Lekcja 1

Amper - jednostka prądu oznaczona w postaci [A].

Cewka - element obwodu służący do gromadzenia energii w polu magnetycznym, którego główną cechą jest indukcyjność. Fizycznie cewka składa się z wielu zwojów drutu nawiniętego na korpusie.

Element liniowy - element obwodu, w którym zależności między zmiennymi (np. prądem i napięciem) są liniowe.

Element nieliniowy - element obwodu, w którym zależności między zmiennymi (np. prądem i napięciem) są nieliniowe.

Elementy pasywne - elementy obwodu nie wytwarzające energii (np. rezystor, cewka, kondensator).

Elementy źródłowe - elementy obwodu wytwarzające energię (np. niezależne źródła prądu i napięcia, źródła sterowane).

Farad - jednostka pojemności oznaczona w postaci [F], przy czym 1F=1As/V.

Gałąź - jeden lub więcej elementów obwodu włączonych między dwoma węzłami.

Henr - jednostka indukcyjności oznaczona w postaci [H], przy czym 1H=1W s

Indukcyjność (własna) - współczynnik L wiążący strumień skojarzony
oraz prąd i w pojedynczej cewce liniowej (
).

Indukcyjność wzajemna - współczynnik M₁₂ wiążący strumień skojarzony z jedną cewką wywołany przez prąd w drugiej cewce dla dwu cewek magnetycznie sprzężonych,
.

Kondensator - element obwodu służący do gromadzenia ładunku elektrycznego, którego główną cechą jest pojemność. Kondensator zbudowany jest z dwu równoległych powierzchni przewodzących przedzielonych izolatorem.

Konduktancja - odwrotność rezystancji, mierzona w siemensach [S], przy czym 1S=1/W .

Kulomb - jednostka ładunku oznaczona w postaci [C], przy czym 1C=1As.

Napięcie elektryczne - różnica potencjałów między dwoma punktami (węzłami) obwodu elektrycznego mierzona w voltach.

Obwód elektryczny - układ połączeń elementów umożliwiający przepływ prądu elektrycznego.

Oczko - zamknięty układ połączeń elementów obwodzie (zwykle fragment obwodu), dla którego zdefiniowane jest napięciowe prawo Kirchhoffa.

Om - jednostka rezystancji oznaczana w postaci [W ], przy czym 1W =-1V/A.

Pojemność - cecha główna kondensatora zapisana jako współczynnik C wiążący ładunek z napięciem na kondensatorze (q=Cu). Pojemność mierzona jest w faradach [F].

Połączenie równoległe - układ połączeń elementów, w którym początki wszystkich elementów podobnie jak ich końce są ze sobą połączone i wyprowadzone jako końcówki zewnętrzne. W połączeniu równoległym rezystorów konduktancja wypadkowa jest równa sumie konduktancji poszczególnych elementów.

Połączenie szeregowe - układ połączeń elementów w którym początek jednego elementu połączony jest z końcem następnego. W połączeniu szeregowym rezystorów rezystancja wypadkowa jest równa sumie rezystancji poszczególnych elementów.

Połączenie w gwiazdę - połączenie trzech elementów w taki sposób, że jedna końcówka każdego elementu jest wspólna a pozostałe stanowią wyprowadzenie zewnętrzne; taki sposób połączenia przypomina kształtem gwiazdę.

Połączenie w trójkąt - połączenie trzech elementów tworzące kształt trójkąta; każdy punkt wspólny dwu elementów jest wyprowadzony na zewnątrz.

Prawa Kirchhoffa - podstawowe prawa obwodu elektrycznego. Jednym z nich jest prawo prądowe, mówiące, że suma prądów w każdym węźle obwodu jest równa zeru. Drugie prawo Kirchhoffa dotyczy napięć w oczku i stwierdza, że suma napięć gałęziowych w każdym oczku obwodu jest równa zeru.

Prąd elektryczny - uporządkowany ruch ładunków elektrycznych w obwodzie, definiowany jako pochodna ładunku po czasie

.

Jednostka prądu jest amper [A].

Rezystancja - (zwana również opornością) wyraża opór stawiany przepływowi prądu w obwodzie zawierającym rezystory. Jest współczynnikiem R wiążącym napięcie i prąd w rezystorze (u=Ri). Jednostką rezystancji jest om [W ].

Rezystancja wewnętrzna źródła - rezystancja skojarzona ze źródłem napięcia lub prądu. W przypadku źródła napięcia rezystancja wewnętrzna włączona jest szeregowo ze źródłem (dla źródła idealnego jest ona równa zeru); w przypadku źródła prądu rezystancja wewnętrzna włączona jest równolegle do źródła (dla źródła idealnego jest równa nieskończoności).

Rezystor - (zwany również oporem) jest liniowym elementem pasywnym obwodu w którym zależność między prądem i napięciem jest liniowa u=Ri, ze współczynnikiem proporcjonalności równym rezystancji R .

Transfiguracja gwiazda-trójkąt - zamiana połączenia gwiazdowego elementów w trójkątne, nie powodująca zmiany rozpływu prądów i rozkładu napięć w części obwodu nie podlegającej przekształceniu.

Transfiguracja trójkąt-gwiazda- zamiana połączenia trójkątnego elementów w gwiazdowe, nie powodująca zmiany rozpływu prądów i rozkładu napięć w części obwodu nie podlegającej przekształceniu.

Volt - jednostka napięcia oznaczana jako [V].

Węzeł - punkt połączenia co najmniej dwu elementów obwodu.

Źródła niezależne (niesterowane) - źródło prądu lub napięcia o ustalonych parametrach. W przypadku źródeł stałych wartość prądu lub napięcia jest stała, dla źródła sinusoidalnego wartości parametrów funkcji sinusoidalnej są stałe.

Źródła sterowane - źródła prądu lub napięcia, których wartości są zależne od sygnałów sterujących. Najpopularniejsze są cztery liniowe źródła sterowane: napięcia sterowane napięciem, napięcia sterowane prądem, prądu sterowane napięciem i prądu sterowane prądem.

Lekcja 2

Admitancja - odwrotność impedancji (wielkość zespolona).

Charakter obwodu - pojęcie określające relację wektora prądu względem wektora napięcia w obwodzie; jeśli prąd wyprzedza napięcie - mówimy o charakterze pojemnościowym, jeśli jest na odwrót i napięcie wyprzedza prąd - mówimy o charakterze indukcyjnym obwodu.

Częstotliwość - wielkość charakteryzująca szybkość zmian sygnału okresowego, oznaczana literą f i mierzona w herzach [Hz]. Jest odwrotnością okresu T, f=1/T. Wartość chwilowa sygnału sinusoidalnego opisana jest zależnością:

Faza początkowa - wartość kąta sygnału okresowego dla chwili t=0; w przypadku sygnału

faza początkowa jest równa
.

Impedancja - wielkość zespolona będąca uogólnieniem rezystancji dla elementów indukcyjnych i pojemnościowych. Oznaczana jest literą Z, a jej jednostką jest om. Dla rezystora impedancja jest równa rezystancji R, dla cewki L impedancja jest równa

a dla kondensatora C impedancja jest równa

.

Kąt fazowy - wartość argumentu funkcji okresowej; dla funkcji sinusoidalnej jest to funkcja liniowa czasu
.

Metoda symboliczna - metoda analizy stanu ustalonego obwodu przy wymuszeniu sinusoidalnym sprowadzająca opis obwodu do układu równań algebraicznych typu zespolonego.

Okres - odcinek czasu T po którym wartość funkcji okresowej powtarza się f(t+T)=f(t),.

Przesunięcie fazowe - różnica kątów fazowych wektora zespolonego prądu i napięcia w obwodzie w stanie ustalonym przy wymuszeniu sinusoidalnym.

Pulsacja - wielkość proporcjonalna do częstotliwości oznaczana jako
. Relację między nimi określa wzór

.

Reaktancja - część urojona impedancji, oznaczana zwykle literą X; dla cewki reaktancja jest równa

a dla kondensatora

.

Stan ustalony - stan obwodu, w którym funkcja odpowiedzi ma taką samą postać jak funkcja wymuszająca; przy sinusoidalnym wymuszeniu odpowiedź jest również sinusoidalna o tej samej częstotliwości, choć o innej amplitudzie i fazie początkowej.

Susceptancja - odwrotność reaktancji elementu.

Sygnał sinusoidalny - sygnał o wartości chwilowej określonej funkcją sinusoidalną

.

Wartość chwilowa - wartość sygnału w konkretnej chwili t.

Wartość maksymalna - największa wartość chwilowa sygnału; dla sygnału sinusoidalnego

wartość maksymalna jest równa X_m.

Wartość skuteczna sygnału - wartość zastępcza stała, tak dobrana, że moc średnia za okres sygnału rzeczywistego jest równa kwadratowi tej wartości. Dla sygnału okresowego f(t) definiuje się ją w postaci
. W przypadku sinusoidy wartość skuteczna jest
razy mniejsza niż wartość maksymalna.

Wartość skuteczna zespolona - wartość skuteczna sygnału sinusoidalnego używana w metodzie symbolicznej i będąca wielkością zespoloną
, w której
oznacza moduł wartości zespolonej (wartość skuteczna sygnału) a
- fazę początkową.

Wartość średnia - uśredniona wartość sygnału za okres lub pół okresu funkcji okresowej, definiowana w postaci
.Wartość średnia całookresowa dla sygnału sinusoidalnego jest równa zeru. Wartość średnia półokresowa jest różna od zera i równa 0,637U_m.

Wykres wektorowy - graficzne przedstawienie zależności między wartościami zespolonymi napięć i prądów gałęziowych w stanie ustalonym obwodu przy wymuszeniu sinusoidalnym.

Lekcja 3

Bilans mocy - suma mocy w obwodzie w każdej chwili czasowej równa zeru.

Cewka rzeczywista - model cewki uwzględniający oprócz indukcyjności również rezystancję zwojów drutu, z którego jest wykonana cewka. Zwykle jest to połączenie szeregowe indukcyjności i rezystancji.

Dopasowanie odbiornika do źródła -stan pracy obwodu z nieidealnym źródłem, w którym w odbiorniku wydziela się maksymalna moc czynna. Warunkiem dopasowania jest równość rezystancji odbiornika i rezystancji wewnętrznej źródła przy kompensowaniu się reaktancji odbiornika i źródła.

Energia cewki - energia zgromadzona w polu magnetycznym cewki.

Energia kondensatora - energia zgromadzona w polu elektrycznym kondensatora.

Kondensator rzeczywisty - model kondensatora uwzględniający oprócz pojemności również jego upływność (stratność). Zwykle jest to połączenie równoległe pojemności i rezystancji.

Moc bierna - moc nierzeczywista definiowana jako iloczyn modułów prądu i napięcia oraz sinusa kąta między wektorem prądu i napięcia, oznaczana zwykle literą Q.

Moc chwilowa - iloczyn wartości chwilowych prądu i napięcia w obwodzie; oznaczana jako p(t).

Moc czynna - wartość średnia za okres z mocy chwilowej, równa iloczynowi modułów prądu i napięcia oraz cosinusa kąta między wektorem prądu i napięcia, oznaczana zwykle literą P.

Moc pozorna - moc będąca złożeniem zespolonym mocy czynnej i biernej, oznaczana jako S=P=jQ, gdzie P jest mocą czynną a Q - mocą bierną. Pod pojęciem mocy pozornej rozumie się czasem moduł mocy pozornej.

VA - jednostka mocy pozornej wyrażająca iloczyn volta i ampera.

war - jednostka mocy biernej (pochodzi od złożenia "Volt-Amper reaktancyjny") oznaczona jako [var].

wat - jednostka mocy czynnej oznaczona jako [W]

Lekcja 4

Admitancja własna węzła - suma admitancji włączonych do danego węzła w obwodzie. Występuje na miejscach diagonalnych macierzy admitancyjnej; pojęcie używane przy tworzeniu macierzy potencjałów węzłowych.

Admitancja wzajemna węzłów - admitancja włączona między dwoma węzłami w obwodzie. Występuje w macierzy potencjałów węzłowych na miejscach niediagonalnych ze znakiem minus; pojęcie używane przy tworzeniu macierzy potencjałów węzłowych.

Impedancja własna oczka - suma impedancji występujących w danym oczku. Występuje na miejscach diagonalnych macierzy oczkowej.

Impedancja wzajemna oczka - impednacja wspólna dla dwu oczek sąsiadujących ze sobą. W macierzy oczkowj występuje na miejscach niediagonalnych ze znakiem minus (przy założeniu jednakowych zwrotów prądów oczkowych).

Macierz potencjałów węzłowych - zwana jest również macierzą węzłową Y. Występuje w opisie obwodu przy zastosowaniu potencjałów węzłowych,
, gdzie V oznacza wektor potencjałów węzłowych a
- wektor prądów źródłowych.

Macierz oczkowa - macierz Z wiążąca prądy oczkowe wyrażone poprzez wektor
oraz napięcia wymuszające oczek, opisane poprzez wektor E. Równanie oczkowe przyjmuje postać
.

Metoda potencjałów węzłowych - metoda opisu obwodu przy ograniczeniu się do potencjałów węzłowych jako jedynych zmiennych użytych w opisie. Równanie węzłowe przyjmuje postać
.

Metoda prądów oczkowych - metoda opisu obwodu przy ograniczeniu się do prądów oczkowych jako jedynych zmiennych występujących w opisie. Równanie oczkowe przyjmuje postać
.

Metoda równań Kirchhoffa - metoda wyznaczania prądów i napięć w obwodzie polegająca na przyjęciu wszystkich prądów gałęziowych jako zmienne i wypisaniu odpowiedniej liczby równań na podstawie prawa prądowego i napięciowego Kirchhoffa.

Potencjał węzłowy - potencjał przypisany danemu węzłowi, mierzony względem wspólnego węzła odniesienia obwodu.

Prąd oczkowy - umyślny prąd o przyjętym z góry zwrocie przypisany każdemu oczku w metodzie oczkowej.

Twierdzenie Nortona - twierdzenie umożliwiające zastąpienie dowolnego obwodu "widzianego" z dwu dowolnych zacisków połączeniem równoległym idealnego źródła prądowego i impedancji zastępczej "widzianej" z tych zacisków.

Twierdzenie Thevenina - twierdzenie umożliwiające zastąpienie dowolnego obwodu "widzianego" z dwu dowolnych zacisków połączeniem szeregowym idealnego źródła napięciowego i impedancji zastępczej "widzianej" z tych zacisków.

Zasada superpozycji - zasada głosząca, że odpowiedź chwilowa obwodu na wiele wymuszeń jest równa sumie odpowiedzi chwilowych na każde wymuszenie oddzielnie. Zasada ta obowiązuje wyłącznie dla obwodów liniowych.

Lekcja 5

Cewki jednoimienne - cewki sprzężone magnetycznie których początki uzwojeń są położone jednakowo względem wspólnego węzła lub względem węzła odniesienia (ważne przy eliminacji sprzężeń magnetycznych).

Cewki różnoimienne - cewki sprzężone magnetycznie których początki uzwojeń są położone w różny sposób względem wspólnego węzła lub względem węzła odniesienia (ważne przy eliminacji sprzężeń magnetycznych).

Eliminacja sprzężeń magnetycznych - proces usuwania sprzężeń magnetycznych cewek nie powodujący zmiany rozpływu prądów w obwodzie.

Indukcja magnetyczna - wielkość fizyczna, oznaczona przez B, charakteryzująca pole magnetyczne, ważna przy uwzględnieniu nieliniowości magnesowania. Krzywa magnesowania żelaza zadana jest w postaci zależności B = f(H), gdzie B jest indukcją, mierzoną w teslach [T] a H - natężeniem pola magnetycznego wyrażonym w [A/m].

Napięcie magnetyczne - wielkość charakteryzująca rozkład pola magnetycznego w urządzeniach zawierających żelazo. Jest iloczynem natężenia pola magnetycznego H na odcinku o długości l przez długość tego odcinka (
wyrażona w amperach. Jest odpowiednikiem magnetycznym spadku napięcia elektrycznego na elementach obwodu.

Natężenie pola magnetycznego - wielkość fizyczna charakteryzująca pole magnetyczne, ważna przy uwzględnieniu nieliniowości magnesowania; oznaczana jest literą H i wyrażana w jednostkach [A/m].

Pierwotna krzywa magnesowania - nieliniowa zależność między natężeniem a indukcją pola magnetycznego w żelazie B = f(H), przyjmowana w postaci jednoznacznej, nie uwzględniająca pętli histerezy.

Prawo Kirchhoffa dla strumieni magnetycznych - odpowiednik prawa prądowego Kirchhoffa dla obwodów magnetycznych. Zgodnie z tym prawem suma strumieni magnetycznych w każdym węźle obwodu magnetycznego jest równa zeru.

Prawo Kirchhoffa dla napięć magnetycznych - odpowiednik prawa napięciowego Kirchhoffa dla obwodów magnetycznych. Zgodnie z tym prawem suma napięć magnetycznych i sił magnetomotorycznych w każdym oczku obwodu magnetycznego jest równa zeru.

Prawo przepływu Ampera - prawo określające rozkład napięć magnetycznych w zamkniętym obwodzie magnetyczny, zgodnie z którym całka liniowa wektora natężenia pola magnetycznego H po krzywej zamkniętej l w polu magnetycznym równa się prądowi przenikającemu przez powierzchnię ograniczoną tą krzywą, czyli

Przy założeniu stałych wartości natężenia pola H_k na określonych odcinkach o długości l_k można je zapisać w postaci uproszczonej

Przekładnia napięciowa - stosunek napięcia pierwotnego do wtórnego transformatora
. Pożądane jest aby przekładnia napięciowa i zwojowa transformatora były sobie równe.

Przekładnia zwojowa - stosunek liczby zwojów uzwojenia pierwotnego do wtórnego w transformatorze
.

Przenikalność magnetyczna - współczynnik
wiążący indukcję i natężenie pola magnetycznego
. Jest on wyrażony jako iloczyn przenikalności magnetycznej próżni o stałej wartości
oraz przenikalności względnej
,
. Przenikalność względna jest funkcją natężenia pola magnetycznego i dla materiałów ferromagnetycznych zmienia się w bardzo szerokich granicach.

Reaktancja indukcyjna własna - reaktancja cewki uwzględniająca jedynie indukcyjność własną L; definiowana w postaci
.

Reaktancja indukcyjna wzajemna - reaktancja cewki uwzględniająca indukcyjność wzajemną M dwu cewek; definiowana w postaci
.

Siła magnetomotoryczna - wielkość fizyczna definiowana jako iloczyn prądu przepływającego przez cewkę o z zwojach przez liczbę tych zwojów. Oznaczana zwykle przez
.

Sprzężenie magnetyczne - ddziaływanie magnetyczne strumienia jednej cewki na strumień drugiej cewki położonej w pobliżu pierwszej. Przy wzmacnianiu się strumieni w cewkach mówimy o sprzężeniu dodatnim, przy osłabianiu - o sprzężeniu ujemnym.

Strumień magnetyczny - wielkość fizyczna
zdefiniowana w postaci iloczynu wektorowego
. Przy stałej wartości indukcji B przenikającej powierzchnię S strumień jest iloczynem indukcji przez tę powierzchnię
.

Strumień magnetyczny skojarzony - strumień magnetyczny
w cewce pomnożony przez liczbę zwojów cewki,
.

Tesla - jednostka indukcji oznaczona przez [T], przy czym 1T=1Vs/m².

Transformator - urządzenie elektryczne transformujące prąd i napięcie z jednego poziomu (wejściowego) na inny poziom (wyjściowy), w którym istnieje galwaniczne odizolowanie obwodu pierwotnego (wejściowego) od wtórnego (wyjściowego).

Transformator idealny - model idealnego transformatora w którym pomija się wszystkie straty i opisuje poprzez relację napięcia wejściowego do wyjściowego
(n -przekładnia transformatora) oraz prądu wejściowego do wyjściowego
.

Transformator powietrzny - transformator wykonany z cewek powietrznych (bez rdzenia ferromagnetycznego).

Transformator z rdzeniem ferromagnetycznym - transformator wykonany z cewek nawiniętych na rdzeniu ferromagnetycznym, charakteryzującym się bardzo dobrym sprzężeniem magnetycznym.

Weber - jednostka strumienia magnetycznego oznaczona w postaci [Wb], przy czym 1Wb=1Vs.

Współczynnik sprzężenia cewek - współczynnik k charakteryzujący stopień sprzężenia magnetycznego dwu cewek sprzężonych magnetycznie,
.

Lekcja 6

Charakterystyka amplitudowa obwodu rezonansowego - zależność modułu wartości skutecznej prądu lub napięcia obwodu rezonansowego od częstotliwości (pulsacji). Charakterystyki częstotliwościowe obwodu rezonansowego - zależność wartości skutecznej zespolonej prądu lub napięcia od częstotliwości w obwodzie rezonansowym. Ze względu na zespolony charakter odpowiedzi obwodu wyróżnić można zależność częstotliwościową modułu (charakterystyka amplitudowa) oraz fazy (charakterystyka fazowa).

Charakterystyka fazowa obwodu rezonansowego - zależność fazy wartości skutecznej prądu lub napięcia od częstotliwości (pulsacji) w obwodzie rezonansowym.

Częstotliwość rezonansowa - częstotliwość
źródła sinusoidalnego zasilającego obwód przy której prąd oraz napięcie obwodu rezonansowego są ze sobą w fazie. Z częstotliwością rezonansową związana jest pulsacja rezonansowa
.

Dobroć - parametr charakteryzujący stopień tłumienia sygnałów w obwodzie rezonansowym, definiowany dla częstotliwości rezonansowej. Im wyższa dobroć obwodu tym mniejsze tłumienie i wyższe napięcia na elementach obwodu w stosunku do napięcia zasilania przy częstotliwości rezonansowej.

Decybel - jednostka logarytmiczna tłumienia (wzmocnienia) sygnału. Jeśli stosunek dwu sygnałów jest równy
w skali liniowej to ich stosunek w skali logarytmicznej wyrażony wzorem
mierzony jest w decybelach [dB].

Pasmo przepustowe - zakres częstotliwości
w otoczeniu częstotliwości rezonansowej, na krańcach którego wartość skuteczna sygnału wyjściowego w obwodzie jest mniejsza
(odpowiada to 3 dB w skali logarytmicznej) w stosunku do wartości maksymalnej.

Rezonans - stan obwodu RLC w którym prąd i napięcie są ze sobą w fazie.

Rezonans równoległy - zjawisko rezonansu zachodzące w obwodzie zawierającym równoległe połączenie elementów L i C.

Rezonans szeregowy - zjawisko rezonansu zachodzące w obwodzie zawierającym szeregowe połączenie elementów L i C.

Rezystancja charakterystyczna - parametr r charakteryzujący obwód rezonansowy RLC. W obwodzie o szeregowym lub równoległym połączeniu elementów RLC rezystancja charakterystyczna określona jest wzorem
.

Rozstrojenie bezwzględne - parametr x charakteryzujący odstrojenie obwodu od rezonansu. Dla obwodu szeregowego RLC określone jest zależnością
. Dla punktu rezonansowego rozstrojenie bezwzględne jest równe zeru.

Rozstrojenie względne - parametr charakteryzujący stopień odstrojenia aktualnej częstotliwości (pulsacji) od wartości rezonansowej. Określone jest wzorem
.

Lekcja 7

Moc odkształcenia - oznaczana literą T jest zwana również mocą deformacji; rodzaj mocy powstającej w obwodzie o przebiegach niesinusoidalnych. Definiuje się w sposób matematyczny jako
.

Postać trygonometryczna szeregu Fouriera - szereg Fouriera wyrażony w postaci sumy funkcji sinusoidalnych i cosinusoidalnych.

Postać wykładnicza szeregu Fouriera - szereg Fouriera wyrażony poprzez funkcje wykładnicze.

Rząd harmonicznej - wielokrotność harmonicznej podstawowej przebiegu okresowego.

Składowa stała - harmoniczna zerowa w szeregu Fouriera (wartość średnia sygnału).

Sygnał harmoniczny - sygnał sinusoidalny o określonej częstotliwości, będącej zwykle wielokrotnością harmonicznej podstawowej przebiegu okresowego.

Szereg Fouriera - rozkład sygnału niesinusoidalnego okresowego na sumę sygnałów harmonicznych.

Twierdzenie Parsevala - twierdzenie wyrażające wartość średnią iloczynu dwu funkcji okresowych o tym samym okresie za pośrednictwem współczynników postaci wykładniczej szeregu Fouriera.

Wartość skuteczna sygnału niesinusoidalnego - wartość skuteczna sygnału zawierającego wiele harmonicznych określona jako pierwiastek z sumy kwadratów modułów wartości skutecznych poszczególnych harmonicznych.

Współczynnik zawartości harmonicznych - współczynnik określający stosunek wartości skutecznej przebiegu po usunięciu z niego składowej stałej i pierwszej harmonicznej do wartości skutecznej przebiegu po usunięciu z niego jedynie składowej stałej.

Widmo amplitudowe - wykres modułu składowych rozkładu wykładniczego szeregu Fouriera w zależności od dyskretnych częstotliwości
, gdzie f jest częstotliwością podstawową przebiegu okresowego, a k całkowitą wielokrotnością. Widmo amplitudowe jest parzystą funkcją częstotliwości.

Widmo fazowe - wykres fazy (kąta) składowych rozkładu wykładniczego szeregu Fouriera w zależności od dyskretnych częstotliwości
, gdzie f jest częstotliwością podstawową przebiegu okresowego, a k całkowitą wielokrotnością. Widmo fazowe jest nieparzystą funkcją częstotliwości.

Lekcja 8

Generator trójfazowy - generator napięcia składający się z trzech źródeł sinusoidalnych (faz) o tej samej częstotliwości, przesuniętych względem siebie o pewien kąt fazowy i wytworzony w jednym urządzeniu, zwanym generatorem.

Generator trójfazowy symetryczny - generator trójfazowy, w którym moduły wszystkich napięć fazowych są sobie równe a przesunięcia kątowe między poszczególnymi fazami równe
. W normalnym generatorze trójfazowym symetrycznym kolejność następstwa (wirowania) faz jest następująca: faza A, faza B opóźniona względem fazy A o kąt
i faza C opóźniona względem fazy B o kolejne
(wyprzedza fazę A o
).

Napięcie niezrównoważenia - napięcie między punktem wspólnym generatora (0) i punktem wspólnym odbiornika (N) w układzie trójfazowym gwiazda-gwiazda.

Odbiornik trójfazowy - odbiornik zawierający trzy impedancje fazowe, podłączony do generatora trójfazowego i tworzący wspólnie z generatorem układ trójfazowy.

Układ Arona - układ dwu watomierzy do pomiaru mocy czynnej w obwodzie trójfazowym trójprzewodowym. Przy symetrii odbiornika układ Arona mierzy również moc bierną oraz kąt przesunięcia fazowego między prądem i napięciem w odbiorniku.

Układ napięć trójfazowych źródłowych - układ napięć generatora trójfazowego. Można wyróżnić układ napięć fazowych E_A, E_B, E_C, mierzonych względem punktu wspólnego trzech faz generatora oraz układ napięć liniowych (międzyfazowych) E_AB, E_BC, E_CA jako różnic odpowiednich napięć fazowych.

Układ napięć trójfazowych odbiornikowych - układ napięć trójfazowych powstałych na poszczególnych fazach odbiornika. Przy odbiorniku połączonym w gwiazdę są to napięcia: U_A, U_B oraz U_C. Przy połączeniu trójkątnym odbiornika są to U_AB, U_BC oraz U_CA.

Układ trójfazowy czteroprzewodowy - układ trójfazowy gwiazdowy z przewodem neutralnym (tak zwanym. zerowym) łączącym punkt wspólny generatora (0) i punkt wspólny odbiornika (N).

Układ trójfazowy trójprzewodowy - układ trójfazowy zawierający trzy przewody łączące odbiornik i generator. Może być to odbiornik trójkątny bądź odbiornik gwiazdowy bez przewodu zerowego (neutralnego).

Układ trójfazowy niesymetryczny - układ w którym bądź odbiornik bądź generator są niesymetryczne.

Układ trójfazowy symetryczny - układ w którym zarówno generator jak i odbiornik są symetryczne. W przypadku generatora oznacza to równość modułów napięć i przesunięcie kątowe między fazami równe
. W przypadku odbiornika symetria oznacza równość impedancji włączonych we wszystkich fazach.

Układ trójfazowy gwiazda-gwiazda - układ trójfazowy w którym zarówno generator jak i odbiornik są połączone w gwiazdę.

Układ trójfazowy trójkąt-trójkąt - układ trójfazowy w którym zarówno generator jak i odbiornik są połączone w trójkąt.

Wektor wirujący - wektor o stałej amplitudzie (niezmiennej w czasie) zmieniający kąt fazowy proporcjonalnie do czasu
. Powstaje między innymi w układzie trójfazowym trzech jednakowych cewek rozmieszczonych symetrycznie w przestrzeni i zasilonych prądem trójfazowym symetrycznym.

Lekcja 9

Filtry składowych symetrycznych - układy pomiarowe pozwalające na pomiar wybranej składowej symetrycznej w układzie trójfazowym niesymetrycznym. Można wyróżnić filtr składowej zerowej, zgodnej i przeciwnej.

Filtr składowej zerowej - filtr pozwalający na pomiar składowej zerowej prądu bądź napięcia.

Filtr składowej zgodnej - filtr pozwalający na pomiar składowej zgodnej prądu bądź napięcia fazowego lub międzyfazowego.

Filtr składowej przeciwnej - filtr pozwalający na pomiar składowej przeciwnej prądu bądź napięcia fazowego lub międzyfazowego.

Operator obrotu a - operator wyrażający obrót wektora o kąt
, równy
.

Operator obrotu
- operator wyrażający obrót wektora o kąt
, równy
.

Prawo Kirchhoffa dla składowych symetrycznych - równanie wyrażające relację między składowymi symetrycznymi napięć trójfazowych a składowymi symetrycznymi impedancji fazowych w układzie trójfazowym niesymetrycznym połączonym w gwiazdę.

Składowe symetryczne - składowe zgodna, przeciwna i zerowa na jakie rozkłada się wielkości trójfazowe (prądy, napięcia, impedancje). Powstają jako transformacja liniowa rzeczywistych wielkości trójfazowych.

Lekcja 10

Komutacja - ogólna nazwa wyrażająca dowolne przełączenie (zmianę) w obwodzie powodujące powstanie stanu nieustalonego.

Metoda klasyczna - metoda rozwiązania stanu nieustalonego polegająca na sprowadzeniu układu równań różniczkowych pierwszego rzędu do jednego równania różniczkowego wyższego rzędu i wyrażeniu rozwiązania tego równania za pośrednictwem postaci ogólnej wykorzystującej funkcje wykładnicze.

Metoda zmiennych stanu - metoda opisu układów dynamicznych (zawierających elementy RLC) wyrażona poprzez równanie różniczkowe typu macierzowego o postaci
w której A i B są macierzami, x - wektorem zmiennych stanu a u - wektorem wymuszeń.

Prawa komutacji - prawa określające równość wartości napięć na kondensatorach i prądów cewek w obwodzie RLC w chwili komutacji (przełączenia). Wyrażone są one wzorami
oraz
gdzie
oznacza chwilę przełączenia.

Równanie charakterystyczne - równanie operatorowe względem zmiennej zespolonej s przyporządkowane równaniu stanu. Określone jest zależnością
.

Równanie różniczkowe jednorodne - równanie różniczkowe n-tego rzędu w którym funkcja wymuszająca występująca po prawej stronie równania różniczkowego jest równa zeru,

Równanie stanu - zbiór równań różniczkowych pierwszego rzędu zapisanych w postaci
w której A i B są macierzami, x - wektorem zmiennych stanu a u - wektorem wymuszeń.

Składowa przejściowa - część rozwiązania stanu nieustalonego odpowiadająca niezerowym warunkom początkowym przy braku wymuszenia zewnętrznego.

Składowa wymuszona (ustalona) - część rozwiązania stanu nieustalonego odpowiadająca stanowi ustalonemu w obwodzie. Jest odpowiedzią ustaloną obwodu na wymuszenie zewnętrzne.

Stan nieustalony - stan obwodu RLC powstający wskutek przełączeń w obwodzie lub zmiany wartości parametrów elementów. W stanie nieustalonym charakter odpowiedzi w obwodzie jest inny niż charakter wymuszenia (np. w odpowiedzi na wymuszenie stałe odpowiedź obwodu jest sinusoidalna, sinusoidalnie tłumiona lub wykładnicza).

Stan przejściowy - ogólna nazwa stanu obwodu między jednym a drugim stanem ustalonym powstałym wskutek zmian w obwodzie. Często utożsamiany ze stanem nieustalonym.

Wartości własne - pierwiastki równania charakterystycznego
. Odgrywają ogromna rolę w analizie stanów nieustalonych w obwodzie.

Zmienne stanu - wielkości napięć kondensatorów i prądów cewek pozwalające na wyrażenie wszystkich rozwiązań w obwodzie za ich pośrednictwem.

Lekcja 11

Prąd ładowania kondensatora - prąd płynący przez kondensator w stanie nieustalonym w obwodzie RC lub RLC (zwykle kojarzony z załączeniem napięcia stałego do obwodu zawierającego kondensator).

Stała czasowa - stała wyrażająca szybkość narastania napięcia kondensatora lub prądu cewki w czasie trwania stanu nieustalonego. Dla obwodu szeregowego RC stała czasowa jest równa
. Dla obwodu szeregowego RL stała czasowa jest równa
.

Stan nieustalony w obwodzie RC - stan nieustalony powstały w obwodzie szeregowym RC przy załączeniu źródła napięciowego (tutaj rozpatrujemy jedynie źródło stałe).

Stan nieustalony w obwodzie RL - stan nieustalony powstały w obwodzie szeregowym RL przy załączeniu źródła napięciowego (tutaj rozpatrujemy jedynie źródło stałe).

Lekcja 12

Bieguny - pierwiastki równania charakterystycznego, tożsame z wartościami własnymi macierzy stanu A.

Częstotliwość zespolona - zmienna zespolona, utożsamiana zwykle ze zmienną
.

Funkcja delty Diraca - funkcja standardowa zdefiniowana jako wartość nieskończona dla t=0 i zero dla
.

Funkcja jednostkowa Heaviside'a - funkcja standardowa równa jedności dla czasu
i zeru dla czasu
.

Liniowość przekształcenia - własność przekształcenia polegająca na tym, że transformata sumy sygnałów jest równa sumie transformat poszczególnych sygnałów z osobna.

Metoda operatorowa Laplace'a - metoda obliczania stanów nieustalonych w obwodzie RLC przy zastosowaniu przekształcenia (transformacji) Laplace'a.

Metoda tablic transformat - metoda wyznaczania transformaty odwrotnej Laplace'a poprzez przekształcenie transformaty do jednej z gotowych postaci występującej w tablicy transformat Laplace'a.

Metoda residuów - metoda wyznaczania transformaty odwrotnej Laplace'a sprowadzająca się do obliczenia sumy residuów odpowiedniej funkcji transformaty po wszystkich biegunach układu.

Oryginał - funkcja pierwotna czasu f(t).

Przekształcenie proste Laplace'a - przekształcenie zdefiniowane przez Laplace'a przyporządkowujące funkcji czasu f(t) transformatę F(s).

Przekształcenie odwrotne Laplace'a - przekształcenie odwrotne zdefiniowane przez Laplace'a przyporządkowujące funkcji operatorowej F(s) funkcję czasu (oryginał) f(t).

Przesunięcie w dziedzinie częstotliwości - własność przekształcenia Laplace'a wyrażająca się zależnością
.

Przesunięcie w dziedzinie czasu - własność przekształcenia Laplace'a wyrażająca się zależnością
.

Splot - operacja matematyczna w dziedzinie czasu określona na dwu funkcjach f₁(t) i f₂(t). Splot dwu funkcji oznaczony w postaci
jest zdefiniowany w następujący sposób

Transformata Laplace'a - wynik przekształcenia prostego Laplace'a wykonanego na funkcji czasu. Dla funkcji f(t) transformata jest oznaczana jako F(s).

Transformata odwrotna Laplace'a - wynik działania przekształcenia odwrotnego Lapalce'a (oryginał).

Transformata całki - transformacja Laplace'a dotycząca całki funkcji czasu spełniająca relację

Pomnożenie funkcji F(s) przez 1/s odpowiada więc w dziedzinie czasu całkowaniu funkcji. Stąd operator s^-1 jest nazywany również operatorem całkowania.

Transformata pochodnej - transformacja Laplace'a dotycząca pochodnej funkcji czasu spełniająca relację

,

w której
oznacza wartość początkową funkcji f(t). Pomnożenie funkcji F(s) przez zmienną zespoloną s odpowiada w dziedzinie czasu różniczkowaniu funkcji. Stąd operator s nazywany jest operatorem różniczkowania.

Zera - pierwiastki licznika L(s) transformaty wyrażonej jako funkcja wymierna F(s)=L(s)/M(s).

Lekcja 13

Model operatorowy cewki - połączenie szeregowe impedancji operatorowej cewki (Z_L=sL) i idealnego źródła napięciowego Li_L(0⁺) reprezentujące cewkę w dziedzinie operatorowej.

Model operatorowy kondensatora - połączenie szeregowe impedancji operatorowej kondensatora (Z_C=1/sC) i idealnego źródła napięciowego u_C(0⁺)/s reprezentujące kondensator w dziedzinie operatorowej.

Model operatorowy rezystora - rezystancja, identyczna z oryginalną rezystancją R.

Prawa Kirchhoffa dla transformat - prawa Kirchhoffa (prądowe i napięciowe) obowiązujące dla transformat prądu i napięcia zamiast dla wartości rzeczywistych.

Schemat operatorowy Laplace'a - model operatorowy obwodu rzeczywistego, w którym rzeczywiste elementy zostały zastąpione ich modelami operatorowymi.

Superpozycja stanów - metoda analizy stanów nieustalonych, polegająca na rozbiciu stanu nieustalonego na sumę stanu ustalonego i przejściowego w obwodzie po komutacji.

Lekcja 14

Drgania niegasnące - drgania sinusoidalne powstałe w obwodzie LC w którym nie ma rezystancji (tłumienia) jako wynik stanu nieustalonego po komutacji.

Przypadek aperiodyczny - specjalny przypadek występujący w obwodzie szeregowym RLC w którym parametry obwodu spełniają relację
. Przy spełnieniu tego warunku oba bieguny są rzeczywiste i ujemne. Charakter zmian prądu w obwodzie w stanie przejściowym jest aperiodyczny (nieokresowy) zanikający do zera w sposób wykładniczy

Przypadek aperiodyczny krytyczny - specjalny przypadek występujący w obwodzie szeregowym RLC w którym parametry obwodu spełniają relację
. Przy spełnieniu tego warunku oba bieguny są rzeczywiste i równe sobie. Charakter zmian prądu w obwodzie w stanie przejściowym jest również aperiodyczny, podobnie jak w przypadku aperiodycznym, ale jego czas trwania jest najkrótszy z możliwych.

Przypadek oscylacyjny - specjalny przypadek występujący w obwodzie szeregowym RLC w którym parametry obwodu spełniają relację
. Przy spełnieniu tego warunku oba bieguny są zespolone (zespolony i sprzężony z nim). Charakter zmian prądu w obwodzie w stanie przejściowym jest sinusoidalny tłumiony, o oscylacjach zanikających do zera.

Pulsacja drgań własnych - pulsacja drgań swobodnych powstałych w stanie przejściowym w obwodzie RLC przy małej wartości rezystancji w obwodzie (tak zwany przypadek oscylacyjny) określona wzorem
. Częstotliwość drgań własnych w szeregowym obwodzie RLC określona jest zatem wzorem
.

Rezystancja krytyczna obwodu RLC - wartość rezystancji
; oznaczana zwykle jako
.

Stała czasowa obwodu RLC - stała czasowa, z jaką przebieg prądu i napięć w obwodzie RLC zanikają do zera. Pojęcie ściśle związane z częścią rzeczywistą biegunów. W przypadku aperiodycznym mamy do czynienia z dwoma biegunami rzeczywistymi i dwoma stałymi czasowymi. W przypadku oscylacyjnym i aperiodycznym krytycznym stała czasowa jest utożsamiona z wartością
. Dla przypadku oscylacyjnego stała czasowa decyduje o szybkości tłumienia oscylacji w obwodzie. Im większa stała czasowa tym dłużej trwa stan nieustalony w obwodzie RLC.

Współczynnik tłumienia - parametr utożsamiony z odwrotnością stałej czasowej obwodu. Im większa stała czasowa tym mniejsze tłumienie.

Lekcja 15

Impedancja operatorowa - funkcja matematyczna określona w dziedzinie zmiennej zespolonej s (model operatorowy) wyrażająca impedancję obwodu elektrycznego. Dla obwodów RLC jest to funkcja wymierna zawierająca licznik i mianownik w postaci wielomianów zmiennej s.

Impedancja wejściowa - impedancja "widziana" z zacisków wejściowych obwodu. Może być określona jako impedancja operatorowa obwodu (funkcja częstotliwości zespolonej
) lub jako impedancja widmowa (funkcja pulsacji
).

Odpowiedź impulsowa - odpowiedź układu na wymuszenie w postaci impulsu Diraca. Odpowiedź impulsowa jest określana jako transformata odwrotna Laplace'a transmitancji operatorowej.

Odpowiedź skokowa - odpowiedź układu na wymuszenie w postaci funkcji skoku jednostkowego Heaviside'a. Odpowiedź impulsowa jest określana jako transformata odwrotna Laplace'a transmitancji operatorowej podzielonej przez s.

Stabilność układu liniowego - jest rozumiana w sensie ograniczonej amplitudy odpowiedzi na wymuszenie o skończonej wartości. Układ nazywać będziemy stabilnym, jeśli jego odpowiedź czasowa na skończoną wartość pobudzenia będzie ograniczona co do amplitudy. Stabilność wymaga, aby przy zaniku pobudzenia odpowiedź układu w stanie ustalonym przy
była ograniczona co do amplitudy (stabilność w sensie zwykłym) lub zerowa (stabilność w sensie asymptotycznym).

Transmitancja operatorowa - stosunek transformaty Laplace'a odpowiedzi obwodu do transformaty Laplace'a wymuszenia. Odpowiedź i wymuszenie może być dowolnym sygnałem obwodu, na przykład prądowym lub napięciowym. Jest oznaczana zwykle jako funkcja T(s).

Związek transmitancji operatorowej z równaniami stanu - transmitancja obwodu stanowi opis obwodu w dziedzinie operatorowej a równania stanu są opisem różniczkowym obwodu w dziedzinie czasu. Związek obu opisów wyznacza relacja
, w której A, B, C i D są macierzami stanu (dla transmitancji skalarnej D jest skalarem)..

Lekcja 16

Charakterystyka amplitudowa - zależność amplitudy transmitancji widmowej
od częstotliwości (pulsacji). Określa się na podstawie transmitancji operatorowej T(s) przyjmując
.

Charakterystyka fazowa - zależność fazy transmitancji widmowej
od częstotliwości (pulsacji). Określa się na podstawie transmitancji operatorowej T(s) przyjmując
.

Charakterystyka logarytmiczna - charakterystyka amplitudowa przedstawiona w skali logarytmicznej jako
i określana decybelach [dB].

Charakterystyki częstotliwościowe - zależność transmitancji widmowej
od częstotliwości (pulsacji). Ze względu na to, że transmitancja widmowa jest funkcją zespoloną częstotliwości wyróżnia się dwie charakterystyki częstotliwościowe: amplitudową i fazową.

Człon całkujący - układ opisany transmitancja operatorową o postaci T(s)=k/s.

Człon różniczkujący - układ opisany transmitancja operatorową o postaci T(s)=ks.

Filtr - urządzenie przepuszczające lub zatrzymujące określone sygnały podawane na wejście. Zwykle przepuszczanie lub blokowanie dotyczy sygnałów z określonego zakresu częstotliwości.

Filtr dolnoprzepustowy- filtr przepuszczający sygnały z dolnego zakresu częstotliwości i zatrzymujący pozostałe.

Filtr górnoprzepustowy - filtr przepuszczający sygnały wysokiej częstotliwości i zatrzymujący pozostałe.

Filtr środkowoprzepustowy - filtr przepuszczający sygnały z zakresu środkowego częstotliwości i zatrzymujący pozostałe.

Przesuwnik fazowy - rodzaj filtru elektrycznego (zwykle pierwszego rzędu) przepuszczający wszystkie sygnały ale wprowadzający przesunięcie fazowe zależne od częstotliwości między sygnałem wejściowym i wyjściowym. Służy do kształtowania charakterystyki fazowej układów.

Pulsacja rezonansowa (środkowa) - pulsacja
przy której charakterystyka amplitudowa środkowoprzepustowego filtru bikwadratowego osiąga wartość maksymalną.

Transmitancja bikwadratowa - transmitancja filtru drugiego rzędu, wyrażona zwykle w postaci
, w której Q jest dobrocią a
- pulsacją rezonansową (środkową). Postać licznika decyduje o rodzaju filtru. Dla
jest to filtr dolnoprzepustowy o wzmocnieniu w paśmie równym
. Dla
jest to filtr środkowoprzepustowy o wzmocnieniu w paśmie równym
. Dla
jest to filtr górnoprzepustowy o wzmocnieniu w paśmie równym
.

Transmitancja widmowa - transmitancja
określona jako T(s) dla
.

Wzmocnienie filtru w paśmie przepustowym - stosunek amplitudy sygnału wyjściowego do wejściowego dla częstotliwości charakterystycznej dla danego rodzaju filtru. Dla filtru dolnoprzepustowego jest to częstotliwość zerowa, dla filtru środkowoprzepustowego - częstotliwość rezonansowa, dla filtru górnoprzepustowego - częstotliwość równa nieskończoności (patrz hasło transmitancja bikwadratowa).

Lekcja 17

Czwórnik - układ czterokońcówkowy w którym prądy obu końcówek wejściowych, podobnie jak wyjściowych są sobie odpowiednio równe.

Czwórnik pasywny - czwórnik który nie wytwarza energii a jedynie pobiera ją ze źródła zasilającego i przetwarza w określony sposób. Czwórnik złożony z samych elementów pasywnych R, L, C i M jest zawsze czwórnikiem pasywnym. Czwórnik pasywny jest zdolny do gromadzenia i rozpraszania energii pobranej ze źródła, może ją również oddawać na zewnątrz, jednak w dowolnej chwili czasowej t energia ta nie może przewyższać energii pobranej.

Czwórnik aktywny - czwórnik, który nie spełnia warunków pasywności określonych dla czwórnika pasywnego. Stanowi generator energii.

Czwórnik kształtu
- czwórnik pasywny zawierający trzy impedancje połączone w taki sposób, że tworzą kształt
.

Czwórnik kształtu T - czwórnik pasywny zawierający trzy impedancje połączone w taki sposób, że tworzą kształt T.

Macierz admitancyjna - macierz Y opisująca czwórnik za pomocą równania admitancyjnego I=YU, gdzie Y ma ogólną postać

Macierz impedancyjna - macierz Z opisująca czwórnik za pomocą równania impedancyjnego Z=ZI, gdzie Z ma ogólną postać

Macierz hybrydowa opisująca czwórnik za pomocą równania hybrydowego łączącego w jednym wektorze prąd i napięcie obu wrót czwórnika. Postać macierzy hybrydowej:

Macierz łańcuchowa - macierz A opisująca czwórnik za pomocą równania łańcuchowego uzależniającego wielkości wejściowe czwórnika (prąd i napięcie wejściowe) od wielkości wyjściowych (prąd i napięcie wyjściowe). Oznaczenie macierzy łańcuchowej:

Połączenia czwórników - sposób połączenia czwórników między sobą. Można wyróżnić połączenie szeregowe, równoległe, równolegle-szeregowe, szeregowo-równoległe oraz łańcuchowe. Połączenie czwórników (jako układu czterokońcówkowego) jest uogólnieniem połączenia elementów dwójnikowych.

Równanie czwórnika - równanie macierzowe czwórnika opisujące relacje między prądami wejściowym
i wyjściowym
oraz napięciami wejściowym
i wyjściowym
. cwórnika. W zależności od przyjętego układu zmiennych po stronie wejściowej i wyjściowej czwórnika wyróżnić można równanie admitancyjne, impedancyjne, dwa równania hybrydowe oraz dwa równania łańcuchowe.

Lekcja 18

Idealny wzmacniacz napięciowy - układ przetwarzający napięcie wejściowe w wyjściowe według relacji
, gdzie A jest wzmocnieniem napięciowym. Idealny wzmacniacz napięciowy ma nieskończoną impedancję wejściową i zerową impedancję wyjściową. Jego modelem teoretycznym jest źródło napięcia sterowanego napięciem.

Idealny wzmacniacz operacyjny- wzmacniacz napięciowy spełniający następujące warunki: nieskończone wzmocnienie napięciowe, nieskończona wartość impedancji wejściowej oraz zerowa wartość impedancji wyjściowej. Powyższe własności są spełnione dla idealnego wzmacniacza operacyjnego w zakresie częstotliwości od zera do nieskończoności.

Konduktancja żyracji - stała G_z charakteryzująca żyrator; jej interpretacją fizyczną jest konduktancja.

Konwerter ujemno-impedancyjny NIC - czwórnik aktywny przetwarzający bądź prąd (INIC) bądź napięcie (VNIC) układu przy ujemnym znaku współczynnika przetwarzania. Równanie macierzowe opisujące INIC

ze współczynnikiem przetwarzania prądu równym -K_i. Równanie macierzowe opisujące VNIC

ze współczynnikiem przetwarzania napięcia równym -K_u.

Układ całkujący - układ elektryczny przetwarzający sygnał wejściowy w wyjściowy zgodnie z operacją całkowania. Opis układu całkującego w dziedzinie częstotliwości przyjmuje postać T(s) = ks^-1, gdzie k jest współczynnikiem liczbowym a s^-1 operatorem całkowania.

Układ różniczkujący - układ elektryczny przetwarzający sygnał wejściowy w wyjściowy zgodnie z operacją różniczkowania. Opis układu różniczkującego w dziedzinie częstotliwości przyjmuje postać T(s) = ks, gdzie k jest współczynnikiem liczbowym a s operatorem różniczkowania.

Układ przesuwnika fazowego - układ elektryczny realizujący operację przesuwania fazy sygnału wyjściowego względem wejściowego bez zmiany amplitudy tego sygnału.

Wzmacniacz sumacyjny

Żyrator - czwórnik opisany macierzą łańcuchową o postaci

w której
jest konduktancją a R_z - rezystancją żyracji. Podstawowym zastosowaniem żyratora jest realizacja indukcyjności L jw. układzie żyratora obciążonego kondensatorem C.

---