2.3. Koszty w zarządzaniu

2.3.1. Czynniki kosztotwórcze

W rachunkowości finansowej zakłada się, że koszty produktu powinny obejmować zużycie wszystkich czynników produkcji (ogólnie wszystkie koszty wytworzenia są rozliczane na produkty). Rozwiązanie to jest określane rachunkiem kosztów pełnych. Nie uwzględnia się w nim niestety faktu, że zwykle tylko część kosztów zależy od realizowanej aktywności (wielkości sprzedaży i produkcji).

Dla potrzeb zarządzania nie wystarcza bieżące gromadzenie i rozliczanie kosztów. Ponadto ustalając zakres kosztów produktu i okresu należy uwzględnić, dlaczego koszty kształtują się w taki a nie inny sposób. W rachunkowości zarządczej posługujemy się pojęciem czynnika kosztotwórczego (cost driver). Bez wyjaśnienia podstawowych czynników kosztotwórczych nie jest możliwe planowanie i kontrolowanie kosztów, nie jest zatem możliwe zarządzanie.

wywołuje koszty danego obiektu kosztowego [Horngren C.T., Foster G., Datar S., 1994, s. 29].

Koszty identyfikujemy zawsze z określonym obiektem kosztowym. Może nim być, w zależności od potrzeb decyzyjnych przykładowo: produkt, grupa produktów, klient, grupa klientów, podmiot podstawowy, podmiot pomocniczy, proces.

W określonym przedziale zmienności czynnika kosztotwórczego ponoszone są dwa podstawowe rodzaje kosztów obiektu:

• koszty zmienne, które zmieniają się (z reguły) proporcjonalnie do zmian czynnika kosztotwórczego,

• koszty stałe, których poziom nie ulega zmianie wraz ze zmianami czynnika kosztotwórczego.

Dla celów zarządzania musimy zatem rozpoznać czynniki kosztotwórcze i koszty podzielić na zmienne i stałe. W poszczególnych obszarach przedsiębiorstwa łączne koszty mogą być kształtowane przez kilka czynników kosztotwórczych. Na przykład w produkcji przykładowymi czynnikami kosztotwórczymi mogą być:

Grupa kosztów	Czynnik kosztotwórczy
Zużycie materiałów pośrednich i energii	Wolumen produkcji, zużycie roboczogodzin
Weryfikacja procedur testowania produktów	Liczba asortymentów produktów, liczba godzin weryfikacji
Inspekcje jakości produktów	Liczba serii
Logistyka materiałowa	Liczba komponentów, z których złożony jest produkt

Analogicznie istnieją różne czynniki przychodotwórcze (przykładowymi są: cena sprzedaży, poziom wydatków na działalność marketingową, zmiana jakości produktów).

Ogólny model planowania łącznych przychodów ze sprzedaży i kosztów obejmuje analizę kształtowania przychodów i kosztów jako kombinację różnych czynników przychodotwórczych i kosztotwórczych [C.T. Horngren, G. Foster i S. Datar, 1994, s. 60]. Można dla celów zarządzania opracowywać proste lub bardziej wyrafinowane modele opisujące kształtowanie się kosztów w przedsiębiorstwie. W praktyce zarządzania na poziomie operacyjnym najczęściej wykorzystuje się rozwiązania proste. Podstawowe znaczenie ma rachunek kosztów zmiennych, w którym uwzględnia się czynniki kosztotwórcze oparte ogólnie na realizowanym wolumenie produktów (wolumen produkcji, wielkość sprzedaży lub czynniki bezpośrednio od nich zależne; np. roboczogodziny).

Każdy system rachunku kosztów, w którym separuje się koszty zmienne od stałych i produkty wycenia się wedle kosztu zmiennego.

W RKZ wprowadza się uproszczenia odnośnie do zachowania się kosztów. Poprzez koszty zmienne rozumiemy te, które są zależne od aktywności:

• produkcji (zmienne koszty wytwarzania),

• sprzedaży (zmienne koszty sprzedaży).

Koszty stałe są niezależne od aktywności. Z grupy kosztów stałych wyodrębnia się ponadto koszty semizmienne oraz uznaniowe. Często występują koszty mieszane.

Klasyfikację kosztów w rachunku kosztów zmiennych przedstawia poniższa tablica.

Klasyfikacja kosztów w rachunku kosztów zmiennych:

Grupa kosztów	Definicja	Przykłady
Koszty zmienne	Koszty zmieniają się proporcjonalnie do zmian: - wolumenu produkcji lub czynnika bezpośrednio zależnego od produkcji (maszynogodzin, roboczogodzin), - wolumenu sprzedaży lub czynnika zależnego od wolumenu sprzedaży (waga sprzedawanych materiałów)	Materiały bezpośrednie Część kosztów wynagrodzeń bezpośrednich Część kosztów pośrednich wytworzenia (materiałów pośrednich, wynagrodzeń pośrednich, energii) Część kosztów sprzedaży (transportu, wyładunku, ubezpieczenia)
Koszty stałe	Związane z angażowaniem zasobów sztywnych, utrzymaniem normalnych zdolności produkcyjnych Nie są zależne od zmian aktywności (wielkości produkcji i sprzedaży) w ramach określonego przedziału zmienności aktywności	Część kosztów wynagrodzeń Część kosztów pośrednich wytworzenia (odpisów amortyzacyjnych liczonych metodami czasowymi, oświetlenie i ogrzewanie hali produkcyjnej, kierowanie zakładem) Cześć kosztów ogólnego zarządu i sprzedaży (reklama, wynagrodzenia zarządu, magazyny wyrobów)
Koszty mieszane	Grupa kosztów zawierających partię kosztów zmiennych i stałych	Zużycie energii elektrycznej, część kosztów wynagrodzeń, część kosztów remontów
Koszty semizmienne (rosnące skokowo, relatywnie stałe)	Związane z zasobami, których zdolności produkcyjne mogą być zwiększane lub zmniejszane w stosunkowo niewielkich przedziałach wzrostu aktywności	Pewna część kosztów wynagrodzeń (np. koszty są funkcją liczby zatrudnionych a tą dostosowuje się do zapotrzebowania)
Koszty uznaniowe	Stanowią funkcję decyzji kierowniczych Trudno jest dla nich ustalić relację nakładu i wyniku	Koszty: reklamy, część remontów, szkoleń

Po wprowadzeniu podziału kosztów na zmienne i stałe dla celów zarządzania można stosować również inny rodzaj marży, jako parametru decyzyjnego. W rachunku kosztów pełnych różnica pomiędzy przychodami ze sprzedaży produktów a kosztem wytworzenia wyrobów sprzedanych jest nazywana marżą brutto. Stosując podział kosztów na stałe i zmienne wprowadzamy marżę pokrycia.

Stanowi różnicę pomiędzy przychodami ze sprzedaży i kosztami zmiennymi wytworzenia wyrobów sprzedanych oraz kosztami zmiennymi sprzedaży. Marża ta służy do pokrycia kosztów stałych i wypracowania ostatecznego zysku przedsiębiorstwa.

Statystyczny charakter zależności kosztów od aktywności

Kształtowanie się kosztów pośrednich zmiennych, stałych i mieszanych na podstawie danych w przedsiębiorstwie „LUNA” S.A. przedstawiono na rysunkach:

Jak wynika z powyższych rysunków zależność kosztów od aktywności w przedsiębiorstwie nie jest funkcyjna. Zmiany aktywności tylko częściowo tłumaczą zmiany kosztów. W analizie kosztów mamy do czynienia z zależnościami stochastycznymi. W określonym miesiącu może zdarzyć się nawet tak, że koszty klasyfikowane jako zmienne wzrosną przy spadku aktywności i vice versa obniżą się przy jej wzroście. Interesuje nas jednak kształtowanie się kosztów „średnio rzecz biorąc”. Do opisu kształtowania się kosztów na podstawie danych historycznych stosuje się różne metody, a w szczególności metodę regresji (metoda ta będzie przedstawiona w następnych rozdziałach książki). Metody sprowadzają się ogólnie do wyznaczenia funkcji (zwykle liniowej) opisującej możliwie najlepiej zależność kosztów od aktywności na podstawie danych historycznych. Na rysunkach przedstawiono przykładowo wyznaczone funkcje kosztów jasnymi odcinkami (rys. 2.1, 2.2 i 2.3).

Specyfika zasobów semizmiennych

Przedsiębiorstwa zużywają również zasoby, które dostarcza się w stosunkowo niewielkich przyrostach. Koszty związane z tymi zasobami nie są zmienne, ale nie warunkują też utrzymania normalnych zdolności produkcyjnych przedsiębiorstwa. Przykładem są wynagrodzenia semizmienne, dla których bezpośrednim czynnikiem kosztotwórczym jest ilość zatrudnionych. W krótkim okresie ilość zatrudnionych może być stała. Koszt będzie również stały. Ale w okresie decyzyjnym 2-3 letnim podmioty mogą dostosowywać koszty do zapotrzebowania. Kształtowanie kosztów semizmiennych przedstawia rysunek 2.4.

Rys. 2.4. Kształtowanie kosztów semizmiennych

Źródło: opracowanie własne.

Zasoby a horyzont czasowy

Podział kosztów na stałe i zmienne zależy zawsze od przyjętego horyzontu czasowego. Im bardziej wydłużamy horyzont czasowy tym wzrasta ilość tytułów kosztów zmiennych. Podział kosztów na stałe i zmienne obowiązuje ponadto dla określonego przedziału zmienności aktywności (produkcji, sprzedaży). Rozważmy następujący przypadek:

Przypadek 2.1.

Wspólnicy spółki cywilnej „Tomek i Wojtek” rozpoczęli działalność wytwórczą obejmująca montaż komputerów przenośnych na zamówienie. Montaż jest realizowany przez monterów w dzierżawionych pomieszczeniach o powierzchni 800 m2. Powierzchnia wystarczy jeszcze na zwiększenie produkcji o 30%, a po przekroczeniu tej wielkości będzie trzeba zwiększyć powierzchnię (co wiąże się z zakupem lub dzierżawą powierzchni). Po przekroczeniu 45% wzrostu produkcji będzie trzeba zabiegać o następne powierzchnie.

W związku z bieżącymi zamówieniami wspólnicy zatrudniają 10 montażystów:

• 5 montażystów na czas nieokreślony (pełny etat); wynagrodzenie jest stałe.

• 5 montażystów na zlecenie (ze względu na zwiększoną ilość zamówień na kolejne 4 miesiące); wynagrodzenie jest ustalane według stawki roboczogodziny.

Jak dokona się klasyfikacji ponoszonych kosztów według związku z aktywnością?

Ponoszone obecnie koszty dzierżawy powierzchni produkcyjnych (w krótkim okresie) są stałe.

Rys. 2.5. Kształtowanie kosztów dzierżawy w krótkim okresie

W związku z podejmowaniem decyzji w dłuższym okresie zwiększa się przedział zmienności czynnika kosztotwórczego (ilości zamontowanych komputerów) i przy wzroście produkcji będzie następował sokowy wzrost kosztów, a przy jej obniżaniu wystąpi możliwość rezygnowania z powierzchni. Koszt zatem stanie się semizmienny:

Rys. 2.6. Kształtowanie kosztów dzierżawy w dłuższym okresie

Analogiczne różnice ujęcia kosztów w krótkim i dłuższym okresie dotyczą kosztów wynagrodzeń montażystów:

• Koszty wynagrodzenia montażystów pracujących na zlecenie są zmienne; można je traktować jako koszty zmienne w krótkim i w dłuższym okresie (rys. 2.7).

Rys. 2.7. Kształtowanie kosztów wynagrodzeń montażystów pracujących na zlecenie w krótkim i w dłuższym okresie

• Koszty wynagrodzeń montażystów pracujących na pełny etat będą zależały od długoterminowych prognoz sprzedaży przedsiębiorstwa i jego polityki zatrudnienia. W przypadku oczekiwanej redukcji sprzedaży w okresie 2-3 lat wspólnicy prawdopodobnie zmniejszą ilość zatrudnienia; nie jest wykluczone, że w przypadku wzrostu sprzedaży zwiększą zatrudnienie wysokokwalifikowanych pracowników, chcąc uzyskać stabilizację zatrudnienia. Zatrudnianie zbyt dużej partii montażystów wyłącznie na zlecenie mogłoby zwiększyć ryzyko ich deficytu. W krótkim okresie są kosztami stałymi (rys. 2.8).

Rys. 2.8. Kształtowanie kosztów wynagrodzeń montażystów pracujących na etat w krótkim okresie

W związku z decyzjami w dłuższym okresie zwiększa się przedział zmienności czynnika kosztotwórczego (ilości zamontowanych komputerów) i przy wzroście produkcji będzie następował sokowy wzrost kosztów wynagrodzeń stałych, a przy jej obniżaniu wystąpi konieczność redukcji zatrudnienia pracowników etatowych. Koszt zatem stanie się semizmienny:

Rys. 2.6. Kształtowanie kosztów wynagrodzeń montażystów pracujących na etat w dłuższym okresie

Przyporządkowanie określonej grupy do kosztów stałych nie oznacza, że nie wykazuje ona żadnej dynamiki, a wyjaśnia jedynie to, że jej zmienność nie jest wywołana zmianami w aktywności. Kwoty kosztów stałych mogą się zmieniać z okresu na okres:

• stałe koszty wynagrodzeń pośrednich zmieniają się z ilością zatrudnionych pracowników,

• odpisy amortyzacyjne będą zależały od zakresu odtwarzania majątku,

• wartościowe zużycie zasobów zmienia się w wyniku inflacji.

Potrzeby zarządzania spowodowały, że w rachunku kosztów:

• uwzględniano coraz bardziej złożone zależności przyczynowo-skutkowe,

• identyfikowano nowe czynniki kosztotwórcze grupy kosztów stałych i zmiennych,

• rozszerzano koncepcje zmienności kosztów.

Szczególnie złożonym systemem jest rachunek kosztów działań, w którym zakłada się hierarchię kosztów, działań i nośników kosztów. W systemie tym zakłada się, że koszty zmieniają się wraz z rozmiarami działań. Bardziej złożone systemy wraz z ujęciem czynników kosztotwórczych będą opisane w następnych rozdziałach.

Większość podmiotów stosuje prostsze rozwiązania w zakresie rachunku kosztów. Niektóre wybierają bardziej złożone. Powstaje, istotne z praktycznego punktu widzenia pytanie, jakie kryterium stosuje się przy doborze systemów rachunku kosztów. Należy tu uwzględnić, że koszty prowadzenia systemów informacyjnych nie powinny przekraczać korzyści płynących z ich stosowania. Brak posiadania odpowiednio szczegółowych informacji skutkuje kosztami błędnych decyzji. Z drugiej strony prowadzenie bardziej wyrafinowanych systemów jest droższe. Sztuką jest wybór złotego środka.

2.3.1. Koszty przyrostowe

W przypadku wielu typów decyzji identyfikacja kosztów i przychodów jest dostosowana do specyficznej sytuacji. Podstawową kategorią tu stosowaną są przychody i koszty przyrostowe rozpatrywanego obiektu kosztowego.

Przyrostowe (istotne, relewantne) koszty i przychody to oczekiwane przychody i koszty, które różnią się w związku z rozpatrywanymi jako propozycje programami działań.

Ze względu na to, że przy podejmowaniu decyzji nawet bardzo specyficznych najczęściej korzystamy ze zbiorów informacji generowanych przez systematyczny rachunek kosztów, wiążemy z rozpatrywanymi obiektami kosztowymi i programami działania określony zakres przychodów i kosztów. Często musimy odseparować koszty istotne (przyrostowe) od ugrzęźniętych (wtopionych).

Przychody już zrealizowane lub koszty już poniesione w związku z obiektem i właśnie dlatego nie mogą być zmienione w związku z rozpatrywanymi jako propozycje programami działań.

Rozważmy następujący przypadek.

Przypadek 2.2.

Przedsiębiorstwo budowlane „MOST-BUD” realizuje od 2 lat trzyletni kontrakt budowy mostu na zlecenie miasta. Kierownictwo przedsiębiorstwa jest zaniepokojone wzrostem kosztów dwuletniej realizacji kontraktu. Z analiz wynika, że kontrakt nie będzie opłacalny dla przedsiębiorstwa i kierownictwo rozważa, czy kontrakt powinien być kontynuowany.

Kierownictwo ma również świadomość tego, że przerwanie realizacji kontraktu spowoduje: oddanie obiektu, brak dalszych wpływów z jego tytułu oraz konieczność zapłacenia kary umownej, oszacowanej zgrubnie na co najmniej 100,000 PLN.

Zakontraktowane przychody ogółem: 500,000 PLN. Szacunkowe koszty realizacji kontraktu wyniosły z chwilą jego rozpoczęcia 420,000 PLN. Do kosztów tych włączono 60,000 PLN (po 20,000 PLN każdego roku) partii kosztów ogólnych budowy, które byłyby ponoszone niezależnie od jego realizacji. Cena kontraktu została ustalona jako nie podlegająca możliwości zmiany. W związku z tym każdy wzrost kosztów kontraktu obniży zyski z kontraktu dla „MOST-BUDU”. W poniższej tablicy przedstawiono koszty poniesione w pierwszych dwóch latach kontraktu, koszty skumulowane oraz oczekiwane koszty do poniesienia w związku z zakończeniem kontraktu.

I rok II rok

Koszty poniesione w okresie 150,000 260,000

Skumulowane koszty poniesione (do końca) 150,000 410,000

Szacunkowe koszty do poniesienia 270,000 120,000

Kwoty fakturowane w okresie 120,000 310,000

Szacunkowe kwoty do zafakturowania 380,000 70,000

Z danych wynika, że po pierwszym roku realizacji kontraktu nie spodziewano się pogorszenia wyników na kontrakcie. Poniesiono koszty 150,000 PLN i oczekiwano poniesienia kosztów 270,000 PLN w celu zakończenia kontraktu, co daje 420,000 PLN. Jednak w drugim roku realizacji kontraktu, w wyniku splotu różnych, częściowo niezależnych od „MOST-BUDU” zdarzeń, poniesiono koszty 260,000 PLN, co oznacza, że do końca drugiego roku suma kosztów wyniosła 150,000 PLN + 260,000 PLN = 410,000 PLN.

Szacunkowe koszty konieczne do poniesienia w związku z zakończeniem kontraktu wynoszą 120,000 PLN, co oznacza, że „MOST-BUD” poniesie stratę na kontrakcie (koszty ogółem wyniosą 530,000 PLN).

Zakłada się, że „MOST-BUD” może zaangażować podwykonawcę, który zakończy opisywany tu kontrakt za 115,000 PLN.

Powstają zatem pytania:

1. Czy kontrakt powinien być w ogóle kontynuowany?

2. Czy powinien być realizowany przez „MOST-BUD”, czy przez podwykonawcę?

Odpowiadając na pierwsze pytanie należałoby uwzględnić kary związane z przerwaniem realizacji kontraktu oraz konsekwencje marketingowe tego posunięcia (trudności w pozyskaniu zamówień w przyszłości). Jednak pomińmy teraz konsekwencje marketingowe.

Kontrakt ostatecznie przyniesie stratę w wysokości 30,000 PLN:

500,000 - 530,000 = (30,000) PLN

Musimy uwzględnić jednak fakt, że przychody zafakturowane i koszty już poniesione (ugrzęźnięte) wynoszą odpowiednio:

• Przychody zafakturowane: 430,000 PLN

• Koszty ugrzęźnięte: 410,000 PLN

Przy założeniu, że kontrakt byłby wykonywany samodzielnie z dalszą jego realizacją związane są:

• Przychody przyrostowe: 70,000 PLN

• Koszty przyrostowe: 120,000 PLN - 20,000 PLN = 100,000 PLN

Szacowane koszty dalszej realizacji kontraktu zostały pomniejszone o część kosztów ogólnych budowy, które byłyby ponoszone niezależnie od jego realizacji

Zestawienie istotnych przychodów oraz istotnych kosztów wskazuje na stratę 30,000 PLN.

Przy założeniu, że kontrakt byłby realizowany przez podwykonawcę z dalszą jego realizacją związane są:

• Przychody przyrostowe: 70,000 PLN

• Koszty przyrostowe: 115,000 PLN

Zestawienie przyrostowych przychodów oraz kosztów wskazuje na stratę 45,000 PLN.

Interesują nas przychody i koszty wynikające z zerwania kontraktu:

• Przychody przyrostowe: ------

• Koszty przyrostowe: 100,000 PLN

Alternatywny kierunek działania (zerwanie kontraktu) spowoduje stratę w wysokości 100,000 PLN, wynikającą z szacowanych kar. Biorąc pod uwagę powyższe obliczenia bardziej racjonalne dla przedsiębiorstwa jest samodzielne realizowanie kontraktu.

Separacja przychodów i kosztów przyrostowych od ugrzęźniętych stanowi zatem podstawę podejmowania racjonalnych decyzji.

1. Rozszerzenie kryteriów klasyfikacyjnych kosztów

W poprzednich podrozdziałach przedstawiono podstawowe kryteria klasyfikacyjne kosztów biorąc pod uwagę sporządzanie sprawozdań finansowych oraz czynniki kosztotwórcze. Można obecnie przejść do rozszerzonego układu kryteriów klasyfikacyjnych kosztów. W poniższej tablicy przedstawiono klasyfikację kosztów biorąc pod uwagę 10 kryteriów klasyfikacyjnych.

Lp.	Kryterium	Klasyfikacja
1.	Koszty dla wyceny zapasów i określenia kosztów ekspirowanych	I. Koszty produktu; koszty okresu Koszty produktu - rozliczane na produkty i ujęte wstępnie w zapasach; stają się kosztami ekspirowanymi (zostają przyporządkowane przychodom) dopiero z chwilą sprzedaży produktów; zaliczamy do nich koszty bezpośrednie produkcji oraz uzasadnioną część kosztów pośrednich wytworzenia Koszty okresu - zostają przyporządkowane przychodom dopiero z chwilą sprzedaży produktów; zaliczamy do nich koszty ogólnego zarządu oraz koszty sprzedaży II. Koszty ekspirowane, koszty aktywowane Koszt ekspirowany - koszt przyporządkowywany przychodom w danym okresie w celu określenia zysku; wedle Ustawy o rachunkowości - uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli; Koszt aktywowany - koszt produkcji ujęty w zapasach produkcji w toku lub wyrobach gotowych
2.	Możliwość odniesienia kosztów na produkty (asortymenty, zlecenia, wyroby, usługi)	1. Koszty bezpośrednie - można bezpośrednio na podstawie dokumentacji źródłowej odnieść na produkt (materiały bezpośrednie, wynagrodzenia bezpośrednie, inne koszty bezpośrednie) 2. Koszty pośrednie wytworzenia - zostają rozliczone na produkty za pomocą kluczy podziałowych (zużytych materiałów bezpośrednich, maszynogodzin, roboczogodzin) 3. Koszty pośrednie pozaprodukcyjne - nie są rozliczane na produkty dla celów sprawozdawczości finansowej (są kosztami okresu). Czasami rozlicza się je na produkty przy opracowaniu analiz opłacalności produktów.
3.	Postać elementu kosztowego produktu	1. Materiały bezpośrednie - podlegają przerobowi, obróbce, stanowią część składową wyrobu lub opakowanie podstawowe wyrobu 2. Koszty przerobu - koszty wytworzenia nie zaliczane do kosztów materiałów bezpośrednich; są związane z doprowadzeniem materiałów bezpośrednich do obecnego stanu i miejsca wyrobu gotowego lub produkcji niezakończonej
4.	System kalkulacji (kryterium stanowi zróżnicowanie produktów)	1. Kalkulacja podziałowa dla kosztów produktów jednorodnych 2. Kalkulacja doliczeniowa dla koszty produktów zróżnicowanych 3. Kalkulacja kosztów produktów łącznych
5.	Rodzaje działalności gospodarczej	Koszty podstawowej działalności operacyjnej - produkcyjnej, handlowej, usługowej Koszty pozostałej działalności operacyjnej (Załącznik 1.X) Koszty finansowe - głównie koszty długu oraz operacji aktywami finansowymi
6.	Struktura rodzajowa kosztów (dotyczy kosztów podstawowej działalności operacyjnej)	Zużycie materiałów i energii obcej Usługi obce Podatki i opłaty Wynagrodzenia Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia na rzecz pracowników Amortyzacja Pozostałe koszty rodzajowe
7.	Sposób odnoszenia kosztów na dowolny obiekt kosztowy (zakład, wydział, rodzaj działalności)	Koszty bezpośrednie (pierwotne, indywidualne) - bezpośrednio można odnieść na dany obiekt kosztowy (np. dla wydziału są to koszty, które można bezpośrednio odnieść na dany wydział; przykładem są koszty amortyzacji maszyn angażowanych na tym wydziale) Koszty pośrednie - można jedynie w umowny sposób rozliczyć na obiekt (np. dla wydziału podstawowego są to koszty wydziałów pomocniczych rozliczane na wydział podstawowy)
8.	Koszty dla podejmowania decyzji	A. Reagowanie na czynnik kosztotwórczy Koszty stałe Koszty zmienne B. Zmiana przy podjęciu określonej decyzji Znaczące, istotne, przyrostowe Ugrzęźnięte C. Związek z wypływem pieniądza Oparte na wypływie pieniądza w danym okresie w innych okresach Koszty utraconych korzyści
9.	Fazy cyklu życia produktu	Koszty fazy projektowania Koszty fazy rynkowej Koszty fazy posprzedażnej
10.	Według łańcucha tworzenia wartości	Koszty procesów operacyjnych - rozumienia rynku i klientów, wypracowywania wizji i strategii, projektowania wyrobów i usług, marketingu i sprzedaży, produkcji i dystrybucji, fakturowania i obsługi posprzedażnej, Koszty procesów wspierających - zarządzanie zasobami ludzkimi, informacją, zasobami finansowymi i rzeczowymi, realizacją programu ochrony środowiska, relacjami z otoczeniem, zmianami i poprawą efektywności.

Stosunkowo wcześnie zwrócono uwagę na potrzebę podziału kosztów na stałe i zmienne i odnoszenia do produktów tylko kosztów zmiennych. W literaturze amerykańskiej wprowadzono zasadę różnych kosztów dla różnych celów [Different Costs for DifferentPurposes], zaproponowano również statystyczne metody podziału kosztów na stałe i zmienne (Clark J.M., 1923, za Kaplan R.S., 1984). Z czasem rozwinięto rachunek kosztów zmiennych.

^ Niestety w zarządzaniu zdarza się często, że przy obniżaniu produkcji koszty semizmienne nie obniżają się w takim tempie jak rosną przy wzroście. Zjawisko to świadczy o pewnej bezwładności kosztów.

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

Czynnik kosztotwórczy -[Author ID1: at Mon Nov 12 19:16:00 2001 ] np. liczba zatrudnionych

Koszty

[PLN]

Czynnik kosztotwórczy - ilość zamontowanych komputerów

Koszty

[PLN]

Koszty

[PLN]

Czynnik kosztotwórczy - ilość zamontowanych komputerów

Czynnik kosztotwórczy -[Author ID1: at Mon Nov 12 19:16:00 2001 ] ilość zamontowanych komputerów

Koszty

[PLN]

Czynnik kosztotwórczy -[Author ID1: at Mon Nov 12 19:16:00 2001 ] ilość zamontowanych komputerów

Koszty

[PLN]

Koszty

[PLN]

Czynnik kosztotwórczy -[Author ID1: at Mon Nov 12 19:16:00 2001 ]

- pośrednio - ilość zamontowanych komputerów

- bezpośrednio ilość zatrudnionych montażystów

14

---