ROZDZIAŁ I
TEMAT: Podstawowe pojęcia.
1. Zdefiniuj przedmiot nauki o finansach publicznych.
Nowoczesna nauka o finansach publicznych zajmuje się badaniem zjawisk związanych z gromadzeniem i wydatkowaniem pieniędzy publicznych oraz - poprzez badanie przyczyn i skutków procesów nimi wywołanych - wyjaśnieniem ich treści ekonomiczno-społecznej i związków z naukami politycznymi.
Finanse publiczne obejmują obok środków budżetu państwa (centralnego) i budżetów samorządowych, wszelkie nieprywatne środki finansowe, które pozwalają państwu na prowadzenie jego polityki. (str. 13)
2. Przedstaw różnicę między finansami publicznymi i prywatnymi.
Między finansami publicznymi a prywatnymi istnieje pewne podobieństwo. Jedne i drugie wymagają na przykład sporządzania budżetu, kierowania jego wykonaniem, ograniczania wydatków i kontroli wykorzystania środków finansowych. Znacznie więcej jest jednak odmienności.
-przymusowy charakter gromadzenia środków publicznych przez państwo ; w przeciwieństwie do osób prywatnych, na które nie jest nałożony przymus osiągania dochodów;
- finanse publiczne wykorzystywane są jako instrument realizacji określonych funkcji państwa, dotyczących ogółu obywateli lub znaczących ich grup; finanse prywatne natomiast służą zaspokojeniu potrzeb jednostek;
- finanse publiczne nie traktują jako celu gromadzenia środków publicznych do osiągania zysków, a właśnie taka rola jest finansów prywatnych;
- finanse publiczne są poddawane społecznej kontroli; gospodarowanie środkami prywatnymi jest całkowicie dobrowolne; (str. 14)
3. Omów różnicę między sektorem publicznym a finansami publicznymi.
1.sektor publiczny w ujęciu rzeczowym reprezentuje realne zjawiska i procesy gospodarcze;
2. finanse publiczne przedstawiają zjawiska i procesy pieniężne;
3.tylko część środków publicznych jest związana z finansowaniem sektora publicznego, część sektora działa na zasadach komercyjnych; tak jak na przykład przedsiębiorstwa państwowe i przedsiębiorstwa samorządowe. Nie wyklucza to oczywiście możliwości dotowania tych przedsiębiorstw z funduszy publicznych, mimo komercyjnych zasad i celów działania.
4. Również nie całość środków publicznych jest wykorzystywana przez sektor publiczny. Dzieje się tak dlatego, że pewna część wydatków publicznych ma charakter transferowy, są to np.: renty, emerytury, zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki rodzinne, zasiłki z tytułu opieki społecznej. (str. 16)
4. Podaj przykłady podmiotów sektora publicznego, których nie zalicza się do sektora finansów publicznych.
1. Majątek służący władzy i administracji rządowej oraz samorządowej,
2. Majątek służący publicznym instytucjom usługowym,
3. Majątek w użytkowaniu publicznym,
4. Majątek zaangażowany w działalności gospodarczej podmiotów publicznych (np. przedsiębiorstwa państwowe, samorządowe, spółki z dominującym udziałem władz publicznych) (str.15)
5. Jakie główne regulacje dotyczące ustawy budżetowej zawiera Konstytucja z 1997 r.
1. budżet jest uchwalany na okres roku w formie ustawy
2. w wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym może określać ustawa o prowizorium budżetowym
3. jeżeli ustawa budżetowa lub ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, to Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie projektu budżetu
4. Sejm nie może uchwalić większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej
5. dług publiczny państwa nie może przekroczyć 60% wartości rocznego produktu krajowego brutto
6. inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, jej zmiany lub inicjatywa w zakresie ustawy o prowizorium budżetowym oraz ustawy o udzieleniu gwarancji finansowych przez państwo przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów
7. ani ustawa budżetowa ani prowizorium ustawy budżetowej nie może przewidywać pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązań w NBP
8. Rada Ministrów przedstawia Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego projekt na rok następny; tylko w wyjątkowych przypadkach dopuszcza się możliwość pomniejszego przedłożenia projektu
9. Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia przekazania jej Senatowi
10. Prezydent RP podpisuje ustawę w ciągu 7 dni, licząc od daty przedłożenia jej przez Marszałka Sejmu
11. w przypadku zwrócenia się Prezydenta RP do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności ustawy budżetowej lub ustawy o prowizorium budżetowym z Konstytucją przed jej podpisaniem, TK orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku
12. jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi RP do podpisu, to Prezydent może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu
13. Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa
14. sprawozdanie rozpatruje Sejm i po zapoznaniu się z opinią NIK-u w ciągu 90 dni podejmuje uchwałę o udzieleniu lud odmowie udzielenia Radzie Ministrów ABSOLUTORIUM.
Konstytucja zastrzega także, jakie procesy w zakresie finansów publicznych mogą przebiegać tylko na zasadach i w trybach określonych w ustawach:
1.nakładanie podatków oraz innych danin, określanie podmiotów, przedmiotów i stawek podatkowych oraz zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków
2. gromadzenie i wydatkowanie środków publicznych
3.nabywanie, zbywanie, obciążanie nieruchomości, udziałów, akcji Skarbu Państwa, NBP lub innych osób prawnych
4. ustanawianie monopolu
5. zaciąganie pożyczek, udzielanie gwarancji i poręczeń finansowych przez państwo
Zmiany (do regulacji poprzednio obowiązujących w tym zakresie) dotyczą:
1.wprowadzenia limitu długu publicznego
2.zakazu podwyższania przez Parlament deficytu budżetu państwa
3.rezygnacji z obowiązku podania się Rządu do dymisji w przypadku nieuzyskania absolutorium
4.zniesienia prawa Prezydenta RP do wnoszenia poprawek do ustawy budżetowej
5.wprowadzania możliwości nakładania podatków tylko w drodze ustawy
6. Wymień podstawowe kwestie dotyczące jednostek samorządu terytorialnego normowane Konstytucją z 1997r.
1.jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań
2.zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządowych terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych
3.źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie
4.dochodami samorządu są:
- dochody własne (podatek: od nieruchomości, środków transportu, posiadania psów, rolny, leśny, PCC; opłata: skarbowa, administracyjna, klimatyczna, targowa; dochody z tytułu sprzedaży mienia, dzierżawy, najmu)
- subwencje ogólne (zadaniem subwencji jest bilansowanie dochodów i wydatków budżetu jednostek samorządu terytorialnego)
- dotacje celowe z budżetu państwa (na konkretny cel)
5. w zakresie określonym w ustawie jednostki samorządu terytorialnego maja prawo do ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych (str. 21-22)
7. Wymień główne grupy podmiotów zaliczanych do sektora finansów publicznych zgodnie z obowiązującą ustawą o finansach publicznych.
1. organy władzy publicznej (Sejm, Senat, Prezydent, Rada Ministrów itp), organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały, a także jednostki samorządu terytorialnego i ich organy oraz związki
2. jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych
3. fundusze celowe
4. państwowe szkoły wyższe
5. jednostki badawczo-rozwojowe
6. samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej
7. państwowe lub samorządowe instytucje kultury
8. ZUS, KRUS i zarządzane przez nie fundusze
9. NFZ, który obejmuje centralę i oddziały wojewódzkie
10. PAN i tworzone przez nią jednostki organizacyjne
11. inne państwowe lub samorządowe podmioty utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego(str.24 ramka)
Podział sektora finansów publicznych (kryterium podległości):
- sektor rządowy (podmioty nie zaliczane do sektora samorządowego)
- sektor samorządowy (jednostki samorządu terytorialnego i ich organy oraz podległe tym organom jednostki organizacyjne)
8. Jak określa się odpowiednik sektora finansów publicznych zgodnie z ESA 95?
GENERAL GOVERNMENT- instytucje rządowe i samorządowe
9. Na czym polega konsolidacja dochodów i wydatków publicznych?
A. Oznacza to, źe ostateczne dochody, które mogą być przeznaczone na finansowanie wydatków finalnych, różnią się od dochodów własnych. Wyodrębnienie tych transferów pokazuje, w jakim stopniu wydatki danego segmentu sektora finansów publicznych są pokrywane z jego własnych dochodów, a w jakim stopniu jest on zasilany przez inne jednostki do niego zaliczane. Ich eliminacja pozwala na konsolidację dochodów i wydatków sektora.
B. Za dochody sektora finansów publicznych, podsektora, lub jego segmentu uważa się więc tylko wpływy pochodzące spoza sektora, podsektora lub segmentu, za wydatki natomiast środki przekazywane poza sektor, podsektor lub segment sektora finansów publicznych.
10. Na jakie podsektory zgodnie z polskim ustawodawstwem oraz z ESA 95 dzieli się sektor finansów publicznych?
A. Rządowy - budżet państwa, jako jednostka pozabudżetowa, agencje państwowe, Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki, jednostki badawczo - rozwojowe, jednostki kultury i instytucje filmowe, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, państwowe fundusze celowe, Polską Organizację Turystyczną, Transportowy Dozór Techniczny, Urząd Dozoru Technicznego, Polskie Centrum Akredytacji, Polski Instytut Sztuki Filmowej, Polski Instytut Spraw Narodowych, Polski Klub Wyścigów Konnych, Rzecznika Ubezpieczeniowych, Narodowy Fundusz Zdrowia, jednostki doradztwa rolniczego,
B. Samorządowy- budżety jednostek samorządu terytorialnego, ich jednostki pozabudżetowe, fundusze celowe, jednostki kultury i instytucje filmowe, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej na szczeblu lokalnym,
C. Ubezpieczeń społecznych- obejmujący Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Emerytalno - Rentowy, Fundusz Rezerwy Demograficznej, Fundusz Składkowy, Fundusz Motywacyjny, Fundusz administracyjny, Fundusz Prewencji i Rehabilitacji oraz Zakłady Ubezpieczeń Społecznych i Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego,
11. Jaki jest udział poszczególnych podsektorów w wydatkowaniu środków publicznych?
A. Rządowy - w 2007 r. 41,5%, BP 27,5%, w 2008 r. 41,6% BP 29,5%
B. Samorządowy - w 2007 r. 30,4%, BJST 22,9%, w 2008 r. 30% BJST 22,2%
C. Ubezpieczeń społecznych - w 2007 r. 28,1 %, FUS, FER 24,5%, 2,7 % , w 2008 r. 28,4 %, FUS, FER 24,5%, 3,1 %
ROZDZIAŁ II
TEMAT: Finanse publiczne w teorii.
12. Wymień czynniki , które zdeterminowały rozwój teorii finansów publicznych.
Dla rozwoju teorii finansów publicznych decydujące znaczenie miały następujące procesy:
- rozwój stosunków towarowo-pieniężnych
- powstanie państwa i jego instytucji publicznych
- rozwój parlamentaryzmu
- rozwój funkcji państwa (str. 30 ramka)
13. Jaką zależność formułuje prawo Wagnera.
Prawo wzrastających wydatków publicznych - mechanizm rynkowy jest ułomny, gdyż tworzy warunki do wynagradzania czynników produkcji, to znaczy: ziemi, pracy, kapitału, ale nie jest w stanie zaspokoić rozwijających się potrzeb społeczeństwa - dlatego też, angażowanie się państwa w rozwiązywanie problemów społecznych jest koniecznością (rozwój ubezpieczeń społecznych oraz wzrostu wydatków socjalnych).
Występuje tu sprzeczność między efektywnością gospodarowania a zaspokajaniem potrzeb społecznych.
14. Czym uzasadnił Keynes konieczność interwencjonizmu państwowego i aktywnej roli finansów publicznych?
Według poglądów J.M.Keynesa gospodarka kapitalistyczna funkcjonuje w warunkach braku równowagi, niepełnego wykorzystania zdolności wytwórczych oraz bezrobocia. Główną tego przyczyną jest ograniczona skłonność podmiotów prywatnych do inwestowania. Ona tworzy pole do interwencjonizmu państwowego. W tych warunkach państwo, za pomocą dochodów i wydatków, reguluje popyt gospodarczy (wzrost produkcji, spadek bezrobocia). Środki publiczne należy także traktować jako element stabilizowania wzrostu gospodarczego poprzez łagodzenie cyklu koniunkturalnego. Keynes dopuszczał możliwość występowania deficytu budżetowego (w warunkach kryzysu spadają dochody państwa, ale jednocześnie państwo ma obowiązek wtedy zwiększenia wydatków socjalnych).
15. Kto jest powszechnie uważany za twórcę podstaw liberalizmu ograniczenia finansowania przez państwo jedynie jego podstawowych funkcji?
Adam Smith w XVIII w. - państwo powinno jedynie finansować obronę zewnętrzną, ochronę własności i wymiar sprawiedliwości, i jeszcze organizację robót publicznych. Podatki powinny być jak najniższe, aby nie ograniczać działalności gospodarczej i zdolności do oszczędzania.
16. Przedstaw główne cechy interwencjonistycznego nurtu teorii finansów publicznych.
Zwolennicy interwencjonistycznego nurtu w teorii finansów publicznych:
- widzą konieczność korygowania przez państwo mechanizmu rynkowego
- dopuszczają możliwość występowania deficytów budżetowych, traktując je głównie jako instrument łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego
17. Scharakteryzuj doktrynę neutralności finansów publicznych.
U podstaw doktryny neutralności finansów publicznych leży:
- maksymalnie neutralna, nie prowadząca do redystrybucji dochodów polityka podatkowa
- „mały budżet”, zrównoważony i finansujący jedynie podstawowe zadania publiczne państwa
18. Który z dwóch podstawowych nurtów teorii finansów publicznych jest tobie bliższy i dlaczego? (slajdy)
ROZDZIAŁ III
TEMAT: Funkcje finansów publicznych.
19. Co to są potrzeby zbiorowe i jak mogą być zaspakajane?
Główną przyczyną gromadzenia funduszy publicznych przez państwo jest istnienie potrzeb zbiorowych, które zgłaszane są przez ogół społeczeństwa lub przez jego większość. Natomiast rolą państwa jest dostarczanie odpowiednich dóbr i usług, które zaspokoją te potrzeby. Klasyczne potrzeby to bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego, funkcjonowania administracji publicznej oraz służb dyplomatycznych. Inne, traktowane w odmienny sposób, to potrzeby związane w edukacją i ochroną zdrowia. Mogą być zaspokajane indywidualnie lub zbiorowo.
Ze względu za zbiorowe zaspokajanie potrzeb, istnieje podział dóbr (które zaspokajają te potrzeby) na:
1. dobra publiczne - takie, dzięki którym zaspokajane są potrzeby całego społeczeństwa (utrzymanie szlaków komunikacyjnych, ochrona przyrody). Użyteczność tych dóbr jest niezależna od sytuacji materialnej obywatela. Zawsze finansowane ze środków publicznych.
2. dobra społeczne - takie, które ze względu na cechy fizyczne mogą zaspokajać indywidualne potrzeby obywateli z ich środków prywatnych (lub w części lub w całości ze środków publicznych). Typowy przykład: usługi oświatowe i zdrowotne.
20. Wymień czynniki społeczno-polityczne determinujące rolę finansów publicznych w gospodarce rynkowej.
Do czynników społeczno - politycznych zalicza się:
- zaspokajanie potrzeb zbiorowych społeczeństwa
- ochronę grup najsłabszych ekonomicznie z powodów od siebie w znacznym stopniu niezależnych
- uaktywnienie lokalnych społeczności (str.39 ramka)
21. Wymień czynniki ekonomiczne określające znaczenie finansów publicznych.
Czynniki ekonomiczne determinujące znaczenie finansów publicznych wynikają z istoty mechanizmu rynkowego, i zalicza się do nich najczęściej:
1. łagodzenie cyklu koniunkturalnego
2. dostosowanie struktury podaży do struktury popytu
3. dostęp do wiarygodnej informacji rynkowej
4. likwidowanie tzw. negatywnych efektów działalności gospodarczej
22. Wymień podstawowe funkcje finansów publicznych.
Funkcje o charakterze ekonomicznym:
- ALOKACYJNA - w odniesieniu do zasobów
- REDYSTRYBUCYJNA - w odniesieniu do dochodów
- STABILIZACYJNA - w odniesieniu do całej gospodarki
Funkcje o charakterze politycznym:
- funkcja ustrojowa - określa zakres uprawnień władzy ustawodawczej i wykonawczej w sprawach budżetu państwa, a także stopnia decentralizacji władzy i decentralizacji gospodarowania funduszami publicznymi. Debaty budżetowe powinny być podstawą do oceny całej działalności rządu i władz samorządowych.
- funkcja demokratyczna - polega na interesowaniu się i wpływie społeczeństwa na procesy gromadzenia i wydatkowania środków publicznych. Szczególnie wydatki o charakterze transferowym skupiają uwagę obywateli. Jednocześnie chcą trafnie wybrać przedstawicieli do parlamentu i samorządów.
23. Na czym polega alokacyjna funkcja finansów publicznych?
Alokacyjna funkcja finansów publicznych polega na kształtowaniu podziału czynników wytwórczych między sektor publiczny a sektor prywatny oraz w ich ramach. Jej realizacji służą zarówno wydatki, jak i dochody. Jednak podatki oddziałują na alokację środków w ramach sektora prywatnego tylko pośrednio. Zasadniczym odzwierciedleniem funkcji alokacyjnej jest strona wydatkowa funduszy publicznych. Jest ona bezpośrednio związana z wytwarzaniem przez sektor finansów publicznych określonych dóbr publicznych i społecznych. Przeznaczona na nie część wydatków wyraża faktyczny udział sektora publicznego w produkcie społecznym. Część wydatków natomiast jest transferowana do sektora prywatnego poprzez pomoc socjalną, subsydia itd.
Tutaj rola finansów publicznych polega na realokowaniu środków w ramach samego sektora prywatnego.
O skali alokacji świadczy głównie relacja wysokości wydatków publicznych do PKB oraz ich struktura. (str. 45)
24. Czy świadectwa empiryczne dostarczają wystarczających przesłanek do sformułowania jednoznacznej zależności przyczynowo skutkowej między wzrostem gospodarczym a stopą redystrybucji PKB przez sektor finansów publicznych?
Doświadczenia krajów zachodnich nie potwierdzają występowanie uniwersalnej prawidłowości miedzy wzrostem gospodarczym a udziałem wydatków i dochodów publicznych w PKB.
Nie potwierdziły tego badania Banku Światowego przeprowadzone w 1994 roku. (str. 50)
25. Zdefiniuj stabilizacyjną funkcję finansów publicznych.
Funkcja stabilizacyjna (w odniesieniu do całej gospodarki)
Polega na wykorzystaniu dochodów i wydatków do oddziaływania na procesy gospodarcze w skali makroekonomicznej, tak aby przeciwdziałać lub łagodzić skutki występowania wahań koniunkturalnych. Zadaniem funkcji stabilizacyjnej jest dążenie do tego, aby w warunkach wysokiej dynamiki wzrostu gospodarczego jednocześnie stabilizować ceny, osiągnąć wysoki poziom zatrudnienia oraz równowagę w kontaktach gospodarczych z zagranicą.
Stabilizacja cen - jest podstawą do zrównoważonego i długookresowego wzrostu. Brak stabilizacji cen poszerza obszar niepewności w gospodarce, zmniejsza skłonność do oszczędzania, a inflacja pogłębia nierówności dochodowe.
Wysoki poziom zatrudnienia- bywa różnie interpretowany. Pełne zatrudnienie oznacza, iż wszyscy, którzy poszukują pracy, przy istniejących stawkach płac, mogą ją znaleźć. W praktyce jako sytuacja naturalną przyjmuje się występowanie pewnego poziomu bezrobocia (ludzie nie mogą lub nie chcą pracować, są w trakcie zmiany pracy). Jednak w większości krajów bezrobocie jest jednak wyższe od stopy, którą można uznać za naturalną. Powszechnie przyjmuje się, że wysokość jest uzależniona od poziomu i tempa wzrostu gospodarczego. Pozostałe przyczyny to między innymi: ograniczona mobilność siły roboczej, ograniczona elastyczność popytu na pracę, niska elastyczność płac.
Równowaga zewnętrzna - polega na osiągnięciu takiego poziomu relacji gospodarczych z zagranicą, że nie wywołują one negatywnych skutków dla rozwoju wewnętrznego danego systemu. Najczęściej stosowanymi wskaźnikami służącymi do pomiaru stopnia relacji równowagi zewnętrznej są wielkości charakteryzujące bilans płatniczy danego kraju, a szczególnie jego saldo obrotów bieżących. Główną przyczyna narastającego deficytu obrotów bieżących była przede wszystkim większa dynamika importu niż eksportu w handlu zagranicznym Polski.
Miernikiem odzwierciedlającym stan gospodarki jest indeks zmian realnego PKB.
Funkcję stabilizacyjną realizują zarówno władze centralne, jak i samorządowe, wykorzystując dochody i wydatki publiczne. Ważna jest przy tym ich wysokość, struktura i saldo.
26. Określ udział dochodów sektora general government w PKB w Polsce i porównaj ze średnim poziomem w krajach UE.
Polska w 2007r - 40,4 % ( PKB )
UE w 2007r - 44,9 % ( PKB )
27. Określ udział wydatków sektora general government w PKB w Polsce i porównaj ze średnim poziomem w krajach UE.
Polska - 42,4 % ( PKB )
UE - 45,8 % ( PKB )
ROZDZIAŁ IV
TEMAT: Wpływ zagregowanego popytu władz publicznych na wzrost gospodarczy.
28. Wpływ zagregowanego popytu na wzrost gospodarczy.
29. Jaką zależność definiuje mnożnik wydatków.
Mnożnik wydatkowy wskazuje, o ile wzrasta produkt krajowy brutto (dochód) na jednostkę wzrostu wydatków publicznych. Wzrost ten zależy od końcowej skłonności do konsumpcji i od stopy obciążeń podatkowych netto. Przy czym In większa jest końcowa skłonność do konsumpcji i im mniejsza stopa obciążenia podatkowego, tym większy wzrost dochodu na jednostkę wzrostu wydatków.
30. Od czego zależy wysokość mnożnika wydatkowego w gospodarce otwartej?
Mnożnik podatkowy wskazuje, że wzrost podatków o ΔT spowoduje zmniejszenie konsumpcji i popytu globalnego, a tym samym dochodu o kwotę większą niż pierwotna podwyżka podatków. Jest to oczywiście działanie mnożnika, które będzie tym silniejsze im większa będzie krańcowa skłonność do konsumpcji.
31. Na czym polega działanie mnożnika zrównoważonego budżetu?
Po podstawieniu w miejsce ΔG wielkości ΔT i podzieleniu obu stron równości przez ΔT otrzymujemy mnożnik zrównoważonego budżetu:
(20) ΔY/ΔT= -cΔT/(1-c)ΔT+ΔT/(1-c)ΔT= -c/1-c+1/1-c=1-c/1-c= 1
Mnożnik zrównoważonego budżetu oznacza, że równe I mające taki sam kierunek zmiany wydatków publicznych i podatków wywołują zmianę zagregowanego popytu i produktu krajowego brutto o te samą wielkość. Mnożnik ten działa w taki sposób, że taki sam wzrost wydatków państwa, jak wzrost podatków netto prowadzi do przyrostu dochodu narodowego, gdyż dochodowy efekt wydatków budżetowych jest większy niż wydatków gospodarstw domowych. Gospodarstwa domowe zawsze pewną cześć wydatków oszczędzają, zaś władze publiczne w całości je wydaja. Z tego samego powodu, porównując działanie dwóch instrumentów: wzrost wydatków i obniżki podatków, wpływ tego pierwszego na wzrost dochodu jest większy.
32. Zdefiniuj automatyczne działanie mnożnika koniunktury i podaj ich przykłady.
Automatyczny stabilizator fiskalny jest to podatek lub wydatek, który ponosi wydatki w okresie recesji i obniża je w okresach ekspansji gospodarczej bez specjalnego działania ze stron władz ustawodawczych. Politykę oparta na automatycznych stabilizatorach określa się mianem polityki pasywnej lub dyskrecjonalnej. Jej przeciwieństwem jest aktywna polityka budżetowa oparta na wykorzystaniu dochodów i wydatków do realizacji zadań stojących przed państwem, których zmiana wymaga decyzji administracyjnych i legislacyjnych.
33. Wymień i zdefiniuj podstawowe zasady gospodarowania finansami publicznymi.
Zasada jednorodności
Oznacza ujecie dochodów i wydatków w budżecie państwa i budżetach samorządowych na okres jednego roku. Rok budżetowy nie musi się pokrywać z rokiem kalendarzowym.
Zasada jedności formalnej
Oznacza postulat budowania zbiorczego planu finansowego całego sektora finansów publicznych. Jej realizacja wyraża faktyczna ingerencje redystrybucyjna pan stawa oraz daje możliwość całościowej oceny gospodarowania środkami publicznymi.
Zasada jedności materialnej
Głosi zakaz wiązania określonych dochodów publicznych z konkretnymi zadaniami. Ma ona odniesienie do budżetu centralnego oraz budżetu samorządowego. Nie przestrzeganie tej zasady stwarza zawsze większe niebezpieczeństwo nieefektywnego wykorzystania środków publicznych.
Zasada zupełności
Wymaga ujęcia w budżecie i planach finansowych wszystkich dochodów i wydatków publicznych.
Zasada realności
Jest powiązana z zasada zupełności i nakazuje maksymalna precyzje w planowaniu dochodów i wydatków.
Zasada operatywności
Wymaga natomiast opracowania budżetów w układzie podmiotowym. Zgodnie z nią należy wykazać konkretne podmioty odpowiedzialne za gromadzenie dochodów i realizacje wydatków.
Zasada szczegółowości
Należy dokładnie określić źródła dochodów i przeznaczenie środków publicznych. Środki publiczne powinny być wydatkowane w określonym czasie. Wydatki powinny być ponoszone do wysokości ustalonej w budżecie.
Zasada jawności
Nakazuje konieczność prezentowania dochodów i wydatków publicznych społeczeństwu, a w szczególności jego organom przedstawicielskim i ciałom społecznym.
ROZDZIAŁ VI
TEMAT: Dochody publiczne.
34. Zdefiniuje środki publiczne.
Przez środki publiczne rozumie się wszystkie wpływy finansowe gromadzone na rachunkach władz publicznych. Jest to pojecie szersze niż dochody publiczne, ponieważ obejmuje także wszelkiego rodzaju przychody z prywatyzacji oraz operacji finansowych, takich jak np. pożyczki, emisja papierów wartościowych, itp.
35. Wymień cztery źródła środków publicznych określone w ustawie o finansach publicznych.
Dochody publiczne
Środki pochodzące z budżetu UE
Środki przeznaczone na realizacje programów przed akcesyjnych,
Środki pochodzących z funduszy strukturalnych i funduszu spójności,
Środki europejskiego funduszu orientacji i gwarancji rolnych
Środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, nie podlegające zwrotowi, inne niż wymienione w punkcie 2,
Przychody jednostek finansów publicznych pochodzące
Ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji finansowych,
Z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa i samorządu terytorialnego
Ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych,
Z otrzymanych kredytów i pożyczek.
Przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.
36. Wymień główne wpływy zaliczane się do dochodów publicznych.
Daniny publiczne
Inne dochody należne, na podstawie odrębnych ustaw
Wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych.
Dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych
37. Jakie kategorie wpływów zaliczane są do dochodów nieopodatkowanych?
Składki i opłaty pobierane przez państwowe fundusz celowe
Dochody rządowych jednostek budżetowych
Dochody państwowych i samorządowych jednostek pozabudżetowych
Cło
Wpłaty z zysku NBP
Wpłaty z zysku od przedsiębiorstw państwowych
wpłaty
38. Podaj definicję podatku i scharakteryzuj jego cechy.
Podatek jest klasyczną daniną publiczną. Według najbardziej rozpowszechnionej definicji podatek jest jednostronnie ustalonym świadczeniem pieniężnym o charakterze przymusowym, nieodpłatnym i bezzwrotnym, powszechnie pobieranym na rzecz państwa lub innych podmiotów publicznoprawnych, np. samorządów.
39. Przedstaw zasady podatkowe A. Smitha.
Smith sformułował cztery następujące kanony podatkowe:
1. Równomierność obciążenia podatkami,
2. Pewność podatki,
3. Taniość poboru,
4. Dogodność poboru podatku.
40. Wymień i zdefiniuj zasady podatkowe A. Wagnera.
W końcu Xix wieku A. Wagner przedstawił cztery grupy zasad podatkowych:
1. Zasada fiskalna - zapewniająca elastyczność i wydajność podatku (za takie podatki uznaje on te, które są w stanie pokryć zapotrzebowanie rządu),
2. Zasady gospodarcze - głoszące nieprzerzucalność podatków i nienaruszalność majątków (ponieważ przerzucalnosc podatków jest jego zdaniem nieuzasadniona, teoria i praktyka powinny ustalić w jaki sposób poszczególne rodzaje podatków przenoszą ciężar podatkowy na inne przedmioty),
3. Zasady techniki podatkowej - zabezpieczające pewność, dogodność i taniość podatku,
4. Zasady sprawiedliwości - postulujące powszechność i równość opodatkowania (rozumiano jako niezawieranie przywilejów zwalniających od opodatkowania)
41. Określ zasadnicza różnice miedzy zasadami Smitha i Wagnera.
A. Smith traktuje podatek jako opłatę ponoszona przez obywatela za udzielona przez państwo ochronę. Zdaniem A. Smitha, aby podatki były sprawiedliwe powinny być proporcjonalne do dochodów. Przełomowe znaczenie tej zasady polega przede wszystkim na tym, że o charakterze obowiązku podatkowego nie przesadza status osobisty, np. przywileje stanowe, lecz względy ekonomiczne, to jest wielkość majątku i dochodu.
B. Wagner był pierwszym ekonomista, który jednoznacznie wyraził postulat świadomego wykorzystywania podatków do niwelowania nierówności dochodowych.
42. Zdefiniuj dwie przeciwstawne zasady rozłożenia ciężaru podatkowego:
1. Zasadę korzyści,
Fisher twierdził, ze podatek, zgodnie z zasada korzyści powinien być proporcjonalny do efektów, jakie uzyskuje obywatel z tytułu działalności państwa.
2. Zasadę zdolności płatniczej
Natomiast w świetle zasady zdolności płatniczej podstawa opodatkowania obywatela powinna być jego indywidualna zdolność płacenia podatków.
43. Jak podatki wpływają na skłonność do oszczędzania o inwestowania?
Przeprowadzona przez R. A. Musgrave i P.B. Musgrave analiza prowadzi do wniosku, że opodatkowanie wpływa zarówno negatywnie na skłonność do oszczędzania jak i do inwestowania, a w konsekwencji zmniejsza tempo rozwoju gospodarczego i efektywność gospodarowania.
44. Przedstaw zależność, która wyjaśnia krzywa Laffera.
Krzywa Laffera ilustruje, ze zwiększenie stop podatkowych wpływa najpierw korzystnie na sytuacje finansowa państwa, lecz po przekroczeniu pewnej granicy implikuje dokładnie odwrotny efekt. Nadmierne podwyższanie stawek podatkowych powoduje ograniczenie podstawy opodatkowania i wywołuje spadek dochodów budżetowych zamiast oczekiwanego ich wzrostu.
45. Jakie zjawisko wyjaśnia krzywa Lorenza?
Krzywa Lorenza pozwala analizować wpływ podatków na rozkład dochodów w społeczeństwie. Im bardziej krzywa nierówności dochodów zbliża się do krzywej równości, w tym w większym stopniu podatki służą niwelowaniu nierówności dochodowych, tym większa jest skala redystrybucji dochodów przez państwo.
46. Jak najczęściej interpretowana jest zasada sprawiedliwości podatkowej? Czy podzielasz te interpretacje, a jeśli nie to dlaczego?
Najczęściej zasada sprawiedliwości podatkowej jest rozumiana jako powszechność opodatkowania i równość traktowania podatników. Przy czym uważa się, że powszechność opodatkowania wyklucza istnienie zwolnień lub przywilejów podatkowych dla określonych grup przez równe traktowanie podatników rozumie się uzależnienie obciążenia podatkowego o zdolności płatniczej podatnika. Jednostki posiadające te samo a zdolność płatnicza powinna być wiec w ten sam sposób opodatkowane. Z zasady zdolności płatniczej - jak już wspomniano wcześniej - wyprowadza się konieczność istnienia minimum podatkowego oraz progresji podatkowej.
47. Jak nazywa się wskaźnik, który służy pomiarowi zróżnicowania dochodów w społeczeństwie?
Zróżnicowanie dochodów w społeczeństwie mierzy się w praktyce najczęściej za pomocą współczynnika Giniego. Współczynnik ten jest miara koncentracji rożnych zjawisk, w tym również dochodów. Im ma wyższa wartość w przedziale od 0 do 100,tym wyższy jest stopień koncentracji dochodów, a wiec wyższe są nierówności w ich rozkładzie.
48. Czy w Polsce współczynnik Giniego wykazuje tendencje wzrostowa (co oznacza wyższe nierówności dochodowe),czy tez malejącą?
49. Jakie czynniki determinują praktyczne efekty zmian stop podatkowych mierzone zarówno dochodami publicznymi jak i aktywnością gospodarcza?
Efekty zmiany stóp podatkowych mierzone zarówno dochodami publicznymi, jak i aktywnością gospodarcza są wielostronnie uwarunkowane zależą od poziomu podatku w punkcie wyjścia, stopnia reakcji podmiotów gospodarczych i ludzi na ich zmiany, stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnej gospodarki, dostępu do kredytu i jego ceny obraz skłonności do inwestowania i oszczędzania, rozwoju rynku finansowego, koniunktury na rynkach światowych oraz konkurencyjności oferty eksportowej danej gospodarki.
50. Z jakich elementów prawnych skonstruowany jest podatek?
1. Do głównych elementów prawnych konstrukcji zalicza się:
2. Podmiot podatku,
3. Przedmiot podatku,
4. Podstawę podatku,
5. Stawkę podatku,
6. Skalę podatkową,
7. Progi podatkowe,
8. Zwolnienia,
9. Ulgi przedmiotowe i przedmiotowe,
10. Umorzenie i przedawnienie.
51. Wymień najczęściej stosowane klasyfikacje podatkowe.
Podatki mogą być klasyfikowane według rożnych kryteriów:
1. Wg kryterium przedmiotu opodatkowania na:
a. Dochodowe
b. Konsumpcyjne (od wydatków)
c. Majatkowe
d. przychodowe
2. Kryterium stosunku przedmiotu stosunku opodatkowania do zrodla podatku na:
a. Bezpośrednie
b. Pośrednie
3. Kryterium władztwa podatkowego na:
a. Rządowe (centralne),
b. Samorządowe,
c. Wspólne.
52. Czym różnią się podatki bezpośrednie od pośrednich?
Podatkami bezpośrednimi są podatki, które bezpośrednio wskazują na zależność miedzy zdolnością podatkowa podmiotu prawnego lub osoby fizycznej a wysokością podatku. Typowymi przykładami podatków bezpośrednich są podatki dochodowe i podatki majatkowe. Podatki pośrednie obciążają podatnika - zgodnie z ich nazwa - sposób pośredni i nie pozostają w ścisłym związku z jego sytuacja dochodowa i majątkowa. Typowymi podatkami pośrednimi są podatki przychodowe i podatki konsumpcyjne.
53. Jakie podatki zalicza się do majątkowych a jakie do przychodowych?
Podatki majatkowe występują w wielu forach. Obciążają całość majątku podatnika, poszczególne jego dobra lub tez przyrost tych dóbr najczęściej występujące podatki majatkowe to: podatek od nieruchomości, podatek od środków transportowych oraz podatek od spadków i darowizn.
Podatki przychodowe charakteryzują się ty, ze przy ich wymiarze koszty uzyskania przychodów wogóle nie są brane pod uwagę.
54. Definiuj na czym polega harmonizacja podatków w UE.
Harmonizacje podatków najczęściej definiuje się jako proces zbliżania systemów podatkowych krajów członkowskich w taki sposób że kwestie podatkowe nie mają wpływu na przepływ towarów, usług oraz czynników produkcji miedzy nimi.
ROZDZIAŁ VII
TEMAT: Polski system podatkowy.
55. Wymień pierwsze formy opodatkowania w Polsce.
- podymne - daniny płacone w towarach i usługach
- podatek łonowy - płacili go właściciele ziemscy, szosowy - od nieruchomości miejskich
- podatek czopowy - od sprzedaży napojów alkoholowych
- pogłówne - tak zwany „od głowy” od całej ludności bez względu na stan majątku.
56. Czym charakteryzuje się system podatkowy w latach 80 XX wieku?
U podstaw polskiego systemu podatkowego lat 80-tych leżały założenia ustroju socjalistycznego, które charakteryzował się:
Odmiennym traktowaniem sektora uspołecznionego i prywatnego,
Znaczną niestabilnością w odniesieniu do gospodarki nieuspołecznionej, co było przejawem jej dyskryminowania,
Brakiem bezpośredniego opodatkowania ludności (podatkiem bezpośrednim obciążone były jedynie dochody przekraczające rozmiary lub pozyskiwane z kilku źródeł).
57. Jakie zmiany w systemie podatkowym miały miejsce w Polsce po 90 roku.
Wprowadzono:
Od 1992 roku podatek dochodowy od osób fizycznych,
Od 1993 roku podatek od towarów i usług - VAT oraz podatek akcyzowy.
58. Co to jest system podatkowy i jakie podatki się na niego składają.
System podatkowy to zbior podatkow tworzących pewna całość pod względem prawnym i ekonomicznym.
Podatek od towarów i usług - VAT,
Podatek akcyzowy,
Podatek od gier,
Podatek dochodowy od osob fizycznych,
Podatek dochodowy od osob prawnych,
Podatek od czynności cywilno prawnych,
Podatek rolny,
Podatek leśny,
Podatek od nieruchomości,
Podatek od spadków i darowizn,
Podatek od środków transportowych,
Podatek od posiadania psów.
59. Wymień tylko podatki stanowiące dochód tylko budżetu państwa.
- podatek od towarów i usług - akcyzowy- dochodowy od osób prawnych i fizycznych
- od gier- tonażowy
60. Wymień podstawowe zmienny jakie zaszły w strukturze sektora finansów publicznych.
Nastąpił wzrost znaczenia podatków konsumpcyjnych i zmniejszenie roli podatków dochodowych.
61. Które podatki w UE są najbardziej zharmonizowane.
Podatki pośrednie (VAT i akcyza)
62. Wymień nominalne stawki podatkowe i pomniejszone podatku VAT.
Podstawowa nie może być mniejsza niż 15 % a obniżona nie mniej niż 15%
63. Podaj określenia dla eksportu i importu realizowanego miedzy krajami UE.
Eksport wewnątrz wspólnotowa dostawa
Import wewnątrz wspólnotowe nabycie
64. Za miejsce wewnątrz wspólnotowego nabycia towarów uznaje się:
Miejsce zakończenia dostawy (zasada ??)
65. Podaj grupy towarów zharmonizowane podatkiem akcyzowym.
Paliwa silnikowe
Oleje opalowe i gaz
Napoje alkoholowe
Wyroby tytoniowe
66. Przedstaw uproszczona konstrukcje podatku dochodowego od osób fizycznych.
Przychód - koszty uzyskania przychodów = dochód brutto - ulgi odliczone od dochodu = dochód do opodatkowania (obliczenie podatku wg skali podatkowej) = kwota podatku - ulgi odliczane od podatku = należny podatek
67. Zdefiniuj przedmiot podatku dochodowego od osób prawnych.
Podmiotami są osoby prawne, spółki kapitałowe w organizacji oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej (z wyjątkiem spółek nie mających osobowości prawnej).
68. Na czym polega główna różnica miedzy podatkiem od nieruchomości w Polsce i podatkiem katastralnym.
W podatku od nieruchomości od m² powierzchni użytkowej, a w podatku katastralnej jest wartość.
ROZDZIAŁ VIII
TEMAT: Wydatki publiczne.
69. Na co przeznacza się środki publiczne zgodnie z ustawa o finansach publicznych?
Na wydatki i rozchody
70. Wymień główne tytuły rozchodów publicznych.
- spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów
- wykup papierów wartościowych
- udzielany pożyczki
- płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finansowana są przychody z prywatyzacji
- udział Skarbu Państwa w miedzynarodowych instytucjach finansowych
- inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płatnością
71. Wymień najczęściej stosowane klasyfikacje wydatków publicznych.
bieżące i kapitałowe,
rządowe i samorządowe,
stale (zdeterminowane) i zmienne,
według wypełnianych przez nie funkcji
finalne i transferowe
72. Na czym polega różnica miedzy wydatkami kapitałowymi a bieżącymi?
Wydatkami kapitałowymi są płatności dokonywane w związku z nabywaniem niefinansowanych aktywów kapitałowych (np. ziemia, środki trwale, zapasy). Wydatki bieżące natomiast służą realizacji podstawowych funkcji państwa i zabezpieczeniu finansowania potrzeb społecznych w danym roku budżetowym.
73. Zdefiniuj wydatki stale (zdeterminowane).
Wydatki na obsługę długu publicznego, wydatki zdeterminowane (wojsko), refinansowane zadania z UE. (nie wiem czy dobrze??)
74. Wymień główne założenia procesu racjonalizowania wydatków publicznych.
U podstaw prób racjonalizacji planowania wydatków leżały następujące założenia:
Całościowe rozpatrywanie wydatków służących tym samym zadaniom, niezależnie od odpowiedzialnych za ich relacje struktur administracyjnych,
Dążenie do możliwie najszerszego stosowania ocen realizowanych zadań, przez porównywanie nakładów i korzyści z nich wynikających,
Wydłużenie horyzontu czasowego programów wydatkowych.
75. Zdefiniuj historyczna metodę planowania wydatków.
Metoda historyczna polega na tym, że wydatki dla danego okresu planuje się na podstawie ich wykonania w okresie go poprzedzającym.
76. Wymień kluczowe elementy nowoczesnego budżetowania zadaniowego.
Ustalenie celów i priorytetów, określenie podmiotów odpowiedzialnych za realizację celów i szczegółów, system oceniania i ewidencji osiągniętych wyników
77. Czy obowiązek umieszczania zadaniowego układu wydatków ma charakter ustawowy?
TAK
ROZDZIAŁ X
TEMAT: Budżet państwa.
78. Przedstaw wkład Polski w rozwój instytucji budżetu państwa.
Już w XIV wieku władca nie miał prawa stanowienia podatków bez zgody szlachty. Był to pierwszy krok zmierzający w kierunku publicznej kontroli finansów. Walka o ustawodawcze kompetencje podatkowe rozpoczęła się w Polsce przeszło wiek później niż w Anglii, ale znacznie wcześniej w porównaniu z wieloma innymi krajami. Na przełomie XV i XVI wieku dokonano natomiast rozdziału majątku króla polski od skarbu publicznego, zwiększając w ten sposób kontrolne funkcje sejmu.
79. Kiedy pierwszy polski budżet został uchwalony przez Sejm?
Pierwszy polski budżet został uchwalony przez Sejm w 1768r. mimo to był jednym z wcześniejszych budżetów w europie. Budżet ten obejmował dochody i wydatki Skarbu Koronnego oraz Skarbca Litewskiego.
80. Wymień czynniki determinujące szczególna rangę budżetu państwa.
Współcześnie szczególna ranga budżetu wynika z następujących przesłanek:
Jest on głównym instrumentem sprawowania władzy,
Gromadzi i dzieli znacząca cześć środków publicznych,
Jest ważnym źródłem zasilania innych segmentów sektora finansów publicznych,
Jest uchwalany przez parlament mocą ustawy,
W niektórych krajach konstytucja daje głowie państwa prawo rozwiązania parlamentu w przypadku nieuchwalenia ustawy budżetowej,
Wywiera duży wpływ na życie społeczno - gospodarcze,
Jako płaszczyzna, na której ścierają się interesy rożnych grup społecznych jest przedmiotem ostrej walki politycznej.
81. Wymień główne elementy konstrukcji ustawy budżetowej.
- budżetu jednostki samorządu terytorialnego
- przepisów ogólnych
- załączników
82. Wymień jakich ważnych planów finansowych nie obejmuje ustawa budżetowa?
NSZ, szkoły wyższe, instytucje kultury,
83. Czym jest budżet państwa zgodnie z ustawa o finansach publicznych.
Zgodnie z ustawa o finansach publicznych budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów:
Organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa,
Sadów i trybunałów,
Administracji rządowej.
84. Wymień najważniejsze krajowe źródła dochodów budżetu państwa w ostatnich latach.
Podatki i opłaty,
Cła,
Wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa,
Dywidendy,
Wpłaty z zysku narodowego banku polskiego,
Wpłaty nadwyżek środków obrotowych państwowych zakładów budżetowych oraz części zysku gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych,
Dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe,
Dochody z najmu i dzierżawy oraz innych umów o podobnym charakterze składników majątkowych Skarbu Państwa,
Opłaty z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa,
Odsetki od środków na rachunek bankowy państwowych jednostek budżetowych,
Odsetki od lokat terminowych na centralnych rachunkach bieżących budżetu państwa,
Odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych,
Grzywny, mandaty i inne kary pieniężne,
Pieniężne spadki, zapisy, darowizny na rzecz państwa,
Inne dochody publiczne.
85. Czy w dochodach budżetu państwa rośnie udział podatków pośrednich?
86. Wymień główne cele na jakie przeznacza się dochody budżetu państwa.
- transport
- nauka
- oświata i wychowanie
- szkolnictwo wyższe
- kultura i sztuka
- ochrona zdrowia
- opieka społeczna
- administracja państwowa
- wymiar sprawiedliwości i prokuratura
- bezpieczeństwo publiczne obowiązkowe
- ubezpieczenia społeczne ochrona narodowa
87. Podaj udział wydatków: bieżących, na obsługę długu publicznego, majątkowych i środków własnych UE w wydatkach ogółem.
Bieżące wydatki 80%
Dług publiczny 11%
Majątkowe 5%
Środki własne 4%
88. Przedstaw etapy prac na budżetem pan stawa.
89. Czy prezydent może odmówić podpisania ustawy budżetowej jeżeli jest ona zgodna z Konstytucja?
NIE
90. W jakim terminie i komu Rada Ministrów przedstawia sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej.
Tylko Sejmowi i nie później niż w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego.
ROZDZIAŁ XII
TEMAT: Budżet jednostek samorządu terytorialnego.
91. Zdefiniuj budżet jednostek samorządu terytorialnego.
Budżet jednostki samorządu terytorialnego jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów tej jednostki.
92. Z czego składa się uchwala budżetowa j. s. t.
Uchwala budżetowa składa się z:
Budżetu j. s. t.,
Przepisów ogólnych,
Załączników do tej ustawy.
93. Na jakie trzy główne grupy podzielono dochody j. s. t. zgodnie z Konstytucja.
Dochody własne,
Subwencje ogólne,
Dotacje celowe z budżetu państwa.
94. Czy dochody j. s. t. mogą być srodkami z UE?
Mogą być.
95. Wymień podatki stanowiące dochód gminy.
Podatek rolny,
Podatek leśny,
Podatek od środków transportu,
Podatek od nieruchomości,
Podatek od spadków i darowizn
Karta podatkowa
Dochody uzyskane z jednostki budżetowej,
Dochody z majątku, spadki, darowizny
Odsetki od pożyczek, od należności,
Dochody z budżetów innych j. s. t.
96. Podaj podział w PIT i CIT: gmin, powiaty, województw.
|
Gminy |
Powiaty |
Województwa |
Udział PIT |
ok. 40% |
ok. 10% |
ok. 2% |
Udział CIT |
ok. 7% |
ok. 1,5% |
ok. 16% |
97. Jaka role spełnia subwencja ogólna?
Spełnia podwójną rolę:
Jest źródłem finansowania zadań samorządowych z zakresu oświaty,
Służy wsparciu słabszych ekonomicznie j. s. t.
98. Z jakich części składa się subwencja ogólna?
Składa się z kilku oddzielnie wyliczonych części:
Cześć wyrównawcza, składająca się z kwoty podstawowej i uzupełniającej: gminy, powiaty, województwa.
Cześć równoważąca: gminy, powiaty,
Cześć regionalna: województwa.
99. Czy podział subwencji na części rozstrzyga o przeznaczeniu otrzymanych przez j. s. t. środków?
Podział subwencji na części w żadnym stopniu nie rozstrzyga o przeznaczeniu uzyskanych przez j. s. t. kwot. Istota jej jest to, że jest ona przekazywana bez wskazania celów na jakie ma być wykorzystana.
100. Na jaki cel mogą j. s. t. otrzymać dotacje z budżetu państwa?
J. S. T. mogą otrzymać z budżetu dotacje na:
Zadania zlecone z mocy ustaw, które przysługują wszystkim jednostkom (na zadania z zakresu administracji rządowej są z reguły wypłacane są przez wojewodów) - sposób ich ustalania nigdy nie został precyzyjnie określony;
Zadania zlecone na mocy porozumienia z organami administracji rządowej, przy czym warunki porozumienia ustalają strony;
Dofinansowanie zadań własnych mogą być udzielane tylko w ustawowo określonych przypadkach, a wiec np. zadań:
Objętych kontraktem wojewódzkim,
Inwestycji oświatowych,
Na wspieranie edukacji na obszarach wiejskich (stypendia, pomoc materialna)
Objętych mecenatem państwa w zakresie kultury.
101. Podaj źródła z jakich mogą finansować deficyt j. s. t.?
Deficyt może być finansowany przychodami z:
Przychodów ze sprzedaży papierów wartościowych,
Kredytów i pożyczek,
Prywatyzacji,
Nadwyżki i wolnych środków.
102. Co powinna zawierać wieloletnia prognoza finansowa j. s. t.?
Wieloletnia prognoza powinna być realistyczna i określać dla każdego roku co najmniej:
Dochody i wydatki bieżące j. s. t. w tym na obsługę długu, gwarancje i poręczenia;
Dochody i wydatki majatkowe;
Wyniki budżetu j. s. t.;
Przeznaczenie nadwyżki lub sposób finansowania deficytu;
Przychody i rozchody z uwzględnieniem długu zaciągniętego i oraz planowanego do zaciągnięcia;
Kwotę długu j. s. t.
103. Do kogo należy inicjatywa w zakresie przedłożenia wieloletniej prognozy finansowej?
Inicjatywa w sprawie wieloletniej prognozy należy wyłącznie do zarządu j. s. t.
Wykład11. DEFICYT I DŁUG PUBLICZNY
104. Podaj rodzaje sald budżetowych.
- sektor finansów publicznych i poszczególnych jego segmentów
- pierwotne i bieżące
- ogólne i kapitałowe
- realne i nominalne
- memoriałowe i kasowe
105. Na czym polega różnica między saldem kasowym i memoriałowym?
Saldo kasowe jest różnicą miedzy strumieniem dochodów a wydatków środków publicznych w danym roku budżetowym, natomiast saldo memoriałowe jest wynikiem budżetu, w którym po stronie dochodów ewidencjonuje się wszystkie należności podatkowe i niepodatkowe, bez względu na to czy i kiedy są faktycznie wypłacone, po stronie wydatków zaś rejestruje się wszelkie zobowiązania, a nie tylko faktycznie dokonane wypłaty.
106. Zdefiniuj deficyt strukturalny.
W literaturze przedmiotu deficyt budżetowy definiuje się jako 'nadwyżkę wydatków nad dochodami danego budżetu albo jako tę część wydatków budżetu, która nie znajduje pokrycia w dochodach. Rozróżnia się przy tym najczęściej trzy rodzaje deficytu budżetowego:
1. deficyt rzeczywisty,
2. deficyt strukturalny,
3. deficyt cykliczny.
Deficyt strukturalny jest faktyczną różnicą miedzy dochodami wydatkami w danym roku budżetowym.
107. Podaj saldo BP i s.f.p. w relacji do PKB za rok 2007.
108. Wymień główne źródła deficytów.
- nadmierne wydatki
- zbyt niskie podatki
- istnienie silnych grup roszczeniowych i związane z tym nadmierne rozbudowanie socjalnych funkcji państwa
109. Czy saldo sektora general government według UE liczy się metodą kasową czy memoriałową?
110. Czy według metodologii UE kwoty rekompensujące ubytek składek w FUS w związku z ich przekazywaniem do OFE traktowane są jako wydatek budżetu państwa?
111. Czy W 2007r saldo sektora general government w Polsce było niższe od wartości określonej w Traktacie z Maastricht?
112. Zdefiniuj dług publiczny.
Dług publiczny najczyściej definiuje się jako całość zobowiązań władz publicznych (państwowych i samorządowych) z tytułu zaciągniętych pożyczek. Najważniejszą przyczyną powstawania długu są deficyty budżetowe. Zobowiązania władz publicznych mogą jednak wynikać równiez z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji, odszkodowań wobec podmiotów i obywateli, przyjętych depozytów i wymagalnych zobowiązań jednostek budżetowych.
113. Wymień najczęściej klasyfikowane rodzaje długu publicznego.
Dług krótkoterminowy
Dług długoterminowy
Dług publiczny krajowy
Dług publiczny zagraniczny
Dług publiczny brutto
Dług publiczny netto
114. Jaką maksymalną relację długu publicznego do PKB określa Konstytucja RP?
60 % PKB
115. Wymień możliwe sposoby finansowania deficytu i długu publicznego.
Wśród sposobów finansowania deficytu budżetowego wyróżnia się najczęściej:
1. emitowanie skarbowych papierów wartościowych nabywanych przez podmioty niebankowe, tzn. gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa niefinansowe i inwestorów instytucjonalnych,
emitowanie skarbowych papier6w wartosciowych nabywanych przez banki komercyjne,
2. korzystanie z kredyt6w banków komercyjnych,
3. korzystanie z kredytów międzynarodowych instytucji finansowych
4. wpływy z prywatyzacji majątku państwowego,
5. zaciąganie kredytu w banku centralnym bądź emitowanie papierów wartościowych nabywanych przez ten bank.
116. Czy NBP może finansować deficyt budżetowy?
Nie - ustawowo zakazany
117. Czym głównie różnią się bony skarbowe od obligacji skarbowych?
Bony skarbowe są to krótko terminowe papiery wartościowe emitowane przez państwo w celu pokrycia bieżących potrzeb płatniczych, natomiast obligacje skarbowe są to papiery wartościowe zawierające zobowiązania emitenta do zapłaty ich posiadaczowi nominalnej wartości wraz z oprocentowaniem.
118. Zdefiniuj obligacje zerokuponowe i oszczędnościowe.
Obligacje zerokupowane - są to tak zwane obligacje zero-bond, są one sprzedawane z dużym rabatem i wykupywane w chwili wymagalności według wartości nominalnej.
119. Podaj udział DSP i PDP w PKB w 2007r.
Polska - DPD 45,2 % ( 527,4 mld zł )
Polska - DSP 42,9 % ( 501,5 mld zł )
120. Czy Polska spełnia kryterium długu publicznego określone w Traktacie z Maastricht?
121. Określ główny cel zarządzania długiem publicznym.
122. Wymień negatywne skutki deficytów budżetowych
Najczęściej wymienia się cztery podstawowe negatywne skutki deficytów:
1. przyspieszenie procesów inflacyjnych przez jego monetyzację (wzrost podaży pieniądza).
2. występowanie efektu wypychania,
3. negatywny wpływ na saldo obrotów bieżących w bilansie płatniczym w wyniku działania mechanizmu tzw. bliźniaczych deficytów (tzn. deficytu budżetowego i deficytu w obrotach bieżących) 4. niebezpieczeństwo tzw. pułapki zadłużeniowej w wyniku szybkiego narastania długu publicznego i kosztów jego obsługi.
20