składkami na ubezpieczenia społeczne.

Każdy z rozdziałów zawiera krótki teoretyczny opis omawianego zagadnienia oraz liczne przykłady, które ułatwią praktyczne zrozumienie sposobów wyliczenia poszczególnych elementów listy płac. W publikacji znajdziecie Państwo również wypełnioną przykładową listę oraz formularze stanowiące niezbędny załącznik do dokumentacji płacowej. Położyliśmy przy tym nacisk na praktyczne aspekty prezentowanej problematyki, zwłaszcza na techniczne i szczegółowe wyliczenia. W ten sposób powstało swoiste użytkowe kompendium, do którego możecie Państwo sięgać przy rozwikływaniu pojawiających się życiowych problemów. Lektura „Poradnika” z pewnością pomoże Państwu w rozwiązywaniu spraw pojawiających się w codziennej pracy i ułatwi prawidłowe prowadzenie dokumentacji w firmie.

Wynagrodzenie ze stosunku pracy

Na wynagrodzenie za pracę składają się elementy stałe i zmienne, uzasadnione zróżnicowaniem wykonywanych czynności, właściwościami czy warunkami, w jakich są wykonywane. Zawsze są jednak zgodne z zasadą równego traktowania pracowników w zakresie ich wynagradzania. Składniki wynagrodzenia, które otrzymuje dany pracownik, muszą być wyraźnie określone w umowie o pracę lub w obowiązującym regulaminie wynagradzania.

Wynagrodzenie zasadnicze

Wynagrodzenie zasadnicze jest podstawowym składnikiem systemu wynagradzania. Jest wypłacane co najmniej raz w miesiącu w stałym, ustalonym z góry terminie. Wynagrodzenie zasadnicze ma swoje źródło w przyjętym u danego pracodawcy systemie wynagradzania:

• czasowego,

• akordowego,

• prowizyjnego.

Wynagrodzenie czasowe wynika z efektywnego czasu pracy oraz kategorii zaszeregowania pracownika i może być określane w stawce miesięcznej lub godzinowej. System wynagradzania w stałej stawce miesięcznej powoduje konieczność przekwalifikowania każdego pracownika do określonej grupy płacowej w tabeli płac, opracowanej na podstawie obowiązującego regulaminu wynagradzania, układu zbiorowego lub innego aktu prawa pracy. Tabele płac nie wskazują sztywnych stawek wynagradzania, ale tzw. widełki wynagradzania, czyli dolną i górną granicę wynagrodzenia dla danej grupy zaszeregowania.

System wynagradzania w stawce godzinowej ustalany jest na podobnych zasadach, jak wynagrodzenie miesięczne, z tą różnicą, że wynagrodzenie według stawki godzinowej będzie inne w poszczególnych miesiącach, w zależności od liczby godzin przepracowanych przez pracownika w danym miesiącu.

Wynagrodzenie akordowe opiera się na efektach pracy i jest uzasadnione specyficzną organizacją pracy u pracodawcy lub na konkretnym stanowisku pracy. W systemie akordowym wysokość wynagrodzenia jest uzależniona od wydajności pracy pracownika lub zespołu pracowników w określonej jednostce czasu oraz stawek płac wynikających z kategorii zaszeregowania. Wyróżniamy następujące rodzaje akordu:

• prosty lub zryczałtowany,

• indywidualny lub zespołowy,

• progresywny lub degresywny.

Szczególnym przypadkiem jest wynagrodzenie dla młodocianych w okresie nauki zawodu. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz.U. nr 60, poz. 278 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2005 r. nr 53, poz. 472), wynagrodzenie dla młodocianych ustala się procentowo w stosunku do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale.

Wynagrodzenie prowizyjne uzależnia wysokość wynagrodzenia od wielkości obrotu uzyskanego przez pracownika w danym okresie rozliczeniowym. Ten rodzaj wynagrodzenia nie ma określonej górnej granicy, a jedynie stawkę należnej pracownikowi prowizji. Pracownik mający tylko wynagrodzenie prowizyjne, który w danym miesiącu nie zarobił prowizji, musi mieć zagwarantowane od pracodawcy wynagrodzenie w wysokości minimalnego wynagrodzenia.

Jeśli wynagrodzenie zasadnicze jest określone stawką miesięczną, godzinowa stawka wynagrodzenia stanowi iloczyn miesięcznej stawki wynagrodzenia i liczby godzin przypadających do przepracowania w miesiącu.

Wynagrodzenie dodatkowe

Wynagrodzenie dodatkowe stanowi składnik wynagrodzenia zasadniczego uzależniony od indywidualnych właściwości lub warunków wykonywanej pracy, kwalifikacji zawodowych pracownika oraz takich dodatków, jak nagrody, premie, deputaty.

Wynagrodzenie dodatkowe może być wypłacane stale lub okresowo, może mieć też charakter jednorazowy lub być wypłacane w nieregularnych przedziałach czasowych. Podział dodatków na stałe, okresowe, jednorazowe czy nieregularne ma znaczenie dla ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za urlop oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. nr 2, poz. 14 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2003 r. nr 230, poz. 2290) - dalej: rozporządzenie urlopowe. Z podstawy obliczania wynagrodzenia za urlop wyłącza się jednorazowe i nieperiodyczne wypłaty za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcia.

Dodatek funkcyjny przysługuje pracownikom na stanowiskach kierowniczych, związanych z zarządzaniem i kierowaniem zespołem osób. Ma on charakter stały i okresowy. Wysokość dodatków funkcyjnych określają przepisy regulujące zasady wynagradzania poszczególnych kategorii pracowników w zależności od ich zaszeregowania w tabeli płac.

Dodatek za wysługę lat przysługuje pracownikom w zależności od przepracowanego stażu. Ma on charakter stały i okresowy. Umowa o pracę lub regulamin wynagradzania obowiązujący u danego pracodawcy powinien określać, czy dodatek ten przysługuje pracownikowi tylko za dni, kiedy otrzymuje wynagrodzenie, czy również za dni nieobecności w pracy spowodowane chorobą, za które otrzymuje wynagrodzenie chorobowe lub zasiłek z ubezpieczenia społecznego. Wysokość dodatku wynosi od 5% po 5 latach pracy i wzrasta o 1% za każdy rok pracy, aż do osiągnięcia 20% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego po 20 i więcej latach pracy.

Dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje pracownikom tylko za czas wykonywania pracy ponad normy czasu pracy ustalone ustawą z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2005 r. nr 167, poz. 1398).

Za pracę w nadgodzinach pracownikowi przysługuje dodatek w wysokości:

• 100% wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w nocy, w niedzielę i święta, niebędące dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym rozkładem czasu pracy, a także przypadających w dniu wolnym od pracy, udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w święto, będące dla pracownika dniem pracy zgodnie z obowiązującym rozkładem czasu pracy,

• 50% wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w dni powszednie oraz w niedziele i święta będące dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym rozkładem czasu pracy.

Podstawą do wyliczenia omawianego dodatku jest wynagrodzenie wynikające z osobistego zaszeregowania określonego stawką miesięczną lub godzinową. W przypadku obowiązywania u danego pracodawcy wynagrodzenia akordowego czy prowizyjnego, podstawą do wyliczenia dodatku będzie 60% tego wynagrodzenia.

Dodatek za pracę w godzinach nocnych przysługuje pracownikom, którzy pracują w porze nocnej (tj. pracują 8 godzin pomiędzy 21.00 a 7.00) co najmniej 3 godziny na dobę lub jeżeli co najmniej 1/4 czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną. Dodatek ten może mieć charakter stały, okresowy lub nieregularny. Dodatek za każdą godzinę pracy w porze nocnej wynosi 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia.

Dodatek za pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia, szczególnie uciążliwych lub niebezpiecznych przysługuje pracownikowi, który narażony jest na działanie szkodliwych czynników, które mogą w dłuższym czasie spowodować obniżenie sprawności fizycznej i psychicznej lub zmianę w stanie zdrowia skutkującą chorobą zawodową. Dodatek ten może mieć charakter okresowy lub nieregularny. Dodatek przyznawany jest za każdą godzinę przepracowaną w warunkach uznawanych za szkodliwe, przy czym pracodawca powinien określić liczbę godzin, jaką pracownik musi przepracować w warunkach szkodliwych, aby miał prawo do dodatku.

EKSPERT RADZI

Ubezpieczenie wypadkowe

Pracodawca, który zatrudnia pracowników do pracy w szczególnie trudnych warunkach, musi liczyć się z obowiązkiem finansowania składki na ubezpieczenie wypadkowe, w wysokości od 0,4% do 8,12%, w zależności od liczby wypadków przy pracy oraz liczby chorób zawodowych stwierdzonych u danego pracodawcy (rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (Dz.U. nr 200, poz. 1692 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2002 r. nr 203, poz. 1720).

Dodatek specjalny przysługuje pracownikom z tytułu trudnych warunków pracy lub z tytułu wykonywania dodatkowych zadań. Ma on charakter okresowy. Zasady wypłacania tego dodatku oraz jego wysokość określa system wynagradzania poszczególnych kategorii pracowników.

Dodatek wyrównawczy przysługuje w ściśle określonych przypadkach:

• dla kobiety w ciąży, którą pracodawca w szczególnych okolicznościach musi przenieść do innej pracy, niżej płatnej (art. 179 § 4 k.p.),

• dla pracownika, którego przeniesiono do innej, niżej płatnej pracy, jeżeli przeniesienie to wynikało ze stwierdzenia u niego objawów powstawania choroby zawodowej; w tym przypadku dodatek wyrównawczy przyznawany jest na okres 6 miesięcy (art. 230 § 2 k.p.),

• dla wybranych grup pracowników w szczególnych przypadkach, przewidzianych przy zwolnieniach grupowych na mocy ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. nr 90, poz. 844 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2005 r. nr 62, poz. 551),

• dla pracowników, którzy z uwagi na terminy wypłat niektórych składników wynagrodzenia lub rozkład czasu pracy otrzymują wynagrodzenie niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia.

NASZA RADA

Wynagrodzenie do celów określenia dodatku wyrównawczego oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop.

Premie i nagrody są szczególnym rodzajem wynagrodzenia dodatkowego, ponieważ to pracodawca decyduje, ile środków finansowych przeznaczyć na fundusz premiowy lub nagrody dla pracowników i jakie będą zasady wypłacania premii czy nagród. Premia może mieć charakter uznaniowy lub regulaminowy. Premia uznaniowa nie jest określona w przepisach wewnętrznych i jej przyznanie oraz wysokość zależą wyłącznie od pracodawcy. Natomiast zasady przyznawania premii regulaminowej muszą być jasno określone w regulaminie premiowania.

Premia regulaminowa, w przeciwieństwie do premii uznaniowej, może stać się roszczeniem pracownika o jej wypłatę w razie nieprzyznania jej przez pracodawcę, mimo spełnienia ustalonych warunków przez danego pracownika. Premia regulaminowa ma charakter okresowy, natomiast premia uznaniowa może mieć charakter jednorazowy lub nieregularny.

Nagroda jubileuszowa przysługuje pracownikom po przepracowaniu u danego pracodawcy określonego okresu. Zasady przyznawania nagrody jubileuszowej reguluje zarządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania (MP nr 44, poz. 358 z późn. zm.; ost. zm. MP z 1996 r. nr 24, poz. 110). Nagroda ta jest najczęściej przyznawana po 20 lub 25 latach pracy, a podstawę jej obliczenia stanowi wynagrodzenie przysługujące pracownikowi w dniu jej wypłaty. Do obliczania wysokości nagród jubileuszowych stosuje się zasady obowiązujące przy obliczaniu ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy.

Nagroda roczna, tzw. trzynastka, wypłacana jest wszystkim pracownikom, którzy spełniają wymogi określone w ustawie z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz.U. nr 160, poz. 1080 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2005 r. nr 249, poz. 2104). Ma ona charakter okresowy.

Nagroda roczna obliczana jest w wysokości 8,5% sumy wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego, będącego podstawą wyliczenia tej nagrody. Do obliczenia wysokości nagrody jubileuszowej stosuje się zasady obowiązujące przy obliczaniu ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy.

Deputaty, czyli składniki wynagrodzenia zasadniczego, wypłacane w innej formie niż pieniężna, jako świadczenia rzeczowe, obecnie rzadko mają zastosowanie w praktyce.

Zgodnie z prawem

Art. 84 k.p. 

Pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę.

Art. 85 k.p.

§ 1. Wypłaty wynagrodzenia za pracę dokonuje się co najmniej raz w miesiącu, w stałym i ustalonym z góry terminie.

§ 2. Wynagrodzenie za pracę płatne raz w miesiącu wypłaca się z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, nie później jednak niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego.

§ 3. Jeżeli ustalony dzień wypłaty wynagrodzenia za pracę jest dniem wolnym od pracy, wynagrodzenie wypłaca się w dniu poprzedzającym.

§ 4. Składniki wynagrodzenia za pracę, przysługujące pracownikowi za okresy dłuższe niż jeden miesiąc, wypłaca się z dołu w terminach określonych w przepisach prawa pracy.

§ 5. Pracodawca, na żądanie pracownika, jest obowiązany udostępnić do wglądu dokumenty, na których podstawie zostało obliczone jego wynagrodzenie.

Wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy

W niektórych wypadkach prawo przewiduje, że pracownik powinien otrzymywać pensję nawet za czas, w którym nie pracował.

Wynagrodzenie za czas urlopu

Sposób obliczania wynagrodzenia za urlop określa rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop. Zgodnie z art. 172 k.p., za czas urlopu wypoczynkowego przysługuje takie wynagrodzenie, jakie pracownik by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował. Jest to podstawowa zasada traktowania urlopu wypoczynkowego na równi z czasem wykonywania pracy. Wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego ustala się na podstawie przysługującego pracownikowi wynagrodzenia.

Pierwszą czynnością związaną z ustaleniem wynagrodzenia urlopowego jest określenie podstawy wymiaru wynagrodzenia urlopowego. Należy pamiętać, że do podstawy tej nie wchodzą wszystkie składniki wynagrodzenia dodatkowego, należy zatem najpierw ustalić, które z nich trzeba wyłączyć.

A oto składniki wynagrodzenia, które nie wchodzą do podstawy wymiaru wynagrodzenia urlopowego:

• jednorazowe lub nieperiodyczne wypłaty za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcia,

• wynagrodzenie za czas gotowości do pracy oraz za czas niezawinionego przez pracownika przestoju,

• nagrody jubileuszowe,

• wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego, a także za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy,

• ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy,

• dodatkowe wynagrodzenie radcy prawnego z tytułu zastępstwa sądowego,

• wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,

• nagrody z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe wynagrodzenie roczne, należności przysługujące z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej,

• odprawy emerytalne lub rentowe albo inne odprawy pieniężne,

• wynagrodzenie i odszkodowanie przysługujące w razie rozwiązania stosunku pracy.

EKSPERT RADZI

Co uwzględniamy w wynagrodzeniu urlopowym?

W wynagrodzeniu urlopowym uwzględnia się tylko stałe i periodyczne składniki wynagrodzenia, takie jak wynagrodzenie w stawce stałej miesięcznej lub godzinowej, akordowej, prowizyjnej itd., wynagrodzenie i dodatki za nadgodziny, premie. Nie wlicza się natomiast świadczeń jednorazowych i nieperiodycznych. Ujmuje się tylko te składniki, które przysługiwałyby pracownikowi, gdyby podczas urlopu pracował. Tym samym, jeśli w firmie zaprzestano wypłacania danego składnika wynagrodzeń w czasie, gdy pracownik przebywał na urlopie wypoczynkowym, nie wypłaca się go również za czas urlopu, bo przecież nie otrzymałby go także wtedy, gdyby w tym czasie pracował. Poza tym nie uwzględnia się składników wynagrodzenia za pracę wykonaną w poprzednim stosunku pracy. Dotyczy to zarówno osób, które zmieniły zatrudnienie, jak i tych, które zawarły kolejną umowę z tym samym pracodawcą.

Urlopy nauczycieli

Obliczając wynagrodzenie za urlop nauczycieli, należy pamiętać o odrębnej regulacji prawnej, która jest zawarta w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 1 grudnia 2004 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli (Dz.U. nr 264, poz. 2634). Dla tej grupy zawodowej podstawę ustalenia wynagrodzenia za jeden dzień urlopu oblicza się, przyjmując 1/30 miesięcznej wysokości wynagrodzenia obliczonego według zasad określonych przepisami tego aktu prawnego. Wynagrodzenie za jeden dzień urlopu nauczyciela w placówce nieferyjnej ustala się, dzieląc to wynagrodzenie przez liczbę 21. Ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy nauczycieli ustala się, stosując zasady obowiązujące przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy. Za podstawę ustalania ekwiwalentu za jeden dzień urlopu wypoczynkowego przyjmuje się wysokość wynagrodzenia przysługującego nauczycielowi za jeden dzień urlopu.

Obliczanie wynagrodzenia za czas urlopu

Do obliczania wynagrodzenia za czas urlopu stosuje się rozporządzenie urlopowe.

Składniki określone stawką miesięczną w stałej wysokości - § 7 rozporządzenia urlopowego

Do tej grupy można zaliczyć miesięczne wynagrodzenie zasadnicze, dodatek funkcyjny, dodatek stażowy, premię regulaminową stałą. Wymienione składniki uwzględnia się w wynagrodzeniu urlopowym w wysokości przysługującej pracownikowi w miesiącu wykorzystywania urlopu. W praktyce nie ustala się „podstawy wymiaru” wynagrodzenia urlopowego dla pracownika otrzymującego wynagrodzenie określone tylko stałymi składnikami, ponieważ pracownik otrzymuje wynagrodzenie bez względu na liczbę dni urlopu wykorzystanego w danym miesiącu.

PRZYKŁAD

W styczniu 2006 r. pracownik korzystał z urlopu w wymiarze 5 dni. Na jego wynagrodzenie składają się: wynagrodzenie zasadnicze - 1200 zł, premia regulaminowa (20% wynagrodzenia zasadniczego) - 240 zł, dodatek za staż pracy - 150 zł.

Jak obliczyć wynagrodzenie urlopowe? Pracownik za styczeń 2006 r. powinien otrzymać sumę wszystkich wymienionych składników wynagrodzenia - ogółem 1590 zł.

PRZYKŁAD

Pracownik wynagradzany stawką miesięczną w wysokości 3000 zł otrzymuje dodatek funkcyjny w stałej wysokości 200 zł. Ma zawartą umowę zlecenia z własnym pracodawcą i otrzymuje z tego tytułu wynagrodzenie w wysokości 350 zł. W styczniu 2006 r. przebywał na urlopie wypoczynkowym przez 10 dni. Jak obliczyć wynagrodzenie za czas urlopu? Przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop nie uwzględnia się wynagrodzenia uzyskanego na podstawie umowy cywilnoprawnej. Pracownik otrzyma wynagrodzenie w wysokości 3200 zł (wynagrodzenie zasadnicze + dodatek funkcyjny).

PRZYKŁAD

Do 31 grudnia 2005 r. pracownik otrzymywał wynagrodzenie składające się z następujących składników: wynagrodzenie zasadnicze - 2500 zł, premia regulaminowa (15% wynagrodzenia zasadniczego), dodatek funkcyjny (10% wynagrodzenia zasadniczego).

W związku ze zmianą struktury organizacyjnej w firmie, od 1 stycznia 2006 r. pracownik nie otrzymuje dodatku funkcyjnego. W styczniu 2006 r. przebywał na urlopie wypoczynkowym przez 3 dni. Jakie wynagrodzenie urlopowe otrzyma za styczeń 2006 r.? W myśl reguły, że za czas urlopu są wypłacane tylko te składniki, które przysługują w okresie trwania urlopu, za styczeń 2006 r. pracownik otrzyma wynagrodzenie w wysokości 2875 zł (wynagrodzenie zasadnicze - 2500 zł + premia regulaminowa 375 zł).

PRZYKŁAD

Pracownik jest zatrudniony u pracodawcy na dwóch etatach:

- w wymiarze 1/2 etatu na stanowisku księgowej, za co otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 2000 zł oraz dodatek funkcyjny w wysokości 200 zł (10% wynagrodzenia zasadniczego),

- w wymiarze 1/2 etatu na stanowisku archiwistki, za co otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 1500 zł.

W grudniu 2005 r. pracownica przebywała na urlopie w wymiarze 15 dni. Jakie wynagrodzenie urlopowe jej przysługuje? W myśl zasady, że za czas urlopu przysługuje pracownikowi wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby pracował, za grudzień otrzyma wynagrodzenie w wysokości 2200 zł za pracę na stanowisku księgowej oraz 1500 zł za pracę archiwistki.

PRZYKŁAD

Zgodnie z umową o pracę, pracownikowi przysługują następujące składniki wynagrodzenia: wynagrodzenie zasadnicze - 3500 zł, dodatek za staż pracy (20% wynagrodzenia zasadniczego) - 700 zł, dodatek funkcyjny - 800 zł.

W październiku 2005 r. pracownik wykorzystał 15 dni urlopu. Otrzyma za ten miesiąc wszystkie wymienione składniki wynagrodzenia w wysokości należnej w miesiącu wykorzystywania urlopu, ogółem - 5000 zł. Następnie pracownik korzystał z urlopu w listopadzie w wymiarze 15 dni. W tym czasie pracodawca zawarł porozumienie z zakładową organizacją związkową o zawieszeniu od 1 listopada 2005 r. wypłacania dodatków do wynagrodzenia. W myśl przepisu art. 172 k.p., że za urlop przysługuje pracownikowi takie wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby pracował, oznacza to, że pracownik otrzyma za listopad 2005 r., w którym korzysta z urlopu, tylko wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 3500 zł.

Składniki przysługujące za okresy nie dłuższe niż miesiąc, z wyjątkiem zaliczanych do pierwszej grupy - § 8 rozporządzenia urlopowego

Do tej grupy będzie należało wynagrodzenie określone stawką godzinową, akordową lub prowizyjne, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, premie określone procentowo od wartości tego wynagrodzenia, premie za oszczędność paliw itp. Składniki wymienione w § 8 rozporządzenia urlopowego uwzględnia się przy ustalaniu wynagrodzenia urlopowego w łącznej wysokości wypłaconej pracownikowi w okresie 3 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu. W przypadkach znacznego wahania ich wysokości (np. przy pracach uzależnionych od pory roku, sezonowych, przy wynagrodzeniu akordowym) składniki te mogą być uwzględniane w łącznej wysokości wypłaconej pracownikowi w okresie nieprzekraczającym 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu. Wynagrodzenie ustalone według wskazanych zasad stanowi podstawę wymiaru wynagrodzenia urlopowego. W przypadku zmiany w składnikach wynagrodzenia lub zmiany wysokości tych składników w okresie, z którego ustala się podstawę wymiaru, wprowadzonych przed rozpoczęciem przez pracownika urlopu wypoczynkowego lub w miesiącu wykorzystywania tego urlopu, podstawę wymiaru wynagrodzenia urlopowego należy ustalić ponownie z uwzględnieniem tych zmian. Jeżeli przez cały okres przyjęty do ustalenia podstawy wymiaru, poprzedzający miesiąc wykorzystywania urlopu lub przez okres krótszy, lecz obejmujący pełny miesiąc(-e) kalendarzowy, pracownikowi nie przysługiwało wynagrodzenie określone w § 8 rozporządzenia, przy ustaleniu podstawy wymiaru uwzględnia się najbliższe miesiące, za które pracownikowi przysługiwało takie wynagrodzenie.

W sytuacji gdy pracownik przed rozpoczęciem urlopu wypoczynkowego otrzymał wynagrodzenie określone w § 8 rozporządzenia za okres krótszy niż przyjęty do ustalenia podstawy wymiaru, podstawę wymiaru stanowi wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres faktycznie przepracowany.

Wynagrodzenie urlopowe oblicza się, dzieląc podstawę wymiaru przez liczbę godzin, w czasie których pracownik wykonywał pracę w okresie, z którego została ustalona ta podstawa, a następnie mnożąc tak ustalone wynagrodzenie za jedną godzinę pracy przez liczbę godzin, jakie pracownik przepracowałby w czasie urlopu w ramach normalnego czasu pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, gdyby w tym czasie nie korzystał z urlopu.

PRZYKŁAD

Pracownik otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 2500 zł miesięcznie. W kwietniu przebywał na urlopie wypoczynkowym w wymiarze 5 dni. W czasie trzech miesięcy poprzedzających urlop wypoczynkowy uzyskał wynagrodzenie za godziny nadliczbowe w wysokości: w styczniu - 209,60 zł, w lutym - 196,50 zł, w marcu - 130,20 zł. Łącznie w okresie, z którego jest ustalane wynagrodzenie urlopowe, przepracował 513 godzin (488 nominalny czas pracy plus 25 w godzinach nadliczbowych). Stawka za 1 godzinę urlopu wyniesie: (209,60 zł + 196,50 zł + 130,20 zł) : 513 godzin = 1,05 zł.

Pracownik wykorzystał 40 godzin urlopu wypoczynkowego (5 dni po 8 godzin). Wynagrodzenie za urlop z tytułu godzin nadliczbowych wyniesie: 1,05 x 40 godzin = 42 zł. W związku z tym, że wynagrodzenie jest ustalone w stałej stawce miesięcznej, pracownik za kwiecień otrzyma wynagrodzenie: 2500 zł wynagrodzenie zasadnicze + 42 zł wynagrodzenie z tytułu godzin nadliczbowych = 2542 zł.

PRZYKŁAD

Pracownik jest wynagradzany systemem akordowym. W styczniu 2006 r. przebywał 5 dni na urlopie wypoczynkowym, a w grudniu poprzedniego roku korzystał z urlopu bezpłatnego. Podstawę wymiaru wynagrodzenia urlopowego stanowi zatem wynagrodzenie za wrzesień, październik, listopad 2005 r. Grudzień nie został uwzględniony, ponieważ pracownik przez cały miesiąc przebywał na urlopie bezpłatnym.

PRZYKŁAD

Pracownik został zatrudniony w firmie 1 listopada 2005 r. Jego wynagrodzenie określono stawką godzinową w wysokości 20 zł plus premia 15%. W styczniu 2006 r. przebywał 5 dni na urlopie wypoczynkowym. Podstawę należy ustalić przy zmiennych składnikach wynagrodzenia za dwa miesiące: listopad i grudzień. Jeżeli pracownik przed rozpoczęciem urlopu wypoczynkowego otrzymał wynagrodzenie za okres krótszy niż przyjęty do ustalenia podstawy wymiaru, podstawę wymiaru stanowi wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres faktycznie przepracowany. Podstawę wymiaru wynagrodzenia urlopowego będzie w tym wypadku stanowiło wynagrodzenie za listopad 2005 r. (168 godz. x 20 zł) x 15% premii = 3864 zł oraz wynagrodzenie za grudzień 2005 r. (160 godz. x 20 zł) x 15% premii = 3680 zł. Po zsumowaniu tych kwot należy je podzielić przez przepracowane godziny: 7544 zł : 328 godz. = 23 zł.

Otrzymane wynagrodzenie za jedną godzinę urlopu należy pomnożyć przez liczbę godzin, jakie pracownik, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, przepracowałby w czasie urlopu, gdyby z niego nie korzystał.

PRZYKŁAD

Pracownik korzystał z urlopu wypoczynkowego w styczniu 2006 r. Jest wynagradzany według stawki godzinowej. Od 1 grudnia 2005 r. otrzymał podwyżkę wynagrodzenia. Jak ustalić jego wynagrodzenie za urlop?

Aby obliczyć podstawę wynagrodzenia urlopowego z trzech miesięcy, należy przeliczyć wynagrodzenie pracownika za październik i listopad 2005 r. według nowej stawki. Taka sama zasada dotyczy obniżenia wysokości danego składnika wynagrodzenia lub zaprzestania jego wypłacania. Każdą zmianę należy uwzględnić od początku okresu rozliczeniowego, a nie od daty jej faktycznego wprowadzenia.

PRZYKŁAD

Urlop jest wykorzystywany w styczniu 2006 r. Pracownik otrzymuje wynagrodzenie określone stawką godzinową oraz premię, której wysokość jest uzależniona od wyników sprzedaży. W listopadzie i grudniu 2005 r. pracownik chorował. Jak obliczyć podstawę wymiaru wynagrodzenia urlopowego?

Należy przyjąć wynagrodzenie za sierpień, wrzesień i październik 2005 r. (z pominięciem listopada i grudnia). Jeśli pracownikowi korzystającemu z urlopu wypoczynkowego nie przysługiwało wynagrodzenie za co najmniej jeden pełny miesiąc z przyjętych za podstawę wymiaru, do obliczenia wynagrodzenia urlopowego należy przyjąć najbliższe miesiące, za które takie składniki przysługiwały.

Składniki wypłacane za okresy dłuższe niż miesiąc - § 12 rozporządzenia urlopowego

Do tej grupy należy zaliczyć np. premię kwartalną. W wynagrodzeniu urlopowym są uwzględniane premie wypłacane periodycznie (np. co miesiąc lub co kwartał). Są to składniki, które wypłaca się w przyjętych terminach wypłaty. Okres urlopu traktowany jest na równi z okresem wykonywania pracy.

PRZYKŁAD

Pracownik korzysta z urlopu w styczniu 2006 r. Zgodnie z regulaminem wynagradzania, w firmie wypłacane są premie kwartalne w wysokości 25% wynagrodzenia z tego okresu. Czy premię należy wliczyć do podstawy wymiaru? Nie, ponieważ premia za okres obejmujący miesiąc, w którym pracownik wykorzystywał urlop, zostanie wypłacona w terminie wypłaty (kwiecień) w takiej wysokości, jakby w styczniu była świadczona praca.

PRZYKŁAD

Pracownik jest wynagradzany według stawek akordowych. Ponadto otrzymuje premię kwartalną oraz wynagrodzenie roczne. Wynagrodzenie urlopowe pracownika wyliczane jest z okresu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc wykorzystywania urlopu. Przy wyliczaniu premii kwartalnej oraz wynagrodzenia rocznego okres urlopu wypoczynkowego traktowany jest na równi z okresem wykonywania pracy.

Ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy

Ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy wypłacany jest w sytuacji, gdy pracownik nie wykorzystał urlopu w naturze wskutek rozwiązania lub wygaśnięcia umowy o pracę. Zasady jego obliczania reguluje rozporządzenie urlopowe. Ekwiwalent za urlop ustala się jak wynagrodzenie urlopowe, z uwzględnieniem § 15 do 19 rozporządzenia. Należy pamiętać, że do ekwiwalentu za urlop nie ma zastosowania zasada zawarta w art. 172 k.p. o przysługiwaniu wynagrodzenia, jakie pracownik by otrzymał, gdyby pracował. Ponadto tylko ekwiwalentu dotyczy konieczność uzupełnienia podstawy wymiaru w przypadku, gdy pracownik nie przepracował pełnego okresu trzech miesięcy poprzedzających nabycie prawa do ekwiwalentu.

Aby obliczyć wysokość ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystywany urlop, należy ustalić miesięczne wynagrodzenie pracownika, które oblicza się z różnych składników w zależności od ich rodzajów. Przy ustalaniu ekwiwalentu składniki określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości uwzględnia się w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do tego ekwiwalentu.

PRZYKŁAD

Pracownik wynagradzany jest stawką godzinową. Umowa o pracę została rozwiązana 15 listopada 2005 r. Do obliczenia ekwiwalentu za urlop należy przyjąć wynagrodzenie za 3 miesiące poprzedzające miesiąc rozwiązania umowy o pracę, tj. sierpień, wrzesień i październik 2005 r. W sierpniu pracownik przepracował 22 dni i otrzymał wynagrodzenie w wysokości 2540 zł, we wrześniu przepracował 14 dni (podczas gdy powinien przepracować 22 dni) z wynagrodzeniem 1540 zł. Natomiast w październiku za 21 dni pracy otrzymał wynagrodzenie 2380 zł. Jak ustalić podstawę do wyliczenia ekwiwalentu za urlop?

Wynagrodzenie za 3 miesiące należy uzupełnić o dni nieprzepracowane we wrześniu. Suma wynagrodzeń z 3 miesięcy wynosi 6460 zł (2540 zł + 1540 zł + 2380 zł). Należy je podzielić przez liczbę dni pracy, za które to wynagrodzenie zostało wypłacone, czyli za 57 dni (22 dni + 14 dni + 21 dni). Otrzymany wynik 113,33 zł (6460 zł : 57 dni) należy pomnożyć przez liczbę dni pracy, jakie pracownik powinien przepracować w powyższym okresie zgodnie z normatywnym czasem pracy, czyli przez 65 dni: 113,33 x 65 dni = 7366,45 zł. Dopełnioną podstawę wymiaru należy podzielić przez 3, aby otrzymać przeciętne miesięczne wynagrodzenie do obliczenia ekwiwalentu: 7366,45 : 3 = 2455,48 zł.

Obliczanie współczynnika służącego do ustalenia ekwiwalentu

Współczynnik do ustalenia ekwiwalentu za jeden dzień urlopu oblicza się w każdym roku kalendarzowym i stosuje się przy obliczaniu ekwiwalentu, do którego pracownik nabył prawo w ciągu roku kalendarzowego. Zgodnie z uchwałą SN z 9 maja 2000 r. (sygn. akt III ZP 12/00, OSNP z 2000 r. nr 22, poz. 806), współczynnik do ustalania ekwiwalentu za urlop wyraża przeciętną w danym roku liczbę dni przypadających do przepracowania w miesiącu.

W myśl § 19 rozporządzenia urlopowego współczynnik ustala się w następujący sposób: od liczby dni w danym roku kalendarzowym odejmujemy łączną liczbę przypadających w tym roku niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy, wynikających z rozkładu czasu pracy w przeciętnym pięciodniowym tygodniu pracy, a otrzymany wynik dzielimy przez 12.

Współczynnik na 2006 r. obliczymy w następujący sposób:

W = [A - (B + C + D)] : 12

Poszczególne litery oznaczają:

W - wartość współczynnika,

A - liczba dni kalendarzowych w danym roku,

B - liczba niedziel,

C - liczba ustawowych dni świątecznych przypadających w dzień tygodnia niebędący jednocześnie niedzielą,

D - liczba dni wolnych od pracy wynikających z rozkładu czasu pracy w pięciodniowym przeciętnie tygodniu pracy.

Na podstawie danych dokonujemy wyliczenia współczynnika:

[365 dni w roku - (53 niedziele + 7 dni świątecznych + 52 dni wolne)] : 12 = 21,08.

Współczynnik do obliczania ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy na rok 2006 wynosi 21,08.

PRZYKŁAD

31 stycznia 2006 r. rozwiązano z pracownikiem umowę o pracę. Pracownik otrzymywał wynagrodzenie określone stawką miesięczną w wysokości 2500 zł. 1 grudnia 2005 r. nastąpiło obniżenie wynagrodzenia o 10% (premia). Pracownik nie wykorzystał 40 godzin urlopu. Czy obliczając ekwiwalent za niewykorzystany urlop, należy liczyć średnią z 3 miesięcy? W jakiej wysokości pracownik otrzyma ekwiwalent?

Stałe składniki wynagrodzenia określone w stawce miesięcznej (zmienione na plus lub na minus) uwzględnia się przy ustalaniu ekwiwalentu w wysokości należnej w miesiącu nabycia do niego prawa. Podstawę do obliczenia ekwiwalentu za niewykorzystany urlop stanowi kwota 2250 zł (2500 zł - 10% premii). Wartość ekwiwalentu obliczamy następująco:

- 2250 zł : 21,08 = 106,74 - wartość ekwiwalentu za jeden dzień urlopu,

- 106,74 : 8 godzin = 13,34 - wartość ekwiwalentu za jedną godzinę urlopu,

- 40 godzin urlopu x 13,34 zł = 533,60 zł.

Ekwiwalent za 40 godzin urlopu wynosi 533,60 zł.

PRZYKŁAD

15 lutego 2006 r. pracodawca rozwiązał umowę o pracę z pracownikiem, który nie wykorzystał 3 dni za 2005 r. oraz 2 dni za 2006 r. Czy do obliczenia ekwiwalentów za różne lata należy stosować różne współczynniki?

W związku z tym, że nabycie prawa do ekwiwalentu za lata 2005 i 2006 ma miejsce w lutym bieżącego roku, obliczając ekwiwalent za urlop należy stosować współczynnik obowiązujący w roku, w którym pracownik nabył prawo do ekwiwalentu, tj. 21,08.

Ekwiwalent za urlop pracownika niepełnoetatowego

Przy ustalaniu ekwiwalentu za urlop pracowników zatrudnionych na część etatu stosuje się współczynnik proporcjonalny. W piśmie o sygn. III/079-338/JR/04 Departament Prawa Pracy Ministerstwa Gospodarki i Pracy wyjaśnił, że przyjęta w rozporządzeniu urlopowym metoda obliczania ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany przez pracownika urlop wypoczynkowy jest oparta na stosowaniu współczynnika odpowiadającego przeciętnej liczbie dni roboczych w miesiącu, przy założeniu wykonywania pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, a więc po 8 godzin dziennie.

Przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy przyjmuje się założenie, że przeciętna liczba dni roboczych w miesiącu, czyli wartość współczynnika, powinna być ustalana w proporcji do wymiaru czasu pracy określonego w umowie o pracę. Zatem dla pracownika zatrudnionego na 1/2 etatu współczynnik wynosi 1/2 współczynnika przyjętego dla pełnego wymiaru czasu pracy. Powyższa metoda obliczania ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy gwarantuje pracownikowi zatrudnionemu w niepełnym wymiarze czasu pracy wypłacenie należności w wysokości wynagrodzenia, jakie by otrzymał, gdyby nadal pracował i wykorzystał urlop w naturze.

Zgodnie z prawem

Art. 80 k.p.

Wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną. Za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią.

§ 1 rozporządzenia urlopowego

1. Przy ustalaniu urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym, zwanego dalej „urlopem proporcjonalnym”, kalendarzowy miesiąc pracy odpowiada 1/12 wymiaru urlopu przysługującego pracownikowi na podstawie art. 154 § 1 k.p.

2. Niepełny kalendarzowy miesiąc zaokrągla się w górę do pełnego miesiąca.

3. Jeżeli ustanie stosunku pracy u dotychczasowego pracodawcy i nawiązanie takiego stosunku u kolejnego pracodawcy następuje w tym samym miesiącu kalendarzowym, zaokrąglenia do pełnego miesiąca dokonuje wyłącznie dotychczasowy pracodawca.

§ 9 rozporządzenia urlopowego

1. Wynagrodzenie urlopowe oblicza się:

1) dzieląc podstawę wymiaru przez liczbę godzin, w czasie których pracownik wykonywał pracę w okresie, z którego została ustalona ta podstawa, a następnie,

2) mnożąc tak ustalone wynagrodzenie za jedną godzinę pracy przez liczbę godzin, jakie pracownik przepracowałby w czasie urlopu w ramach normalnego czasu pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, gdyby w tym czasie nie korzystał z urlopu.

2. (uchylony).

Wynagrodzenie za czas choroby

Pracownik, który stał się niezdolny do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną zachowuje prawo do wynagrodzenia za okres 33 dni w roku kalendarzowym.

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku macierzyńskiego, zasiłku wyrównawczego i zasiłku opiekuńczego ustala się w taki sam sposób. Dotyczy to również wynagrodzenia chorobowego określonego w art. 92 k.p. oraz zasiłków przysługujących z ubezpieczenia wypadkowego.

Za wynagrodzenie uwzględniane w podstawie zasiłku uważa się przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, finansowanych ze środków pracownika.

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli niezdolność powstała przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych zatrudnienia, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego ustala się, przyjmując przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe tego zatrudnienia.

Prawo do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa regulują przepisy dwóch ustaw:

• z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267), która określa prawo i wysokość zasiłków z ubezpieczenia chorobowego, świadczeń pieniężnych z tytułu wypadków,

• z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2005 r. nr 164, poz. 1366), która określa prawo do ubezpieczenia wypadkowego.

Od 8 lutego 2004 r. obowiązuje ustawa o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, która wprowadziła nowe zasady dotyczące okresu płatności zasiłku chorobowego oraz ustalania jego wysokości. Prawo do świadczeń pieniężnych z tytułu choroby, macierzyństwa, wypadku lub choroby zawodowej przysługuje osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym i wypadkowym na zasadach określonych przepisami ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2005 r. nr 249, poz. 2104).

Wynagrodzenie chorobowe

Zgodnie z art. 92 k.p., pracownik, który stał się niezdolny do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, zachowuje prawo do wynagrodzenia za okres 33 dni w roku kalendarzowym. Okres ten ustala się, sumując poszczególne okresy niezdolności do pracy w roku kalendarzowym, nawet jeśli między nimi występują przerwy. Okres niezdolności do pracy zlicza się do 33 dni także wówczas, gdy pracownik w danym roku kalendarzowym zmienił pracodawcę lub podejmuje dodatkowe zatrudnienie. W takim przypadku do okresu 33 dni niezdolności do pracy wlicza się okresy wypłaty wynagrodzenia chorobowego przed zmianą pracodawcy lub przed podjęciem dodatkowego zatrudnienia.

Prawo do wynagrodzenia chorobowego ustala się na zasadach obowiązujących przy ustalaniu prawa do zasiłku chorobowego. Oznacza to, że warunkiem nabycia prawa do tego wynagrodzenia jest posiadanie trzydziestodniowego okresu wyczekiwania (okresy wyczekiwania omówione są w rozdziale „Zasady ustalania prawa do zasiłku chorobowego”). Okres niezdolności do pracy, przypadający w okresie wyczekiwania, nie jest wliczany do limitu 33 dni w roku kalendarzowym. Do limitu 33 dni nie wlicza się także okresów niezdolności do pracy przypadających w okresie urlopu bezpłatnego, urlopu wychowawczego oraz w okresie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności.

PRZYKŁAD

Pracownik zatrudniony po raz pierwszy od 1 stycznia 2006 r. stał się niezdolny do pracy z powodu choroby od 28 stycznia 2006 r. do 10 lutego 2006 r. (14 dni). Okres wyczekiwania upłynął po 30 dniach wyczekiwania, czyli 30 stycznia 2006 r. Pracownik otrzymał wynagrodzenie chorobowe za okres od 31 stycznia 2006 r. do 10 lutego 2006 r.

Jeżeli niezdolność do pracy jest spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, pracownikowi - od pierwszego dnia niezdolności w roku kalendarzowym - przysługuje zasiłek chorobowy, o którym mowa w art. 92 k.p.

W przypadku gdy po okresie pobierania zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego (nawet bezpośrednio po okresie pobierania tego zasiłku) pracownik stał się niezdolny do pracy z innych przyczyn niż wypadek przy pracy lub choroba zawodowa, za okres niezdolności do pracy przysługuje mu wynagrodzenie, o którym mowa w art. 92 k.p.

PRZYKŁAD

Pracownik był niezdolny do pracy od 2 listopada 2005 r. do 10 stycznia 2006 r. z tytułu choroby spowodowanej wypadkiem w pracy. Następnie przedłożył zwolnienie lekarskie na okres od 11 stycznia 2006 r. do 20 stycznia 2006 r. z tytułu innej choroby, niemającej związku z wypadkiem. Ponieważ niezdolność do pracy trwająca od 11 stycznia 2006 r. do 20 stycznia 2006 r. jest pierwszą niezdolnością do pracy z powodu choroby w 2006 r., pracownik nabył za ten okres prawo do wynagrodzenia chorobowego określonego w art. 92 k.p.

Wynagrodzenie chorobowe oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i wypłaca za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy. Wysokość wynagrodzenia chorobowego wynosi 80% podstawy wymiaru, chyba że przepisy obowiązujące u danego pracodawcy przewidują wyższe wynagrodzenie z tego tytułu. Wynagrodzenie chorobowe za okres pobytu w szpitalu wynosi również 80% podstawy wymiaru. Za okres niezdolności do pracy wskutek wypadku w drodze do lub z pracy, za okres choroby przypadającej w okresie ciąży oraz za okres badań lekarskich przewidzianych dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów, jak również za okres zabiegów pobrania komórek, tkanek i narządów pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia chorobowego w wysokości 100% podstawy wymiaru.

NASZA RADA

Wynagrodzenie chorobowe nie ulega obniżeniu o 25% w przypadku dostarczenia pracodawcy zwolnienia lekarskiego po upływie 7 dni, licząc od daty jego otrzymania.

ZAPAMIĘTAJ

Pracownikowi zatrudnionemu jednocześnie więcej niż u jednego pracodawcy zasiłek chorobowy w czasie trwania zatrudnienia przysługuje oddzielnie u każdego pracodawcy.

Zasiłek chorobowy

Począwszy od 34. dnia niezdolności do pracy w roku kalendarzowym pracownik ma prawo do zasiłku chorobowego finansowanego ze środków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego.

Zasiłek chorobowy przysługuje również pracownikowi, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania zatrudnienia i choruje nieprzerwanie po rozwiązaniu stosunku pracy, a także jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała nie później niż:

• w ciągu 14 dni od ustania zatrudnienia,

• w ciągu 3 miesięcy od ustania zatrudnienia - w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni od początku choroby (niezdolność oznaczana kodem literowym „E”).

Zasiłek chorobowy za okres po ustaniu zatrudnienia nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, nie przysługuje również osobie, która:

• podjęła lub kontynuuje działalność zarobkową,

• nie nabyła prawa do zasiłku w okresie zatrudnienia z powodu nieprzepracowania wymaganego okresu wyczekiwania,

• jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego.

Prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu dodatkowego zatrudnienia nie przysługuje, jeśli to zatrudnienie zostało podjęte u innego pracodawcy wyłącznie na okres urlopu bezpłatnego udzielonego przez pierwszego pracodawcę. W takim przypadku po zakończeniu urlopu bezpłatnego zasiłek chorobowy przysługuje wyłącznie z tytułu zatrudnienia u pracodawcy, który udzielił urlopu bezpłatnego.

PRZYKŁAD

Pracownik był zatrudniony do 30 listopada 2005 r. Będąc pracownikiem, równocześnie prowadził działalność pozarolniczą. Do 30 listopada 2005 r. nie podlegał ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzonej działalności. Do ubezpieczenia chorobowego z tytułu tej działalności przystąpił dobrowolnie z dniem 1 grudnia 2005 r. Ubezpieczony stał się niezdolny do pracy od 16 października 2005 r. do 10 grudnia 2005 r. Za okres od 16 października do 30 listopada 2005 r. otrzymał zasiłek chorobowy z tytułu zatrudnienia. Za okres od 1 grudnia do 10 grudnia 2005 r. ubezpieczonemu przysługuje zasiłek chorobowy z tytułu podlegania ubezpieczeniu chorobowemu jako osobie prowadzącej działalność pozarolniczą, gdyż niezdolność do pracy powstała w czasie ubezpieczenia chorobowego, któremu ubezpieczony podlegał jako pracownik.

PRZYKŁAD

Pracownik korzystał z urlopu bezpłatnego w okresie od 1 czerwca 2005 r. do 31 grudnia 2005 r. W okresie tego urlopu podjął zatrudnienie u innego pracodawcy. Pracownik chorował od 24 grudnia 2005 r. do 3 stycznia 2006 r. Nabył on prawo do wynagrodzenia za okres:

•od 24 grudnia 2005 r. do 31 grudnia 2005 r. z tytułu zatrudnienia podjętego w czasie urlopu bezpłatnego,

•od 1 stycznia 2005 r. do 3 stycznia 2006 r. wyłącznie z tytułu zatrudnienia u pierwszego pracodawcy.

PRZYKŁAD

Pracownikowi udzielono urlopu bezpłatnego w okresie od 1 sierpnia do 30 listopada. Pracownik był niezdolny do pracy w okresie od 26 listopada do 6 grudnia. W okresie od 26 do 30 listopada zasiłek nie przysługuje, ponieważ niezdolność do pracy przypada na okres urlopu bezpłatnego. Pracownik ten ma prawo do zasiłku chorobowego za okres po zakończeniu tego urlopu, tj. od 1 grudnia do 6 grudnia.

Prawo do zasiłku chorobowego bez okresu wyczekiwania przysługuje:

• absolwentom szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły (tj. od daty podanej na świadectwie) lub uzyskania dyplomu studiów wyższych,

• jeżeli niezdolność do pracy była spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy,

• ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy, co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego,

• posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od zakończenia kadencji.

Prawo do zasiłku chorobowego bez okresu wyczekiwania z uwagi na posiadanie co najmniej 10-letniego okresu ubezpieczenia (art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa) mają wyłącznie osoby aktualnie podlegające ubezpieczeniu chorobowemu obowiązkowo (np. pracownicy) oraz pod warunkiem, że okres ten był również okresem obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego. Do tego 10-letniego okresu ubezpieczenia zalicza się wszystkie okresy obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego, niezależnie od tego, jak długo trwały przerwy między tymi okresami. Do 10-letniego okresu ubezpieczenia nie zalicza się okresów:

• urlopu wychowawczego i bezpłatnego,

• pozostawania zarejestrowanym jako bezrobotny (zarówno z prawem do zasiłku, jak i bez tego prawa) po 31 grudnia 1998 r.,

• pobierania zasiłku chorobowego, zasiłku macierzyńskiego lub świadczenia rehabilitacyjnego, przysługującego za okres po ustaniu zatrudnienia.

PLUSY I MINUSY

Pracownik nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego niezależnie od rodzaju zawartej umowy o pracę. Może to być zarówno umowa o pracę na okres próby, na czas określony, na czas wykonywania określonej pracy, jak i umowa o pracę na czas nieokreślony.

Do okresu 30 dni wyczekiwania zlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekracza 30 dni albo była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym lub odbywaniem zasadniczej służby wojskowej.

PRZYKŁAD

Pracownik zawarł umowę o pracę od 1 września, a 15 września stał się niezdolny do pracy z powodu choroby. Przed podjęciem zatrudnienia, od 1 maja do 15 września, wykonywał umowę zlecenia i z tytułu tego podlegał dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu. W związku z tym, że łączny okres ubezpieczenia chorobowego, przed przerwą nieprzekraczającą 30 dni i po tej przerwie, wynosi ponad 30 dni, pracownik ma prawo do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia niezdolności.

PRZYKŁAD

Pracownica korzystała z urlopu wychowawczego udzielonego na 3 lata od 10 stycznia 2002 r. do 9 stycznia 2005 r. Bezpośrednio po urlopie wychowawczym stała się niezdolna do pracy z powodu choroby. Pracownica ma prawo do wynagrodzenia chorobowego, pomimo że okres przerwy w ubezpieczeniu chorobowym przekroczył 30 dni, bowiem przerwa ta przypadała na okres urlopu wychowawczego - okres ubezpieczenia przed urlopem wychowawczym wynosi ponad 30 dni.

Okres płatności zasiłku chorobowego - tzw. okres zasiłkowy - wynosi 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą, okres ten nie może być dłuższy niż 270 dni. Niezdolność do pracy spowodowana gruźlicą oznaczana jest kodem literowym „D”. Do okresu zasiłkowego wlicza się wszystkie okresy orzeczonej niezdolności do pracy, za które przysługuje wynagrodzenie chorobowe na podstawie art. 92 k.p. i zasiłek chorobowy. Do okresu zasiłkowego wlicza się okresy poprzedniej niezdolności do pracy spowodowanej tą samą chorobą, jeżeli przerwa między ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekracza 60 dni. Wysokość zasiłku chorobowego wynosi:

• 80% podstawy wymiaru,

• 70% podstawy wymiaru za okres pobytu w szpitalu (nie dotyczy to okresu niezdolności, za którą pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia chorobowego),

• 100% podstawy wymiaru, jeżeli niezdolność do pracy:

- przypada w okresie ciąży,

- powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy,

- powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek i tkanek lub poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów.

PRZYKŁAD

Pracownik stał się niezdolny do pracy z powodu choroby 3 stycznia i był niezdolny do pracy do 20 kwietnia. Od 12 stycznia do 10 kwietnia przebywał w szpitalu. Pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za czas choroby za okres od 3 stycznia do 4 lutego (33 dni) w wysokości 80% podstawy wymiaru. Za okres od 5 lutego do 10 kwietnia pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy w wysokości 70% podstawy wymiaru, a za dalszy okres - 80% podstawy wymiaru.

Ubezpieczony jest zobowiązany dostarczyć do pracodawcy zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności do pracy w ciągu 7 dni od daty otrzymania. Jeżeli zaświadczenie lekarskie zostanie dostarczone po upływie 7 dni od jego otrzymania, zasiłek chorobowy ulega obniżeniu o 25% za okres od ósmego dnia orzeczonej niezdolności do pracy do dnia dostarczenia tego zaświadczenia. Obniżenie o 25% nie dotyczy wynagrodzenia chorobowego.

Zasiłek opiekuńczy

Zasiłek opiekuńczy przysługuje pracownikowi bez konieczności przepracowania okresu wyczekiwania na prawo do zasiłku. Prawo do zasiłku nabywa pracownik zwolniony od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistej opieki nad zdrowym dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:

• nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza,

• porodu lub choroby małżonka, stale opiekującego się dzieckiem,

• pobytu małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej.

Prawo do zasiłku opiekuńczego przysługuje również pracownikowi zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

• chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat,

• innym chorym członkiem rodziny.

Prawo do zasiłku opiekuńczego przysługuje na równi matce, jak i ojcu dziecka. Z tym, że zasiłek opiekuńczy za dany okres wypłaca się tylko jednemu z rodziców - temu, który wystąpi z wnioskiem o jego wypłatę. Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki, nie dłużej jednak niż przez:

• 60 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad zdrowym dzieckiem do lat 8 lub chorym dzieckiem do lat 14,

• 14 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad innym chorym członkiem rodziny (w tym nad chorym dzieckiem w wieku ponad 14 lat).

Zasiłek opiekuńczy wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku, ustalonej według zasad obowiązujących przy określaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego. Za każdy dzień sprawowania osobistej opieki przysługuje 1/30 część tej kwoty. Przyznanie i wypłata zasiłku opiekuńczego następuje po złożeniu każdorazowo wypełnionego przez pracownika wniosku do uzyskania zasiłku opiekuńczego na formularzu Z-15.

Obliczanie wynagrodzenia chorobowego

PRZYKŁAD

Pracownik zatrudniony od 10 marca 2005 r. stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w okresie od 15 października do 4 listopada 2005 r. Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, tj. za okres od kwietnia 2005 r. do września 2005 r.

W sytuacji gdy umowa o pracę została zawarta w trakcie miesiąca, zatrudnienie ustaje w miesiącu następnym, a pracownik stanie się niezdolny do pracy w miesiącu następującym po miesiącu, w którym ustanie zatrudnienie, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie za obydwa miesiące po uzupełnieniu.

PRZYKŁAD

Pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas określony od 15 września do 25 października 2005 r. stał się niezdolny do pracy 2 listopada 2005 r. Podstawę zasiłku chorobowego stanowi uzupełnione wynagrodzenie za wrzesień i październik.

Jeżeli w okresie, za który wynagrodzenie uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego, pracownik nie osiągnął pełnego wynagrodzenia wskutek nieprzepracowania części miesiąca z przyczyn usprawiedliwionych, przy obliczaniu podstawy wymiaru wyłącza się wynagrodzenie za miesiące, w których pracownik przepracował mniej niż połowę obowiązującego go w danym miesiącu czasu pracy. Natomiast w przypadku, w którym pracownik przepracował co najmniej połowę obowiązującego go w tym miesiącu czasu pracy, za podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przyjmuje się, po uzupełnieniu, wynagrodzenie za przepracowany miesiąc.

PRZYKŁAD

Pracownica była niezdolna do pracy w okresie od 20 grudnia do 31 grudnia 2005 r., nabywając prawo do zasiłku chorobowego. Podstawę wymiaru stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres od grudnia 2004 r. do listopada 2005 r. W tym okresie pracownica była niezdolna do pracy z powodu choroby przez 18 dni lutego i 17 dni kwietnia 2005 r. W miesiącach tych przepracowała mniej niż połowę obowiązującego go czasu pracy. Wynagrodzenie za te miesiące należy wyłączyć z podstawy wymiaru zasiłku chorobowego.

Dni, w których pracownik z powodu korzystania z urlopu wypoczynkowego lub innej nieobecności w pracy zachował prawo do wynagrodzenia, traktowane są na równi z dniami przepracowanymi.

Jeżeli w okresie przyjmowanym do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku pracownik w każdym miesiącu przepracował mniej niż połowę obowiązującego go czasu pracy z przyczyn usprawiedliwionych, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się wynagrodzenie za wszystkie miesiące po uzupełnieniu.

W przypadku zmiany wymiaru czasu pracy podstawę wymiaru zasiłków stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru czasu pracy. Dotyczy to takiej sytuacji, gdy zmiana wymiaru czasu pracy miała miejsce w okresie 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, jak również gdy zmiana miała miejsce w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy.

Uzupełnienie wynagrodzenia polega na obliczeniu wynagrodzenia, jakie pracownik osiągnąłby, gdyby pracował pełen miesiąc kalendarzowy.

Uzupełnienie wynagrodzenia przysługującego w stałej miesięcznej wysokości polega na przyjęciu do podstawy wymiaru zasiłku wynagrodzenia miesięcznego określonego w umowie o pracę.

PRZYKŁAD

Pracownik, który otrzymuje wynagrodzenie w stałej miesięcznej wysokości w kwocie 1000 zł, w sierpniu 2005 r. stał się niezdolny do pracy z powodu choroby. W podstawie wymiaru wynagrodzenia chorobowego tego pracownika należy uwzględnić m.in. wynagrodzenie za styczeń 2005 r. W miesiącu tym pracownik przez 6 dni był nieobecny w pracy z powodu choroby. W związku z tym otrzymał wynagrodzenie w zmniejszonej wysokości. Do podstawy wymiaru należy przyjąć wynagrodzenie określone w umowie o pracę, pomniejszone o składki w części finansowanej przez pracownika, tj. 812,90 zł (1000 zł - 18,71%).

Uzupełnienie wynagrodzenia uwzględnianego w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego pracownika, który otrzymuje wynagrodzenie miesięczne zmienne, oblicza się poprzez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego za przepracowane dni robocze przez liczbę dni przepracowanych i pomnożenie przez liczbę dni, które pracownik był obowiązany przepracować w tym miesiącu.

PRZYKŁAD

Pracownica zatrudniona od 1 września 2005 r. (mająca w umowie o pracę określoną stawkę godzinową) w okresie od 19 września do 23 września 2005 r. sprawowała opiekę nad chorym dzieckiem, nabywając prawa do zasiłku opiekuńczego. Podstawą zasiłku jest wynagrodzenie za wrzesień 2005 r. po uzupełnieniu. We wrześniu w firmie obowiązywały 22 dni robocze, natomiast pracownica przepracowała 17 dni i otrzymała wynagrodzenie (po pomniejszeniu o składki na ubezpieczenie społeczne finansowane przez pracownika) w kwocie 1875,49 zł. Zatem podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego stanowi kwota 2427,10 zł, tj. (1875,49 zł : 17 dni) x 22 dni.

Jeżeli uzupełnieniu podlega wynagrodzenie za miesiąc, w którym wynagrodzenie pracownika przekroczyło kwotę rocznego ograniczenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne, należy obliczyć średni wskaźnik składek na ubezpieczenia potrącanych pracownikowi w tym miesiącu, a następnie obliczyć pełną miesięczną składkę. Średni wskaźnik składek można obliczyć według wzoru:

A = (B x 100) : C

gdzie:

A - średni wskaźnik składek,

B - kwota składek,

C - przychód stanowiący podstawę wymiaru składek.

PRZYKŁAD

Pracownik, mający w umowie o pracę określoną stawkę miesięczną, stał się niezdolny do pracy od 10 do 15 lipca 2005 r., nabywając prawo do wynagrodzenia chorobowego. Podstawę wymiaru tego wynagrodzenia stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres od lipca 2004 r. do czerwca 2005 r. W sierpniu 2004 r. pracownik przez 9 dni był nieobecny w pracy z powodu choroby. Za dni przepracowane w tym miesiącu uzyskał przychód w kwocie 7053,31 zł. W tym też miesiącu przekroczył maksymalną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe o kwotę 3366,67 zł. Pracodawca naliczył i potrącił ze środków pracownika składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe od kwoty 3686,64 zł (7053,31 zł - 3366,67 zł), a następnie na ubezpieczenie chorobowe od kwoty 7053,31 zł.

Łączna kwota składek na ubezpieczenia wyniosła 772,26 zł:

- emerytalne 359,82 zł (3686,64 zł x 9,76%),

- rentowe 239,63 (3686,64 zł x 6,5%),

- chorobowe 172,81 zł (7053,31 zł x 2,45%).

W celu uzyskania uzupełnienia wynagrodzenia za sierpień 2004 r., tj. przychodu pomniejszonego o pełną składkę na ubezpieczenie społeczne, obliczymy średni wskaźnik składek potrąconych pracownikowi w tym miesiącu, który wyniósł 10,95%

(772,26 x 100) : 7053,31 = 10,95%.

Tym samym przychód pracownika za sierpień 2004 r. został pomniejszony o pełną kwotę składek za ten miesiąc, obliczoną przy zastosowaniu średniego wskaźnika składek, tj. 9200,00 zł - 1007,40 zł (tj. 10,95% z kwoty 9200 zł) = 8192,60 zł.

Kwotę tę należało uwzględnić w podstawie wymiaru wynagrodzenia chorobowego.

W okresie od lipca 2004 r. do czerwca 2005 r. pracownik otrzymał następujące wynagrodzenie:

* Wynagrodzenie po uzupełnieniu

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracownika stanowiącego podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego wyniosło 8321,33 zł (99 855,94 zł : 12 miesięcy). Pracownik za okres od 10 do 15 lipca 2005 r. (6 dni) otrzymał wynagrodzenie w kwocie 1331,40 zł, tj. 8321,33 zł : 30 dni x 80% = 221,90 zł (stawka dzienna); 221,90 zł x 6 dni = 1331,40 zł.

Pracownik, który posiada orzeczoną niezdolność do pracy z powodu choroby, otrzymuje wynagrodzenie chorobowe lub - od 34. dnia - zasiłek chorobowy. Natomiast za przepracowaną część miesiąca należy mu się wynagrodzenie za pracę (§ 11 rozporządzenia MPiPS z dnia 29 maja 1996 r.).

W przypadku wynagrodzenia ustalonego w stawce miesięcznej ustalenie tego wynagrodzenia oblicza się następująco:

- wynagrodzenie miesięczne dzieli się przez 30 - ustalenie jednej dniówki,

- dniówkę mnoży się przez liczbę dni wskazanych w zaświadczeniu lekarskim o czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby,

- otrzymaną kwotę odejmuje się od wynagrodzenia przysługującego za cały miesiąc, uzyskując w ten sposób wynagrodzenie za przepracowaną część miesiąca.

ZAPAMIĘTAJ

W razie ponownego powstania prawa do zasiłku u tego samego pracodawcy, podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe.

Uwzględnianie składników wynagrodzenia w podstawie wymiaru zasiłku

Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku, obok podstawowego wynagrodzenia pracownika, uwzględnia się również takie składniki wynagrodzenia, jak: premie, nagrody, dodatki i inne, jeżeli postanowienia układów zbiorowych pracy lub przepisy o wynagradzaniu przewidują zmniejszenie ich za okres pobierania zasiłku.

Przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczeń nie uwzględnia się składników wynagrodzenia przysługujących w myśl umowy o pracę tylko do określonego terminu lub których wypłaty zaprzestano na podstawie układu zbiorowego pracy lub przepisów o wynagrodzeniu.

4 KROKI DO OBLICZENIA WYNAGRODZENIA CHOROBOWEGO

1. W poszczególnych miesiącach wynagrodzenie pracownika po odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne kształtuje się następująco:

• w 2004 r.:

- październik: 1400,00 - 261,94 zł (18,71%) = 1138,06 zł,

- listopad: 1400,00 - 261,94 zł (18,71%) = 1138,06 zł,

- grudzień: 1600,00 - 299,36 zł (18,71%) = 1300,64 zł;

• 2005 r.:

- styczeń: 1370,00 zł - 256,33 zł (18,71%) = 1113,67 zł,

- luty: 1370 zł - 256,33 zł (18,71%) = 1113,67 zł,

- marzec: 1500,00 zł - 280,65 zł (18,71%) = 1219,35 zł - wynagrodzenie zasadnicze;

- 200,00 zł - 37,42 zł (18,71%) = 162,58 - wynagrodzenie za nadgodziny,

- kwiecień: 1400,00 zł - 261,94 zł (18,71%) = 1138,06 zł,

- maj: 1500,00 zł - 280,65 zł (18,71%) = 1219,35 - wynagrodzenie zasadnicze;

- 200,00 zł - 37,42 zł (18,71%) = 162,58 zł - wynagrodzenie za nadgodziny,

- czerwiec: 1295,45 zł - 242,38 zł (18,71%) = 1053,07,

uzupełnienie: 1295,45 zł : 19 dni przepracowanych x 22 dni obowiązujące = 1500,00 zł;

200,00 zł - 37,42 zł (18,71%) = 162,58 zł - wynagrodzenie za nadgodziny,

- lipiec: 1500,00 zł - 280,65 zł (18,71%) = 1219,35 zł,

- sierpień: 1500,00 zł - 280,65 zł (18,71%) = 1219,35 zł,

- wrzesień: 1500,00 zł - 280,65 zł (18,71%) = 1219,35 zł.

2. Po ustaleniu kwot wynagrodzenia w poszczególnych miesiącach można obliczyć wysokość wynagrodzenia chorobowego:

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracownika stanowiącego podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego wyniosło 1228,83 zł (14 746,00 zł : 12 miesięcy).

Pracownik za 11 dni zwolnienia lekarskiego otrzymał wynagrodzenie w kwocie 360,47 zł, tj. 1228,83 zł : 30 dni x 80% = 32,77 zł (stawka dzienna), 32,77 zł x 11 dni = 360,47 zł.

3. Kolejną czynnością jest ustalenie wynagrodzenia za przepracowaną część miesiąca, co przedstawia się następująco:

pracownik był niezdolny do pracy w październiku 2005 r.:

• 1500,00 zł : 30 dni = 50,00 zł - jedna dniówka,

• 11 dni x 50,00 zł = 550,00 zł - wynagrodzenie przypadające za dni nieobecności w pracy,

• 1500,00 zł - 550,00 zł = 950,00 zł - wynagrodzenie za przepracowaną część miesiąca.

4. Wynagrodzenie łączne pracownika za październik 2005 r. wynosi: 1310,47 zł (950,00 zł + 360,47 zł).

Zgodnie z prawem

Art. 92 § 1 k.p.

Za czas niezdolności pracownika do pracy wskutek:

choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną - trwającej łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego - pracownik zachowuje prawo do 80% wynagrodzenia, chyba że obowiązujące u danego pracodawcy przepisy prawa pracy przewidują wyższe wynagrodzenie z tego tytułu.

Art. 11 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa

Miesięczny zasiłek chorobowy, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku.

Miesięczny zasiłek chorobowy, z zastrzeżeniem ust. 2, za okres pobytu w szpitalu wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku.

Miesięczny zasiłek chorobowy wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku, jeżeli niezdolność do pracy lub niemożność wykonywania pracy, o której mowa w art. 6 ust. 2:

1) przypada w okresie ciąży;

2) powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów;

3) powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy.

Zasiłek chorobowy przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy.

Ilekroć przy ustalaniu prawa do zasiłku choro- bowego lub jego wysokości okres jest oznaczony w miesiącach, za miesiąc uważa się 30 dni.

PRZYKŁAD

Pracownik jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę. Wynagrodzenie miesięczne ma określone w stawce godzinowej. Pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych. Zgodnie z regulaminem wynagradzania, wynagrodzenie w godzinach nadliczbowych podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego bez tzw. uzupełnienia do pełnego miesiąca. W październiku 2005 r. pracownik przebywał 11 dni na zwolnieniu lekarskim. Podstawa wymiaru zostanie ustalona za okres od października 2004 r. do września 2005 r.

Naliczanie elementów listy płac

W pierwszej części opracowania omówiliśmy szczegółowo najbardziej istotną pozycję listy płac, obejmującą przychody ze stosunku pracy z uwzględnieniem wszelkiego rodzaju wypłat pieniężnych, wypłat w naturze oraz ich ekwiwalentów. Obecnie przystąpimy do omówienia kolejnych elementów listy płac i sposobu ich wyliczenia.

Obliczanie kosztów uzyskania przychodu

Podstawę obliczenia zaliczki na podatek dochodowy stanowi dochód, czyli miesięczne przychody pracownika pomniejszone o koszty uzyskania przychodu.

Pracownikowi przysługują miesięczne zryczałtowane koszty uzyskania przychodu ze stosunku pracy i stosunków pokrewnych.

W 2006 r. miesięczne koszty uzyskania przychodu wynoszą 102,25 zł, a za rok podatkowy 1227,00 zł. Koszty uzyskania przychodu potrącane są w miesiącu, w którym podatnik pozostawał w stosunku pracy, z wynagrodzeń miesięcznych, ale także w przypadku wypłaty wynagrodzenia urlopowego lub chorobowego. Jeżeli podatnik nie uzyskał w danym miesiącu żadnych wynagrodzeń ze stosunku pracy, np. z powodu urlopu bezpłatnego, przebywania na zasiłku chorobowym od 34. dnia niezdolności do pracy lub trudności finansowe firmy (brak środków pieniężnych na wypłaty) - to za ten miesiąc koszty uzyskania przychodu nie przysługują. Koszty uzyskania przychodu przysługują pracownikowi bez względu na wymiar czasu pracy i bez względu na liczbę przepracowanych dni.

Miesięczne koszty uzyskania przychodu podlegają zwiększeniu w następujących sytuacjach:

• przy każdej odrębnie zawartej umowie o pracę bez względu na liczbę zawartych umów i liczbę pracodawców, z którymi takie umowy zostały zawarte, jednak w rozliczeniu rocznym koszty uzyskania przychodu nie mogą przekroczyć łącznie za rok podatkowy 1840,77 zł,

• jeżeli miejsce stałego lub czasowego zamieszkania podatnika jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, a podatnik nie otrzymuje dodatku za rozłąkę bez względu na to, w ilu zakładach pracy jest zatrudniony - 127,82 zł miesięcznie, a za rok podatkowy - 1533,84 zł (uzyskanie przychodów równocześnie od więcej niż jednego zakładu w roku podatkowym nie może przekroczyć kwoty 2300,94 zł).

Podstawą do zastosowania przez pracodawcę (płatnika) podwyższonych kosztów uzyskania jest złożenie przez podatnika oświadczenia, że jego miejsce zamieszkania znajduje się w innej miejscowości niż zakład pracy i że nie otrzymuje dodatku za rozłąkę.

Pracownik jest zobowiązany powiadomić pracodawcę o zmianie stanu wynikającego z oświadczenia przed wypłatą wynagrodzenia za miesiąc, w którym nastąpiła zmiana.

PRZYKŁAD

Pracownik firmy ma zawarte dwie odrębne umowy o pracę z pracodawcą. Czy w takim przypadku pracownikowi przysługują koszty uzyskania przychodu z tytułu każdej odrębnie zawartej umowy o pracę?

Zawarcie każdej umowy jest traktowane jako odrębny stosunek pracy. W związku z tym, dokonując wypłaty z tytułu każdej odrębnie zawartej umowy, należy przyjąć koszty uzyskania przychodu.

PRZYKŁAD

W związku z trudną sytuacją finansową firmy w styczniu 2006 r. zostało wypłacone wynagrodzenie za grudzień 2005 r. i styczeń 2006 r. W jakiej wysokości przysługują pracownikom koszty uzyskania przychodu, pojedyncze czy w podwójnej wysokości?

Z przepisów ustawy jednoznacznie wynika, że koszty z tytułu jednego stosunku pracy nie mogą przekroczyć 102,25 zł (w 2006 r. wysokość podstawowych kosztów uzyskania przychodu - 102,25 zł), a nie 2 x 102,25 zł. Należy zaznaczyć, że ograniczenie to dotyczy tylko kosztów miesięcznych. Nie będzie w związku z tym przeszkód do przyjęcia w rozliczeniu rocznym kosztów za miesiąc, w którym zakład pracy nie wypłacił wynagrodzenia w związku z trudną sytuacją finansową.

PRZYKŁAD

Pracownik w jednym miesiącu otrzymał tylko zasiłek chorobowy, a w następnym, oprócz zasiłku chorobowego, otrzymał również premię. Czy w tej sytuacji przysługują koszty uzyskania przychodu?

Koszty uzyskania przychodu nie przysługują za ten miesiąc, w którym pracownik otrzymał tylko i wyłącznie zasiłek chorobowy, który dla celów podatkowych traktowany jest jako przychód z innych źródeł. Ale w następnym miesiącu pracownik otrzymuje, oprócz zasiłku chorobowego, również wynagrodzenie za pracę lub jego część - premię; wówczas koszty uzyskania przychodu przysługują.

PRZYKŁAD

Umowa o pracę z pracownikiem została zawarta 25 listopada 2005 r. i za listopad otrzymał on wynagrodzenie w wysokości 95,00 zł. W jakiej wysokości należy przyjąć koszty uzyskania przychodu za ten miesiąc?

Bez względu na liczbę przepracowanych dni, podstawowe koszty uzyskania przychodu ze stosunku pracy wynoszą w 2006 r. 102,25 zł, lecz nie mogą być wyższe niż kwota wynagrodzenia. W sytuacji gdy wynagrodzenie jest niższe od miesięcznych kosztów uzyskania przychodu, nie ustala się zaliczki podatku, gdyż nie ma podstawy opodatkowania.

Obliczanie podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, ale po uwzględnieniu różnic.

Przy ustalaniu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne:

- nie stosuje się wyłączeń wynagrodzenia chorobowego, w tym również składników wynagrodzenia przysługujących pracownikowi w okresie niezdolności do pracy,

- nie stosuje się ograniczenia rocznej podstawy wymiaru stosowanego przy ustalaniu wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe,

- pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe, potrąconych przez płatników z wynagrodzenia pracownika.

Od 1 stycznia 2006 r. składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 8,75% podstawy wymiaru. Zgodnie z ogólną zasadą, składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega odliczeniu od podatku dochodowego od osób fizycznych tylko do wysokości 7,75% podstawy wymiaru. Natomiast pozostałe 1%, tj. 8,75% - 7,75%, jest w 2006 r. potrącane z dochodu pracownika po opodatkowaniu, co powoduje zmniejszenie kwoty do wypłaty.

PRZYKŁAD

Pracownik jest zatrudniony na 1/2 etatu z wynagrodzeniem w stałej stawce miesięcznej w wysokości 500,00 zł. Zakład pracy od wypłaconego pracownikowi wynagrodzenia dokona następujących potrąceń:

- składki na ubezpieczenie społeczne finansowane przez pracownika:

93,55 zł, tj. 500,00 zł x 18,71% = 93,55 zł,

- składki na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 8,75% podstawy wymiaru:

35,56 zł, tj. (500,00 zł - 93,55 zł) x 8,75%,

- zaliczki na podatek dochodowy:

500,00 zł - (102,25 zł + 93,55 zł) = 304,20 zł, po zaokrągleniu 304,00 zł

(304,00 zł x 19%) - 44,17 zł = 13,59 zł.

W tej sytuacji ma zastosowanie obniżenie wysokości składki zdrowotnej do wysokości obliczonej zaliczki na podatek - wynika to z art. 25 ust. 1 ustawy o NFZ. W związku z tym wyliczona składka na ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 35,56 zł podlega obniżeniu do kwoty zaliczki 13,59 zł, którą należy przekazać do ZUS.

Przychód pracownika należy pomniejszyć o:

- składki na ubezpieczenie społeczne w kwocie 93,55 zł,

- składkę na ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 13,39 zł.

PRZYKŁAD

Pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy ma ustalone wynagrodzenie w stawce miesięcznej w wysokości 1200,00 zł. Złożył on oświadczenie o łącznym opodatkowaniu z małżonkiem, który nie uzyskuje żadnych dochodów (zaliczka podatku dochodowego jest dodatkowo pomniejszana o 1/12 kwoty ulgi podatkowej 2 x 44,17 zł).

Od wynagrodzenia wypłacanego pracownikowi zakład pracy dokona następujących potrąceń:

- składki na ubezpieczenie społeczne finansowane przez pracownika:

224,52 zł, tj. 1200,00 zł x 18,71% = 224,52 zł,

- składki na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 8,75% podstawy wymiaru:

85,35 zł, tj. (1200,00 zł - 224,52 zł) x 8,75%,

- zaliczki na podatek dochodowy:

1200,00 zł - (102,25 zł + 224,52 zł) = 873,23 zł, po zaokrągleniu 873,00 zł

(873,00 zł x 19%) - (44,17 zł x 2) = 77,53 zł.

Ponieważ składka na ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 85,35 zł jest wyższa od obliczonej zaliczki na podatek dochodowy (77,53 zł), podlega obniżeniu do wysokości zaliczki, tj. do kwoty 77,53 zł.

Odliczeniu od zaliczki na podatek dochodowy podlega jedynie kwota składki na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 7,75%, tj. w kwocie 75,60 zł

(1200,00 zł - 224,52 zł) = 975,48,

975,48 x 7,75% = 75,60 zł.

Różnica 77,53 zł - 75,60 zł = 1,93 zł - po zaokrągleniu 2,00 zł, to kwota zaliczki, którą należy przekazać do urzędu skarbowego.

Różnicę brakującej kwoty składki zdrowotnej, tj. 77,53 zł - 75,60 zł = 1,93 zł, należy pobrać z dochodu pracownika.

Przychód pracownika w kwocie 1200,00 zł należy pomniejszyć o:

- składki na ubezpieczenie społeczne w kwocie 224,52 zł,

- składkę na ubezpieczenie zdrowotne obniżone do wysokości zaliczki w kwocie - 77,53 zł,

- zaliczkę na podatek dochodowy w kwocie 2,00 zł.

Podstawa obliczenia podatku dochodowego

Podstawą obliczenia zaliczki na podatek dochodowy jest dochód uzyskany przez pracownika w danym miesiącu po odliczeniu składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie chorobowe, potrąconych przez płatnika z wynagrodzeń pracownika.

Konstrukcja obliczania podstawy opodatkowania jest następująca:

• przychody opodatkowane minus koszty uzyskania przychodu dają dochód,

• dochód minus składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe potrącone przez płatnika daje podstawę obliczenia podatku.

Zakłady pracy, jako płatnicy, są zobowiązane obliczać i pobierać w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy od osób, które uzyskują od tych zakładów przychody. Obowiązujące przepisy zobowiązują płatników podatku dochodowego do obliczenia i poboru podatku, jak również do wpłacania go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

Zaliczka na podatek dochodowy

Zaliczki na podatek dochodowy za kolejne miesiące roku oblicza się od podstawy opodatkowania z uwzględnieniem skali podatkowej. Wysokość obowiązującej w 2006 r. skali podatkowej jest następująca:

Do ustalenia stawki podatku, według której ma być obliczona zaliczka podatku, bierze się pod uwagę:

- dochody pracownika uzyskane wyłącznie w danym zakładzie z tytułu stosunku pracy lub stosunków pokrewnych,

- zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacone przez zakład pracy,

- wypłaty z tytułu udziału w nadwyżce bilansowej w spółdzielni pracy, ale bez uwzględniania dochodów pracownika, uzyskanych np. z tytułu prac zleconych, jak też poza zakładem pracy.

W sytuacji gdy pracownik jest zatrudniony w kilku zakładach pracy, każdy z zakładów (jako płatnik) ustala odrębne zaliczki na podatek dochodowy.

Wyższą stawkę podatku liczy się za miesiące następujące po miesiącu, w którym dochód uzyskany od początku roku przekroczył niższy próg podatkowy.

Od podatku wyliczonego według skali podatkowej należy odjąć kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (popularnie zwaną ulgą podatkową), tj. 44,17 w 2006 r. miesięcznie.

Kolejność obliczenia podatku dochodowego jest następująca:

1) podstawa opodatkowania x stawka podatku = podatek,

2) podatek - ulga podatkowa = zaliczka na podatek,

3) zaliczka na podatek - składka na ubezpieczenie zdrowotne (maksymalnie do 7,75% podstawy) = zaliczka przekazana do urzędu skarbowego.

Zastosowanie ulgi podatkowej jest możliwe pod warunkiem, że pracownik przed wypłatą pierwszego wynagrodzenia w roku podatkowym złoży zakładowi pracy oświadczenie (PIT-2), w którym określi płatnika właściwego do zmniejszania zaliczki na podatek dochodowy (patrz str. 22). W latach następnych, jeśli nie zmienia się stan faktyczny, nie ma obowiązku składania oświadczenia ponownie.

Podatek dochodowy ze stosunku pracy może być obliczany na zasadach ulgowych. Zasady ulgowe polegają na tym, że po przekroczeniu progu podatkowego nadal może być zastosowana niższa stopa podatkowa. Możliwość taką ma pracownik, który złoży oświadczenie (załącznik), w którym stwierdza, że zamierza opodatkować swoje dochody z małżonkiem lub na zasadach określonych dla osób samotnie wychowujących dzieci.

Ulgowe obliczanie zaliczek jest możliwe jedynie w sytuacjach, gdy przewidywane dochody pracownika:

- nie przekroczą kwoty w pierwszej skali podatkowej (37 024 zł), a małżonek lub dziecko nie uzyskują żadnych dochodów, z wyjątkiem renty rodzinnej - wówczas zaliczki podatku wynoszą 19% uzyskanego w danym miesiącu dochodu i pomniejszane są o podwójną kwotę ulgi podatkowej - 2 x 44,17 zł,

- przekroczą górną granicę pierwszego przedziału skali podatkowej (37 024 zł) lub kwotę drugiego progu skali podatkowej (74 048 zł), a małżonek lub dziecko nie uzyskują dochodów z wyjątkiem renty rodzinnej lub dochody małżonka mieszczą się w niższym przedziale skali, w którym dochód pracownika przekroczył górną granicę drugiego progu podatkowego (tj. 74 048 zł) wynoszą 19%, a za miesiące następujące po tym miesiącu - 30% uzyskanego w danym miesiącu dochodu.

Płatnicy, którym pracownik (podatnik) złożył takie oświadczenie (patrz str. 23), pobierają zaliczki podatku w powyższy sposób, począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zostało złożone oświadczenie.

Zasady ulgowego obliczania zaliczek na podatek dochodowy mają zastosowanie również w sytuacji, gdy po zakończeniu roku podatkowego pracownik zamierza opodatkować swoje dochody z małżonkiem lub w sposób określony dla osób samotnie wychowujących dzieci, a małżonkowie lub odpowiednio dzieci osiągają dochody mieszczące się w niższym przedziale skali podatkowej i nie będą w danym roku podatkowym korzystały z możliwości obniżenia zaliczek. Składają wówczas oświadczenie (załącznik), które jest podstawą do niepobierania zaliczki w części przekraczającej:

- podatek stanowiący 19% dochodu ustalonego zgodnie z przepisami od podatników, którzy uzyskali od początku roku dochód nieprzekraczający górnej granicy drugiego przedziału skali podatkowej (74 048 zł),

- podatek stanowiący 30% dochodu podatników, którzy uzyskali od początku roku dochód przekraczający górną granicę drugiego przedziału skali podatkowej, tj. kwotę 74 048 zł.

Oznacza to, że za miesiące od stycznia do miesiąca, w którym dochód pracownika przekroczy kwotę 74 048 zł, zakład pracy oblicza zaliczki podatku według stawki 19%, a za pozostałe miesiące - według stawki 30%.

Jeżeli oświadczenie podatkowe złożone przez pracownika jest niezgodne ze stanem faktycznym, za niepobrany przez płatnika podatek odpowiedzialność podatkową ponosi podatnik.

 

PRZYKŁAD

Firma zatrudniła rencistę na 1/2 etatu. Czy wypłacając temu pracownikowi wynagrodzenie, należy zmniejszyć zaliczkę podatku o kwotę ulgi 44,17 zł?

Zgodnie z art. 32 ust. 3 ustawy, pracownikowi, który oprócz wynagrodzenia ze stosunku pracy otrzymuje rentę, nie przysługuje pomniejszenie zaliczki na podatek o kwotę 44,17 zł.

PRZYKŁAD

Od którego miesiąca należy potrącać 30% podatek? Czy od miesiąca, w którym dochód pracownika przekroczy kwotę 37 024,00 zł, czy też od miesiąca następnego?

Kwestię pobierania zaliczek na podatek dochodowy reguluje art. 32 ust. 1 ustawy. Wynika z niego, że zaliczki za miesiące od stycznia do grudnia wynoszą:

- za miesiące od początku roku do miesiąca włącznie, w którym dochód podatnika uzyskany od początku roku w tym zakładzie pracy przekroczył kwotę 37 024,00 zł - 19% dochodu uzyskanego w danym miesiącu,

- za miesiące następujące po miesiącu, w którym dochód uzyskany od początku roku przekroczył kwotę 37 024,00 zł - 30% dochodu uzyskanego w danym miesiącu.

Z powyższego wynika, że stawkę 30% stosuje się dopiero od miesiąca następnego po miesiącu, w którym dochód podatnika przekroczył 37 024,00 zł.

PRZYKŁAD

Pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę zawarł z pracodawcą umowę zlecenia. Czy do kwoty dochodu, która decyduje o wysokości stawki podatkowej, wlicza się dochody uzyskane od płatnika (firmy) zarówno z umowy o pracę, jak i umowy zlecenia?

Kwestię tę reguluje art. 32 ust. 1 w związku z art. 31 ustawy. Z powyższych przepisów wynika, że pod uwagę brane są tylko dochody wynikające ze stosunku pracy, stosunku służbowego, pracy nakładczej lub spółdzielczego stosunku pracy, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez zakład pracy, a w spółdzielniach pracy - wypłaty z tytułu udziału w nadwyżce bilansowej.

PRZYKŁAD

Czy pracownik jest zobowiązany co roku składać pracodawcy - płatnikowi oświadczenie uprawniające go do pomniejszania zaliczki na podatek dochodowy o 1/12 kwoty określonej w pierwszym przedziale skali podatkowej (tj. 44,17 zł) na druku PIT-2?

W myśl art. 32 ust. 3a ustawy, oświadczenia nie składa się, jeżeli stan faktyczny wynikający z oświadczenia złożonego w latach poprzednich nie uległ zmianie. Natomiast zgodnie z art. 32 ust. 4 ustawy, pracownik jest obowiązany zawiadomić zakład pracy o zmianach stanu faktycznego, które wynikają z oświadczenia przed wypłatą wynagrodzeń za miesiąc, w którym zaszła zmiana. O utracie wpływu oświadczenia na wielkość pobranej zaliczki na podatek decyduje wyłącznie termin zawiadomienia przez pracownika o zmianie stanu faktycznego.

Wynagrodzenie do wypłaty

Jest to kwota, jaką pracownik otrzymuje z tytułu wynagrodzenia, tzw. wynagrodzenie netto, które jest różnicą między przychodem pracownika a potrąceniami, czyli składkami na ubezpieczenie społeczne, składką na ubezpieczenie zdrowotne 7,75%, zaliczką na podatek dochodowy oraz składką zdrowotną w wysokości 1%, tj. nieodliczonej od podatku.

PRZYKŁAD

Pracownik jest zatrudniony w wymiarze 1/2 etatu i otrzymuje wynagrodzenie określone stawką miesięczną w wysokości 500,00 zł. Ma prawo do podstawowych kosztów uzyskania przychodu w wysokości 102,25 zł. Pracownik nie ma prawa do ulgi podatkowej w kwocie 44,17 zł, ponieważ jest zatrudniony w innej firmie na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu i ulgę potrąca pierwszy pracodawca.

Obliczenie jego wynagrodzenia netto będzie wyglądało następująco:

1. Przychód: 500,00 zł.

2. Składki ZUS finansowane przez pracownika (18,71%) : 500,00 zł x 18,71% = 93,55 zł.

3. Składka na ubezpieczenie zdrowotne (7,75%) : 500,00 zł - 93,55 zł = 406,45 zł x 7,75% = 31,50 zł.

4. Składka na ubezpieczenie zdrowotne (8,75%) : 406,45 zł x 8,75% = 35,56 zł.

5. Podstawa opodatkowania podatkiem dochodowym (zaokrąglona do 1 zł): 500,00 zł - 93,55 zł - 102,25 zł = 304,20 zł - po zaokrągleniu 304,00.

6. Podatek dochodowy wg skali podatkowej: 305,00 zł x 19% = 57,76 zł.

7. Ulga podatkowa: 0,00 zł.

8. Zaliczka na podatek: 57,75 zł - 0,00 = 57,75 zł.

9. Podatek do potrącenia: 57,76 zł - 31,50 zł = 26,26 zł, po zaokrągleniu 26,00.

10. Składka zdrowotna - 1% odliczona od dochodu (8,75% - 7,75%) : 35,56 zł - 31,50 zł = 4,06 zł.

11. Wynagrodzenie netto: 500,00 zł - (93,55 + 31,50 + 26,00 + 2,06) = 344,89 zł.

Potrącenia z wynagrodzeń

Oprócz potrąceń ustawowych, czyli składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne i zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych, pracodawca dokonuje potrąceń, które mają charakter obligatoryjny lub dobrowolny.

Kwestię potrąceń obligatoryjnych reguluje art. 87 § 2 k.p. Z wynagrodzenia za pracę dokonuje się potrąceń w kolejności podanej w § 1 tego artykułu, a mianowicie:

- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,

- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,

- zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,

- kary pieniężne wymienione w art. 108 k.p.

Dokonując potrąceń, należy pamiętać o ograniczeniu, jakim są dopuszczalne ich wysokości. W myśl art. 87 § 3 pkt 2 k.p., w razie egzekucji należności niealimentacyjnych potrącenie nie może przekroczyć połowy wynagrodzenia po odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Ponadto, zgodnie z art. 87¹ § 1 k.p., przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż alimentacyjne występuje kwota wolna od potrąceń, która jest równa minimalnemu wynagrodzeniu za pracę (także po odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy).

Przy dokonywaniu potrąceń obligatoryjnych podstawową kwestią jest określenie kwoty wolnej od potrąceń. Obliczenie kwoty wolnej od potrąceń wymaga obliczenia dla konkretnego przypadku, ponieważ inna będzie kwota wolna dla osoby, która ma prawo do podwyższonych kosztów uzyskania przychodu.

PRZYKŁAD

Pracownik otrzymujący wynagrodzenie minimalne 899,10 zł ma prawo do 1/2 ulgi podatkowej, a podstawowe koszty uzyskania przychodu wynoszą 102,25 zł. Jaka jest kwota wolna od potrąceń dla tego pracownika?

Obliczamy:

1) składki na ubezpieczenie społeczne pracownika:

899,10 zł - 168,22 zł (18,71 %),

2) podstawa do wyliczenia zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych:

899,10 zł - (168,22 - 102,25 zł) = 628,63, po zaokrągleniu 629,00 zł,

3) zaliczka na podatek dochodowy:

(629,00 x 19%) - 44,17 zł = 75,34 zł, po zaokrągleniu 75,00 zł,

4) kwota wolna od potrąceń:

899,10 - (168,22 zł + 75,00 zł) = 655,88 zł.

Do potrąceń dobrowolnych zalicza się te, na których potrącenie pracownik musi wydać zgodę. Są to m.in.:

- składki i spłaty zaciągniętych pożyczek z KZP,

- składki na rzecz związków zawodowych,

- składki na rzecz ubezpieczeń życiowych.

Składki na ubezpieczenie społeczne płacone przez pracodawcę

Pracodawca nalicza składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe od tej samej podstawy wymiaru co pracownik i w takiej samej wysokości. Roczna kwota ograniczenia podstawy wymiaru nie może przekroczyć trzydziestokrotności wynagrodzenia w gospodarce narodowej na dany rok - odnosi się to także do składek finansowanych przez pracodawcę. Po przekroczeniu tej kwoty ani pracownik, ani pracodawca nie opłacają składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe do końca danego roku.

Składka na ubezpieczenie wypadkowe finansowana jest tylko przez pracodawcę, a obliczana jest od podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, lecz bez zastosowania rocznej kwoty ograniczenia tej podstawy. Wysokość stopy procentowej, jak i sposób jej ustalania zostały omówione w dziale „Obliczanie podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne”.

Pracodawca opłaca również składkę na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Składka na Fundusz Pracy ma charakter obowiązkowy. Podstawą wymiaru jest podstawa składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, bez zastosowania rocznej kwoty ograniczenia podstawy wymiaru.

Składki na Fundusz Pracy opłacają m.in.:

• pracodawcy oraz inne jednostki organizacyjne za osoby pozostające m.in. w stosunku pracy, wykonujące pracę nakładczą, na podstawie umowy zlecenia, pobierające stypendia sportowe, otrzymujące świadczenia socjalne,

• rolnicze spółdzielnie produkcyjne.

Składki na Fundusz Pracy opłaca się jedynie za osoby podlegające obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym. Tym samym nie opłaca się składek na Fundusz Pracy za osoby, które dobrowolnie (na swój wniosek) podlegają ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu.

Obowiązek opłacania składek na Fundusz Pracy występuje wówczas, gdy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne osoby ubezpieczonej ze wszystkich źródeł razem w ciągu miesiąca odpowiada kwocie minimalnego wynagrodzenia, tj. od 1 stycznia 2006 r. - 899,10 zł. W takim przypadku składki opłacają wszyscy kolejni płatnicy od wypłaconych wynagrodzeń. Podstawą do oceny, jakie jest wynagrodzenie danej osoby, jest jej oświadczenie o zarobkach składane każdemu pracodawcy.

Składka na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych ma charakter obowiązkowy dla pracodawców zatrudniających pracowników (wyjątek stanowią zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze).

Podstawą wymiaru składek na FGŚP jest podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe bez zastosowania rocznej kwoty ograniczenia.

5 KROKÓW DO OBLICZENIA WYNAGRODZENIA NETTO

1. Obliczanie wynagrodzenia za czas choroby

Przystępując do wyliczenia należnego pracownikowi wynagrodzenia za styczeń 2006 r., w pierwszej kolejności obliczamy wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy z powodu choroby.

Pracownik obok wynagrodzenia zasadniczego - 1000,00 zł - otrzymuje premię 20%, dodatek funkcyjny - 150,00 zł, dodatek za staż pracy - 100,00 zł. W okresie od stycznia 2005 r. do grudnia 2005 r. pracownik otrzymał (w tabeli wykazano kwoty pomniejszone o składki na ubezpieczenie społeczne finansowane przez pracownika):

Podstawę wymiaru świadczenia chorobowego za okres od 2 stycznia 2006 r. do 5 stycznia 2006 r. stanowi kwota 1053,54 zł (9754,80 + 449,04 + 975,48 + 1463,16) : 12 miesięcy. Pracownik za 4 dni choroby otrzymał wynagrodzenie w kwocie: 28,10 zł - stawka dzienna (1053,54 : 30 dni x 80%) x 4 dni = 112,40 zł.

2. Obliczanie wynagrodzenia za przepracowaną część miesiąca

Wynagrodzenie zasadnicze:

1000,00 zł : 30 dni x 4 dni choroby = 133,33 zł,

1000,00 zł - 133,33 zł = 866,67 zł.

Premia 20%:

200,00 zł : 30 dni x 4 dni choroby = 26,67 zł,

200,00 zł - 26,67 zł = 173,33 zł.

Dodatek stażowy:

100,00 zł : 30 dni x 4 dni choroby = 13,33,

100,00 zł - 13,33 zł = 86,67 zł.

Dodatek funkcyjny:

150,00 zł : 30 dni x 4 dni = 20,00 zł,

150,00 zł - 20,00 zł = 130,00 zł.

Wynagrodzenie pracownika za przepracowaną część miesiąca wynosi 1256,67 zł.

3. Obliczanie ekwiwalentu za urlop

W celu obliczenia ekwiwalentu dzielimy kwotę miesięcznego wynagrodzenia pracownika przez współczynnik urlopowy, który dla pracownika zatrudnionego na 1/2 etatu wynosi 10,54 (21,08 : 1/2 etatu).

Podstawa wyliczenia ekwiwalentu za urlop = 1450,00 zł (stałe składniki = 1000,00 zł + 200,00 zł + 100,00 zł + 150,00 zł),

1450,00 zł : 10,54 wskaźnik = 137,57 - ekwiwalent za jeden dzień urlopu.

Następnie obliczamy ekwiwalent za jedną godzinę urlopu:

137,57 : 8 godz. = 17,20 zł.

Ekwiwalent za niewykorzystany urlop wynosi: 24 godziny x 17,20 zł = 412,80 zł.

4. Obliczanie wynagrodzenia brutto

Wynagrodzenie zasadnicze - 866,67 zł

Premia 20% - 173,33 zł

Dodatek stażowy - 86,67 zł

Dodatek funkcyjny - 130,00 zł

Wynagrodzenie za czas choroby - 112,40 zł

Ekwiwalent za urlop - 412,80 zł

Ogółem przychody = 1781,87 zł.

Podstawa składek na ubezpieczenie społeczne - 1669,47 zł:

ogółem przychody - wynagrodzenie za czas choroby

1781,87 zł - 112,40 zł = 1669,47 zł.

5. Składki na ubezpieczenie społeczne finansowane przez pracownika

- emerytalne - 9,75% - 162,94 zł,

- rentowe - 6,5% - 108,52 zł,

- chorobowe - 2,45% - 40,90 zł.

Składki razem = 312,36 zł.

1. Koszty uzyskana przychodu - 102,25 zł.

2. Podstawa składki na ubezpieczenie zdrowotne:

podstawa składek na ubezpieczenie społeczne + wynagrodzenie za chorobę - składki na ubezpieczenie społeczne, razem - 1469,51 zł

1669,47 zł + 112,40 zł - 312,36 zł = 1469,51 zł.

3. Podstawa wyliczenia podatku dochodowego:

ogółem przychody - składki na ubezpieczenie społeczne - koszty uzyskania przychodu

1781,87 zł - 312,36 zł - 102,25 zł = 1367,26 = po zaokrągleniu 1367,00 zł.

4. Potrącona zaliczka na podatek dochodowy:

1367,00 x 19% = 259,73 zł.

5. Ulga podatkowa - 44,17 zł.

6. Składka na ubezpieczenie zdrowotne:

pobrana - 8,75% - 128,58 zł,

odliczona - 7,75% - 113,88 zł.

7. Pobrana zaliczka na podatek:

259,73 zł - 44,17 zł - 113,88 zł = 101,68 zł, po zaokrągleniu 102,00 zł.

8. Składka na ubezpieczenie zdrowotne 1% (8,75% - 7,75%)

128,58 zł - 113,88 zł = 14,70 zł.

9. Do wypłaty - 1238,93 zł

(1781,87 zł - 312,36 zł - 113,88 zł - 102,00 zł - 14,70 zł) = 1238,93 zł.

10. Składki na ubezpieczenie społeczne po stronie pracodawcy:

- emerytalne - 9,76% - 162,94 zł,

- rentowe - 6,5% - 108,52 zł,

- wypadkowe (pracodawca zgłasza do ubezpieczenia < niż 9 osób) - 1,93% - 32,22 zł.

Składki razem - 303,68 zł.

11. Razem składki na ubezpieczenie społeczne pracownika i płatnika

616,04 zł (312,36 zł + 303,68 zł).

12. Składka na Fundusz Pracy = 2,45% x 1669,47 zł = 40,90 zł.

13. Składka na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych = 0,15% x 1669,47 zł = 2,50 zł.

14. Należne składki do ZUS: (312,36 zł + 303,68 zł + 128,58 zł + 40,90 zł + 2,50 zł) = 788,02 zł.

Miesięczny raport dla pracownika

PRZYKŁAD

Pracownik otrzymuje wynagrodzenie składające się z następujących elementów:

- wynagrodzenia zasadniczego - 1000,00 zł,

- premii regulaminowej - 20%,

- dodatku funkcyjnego - 150,00 zł (pomniejszanego o 1/30 za każdy dzień usprawiedliwionej nieobecności w pracy),

- dodatku stażowego - 100,00 zł (ulega zmniejszeniu za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy).

Pracownik był niezdolny do pracy w okresie od 2 do 5 stycznia 2006 r. Z dniem 31 stycznia 2006 r. nastąpiło rozwiązanie umowy o pracę, w związku z czym należy wypłacić pracownikowi ekwiwalent za urlop - 24 godziny. Pracownik był zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy - na 1/2 etatu - i złożył pracodawcy oświadczenie o potrącaniu ulgi podatkowej - PIT-2.

Jak będą się kształtowały poszczególne elementy wynagrodzenia pracownika za styczeń 2006 r.? Jakie będą z tego tytułu potrącenia? Ile pracownik otrzyma wynagrodzenia netto?

PRZYKŁAD

Firma zatrudniła pracownika na umowę o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy - 1/2 etatu. Pracownik otrzymuje wynagrodzenie składające się z następujących składników: wynagrodzenia zasadniczego 500,00 zł, premii regulaminowej 20%.

Pracownik złożył oświadczenia PIT-2, tym samym ma uprawnienia do zastosowania ulgi podatkowej - 44,17 zł. Pracownik złożył oświadczenie o zastosowaniu podwyższonych kosztów uzyskania - 127,82 zł. Jak będą się kształtowały poszczególne elementy wynagrodzenia pracownika za styczeń 2006 r.? Jakie będą z tego tytułu potrącenia? Ile pracownik otrzyma wynagrodzenia netto?

1. Wynagrodzenie brutto:

wynagrodzenie zasadnicze - 500,00 zł,

premia 20% - 100,00 zł.

Ogółem przychody = 600,00 zł.

2. Podstawa składek na ubezpieczenie społeczne - 600,00 zł

ogółem przychody - wynagrodzenie za czas choroby:

600,00 zł - 0 zł (pracownik nie chorował) = 600,00 zł.

3. Składki na ubezpieczenie społeczne finansowane przez pracownika:

- emerytalne - 9,75% - 58,56 zł,

- rentowe - 6,5% - 39,00 zł,

- chorobowe - 2,45% - 14,70 zł.

Składki razem = 112,26 zł.

4. Koszty uzyskania przychodu - 127,82 zł.

5. Podstawa składki na ubezpieczenie zdrowotne:

podstawa składek na ubezpieczenie społeczne + wynagrodzenie za chorobę - składki na ubezpieczenie społeczne razem - 487,74 zł

600,00 zł + 0 zł - 112,26 zł = 487,74 zł.

6. Podstawa wyliczenia podatku dochodowego:

ogółem przychody - składki na ubezpieczenie społeczne - koszty uzyskania przychodu

600,00 zł - 112,26 zł - 127,82 zł = 359,92 = po zaokrągleniu 360,00 zł.

7. Potrącona zaliczka na podatek dochodowy:

426,00 x 19% = 68,40 zł.

8. Ulga podatkowa - 44,17 zł.

9. Składka na ubezpieczenie zdrowotne:

pobrana - 8,75% - 42,68 zł (naliczona),

odliczona - 7,75% - 37,80 zł (możliwa do odliczenia).

10. Pobrana zaliczka na podatek:

68,40 zł - 44,17 zł - 37,80 zł = 0 zł.

11. Składka na ubezpieczenie zdrowotne:

w związku z tym, że zaliczka podatku jest mniejsza od składki na ubezpieczenie zdrowotne - 7,75%, składka zdrowotna zostaje obniżona do wysokości zaliczki na podatek dochodowy, czyli 24,23 zł (68,40 zł - 44,17 zł).

12. Do wypłaty - 463,51 zł

(600,00 zł - 112,26 zł - 24,23 zł) = 463,51 zł.

13. Składki na ubezpieczenie społeczne po stronie pracodawcy:

- emerytalne - 9,76% - 58,56 zł,

- rentowe - 6,5% - 39,00 zł,

- wypadkowe (pracodawca zgłasza do ubezpieczenia < niż 9 osób) - 1,93% - 11,58 zł.

Składki razem - 109,14 zł.

14. Razem składki na ubezpieczenie społeczne pracownika i płatnika

221,40 zł = (112,26 zł + 109,14 zł).

15. Składka na Fundusz Pracy = 2,45% x 600,00 zł = 14,70 zł - pracodawca nie odprowadzi składki na Fundusz Pracy, ponieważ pracownik złożył oświadczenie, że jest zatrudniony tylko u pracodawcy, a jego wynagrodzenie jest mniejsze niż minimalne wynagrodzenie (od 1 stycznia 2006 r. - 899,10 zł).

16. Składka na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych = 0,15% x 600,00 zł = 0,90 zł.

17. Należne składki do ZUS = (112,26 zł + 109,14 zł + 24,23 zł + 14,70 zł + 0,90 zł) = 261,23 zł - 14,70 zł = 246,53 zł.

Zgodnie z prawem

Art. 22 ust. 2 u.p.d.o.f.

Koszty uzyskania przychodów z tytułu stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej, w przypadku gdy:

1) podatnik uzyskuje przychody od jednego zakładu pracy - wynoszą 102 zł 25 gr miesięcznie, a za rok podatkowy nie więcej niż 1227 zł,

2) podatnik uzyskuje przychody równocześnie od więcej niż jednego zakładu pracy nie mogą przekroczyć łącznie 1840 zł 77 gr za rok podatkowy,

3) miejsce stałego lub czasowego zamieszkania podatnika jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, a podatnik nie uzyskuje dodatku za rozłąkę - wynoszą 127 zł 82 gr miesięcznie, a za rok podatkowy łącznie nie więcej niż 1533 zł 84 gr,

4) podatnik uzyskuje przychody równocześnie od więcej niż jednego zakładu pracy, a miejsce stałego lub czasowego zamieszkania podatnika jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, i podatnik nie uzyskuje dodatku za rozłąkę - nie mogą przekroczyć łącznie 2300 zł 94 gr za rok podatkowy.

§ 1 rozporządzenia MPiPS z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, zwanych dalej „składkami”, stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy.

Art. 15 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych

1. Wysokości składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe wyrażone są w formie stopy procentowej, jednakowej dla wszystkich ubezpieczonych.

2. Stopa procentowa składek na ubezpieczenie wypadkowe jest zróżnicowana dla poszczególnych płatników składek i ustalana w zależności od poziomu zagrożeń zawodowych i skutków tych zagrożeń.

Art. 26 u.p.d.o.f.

1. Podstawę obliczenia podatku stanowi dochód po odliczeniu kwot:

a) zapłaconych w roku podatkowym bezpośrednio na własne ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe podatnika oraz osób z nim współpracujących,

b) potrąconych w roku podatkowym przez płatnika ze środków podatnika na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, z tym że w przypadku podatnika osiągającego przychody określone w art. 12 ust. 6, tylko w części obliczonej, w sposób określony w art. 33 ust. 4, od przychodu podlegającego opodatkowaniu

- odliczenie nie dotyczy składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) wolny od podatku oraz składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód, od którego na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Art. 871 k.p.

§ 1. Wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:

1) minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,

2) 75% wynagrodzenia określonego w pkt 1 - przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi,

3) 90% wynagrodzenia określonego w pkt 1 - przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108.

§ 2. Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, kwoty określone w § 1 ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.

Ustawa z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy  

Art. 17

1. Obowiązek opłacania składki na Fundusz obciąża pracodawców objętych działaniem ustawy.

2. Składka na Fundusz obciąża koszty działalności pracodawców.

3. Pracodawca niewypłacalny w rozumieniu art. 3 ust. 1, a także zakłady pracy chronionej lub zakłady aktywności zawodowej określone w odrębnych przepisach - nie mają obowiązku opłacania składki na Fundusz.

Art. 18

1. Składki na Fundusz ustala się od wypłat stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

2. Wysokość składki na Fundusz określa ustawa budżetowa.

3. Do czasu określenia wysokości składki przez ustawę budżetową, stosuje się składkę w wysokości ustalonej na rok poprzedni. Po ustaleniu wysokości składki przez ustawę budżetową, płatnicy składki dokonują korekty wysokości wpłat od początku roku budżetowego w pierwszym miesiącu następującym po miesiącu, w którym została ogłoszona ustawa budżetowa.

---