Wykład

Zatrucia

Zatrucia rozmyślne: Samobójcze, dobrowolne( bez wyraźnej intencji samobójczej, impulsywne, demonstracyjne), zbrodnicze egzekucje.

Zatrucia przypadkowe: omyłkowe, powikłanie leczenia (nadużycia leku, przedawkowanie, omyłki farmaceutyczne), skażenie środowiska bytu, pracy- zawodowe , upojenie alkoholowe, zależność lekowa (narkomania, lekomania, toksykomania).

Czad- mieszanina gazów, zawiera CO

CO- bezbarwny, bezzapachowy

9 ośrodków ostrych zatruć: Gdańsk, Kraków, Lublin, Łódź, Poznań, Rzeszów, Sosnowiec, Warszawa, Wrocław.

W ramach ośrodków toksykologicznych działają laboratoria toksykologiczno- chemiczne.

Struktura organizacyjna:

1. Ośrodek leczenia zatruć 24/7/12 - stały ostry dyżur. Musi posiadać wszystkie odtrutki specyficzne, sprzęt do reanimacji, sztuczną nerkę, telefon na ratunek.

2. Laboratorium analiz chemiczno- toksycznych- wykonuje wszystkie badania analityczne związane z diagnostyką i leczeniem zatruć

3. Ośrodek informacji toksykologicznej- prowadzi całodobowe konsultacje telefoniczne dla fachowego personelu medycznego i innych ośrodków leczniczych. Udziela informacji osobom cywilnym. Prowadzi bieżącą analizę zagrożenia ostrymi zatruciami substancjami chemicznymi.

4. Oddział detoksykacji- wyprowadzanie ze stanu zagrożenia życia, leczenie ostrego zatrucia substancjami odurzającymi

5. Regionalna poradnia toksykologii klinicznej i środowiskowej- badania kontrolne u pacjentów , którzy opuścili ośrodek.

6. Telefoniczna informacja toksykologiczna - informacje o zagrożeniach z życia codziennego, informacje dotyczące zagrożeń w środowisku pracy, wartości normatywów higienicznych.

Zatrucia- choroby powstałe w wyniku działania czynników chemicznych. Trucizny i jady są substancjami wywołującymi zatrucia. Zatrucia należą do chorób mających określoną etiologię, rozpoznanie ich opiera się na ……., stwierdzeniu czynnika chorobotwórczego, oraz efektów jego działania- określonych następstw klinicznych, charakteryzujących się zmianami fizycznymi i biochemicznymi.

Wywiad chorobowy: bardzo ważny dla rozpoznania: kto? co? gdzie? jak? czym? kiedy? po co? Często nie jest wiarygodny

Rozpoznanie- najważniejsze jest postawienie prawidłowej, pełnej diagnozy choroby. Poprawność rozpoznania ostrego zatrucia można rozpatrywać w aspekcie „procesu” (?) prowadzącego do prawidłowego rozpoznania, oraz w aspekcie „ informacyjnym”.

Badania laboratoryjne:

* potwierdza rozpoznanie kliniczne i pozwala na ocenę stanu pacjenta poprzez badania niespecyficzne, podstawowe (morfologia krwi, elektrolity, ocena równowagi kwasowo- zasadowej, badanie moczu, i inne)

* wykrywają truciznę i jej metabolity w materiale biologicznym

* wskazania do pilnych badań : głęboka śpiączka, ciężka kwasica, nie wyjaśnione przyczynowo zaburzenia oddychania i krążenia, niejasny niewiarygodny wywiad

Badanie przedmiotowe- daje główne informacje o stanie chorego i jedynie przy stwierdzeniu typowego obrazu zatrucia zgodnego z danymi wywiadu daje podstawy do leczenia klinicznego.

Na poprawność rozpoznania zatrucia mają wpływ:

• Wywiad od chorego i osób trzecich

• Lekarskie działanie przedmiotowe

• Laboratoryjne potwierdzenie

Trucizna- substancja, która po wchłonięciu do organizmu lub wytwarzana w organizmie powoduje zaburzenie jego funkcji lub śmierć.

Jad- toksyczna wydzielina zwierzęca lub bakteryjna

Toksyna- naturalna, silna trucizna zwierzęca lub roślinna

Substancja toksyczna- trucizna syntetyczna lub naturalna, chemicznie zdefiniowana

Narażenie- fizyczny kontakt żywego organizmu z czynnikiem chemicznym, fizycznym, biologicznym, wyrażony stężeniem lub natężeniem i czasem trwania.

Efekt- każda biologiczna zmiana w organizmie, narządzie lub tkance, spowodowana lub związana z narażeniem na substancję chemiczną.

Efekt szkodliwy- nieodwracalna zmiana biologiczna pojawiająca się podczas lub po zakończeniu narażenia.

Stężenie krytyczne- w komórce, jest to stężenie, przy którym zachodzą zmiany czynnościowe komórki odwracalne lub nieodwracalne.

Narząd krytyczny-

Substancje żrące- powstają uszkodzenia skóry i błon śluzowych prowadzące do martwicy w miejscu kontaktu

Substancje drażniące- powodują zapalenie skóry i błon śluzowych po bezpośrednim lub przedłużonym kontakcie.

Substancje duszące- ograniczają dostępność lub …… O2 …… …… , jego tkanki i/ lub komórki

Substancje uczulające- immunologiczne reakcje nadwrażliwości

Substancje narkotyczne- działanie depresyjne na OUN

Substancje układowe- działanie specyficzne na narządy i tkanki

Substancje embriotoksyczne- szkodliwe w okresie zarodkowym

Substancje teratogenne- …… ….. , szkodliwe zmiany w budowie lub funkcji narządów płodu.

Substancje genotoksyczne- uszkodzenia materiału genetycznego

Substancje kancerogenne- rakotwórcze

Dawka- ilość substancji chemicznej podana, pobrana, wchłonięta do organizmu w określony sposób.

Dawka graniczna/ progowa- ilość substancji , która wywołuje pierwsze spostrzegalne skutki biologiczne.

Dawka lecznicza- działanie farmakoterapeutyczne i nie wywołuje istotnych zakłóceń procesów fizjologicznych.

Dawka toksyczna- ilość substancji, która po wchłonięciu do organizmu wywołuje efekt toksyczny

Dawka śmiertelna- ilość substancji powodująca śmierć organizmu po jednorazowym podaniu.

Mechanizm przenikania substancji:

Dyfuzja przez pory

Dyfuzja bierna przez białkowo- lipidową warstwę błony

Transport przenośnikowy

Pinocytoza

DROGI WCHŁANIANIA

- przez skórę, błony śluzowe- miejscowe

- droga pokarmowa- doustna lub wziewna

- drogi oddechowe- wziewna

Postać substancji chemicznej: stała, płynna, gazy, pary, aerozole

Pobranie- ilość substancji dostającej się do organizmu niezależnie czy ulega wchłonięciu.

Wchłanianie- wnikanie substancji do narządów, tkanek, komórek lub płynów ustrojowych

Wchłanianie z przewodu pokarmowego- lipofilowe (dyfunduje w tłuszczach)- wchłaniane na całej długości, pH nie ma na nie wpływu. Jama ustna- przełyk- żołądek- jelita- pinocytoza w kosmkach jelitowych

Dyfuzja słabych elektrolitów jest zależna od pH.

pH jamy ustnej= 7, pH w żołądku= 2 , pH jelita cienkiego= 6

Substancje niejonowe? rozpuszczają się w tłuszczach, wchłaniają się na przebiegu całego przewodu pokarmowego.

Słabe kwasy- łatwo wchłaniane są w żołądku, słabo w jelitach

Słabe zasady- wchłaniane z jelita cienkiego

Rodzaj spożytego pokarmu wpływa na wchłanianie substancji w niskim pH żołądka, może dochodzić do hydrolizy substancji, bakterie jelitowe mogą metabolizować substancje do produktów o …… toksyczności.

Retencja par w płucach- % zatrzymanej w płucach wchłoniętej substancji.

R= Ci-Ce/Ci

WCHŁANIANIE W PŁUCACH

Pęcherzyki płucne są główną drogą wchłaniania substancji chemicznej w warunkach przemysłowych:

• Duża powierzchnia wchłaniania ( 50-100m²)

• Pary, gazy, dymy, aerozole

Absorbcja jest szybka i efektywna ponieważ bariera między powietrzem w pęcherzykach a krwią jest bardzo cienka (0,5- 0,7 mikro m), przepływ krwi jest bardzo duży.

Wchłanianie przez skórę:

• Proces wielogodzinny

• Naskórek utrudnia

• Uszkodzenie warstwy rogowej przyspiesza

• Ciecze(benzen) , pary (fenole) substancje stałe (aminy aromatyczne)

• Duża powierzchnia wchłaniania ( ok. 1,6 m² )

• Bariera w postaci warstwy rogowej naskórka

Kinetyka wchłaniania substancji chemicznej zależy od:

• Rodzaju …. ( rozpuszczalnika)

• Stanu skóry

• Miejsca wchłaniania

• Rozpuszczalności w tłuszczach

• ……..

• Temperatury i wilgotności otoczenia

• Powierzchni, na którą działa

MECHANIZM DZIAŁANIA TOKSYCZNEGO

Zależnie od tkanki docelowej: hepatotoksyczne, nefrotoksyczne, kardiotoksyczne, …., embriotoksyczne, teratogenne, genotoksyczne- mutagenne, rakotwórcze, immunotoksyczne.

Wymienione uszkodzenia narządowe są końcowym skutkiem wpływu ksenobiotyku na żywy organizm. Poprzedzają go oddziaływania na poziomie molekularnym, komórkowym, tkankowym.

Mechanizm działania cytotoksycznego:

1. Martwica- nekroza- silne bodźce fizyczne lub chemiczne np. promieniowanie, nie programowa(?) , patologiczna

2. Apoptoza (?) - indukcja? Genów, proces aktywny, programowanie śmierci komórki

Czynniki warunkujące występowanie toksycznej śmierci komórki:

• Aktywność czynnika toksycznego i możliwość jego dotarcia do ważnych funkcjonalnie…..

• Efektywność komórki- mechanizm obronny w detoksykacji i eliminacji czynnika cytotoksycznego, oraz funkcjonowanie mechanizmów naprawczych,

• Właściwości produktów toksycznych uwalnianych z martwych komórek

Pierwotne przyczyny wywołujące śmierć komórki:

• Zakłócenie oksydatywnej fosforylacji

• Naruszenie struktury błony komórkowej

• Destabilizacja homeostazy wodno- elektrolitowej

• Zaburzenie syntezy białek enzymatycznych i strukturalnych, syntezy makrocząsteczek, oraz naruszenie ? mechanizmów reperacyjnych?

W wyniku biotransformacji wielu ksenobiotyków powstają aktywne metabolity, bezpośrednio odpowiadające za uszkodzenie komórki.

Oddziaływanie aktywnych metabolitów na składniki komórkowe polega na tworzeniu wiązań kowalencyjnych, działaniu utleniającym, które obejmuje stres oksydacyjny i peroksydację lipidów

Fazy zatrucia:

1. Wniknięcie i wchłonięcie trucizny

2. Osiągnięcie…

3. Interakcje z komórkami narządu lub tkanki docelowej

4. Upośledzenie funkcji, zniszczenie narządu lub ustroju

Skutki toksyczne w odniesieniu do tego samego narządu, 2 trucizny mogą wywołana podstawie odmiennych mechanizmów molekularnych. Zależy od ich właściwości fizykochemicznych, np. hepatotoksycznie: acetominofenon i etanol. Wybiórcze oddziaływanie toksyczne ksenobiotyków- mechanizm receptorowy. Ksenobiotyk po wchłonięciu do organizmu zazwyczaj napotyka swoiste miejsca wiązania- „ struktury aktywne”. Na powierzchni błony komórkowej lub wewnątrzkomórkowej- receptory. Właściwością receptorów jest zdolność wiązania się z substancjami endogennymi tzw. ligandami występującymi w organizmie. Receptory mogą wiązać także substancje z zewnątrz do organizmu zbliżone budową do ligandów fizjologicznych- ligandy egzogenne. Reagując z receptorem liganda egz. może go pobudzić, działając antagonistycznie do agonisty fizjologicznego. W reakcji receptorowej decydujące dla następstw fizjologicznych i toksykologicznych są:

1. Siła wiązania określona wartością stałej dysocjacji

2. Steroselektywność - dopasowanie strukturalne związku do powierzchni receptora, warunkując połączenie się z nim

Działanie toksyczne oparte na mechanizmie receptorowym to np.: „ opóźniona neurotoksyczność” niektórych insektycydów fosfoorganicznych.

Receptor enzymatyczny- neurotoksyczna esteraza (NTE) jest wybiórczo blokowana przez insektycydy. Powstające w wyniku dealkilizacji kompletu enzym- inhibitor zapoczątkowuje procesy zwyrodnieniowe osłonek mielinowych nerwów i rozwój neuropatii obwodowej.

Interakcje wewnątrzustrojowe tego rodzaju związków rozwijają się w trzech kierunkach:

1. Naruszenie stabilności i funkcji błony komórkowej

2. Działania ogólnoustrojowe

3. Wpływ na procesy energetyczne komórki

Insektycydy- DDT i syntetyczne pyretroidy zmieniają szybkość repolaryzacji błony komórkowej i to stanowi podstawę ich oddziaływania neurotoksycznego

Cyjanki, siarkowodór, azydki blokują oksydazę cytochromową upośledzając wykorzystanie O2 w komórce

Fluorooctany- przykład tzw. syntezy letalnej Pezersa- przerywają łańcuch utleniania kwasów trikarboksylowych w cyklu Krebsa. Powstaje blok metaboliczny, prowadzący do ograniczenia funkcji lub nawet śmierci komórki.

Działanie toksyczne często jest wynikiem bezpośredniej reakcji biochemicznej pomiędzy związkiem aktywnym , a niewielkimi cząsteczkami lub jonami endogennymi o istotnym znaczeniu fizjologicznym. W ten sposób działają związki chelatujące, wiążąc wybiórczo jony metali w organizmie.

Disiarczki tiuramy?? - chelatują jony metali, eliminując je z procesów aktywacji enzymów Cu-zależnych. Hamują w ten sposób aktywność β-hydroksylazy dopaminy, blokują biosyntezę amin katecholowych.

Do aktywnych metabolitów zaliczamy:

• Struktury elektrofilowe

• Wolne rodniki

• Wolne formy tlenu np. rodnik wodorotlenkowy, anionorodnik ponadtlenkowy

• Powstające w wyniku reakcji metabol. formy im pokrewne np. nadtlenek wodoru (H₂O₂), tlenek azotu

Wykład

Niepożądane działanie leków:

1. Działanie związków z mechanizmem działania lęku, możliwe do przewidzenia np. cholinolityczne działanie antydepresantów.

2. Działanie nie związane z dawką; nietypowe, nie jest związane z działaniem farmakologicznym leku, np. ostre porfirie.

3. Działanie zależne od dawki i czasu, występuje przy przewlekłym stosowaniu, zwykle zależy od całkowitej podanej dawki

4. Działanie zależne od czasu, występujące po długim czasie od podania leku np. rak pęcherza moczowego u osób leczonych cyklofosfamidem ( stosowany do leczenia raka)

5. Działanie z odstawienia- występuje po zakończeniu stosowania danego leku i to po krótkim czasie od przerwania terapii np. reakcje związane z zakończeniem stosowania opioidów.

6. Działanie niepożądane polegające na braku skuteczności może wynikać z interakcji leków jednocześnie stosowanych. Jedną z najcięższych interakcji jest wypieranie leków poł. z białkami.

Indeks terapeutyczny- indeks, który wskazuje rozpiętość pomiędzy dawką terapeutyczną a dawką toksyczną.

Prawdopodobieństwo wystąpienia interakcji: leki (stosowane w terapii wielolekowej) stwarzające największe prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych interakcji:

- leki hamujące krzepnięcie krwi

- przeciwcukrzycowe

- niesteroidowe leki przeciwzapalne

- leki stosowane w chorobach układu krążenia

- antybiotyki

- leki przeciwpadaczkowe

- cytostatyki

- cyklosporyna

- teofilina

- preparaty litu

BORAKS (tetraboran sodu)

Biały proszek/ biała krystaliczna bezwonna substancja, o gorzkawym smaku, rozpuszczalny w wodzie.

Zastosowanie: składnik środków piorących, past do zębów, kosmetyków, środek antyseptyczny

Kinetyka: dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego i przez skórę (>90%), maksymalne stężenie osiąga w ciągu 2-3 h. Powoli przekracza barierę krew-mózg i gromadzi się w tkance mózgu. Wydalany z moczem w 100%

Toksyczność: drażni spojówki i błony śluzowe, nie działa żrąco, uszkadza przewód pokarmowy, mózg, wątrobę, nerki

Dawka śmiertelna: dorośli- 15g, dzieci- 1-5g

Objawy zatrucia: wzrost aktywności aminotransferaz ( wskaźnik do oznaczania czy jest uszkodzona wątroba)

Leczenie: płukanie żołądka może być potrzebne jeżeli nie upłynęła 1h od zatrucia; postępowanie objawowe zgodne z zasadami intensywnej terapii, leczenie niedociśnienia tętniczego, drgawek, ostrej niewydolności nerek. NIE MA ODTRUTKI; metody przyspieszonej eliminacji- w ciężkich zatruciach wskazana hemodializa, jeśli nie ma niewydolności nerek wskazana forsowna diureza

Możemy przyspieszyć wydalanie zmieniając pH moczu np. przy amfetaminie.

Żelazo

Max.dzienne pobranie nie powinno przekraczać 44 mg.

Losy w org.: wchłaniane przez uszkodzoną skórę, lub z przewodu pokarmowego, wchłania się w dwunastnicy w postaci Fe²⁺, a następnie utlenia się do Fe³⁺

Toksyczność: w przewodzie pokarmowym wykazuje właściwości żrące owrzodzenia, krwawienia, perforacje, zapalenie otrzewnej; mogą powstać zwężenia i zbliznowacenia przewodu pokarmowego; nagromadzenie się Fe w komórkach wątroby toksyczne uszkodzenie wątroby; depresja mięśnia sercowego spadek ciśnienia tętniczego krwi; nagromadzenie się Fe w kłębuszkach i cewkach nerkowych toksyczne uszkodzenie nerek.

Dawki: toksyczne: 20-180 mg/kg.m.c śmiertelna: 60-300mg/kg

Leczenie: płukanie żołądka; nie podawać węgla aktywnego!!! ; postępowanie objawowe; odtrutka: DEFEROKSAMINA- DESFERAL; metody przyspieszonej eliminacji-nieskuteczne!!; hemodializa przyspiesza wydalanie kompleksu żelazo-deferoksamina i powinna być zastosowana w niewydolności nerek; ale bez odtrutki hemodializa nic nie da!!!

TEOFILINA

• Stosowana w leczeniu astmy oskrzelowej i przewlekłej choroby obturacyjnej

• Zatrucie jest jedną z najczęstszych przyczyn wystąpienia drgawek i stanu padaczkowego przez leki

• Z przewodu pokarmowego wchłania się szybko. Preparaty typu slow release wchłaniają się wolno

• T ½ 2-16h

• Wydłużenie biologicznego okresu półtrwania teofiliny spotyka się w przypadkach wrodzonych wad serca, dysfunkcji wątroby i gorączki

• Dawki: 10-20 μg/ml - stężenie terapeutyczne; 20-40 μg/ml - zatrucie lekkie; 40-100μg/ml- zatrucie umiarkowane; > 100μg/ml - zatrucie ciężkie; >> 100μg/ ml - wskazanie do stosowania hemoperfuzji ; dawka toksyczna- do 50 mg/kg.m.c.

• Zatrucie ostre: objawy ze strony układu sercowo- naczyniowego, ze strony OUN (drgawki, padaczka), mogą wystąpić nudności, wymioty, zaburzenia metaboliczne( hipokalemia, hipofosfatemia, hiperkalcemia, hiperglikemia); objawy zatrucia związane z OUN to hiperwentylacja

• Zatrucia przewlekłe- zatrucia przy najniższych stężeniach

• Diagnostyka różnicowa obejmuje zatrucia salicylanami lub lekami o działaniu stymulującym, posocznicę, tyreoksykozę, pierwotne zaburzenia rytmu serca, zapalenie opon mózgowych, uraz głowy

• Ocena: stężenie teofiliny we krwi - 20-40μg/ml- zatrucie lekkie, 40-100μg/ml zatrucie umiarkowane, 100μg/ml- zatrucie ciężkie; badanie laboratoryjne: jonogram krwi ( potas, fosforany, wapń, magnez), określenie glikemii we krwi, badanie równowagi kwasowo- zasadowej

• Leki podwyższające stężenie teofiliny: leki zobojętniające HCl w żołądku zwiększenie wchłaniania;

• leki obniżające stężenie teofiliny: barbiturany indukcja cytochromu P450; palenie papierosów przyspieszona eliminacja, przyspieszony metabolizm

Wykład :

^Alkohole

Alkohole to duża grupa związków organicznych, pochodnych węglowodorów, zawierających jedną lub więcej grup hydroksylowych. Alkohol etylowy jest głównym, psychoaktywnym składnikiem napojów alk. Alkohole uzyskuje się na drodze fermentacji i syntezy lub redukcji przemysłowej. Toksyczność rośnie w szeregu alkoholi wraz z masą cząsteczkową ( Prawo Richardsona) - wyjątek stanowi metanol.

Mają szerokie zastosowanie : jako paliwo, rozpuszczalniki, surowce do syntezy przemysłowej.

Prawo Richardsona- działanie narkotyczne wzrasta wraz z długością łańcucha węglowego, nie ogranicza się do alkoholi; metanol nie wykazuje właściwości narkotycznych.

Działanie narkotyczne wzrasta wolniej niż toksyczne.

-alkohol drzewny, stosowany jako rozpuszczalniki, środki odmrażające i czyszczące szyby, paliwo.

Wchłanianie: z przewodu pokarmowego i przez skórę.

Metabolizm: do aldehydu mrówkowego i kwasu mrówkowego. Metabolity odpowiedzialne są za działanie toksyczne.

Dawka letalna: 15-30 ml

Zatrucia u ludzi narażonych zawodowo : głównie przez wchłanianie pary.

Działanie:

Działa depresyjnie na OUN, objawy podobne do tych po zatruciu etanolem, z tym że czas ich wystąpienia jest dużo dłuższy: 40 min - 72h (zwykle 12-24h); euforia, senność, zawroty głowy, splątanie, drgawki, śpiączka

Kwasica metaboliczna, metabolity gromadzą się w ciele szklistym oka i nerwie wzrokowym; Zamazane widzenie, zmniejszona ostrość, objaw „zamieci śnieżnej”, poszerzone, słabo reagujące źrenice, obrzęk siatkówki, przekrwienie tarczy nerwu wzrokowego.

Przewód pokarmowy: bóle brzucha, wymioty, nudności, objawy ostrego zapalenia trzustki (!)

Nerki: może wystąpić mioglobinuria, niewydolność nerek.

Pomoc przedlekarska:

Po narażeniu wziewnym: usunąć poszkodowanego ze skażonej atmosfery, przemyć skórę.

Doustnie: prowokować wymioty, u nieprzytomnych bardzo ostrożnie, u zamroczonych- nie prowokować.

Odtrutki: alkohol etylowy 40% (etanol ma większe powinowadztwo do enzymów niż metanol)

Dorośli: 100-150ml Dzieci: 1 łyżka stołowa na pół szklanki słodkiej wody na każde 10kg.m.c.

Przy skażeniu skóry- zdjąć odzież, przemywać skórę wodą z mydłem

Oczy- przemywać wodą 10-20 min.

Pomoc lekarska: przy zatruciu doustnym 100-150ml etanolu;

U nieprzytomnych: dożylnie w stałym wlewie 500ml roztworu 10-15% etanolu w 5% glukozie, 2-3h

Należy utrzymywać stężenie powyżej 1 promila u dorosłych, u dzieci 0,5- 1 promila ( 1ml/kg.m.c. 5-10% etanolu w 5% glukozie.

Wczesna dializa- eliminacja trucizny i jej metabolitów.

Kwas foliowy- 5-70mg/kg.m.c./dobę

Badania: badanie okulistyczne; morfologia, równowaga kwasowo-zasadowa, elektrolity, AlAT, AspAT, bilirubina, EKG, glukoza.

GLIKOL ETYLENOWY- związek zabezpieczający przed zamarzaniem.

Dawka letalna : 1-1,5 ml/ kg.m.c. (ok. 70-90 ml)

Losy w organizmie: szybko wchłania się z przewodu pokarmowego, w wątrobie kolejno utleniany jest do: aldehydu glikolowego, kwasu glikolowego, kwasu szczawiowego, prowadzi do zwiększenia stężenia NADH względem NAD i kwasicy mleczanowej.

Działanie:

Na OUN: działanie takie jak w innych alkoholach;

Na układ krążenia: depresyjnie na mięsień sercowy (przez metabolity);

Na nerki: w kanalikach nerkowych odkładają się kryształki szczawianu wapnia;

Równowaga kwasowo-zasadowa: kwasica z luką anionową wywołana przez kw. glikolowy;

Gospodarka elektrolitowa: hipokalcemia

Pomoc przedlekarska: Jak w innych alkoholach.

U zamroczonych nie prowokować wymiotów, nie podawać nic do picia

Odtrutka: etanol- dawki jak w przypadkach zatruć metanolem.

Pomoc lekarska: płukanie żołądka w pozycji siedzącej, u nieprzytomnych po wcześniejszej intubacji. Witamina B6, Calcium 10%, Calcium chloratum. Należy zwiększyć diurezę z uwagi na odkładające się w kanalikach nerkowych kryształki szczawianu wapnia.

Obraz kliniczny:

I etap - 1-12h od spożycia: depresja OUN, obrzęk mózgu, drgawki, wymioty, nudności, zaczyna się kwasica metaboliczna

II etap - 12-24h - tachykardia, przyspieszony oddech, wzrost ciśnienia tętniczego, zapaść krążeniowa.

III etap 24-72h - ostra nerkoza cewek nerkowych, oliguria, ostatecznie niewydolność nerek.

Często po II etapie -śmierć

Objawy podobne do zatruć alkoholami mogą być spowodowane przez urazy głowy, krwawienie podpajęczynówkowe, niewydolność nerek, posocznicę, środki działające depresyjnie na OUN.

Należy wykonać badania toksykologiczne na obecność tych alkoholi, stężenie mocznika i kreatyniny w osoczu, badanie okulistyczne.

MOŻE WYSTĄPIC ZATRUCIE ŁĄCZONE!!!

INNE ALKOHOLE:

A) Alkohol propylowy: n- propylowy, izopropylowy.

Zastosowanie: przemysł, kosmetyki, najczęstsze zatrucia w zakładach produkcji.

2 razy bardziej toksyczny niż etanol, ale jego metabolity nie są tak szkodliwe jak w przypadku innych alkoholi.

Metabolizowany jest do acetonu. Objawy zatrucia podobne do zatruć etanolem.

Działanie: silnie narkotyczny, może wystąpić acetonemia, kwasica, podrażnienie oczu, nosa, dróg oddechowych, przełyku.

B) Alkohol butylowy - ma 4 izomery

Zastosowanie: przemysł chemiczny, rozpuszczalnik np. lakierów, przemysł meblarski

Wchłanianie : z przewodu pokarmowego i oddechowego; metabolizowany do aldehydu i kwasu masłowego.

Wydalanie : nerki, płuca.

Zatrucia ostre- jak w innych alkoholach depresja OUN, śpiączka, zatrzymanie czynności serca.

Zatrucia przewlekłe-podrażnienie błon śluzowych oczu, zapalenie rogówki, niedokrwistość, leukopenia, białkomocz.

Doustna dawka śmiertelna: 1,7g/kg.m.c.

PRODUKTY DESTYLACJI ROPY NAFTOWEJ

Benzyna - mieszanina ciekłych, lekkich węglowodorów o liczbie atomów, węgla od 5 dó 10, głównie parafinowych (54-71%) cyklicznych (16-22%), aromatycznych (3,5-)i olefinowych. Zatrucia rzadkie.

Zastosowanie: materiały pędne, rozpuszczalniki.

Zatrucia ostre- stężenie powyżej 20-30g/ m³ ; depresyjnie na OUN, wymioty, drgawki, zwolnienie oddechu, przekrwienie skóry i błon śluzowych, przyspieszenie tętna, śmierć przez porażenie ośrodka oddechowego.

Zatrucia przewlekłe- zapalenie mózgu, ataki podobne do napadów padaczki, zapalenie nerwu wzrokowego.

Dawka śmiertelna jest bliżej nieokreślona, od 10 do kilkuset ml, zależy to od wrażliwości osobniczej i składu samej benzyny.

Nafta - mieszanina węglowodorów alifatycznych (głównie C10-C60

cyklicznych i aromatycznych (do 20%) Zastosowanie- stosowana jest jako rozpuszczalnik i paliwo ciekło

Losy w organizmie:

Przechodzi przez barierę mózgową i komórkową

Uszkadza błony komórkowej, rozpuszczenie lipidów,

Zahamowanie czynności komórek nerwowych,

Wchłanianie: drogi oddechowe, skóra, przewód pokarmowy; wydalanie: przez płuca w postaci niezmienionej

Zatrucie przewlekłe ropą naftową: brak łaknienia, krwawienia z dziąseł, duszności, niedokrwistość, skóra jest szczególnie wrażliwa na światło, obniżenie ciśnienia.

Zmiany skórne w 1% przypadków prowadzą do powstania raka skóry typu nabłoniak.

Procesy rakotwórcze- rafinacja ropy naftowej.

Powtarzana ekspozycja: kaszel, podrażnienie dróg oddechowych, nieżyty oskrzeli, stany zapalne gardła, zapalenie spojówek, niedokrwistość, zmniejszenie popędu płciowego, zaburzenia snu, bóle głowy

W przypadku węglowodorów alifatycznych sprawdza się prawo Richardsona oraz:

„Silniejsze jest działanie węglowodorów rozgałęzionych niż nierozgałęzionych i nasyconych niż nienasyconych.”

Wyjątek od prawa Richardsona - metan. Metan nie wykazuje działania narkotycznego, częste wypadki spowodowane są właściwościami wybuchowymi.

80% metanu i 20% tlenu- znoszone jest bez wyraźnych objawów.

n- Heksan

bezbarwna lotna ciecz, rozpuszczalnik lakierów i farb.

Metabolit: 2,5-heksanodiol- on wywołuje działanie toksyczne

Wchłanianie: drogi oddechowe, przewód pokarmowy, przez skórę

Toksyczność ostra- działanie narkotyczne (rzędu g/m³ - wysokie); bóle i zawroty głowy, pobudzenie psychoruchowe, poparzenia.

Toksyczność przewlekła- narząd krytyczny układ nerwowy: polineuropatia, bóle głowy, zmiany w narządzie wzroku, ubytek słuchu

Objawy polineuropatii zależą od stężenia n- heksanu w środowisku pracy, jeżeli stężenie jest wysokie objawy mogą pojawić się już po kilku miesiącach, jeżeli niskie po kilku latach. Pierwsze objawy- drobne upośledzenie czucia w kończynach

Stężenie progowe o działaniu neurotoksycznym - 140mg/m³

CHLOROFORM - tri chlorometan

Rozpuszczalnik związków organicznych, tłuszczów, żywic, alkaloidów, leków.

Przenika do krwi i innych tkanek, najwyższe stężenie osiąga w tkankach bogatych w lipidy.

Metabolizm : w wątrobie do FOSGENU! - odpowiedzialny za działanie toksyczne i kancerogenne.

Zatrucia ostre- objawy ze strony OUN, uszkodzenie innych narządów, martwica kanalików nerkowych i komórek wątroby, wtórne uszkodzenie mięśnia sercowego.

Doustna dawka letalna: 45g Anestezja- 20-70 g/m³

Toksyczność przewlekła to głównie uszkodzenia wątroby (80-160mg/m³)

Chloroform-grupa 2B- Związki przypuszczalnie rakotwórcze dla człowieka

W środowisku pracy NDS - 8mg/m³ W wodzie- 0,03mg/l

TRI

-Trichloroetylen CHC1=CCI₂

Zastosowanie: do prania!!! , odtłuszczanie metali, rozpuszczalnik farb, emalii, smoły, środek do odtłuszczania metali

Wchłanianie- układ oddechowy, skóra, błony śluzowe; w drogach oddechowych zatrzymuje się 50-60% wdychanego, 30-50% przekształca się do trichlorometylenu

Metabolizm trichloroetylenu nie został do końca wyjaśniony. Prawdopodobnie główny szlak metaboliczny przebiega w wątrobie z udziałem monooksygenaz zależnych od cytochromu P-450. W wyniku utlenienia powstaje epoksyd, który ulega przemianie do aldehydu trichlorooctowego (chloralu). Ten z kolei może ulec utlenieniu do kwasu trichlorooctowego lub redukcji do trichloroetanolu.

Wydalanie- Część wchłoniętego trichloroetylenu (ok. 10%) . zostaje szybko wydalona w stanie niezmienionym z powietrzem wydechowym, a część zostaje zmetabolizowana. Około 30-50% całkowitej wchłoniętej dawki przekształca się do trichloroetanolu (TCE), wydalanego a moczem w postaci glukuronidu, 10-30% do kwasu trichlorooctowego (TCA), a niewielka ilość (3-5%) do kwasu monochlorooctowego (MCA).

Działanie toksyczne.

W patogenezie zatrucia odgrywa zapewne rolę powstawanie epoksydu, który ma zdolność wiązania się z białkiem i glutanionem oraz powstawanie wodzianu chloru o działaniu narkotycznym. Poza tym trichloroetylen jest związkiem lipofilnym, łatwo przenikającym bariery o strukturze lipidowo-białkowej.

Toksyczność ostra

- zawroty głowy i uczucie upojenia podobne do alkoholowego

- mdłości, wymioty i senność - utraty przytomności - zmiainy w nerwach obwodowych

Doustna dawka śmiertelna dla doroslch wynosi 3-5 ml/kg:.

Toksyczność przewlekła

- na niższe stężenia par - senność, brak łaknienia, ogólne osłabienie, zaburzenia węchu i czucia.

- apatię, zaburzenia koncentracji, pamięci, cechy uszkodzenia nerwów obwodowych. zmiany w EEG, upośledzenie wzroku i słuchu.

Ocena narażenia i normatywy higieniczne.

U pracowników narażonych zawodowo przeprowadza się badania kwasu trichlorooctowego w moczu oraz okresowo ocenę czynności wątroby. Wartość NDS dla trichloroetylenu wynosi 50 mg/m3, a NDSCh 400 mg/m³. Dopuszczalne stężenie biologiczne (DSB) kwasu trichlorooctowego w moczu pobranym w końcu tygodnia pracy wynos, 20 mg/l|. W polskim prawodawstwie trichloroetylen został uznany jako potencjalnie rakotwórczy dla ludzi

Tetrachloroetylen CC1₂=CC1₂₎ „Per" - bezbarwna, niepalna ciecz o słodkawym zapachu. Temperatura wrzenia 121"C. W wodzie praktycznie nierozpuszczalny, dobrze rozpuszczalny w etanolu, eterze oraz w olejach.

Zastosowanie - jako rozpuszczalnik żywic i tłuszczów, w drukarniach, przemyśle włókienniczym oraz w pralniach chemicznych. Ma właściwości bardzo zbliżone do trichloroetylenu, jest jednak mniej lotny, a w związku z tym mniej niebezpieczny; ostatnio zastępuje się nim trichloroetylen w pralniach chemicznych.

Biotransformacja zachodzi na drodze oksydacyjnej przy udziale oksydaz o funkcji mieszanej (MFO), zależnych od cytochromu P-450. Tetrachloroetylen jest utleniany początkowo do epoksydu, który ulega spontanicznemu przegrupowaniu do chlorku trichloroacetylu; ten z kolei hydrolizuje do- kwasu trichlorooctowego (TCA).

Toksyczność ostra:

- obajwy depresji OUN: splatanie, oszołomienie, zawroty głowy, omamy, senność, śpiączka

- objawy porażenia przewodu pokarmowego (nudności, wymioty, biegunka)

- koagulopatie, będące wynikiem niedoboru osoczowych czynników krzepnięcia

- zaburzenia funkcjonowania wątroby i nerek

Toksyczność przewlekła:

- Zmiany w OUN pod postacią zespołu neurastenicznego i encefalopatii, neuropatia obwodowa

- Zaburzenia czynności wątroby (do marskości włącznie)

- zmiany hematologiczne i skórne

Ocena narażenia i normatywy higieniczne.

Wartość NDS wynosi w Polsce 60 mg/m³, a NDSCh 480 mg/m³ . Zalecana wartość DSB 800 mikrogramów „Per”/l krwi włośniczkowej w próbie pobranej 15-20 minut od zakończenia pracy 4-5 dnia ekspozycji. Podstawą ustalenia DSB była zależność pomiędzy stężeniami tetrachlorkuetylenu w powietrzu, a stężeniami we krwi uzyskanymi w wyniku badań na ochotnikach. W Polsce tetrachloroetylen jest zaklasyfikowany jako substancja potencjalnie rakotwórcza dla ludzi

Zasady postępowania leczniczego w ostrych zatruciach lotnymi

chlorowcopochodnymi węglowodorów alifatycznych.

Zatrucie drogą wziewną:

- usunięcie zatrutego ze skażonej strefy - zapewnienie podstawowych funkcji życiowych zatrutego

U zatrutych nieprzytomnych lub/i z zaburzeniami oddechowymi niezależnie od drogi zatrucia należy wykonać

- intubację dotchawiczą, oddech wspomagany, zastępczy

- zabieg umożliwiający stosowanie wlewów dożylnych

Zatrucie drogą doustną:

- wykonanie zgłębnikowanie żołądka - dokładne odessanie treści żołądka (nie należy prowokować wymiotów, ponieważ może dojść do zachłyśnięcia)

- płukanie żołądka z węglem aktywowanym w dawce

1 g/kg m.c.

- podać przez zgłębnik ok. 200 ml parafiny płynnej na

osobę dorosłą - nie podawać mleka i oleju rycynowego

UWAGA ! Płukanie żołądka wykonać tylko do 1 godziny od spożycia trucizny, u chorych nieprzytomnych po uprzedniej intubacji

NIE PODAWAĆ adrenaliny, efedryny, ani ich pochodnych! ze

względu na możliwość wystąpienia migotania komór

Bezwzględny zakaz podawania preparatów wapnia! (niemiarowość)

Wykład:

Aspiryna- uszkadza błony śluzowe żołądka

Fenacetyna- nefrotoksyczna

ACETAMINOFEN- paracetamol, APAP- jest hepatotoksyczny

1. obraz kliniczny:

1. okres wstępny ( 0-24h) objawy ze strony przewodu pokarmowego; zazwyczaj bezobjawowy

2. Okres utajenia (24-48h) występuje subkliniczny wzrost aktywności aminotransferaz pochodzenia wątrobowego we krwi i wzrost stężenia bilirubiny

3. Okres wątrobowy (3 i 4 dzień) postępująca niewydolność wątroby- objawia się bólem w okolicy podżebrowej prawej, wymiotami, żółtaczką, encefalopatią.

4. Okres zdrowienia (4dni-2tyg) ustępowanie objawów niewydolności wątroby

2. Diagnostyka różnicowa- przeprowadzić badania pod kątem zapalenia błon śluzowych żołądka i nieżytu żołądkowo-jelitowego, wpływu substancji o działaniu hepatotoksycznym, zapalenie trzustki, niewydolność nerek, posocznica

3. Metabolizuje się poprzez sprzęganie z kwasem glukuronowym i kwasem siarkowym. Później dochodzi do aktywacji chinonoiminy. Chinonoimina + glutation (GSH)= wydalanie z moczem i gl. Jeśli nie ma GSH to chinonoimina tworzy addukty (połączenia) z białkami. Prowadzi do powstania martwicy wątroby.

4. Stężenie acetaminofenu we krwi

Czas badania- bada się stężenie we krwi po 4 h od zażycia leku; jeżeli nie wiadomo jaki czas minął od spożycia leku, bezzwłocznie zbadać stężenie acetaminofenu we krwi i powtórzyć po 2-4h.

W razie zatrucia preparatami o przedłużonym czasie uwalniania leku , stężenie acetaminofenu należy zbadać po 4-8h od zażycia celem oceny zmiany stężenia.

5. Odtrutka- N-acetylocysteina

ASPIRYNA- dawka śmiertelna 35g; jednym z pozostałości po zatruciu jest szum w uszach.

JOD- szaroczarna substancja o metalicznym połysku

Płyn Lugola : 5% jod+ 10% jodek potasu

Jodyna: 2% roztwór wodny, zmieszany z 15% roztworem alkoholu- środek antyseptyczny

Kinetyka: Powoli wchłania się przez skórę. Wchłanianie jodu z przewodu pokarmowego jest wolne i utrudnione ze względu na przechodzenie w żołądku w jodki. Wchłonięty jod kumuluje się w tarczycy. Wydala się powoli z moczem.

Toksyczność: działa żrąco, ma właściwości utleniające. Trucizna protoplazmatyczna. Połknięty łatwo przechodzi w jodki

Dawka toksyczna : 200mg-20g ; dawka śmiertelna 2-4g

JEŻELI CHORY PRZEŻYJE 48H PO ZATRUCIU MOŻE WYSTĄPIĆ ZWĘŻENIE PRZEŁYKU

Zatrucie ostre: uporczywe wymioty, bóle brzucha, metaliczny smak w ustach, gorączka, zabarwienie błon śluzowych i gardła na brunatno brązowy, podrażnienie przewodu pokarmowego, niewydolność nerek, zaburzenia oddychania, zapaść krążeniowa

Odtrutka: tylko do wypicia- tiosiarczan sodowy

Diagnostyka: badanie moczu wskazuje na ciężkie uszkodzenie kłębuszków i kanalików nerkowych; badania biochemiczne wykazują objawy uszkodzenia funkcji nerek i wątroby; obecność wolnego jodu można wykryć w moczu, pocie, ślinie

DIAZEPAM

Działanie: przeciwlękowe, przeciwdepresyjne, nasenne, uspokajające.

Stężenie terapeutyczne w osoczu: 300-400 ng/ ml

Toksyczność: wchłania się przez przewód pokarmowy, pozajelitowo; T ½ - 20-50h ( wydłuża się u noworodków i u osób z marskością wątroby); metabolit: dezymetylodiazepam; przenika przez łożysko

Działanie narządowe: OUN- zaburzenia równowagi, senność, zaburzenia koordynacji, mowy, śpiączka, depresja ośrodka oddechowego, hipotermia, możliwość wstecznej niepamięci po przebytym zatruciu

Odtrutka: Flumazenil

Pomoc: płukanie żołądka, terapia zachowawcza

FLUNITRAZEPAM- Rophynol

Działanie :nasenne( przede wszystkim), uspokajające, przeciwdrgawkowe; wchłania się z przewodu pokarmowego 80-90%, przenika do płynu mózgowo-rdzeniowego, efekt po 20-30min

Działanie toksyczne: oszołomienie, dezorientacja, ataksja, hipotonia, senność, śpiączka

Nasila działanie m.in. heroiny, etanolu, marihuany

W TABLETKACH GWAŁTU!!!

ATROPINA:

Ekstrahowany z dojrzałych owoców pokrzyku wilczej jagody, występuje w bieluniu dziędzierzawym, lulku; lek parasympatykolityczny

Toksyczność: działa antycholinergicznie ośrodkowo i obwodowo. Silnie pobudza OUN

Dawka: toksyczna: > 1mg śmiertelna: 10mg dla dzieci, 100mg dla dorosłych

Leczenie: płukanie żołądka jeśli nie upłynęła 1h po spożyciu; węgiel; postępowanie objawowe; metody przyspieszonej eliminacji-nieskuteczne

Odtrutka: Fizostygmina

Wywołują halucynacje, można podawać przy zatruciu pestycydami fosfoorganicznymi

Wyklad

PESTYCYDY

1. Klasyfikacja pestycydów.

l.Zoocydy - środki do zwalczania szkodników zwierzęcych w tym:

• insektycydy (środki owadobójcze)

• rodentycydy (środki przeciw gryzoniom)

• owicydy (środki do niszczenia jaj owadów i roztoczy )

• aficydy (środki mszycobójcze)

• akarycydy (środki roztoczobójcze )

• larwicydy (środki larwobójcze )

• moluskocydy (środki mięczakobojcze )

• nematocydy (środki nicieniobójcze )

2.Herbicydy - środki chwastobójcze, w tym także
regulatory wzrostu:

• defolianty - środki do odlistniania roślin

• desykanry - środki do wysuszania roślin

• defloranty - środki do usuwania nadmiernej ilości
  kwiatów

3.Fungicydy - środki grzybobójcze i grzybostatyczne.

4.Atraktanty - środki zwabiające.
5.Repelenty - środki odstraszające

Chlorofenole i pochodne kwasu chlorofenoksyoctowego,

np.2,4-D; 2,4,5-T a także pestycydy z innych grup chemicznych na przykład : dinitroalkilofenole ( Dinitrofenol): heterocykliczne związki azotu ( Prometryna, Pyrazon, Parakwat, Dikwat) czy związki metaloorganiczne. Powyższa klasyfikacja jest niepełna, bowiem związki o działaniu biocydowym znajdujemy także w wielu innych grupach naturalnych (roślinnych) i syntetycznych związków chemicznych.

Tabela 10.1 Klasyfikacja Toksykologiczna Pestycydów

Klasa toksyczności i jej określenie	Toksyczność ostra doustna środka LD50 [mg/kg m.c.]	Toksyczność ostra skórna środka LD50 [mg/kg m.c.]	Toksyczność ostra środka inhalacyjna LD50 [mg/kg m.c.]
I. Bardzo toksyczne T+	Poniżej 25	Poniżej 50	Poniżej 0.25 aerozole Poniżej 0.50 gazy i pary
II Toksycznie T	25-200	50-400	0.25 do 1 aerozole 0.5 do 2 gazy i pary
III. Szkodliwe Xn	200-2000	400-2000	1 do 5 aerozole 2 do 20 gazy i pary
IV Mało szkodliwe	Powyżej 2000	Powyżej 2000	Powyżej 5 aerozole Powyżej 20 gazy i pary

Tabela 10.2. Podział pestycydów ze względu na trwałość w środowisku.

Grupa	Trwałość w środowisku
Bardzo trwałe	powyżej 18 miesięcy
Trwałe	do 18 miesięcy
Nietrwałe	do 6 miesięcy
Szybko zanikające	do 3 miesięcy

l.Polichlorowane pochodne związków cyklicznych:

Metoksychior, DDT, Lindan, Aldryna, Dielciryna

Objawy zatrucia ostrego: zaburzenia koordynacji ruchów, drętwienie języka, przeczulica twarzy i kończyn, drgawki, zawroty i bóle głowy z towarzyszącymi mdłościami i wymiotami

Powikłania: zapalenia wielonerwowe oraz uszkodzenie wątroby i nerek

Zgon: może nastąpić po 1-2 tygodniach na skutek : zahamowania czynności OUN, porażenia układu oddechowego, migotania komór

Objawy zatrucia przewlekłego: wychudzenie i ogólne osłabienie z towarzyszącym brakiem apetytu , wzmożona pobudliwość nerwowa, zapalenia wielonerwowe, niekiedy zaburzenia psychiczne , trądzik chlorowy i czyraczność - efekt -działania drażniącego na skórę, działanie uczulające

• pierwszy klasyczny insektycyd - 1874 r.

stosowany dawniej do obrony przed plagą chorób zakaźnych przenoszonych przez przez owady: malarii (komar widliszek)

duru plamistego (wesz)

Obecnie istnieja tylko 3 wytwórnie DDT: USA. FRANCJA. INDIE

Skutki ekologiczne:

wysoka perystencja -zdolność substancji do zalegania w określonym środowisku np.: gleba

biomagnifikacja - narastanie stężenia substancji w łańcuchu pokarmowym

W Polsce od 1973 r. wydany jest zakaz stosowania preparatów zawierających DDT

Toksyczność DDT

Ludzie: zatrucia przypadkowe lub samobójcze, obserwowano głównie objawy podrażnienia oczu, nosa i gardła.

Zwierzęta: może wykazywać działanie rakotwórcze i mutagenne, z tego powodu został zakwalifikowany

przez międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem do grupy związków przypuszczalnie rakotwórczych

dla ludzi

Klasyfikacja DDT wg. IARC - grupa - 2B

DDT - Losy w organizmie

Wchłanianie: przez przewód pokarmowy

biotransformacja: odchlorowodorowanie, redukcyjne odchlorowodorowanie

kumulacja: tkanka tłuszczowa

Ocena narażenia: oznaczanie w moczu

METOKSYCHLOR

Synonimy: Dimetoxy-DT: DMDT: Metoksy-DDT: Methoxychlor: Methoxy-DDT

HANDLOWE:

Antox; Chlormecyd: Fozamet; Gamakarbatox; Gamametox; Metofos; Metosept ; Mgławik: Muchozol-: Owadziak; Prometen; Propotox: Radar N*; Szampon owadobójczy "Dingo", "Szarik", "Dogosol" Sztyft insekrobójczy ,Sol; Tritoxin.

Zastosowanie:Pestycyd - insektycyd - węglowodór chlorowany

Drogi wchłaniania: przewód pokarmowy, układ oddechowy, skóra

DL₅₀ (per os) dla szczura 5000 mg/kg ciężaru ciała.

Zaliczany jest do mało toksycznych węglowodorów chlorowanych.

Mechanizm: nie jest dokładnie poznany. Jest trucizną wieloukładową. Zaburza podstawowe czynności komórek szczególnie układu nerwowego.

Działanie: drażniące na błony śluzowe oczu, przewodu pokarmowego i dróg oddechowych. Uczula mięsień sercowy na endogenne i egzogenne katecholaminy. W ustroju wolno metaboiizuje. Wydala się w ciągu kilkunastu dni. W niewielkim stopniu kumuluje się w organizmie.

Objawy zatrucia występują od kilkudziesięciu minut do kilku godzin. OUN - niepokój, nadmierna pobudliwość nerwowa, splątanie, zaburzenia koordynacji ruchu, bóle i zawroty głowy, mrowienie i drętwienie języka, parestezje, wzmożenie napięcia mięśniowego, drżenia mięśniowe, drgawki możliwość śpiączki, porażenia ośrodka oddechowego. Uwaga - drgawki mogą być jednym z pierwszych objawów zatrucia.. Przewód pokarmowy - ślinotok. nudności, wymioty, biegunka. SERCE i UKŁAD krążenia - tachykardia. możliwość wystąpienia zaburzeń rytmu serca.

UKŁAD ODDECHOWY - duszność, możliwość wystąpienia obrzęku płuc oraz toksycznego zapalenia płuc.

Działanie na: Wątrobę, Nerki, Krew

Heksachlorocykloheksan (HCH) - LINDAN

Zastosowanie: powszechnie stosowany insektycyd , preparaty handlowe min. : Owadobój, Owadziak

Pędraczak i inne, szampony insektobójcze: Ina, Owadol, Szarik, Tritoxin i inne. Stosowany miejscowo przeciwko wszawicy.

Wchłanianie:przewód pokarmowy, skóra i drogi oddechowe.

Metabolizm: etapowe odchlorowodorowanie

Dawka śmiertelna dla dorosłego człowieka : 10-30 g.

Objawy toksyczności ostrej: neurotoksyczność, działanie drażniące i uczulające, kardiotoksyczność, pneumotoksyczność, działanie hepatotoksyczne, działanie neurotoksyczne, działanie toksyczne na układ krwiotwórczy

Objawy toksyczności przewlekłej: wychudzenie, zwyrodnienie tłuszczow narządów miąższowych, zwyrodnienie mięśnia sercowego i mięśni szkieletowych

Powikłania: zapalenia wielonerwowe, porażenia i zaniki mięśniowe, utrata słuchu, toksyczna encefalopatia.

Brak specyficznych odtrutek

POLICHLOROCYKLODIDENY-( Heptachlor, Aldryna

Zastosowanie: tylko do zwalczania szkodników glebowych,

nie dopuszcza się stosowania bezpośrednio na rośliny spożywcze i paszowe !

Wchłanianie: przewód pokarmowy, skóra

Metabolizm: utlenianie do epoksydu a następnie hydroliza do diolu

Wydalanie: sprzężony diol - proces powolny (kilka tygodni)

Toksyczność ostra: ludzie: działanie neurotoksyczne!!!! , zwierzęta: hepatotoksyczność i prawdopodobne działanie rakotwórcze (nowotwory wątroby); aldryna i dieldryna wykazuje ponadto działanie embriotoksyczne i teratogenne

DL₅₀ p.o. 70-135 mg/kg

CHLOROFENOLE I POCHODNE KWASÓW CHLOROFENOKSYKARBOKSYLOWYCH

Zastosowanie jako:

- herbicyd (m.in. do niszczenia młodych chwastów dwuliściennych)

- środek przeciwpleśniowy w przemyśle wełnianym

środek przeciwmolowy stosowany podczas barwienia i czyszczenia

- środek chemiczny do ochrony drewna

- dodatek do farb

- środek antybakteryjny (przeciwmułowy) do papieru i tektury

- środek przeciwgrzybiczy do wyrobów włókienniczych niewełnianych (bawełniane, lniane, jutowe, liny, powrozy, namioty)

- impregnacja kabli

- środek przeciwpleśniowy do wyrobów skórzanych

- środek grzybobójczy do klejów

- środek bakteriostatyczny do wód chłodniczych

- środek bakteriobójczy do skóry

- środek bakteriobójczy do tkanin jutowych, brezentu, bawełny, lnu szpagatu - środek konserwujący dla farb olejnych i wodnych

- środek przeciwmułowy podczas produkcji miazgi drzewnej i papieru

- środek bakteriobójczy do iłowych płuczek wiertniczych i wód powodziowych

- środek do odymiania ładowni na statkach

konserwacji płyt pilśniowych i wiórowych

PENTACHLOROFENOL (PCP)

Wchłanianie: przewód pokarmowy, skóra, układ oddechowy

Metabolizm: utlenianie do tetrachlorohydrochinonu oraz do glukuronidu PCP.

Wydalanie: głównie z moczem (ponad 70% wchłoniętej dawki) w ciągu ok. 7 dni.

DL₅₀ = 27-205 mg/kg

Techniczny PCP - bardzo duża toksyczność związana z zanieczyszczeniem PCDDs i PCDFs

Objawy toksyczności ostrej: silne działanie drażniące na skórę i błony śluzowe, bóle głowy, mdłości i ślinotok, znacznie podwyższona temperatura ciała~7 ucisk w klatce piersiowej, osłabienie mięśniowe, zgon na skutek porażenia ośrodka oddechowego, zatrzymania akcji serca lub obrzęku płuc.

Objawy toksyczności przewlekłej: działanie drażniące na skórę chlorowy, ogólne osłabienie i wychudzenie, może nastąpić zapalenie oskrzeli, paresteza

KWASY CHLOROFENOKSYKARBOKSYLOWE

• kwas 2,4-dichlorofenoksyoctowy (2,4-D)

• kwas 2,4,5-trichlorofenoksyoctowy (2,4,5-D)

Zastosowanie:: głównie jako herbicydy (środki chwastobójcze); defolianty (środki niszczące liście) -głównie w Wietnamie w latach 1962-1970 tzw. „ORANGE AGENT" Preparaty handlowe: Pielik, Aminopielik, Herbitor, Trawit i in.

Wchłanianie: skóra, przewód pokarmowy i układ oddechowy.

Dawki:DL₅₀ 500-1000 mg/kg

Ludzie zatrucia samobójcze - dawka śmiertelna ok 6,5g 3-4g wyraźne efekty działania toksycznego (toksyczność ostra)

Objawy toksyczności ostrej: działanie drażniące na skórę i błony śluzowe, działanie uczulające, działanie na ośrodkowy układ nerwowy, niezborność ruchów, zaburzenia równowagi, niepokój, pobudzenie, hipertermia, śpiączka, możliwość porażenia ośrodka oddechowego, działanie na obwodowy układ nerwowy (polineuropatie), działanie na przewód pokarmowy, przejściowa dysfunkcja wątroby, działanie na układ mięśniowy, kardiotoksyczność, badania na ochotnikach: 500 mg/dobę nie stwierdzono działania toksycznego. Nie znana dawka progowa dla ekspozycji przewlekłej.

Pestycydy Fosforoorganiczne

Toksyczność ostra niektórych pestycydów fosforoorganicznych

Pestycyd	DL50 mg/kg per os
TEPP	1
Paration	3-4
Metyloparation	24
Fenitrotion	430
Malation	1000

Toksyczność ostra: związki neurotoksyczne powodują zatrucia podostre o gwałtownym przebiegu

ostrej fazie zatrucia wyróżnia się działanie:

• Muskarynowe - pobudzenie układu parasympatycznego

• Nikotynowe

• Działanie na OUN

Odtrutki: OKSYMY w skojarzeniu z atropiną

Kliniczne objawy trzech poziomów zatrucia substancjami fosforoorganicznymi

Poziom zatrucia	Objawy kliniczne
Niski	poczucie słabości, ból głowy, zawroty głowy, osłabienie wzroku, ślinotok, łzawienie, nudności ,wymioty, brak apetytu, bóle brzucha, niepokój, zwężenie źrenic, skurcz oskrzeli średniego stopnia, 60% redukcji ChEA
Średni	nagłe ogólne osłabienie, bóle głowy, zaburze­nia wzrokowe, wzmożone ślinienie się, pocenie, wymioty, biegunka, bradykardia, nadciśnienie, bóle brzucha, skurcze mięśni twarzy, drżenie rąk, głowy i innych części ciała, wzmożona pobudliwość, zaburzenia w chodzeniu, uczucie lęku, zwężenie źrenic, oczopląs, ból w klatce piersiowej, trudności w oddychaniu, sinica błony śluzowej, 60 - 90% redukcji AChE (wyzdrowienie w ciągu i - 2 tygodni) '
Wysoki	nagłe drżenie, uogólnione konwulsje, zaburzenia psychiczne, intensywna sinica błony śluzowej, obrzęk płuc, śpiączka, 90 - 100% redukcji AChE (śmierć z powodu ustania oddechu i akcji serca)

Działanie neurotoksyczne związków fosfoorganicznych to neuropatie

Mechanizm powstawania neuropatii obwodowych:

• inhibicja NTE docelowej esterazy neuropatycznej reakcja NTE z pestycydem np. EPN przebiega w kilku etapach:

• EPN ulega oksydacyjnej desulfuracji

• powstały okson reaguje z NTE tworząc kompleks

• powstały kompleks podlega procesowi ..STARZENIA" polegającemu na hydrolitycznym odczepieniu reszty etylowe

Monitoring biologiczny zw. fosforoorganicznych: pomiar aktywności AChE w erytrocytach -

biomarker efektów spadek do 70% aktywności wyjściowej AChE - ostrzeżenie o możliwości wystąpienia efektów neurotoksycznych

POCHODNE KWASU KARBOAMINOWEGO I MOCZNIKA

Zastosowanie: Insektycydy , Fungicydy , Nematocydy , Inhibitory kiełkowania, jako biocydy w przemyśle i gospodarstwach domowych.

Zastosowanie pochodnych mocznika: jako herbicydy

Mechanizm działania toksycznego: inhibicja AChE ,nie obserwowano opóźnionej neuropatii

PODCHODNE DINITROFENOLU

Zastosowanie :herbicydy, insektycydy lub fungicydy

Toksyczność: duża toksyczność ostra (DL₅₀ = 20 -60 mg/kg ) Na ustrój żywy działają wielokierunkowo: działają methemoglobino twórczo, działają pobudzająco na OUN , zdolność do znacznego, przyspieszenia przemiany materii i wzrostu temperatury ciała (hipertermia powyżej 41 °C), kwasica i uszkodzenie narządów miąższowych.

Wyklad

Metale

Arsen- król trucizn

• metoda wykrywania arsenu - Marsha (1836) •Zastosowanie

• produkcja pestycydów (80%), produkcja szkła (10%)

• garbarstwo oraz impregnacja drewna •Narażenie

• zawodowe, huty metali kolorowych i przy produkcji pestycydów

• populacja generalna: woda pitna oraz żywność pochodzenia morskiego

Wchłanianie:Droga pokarmowa (55-95% związki nieorganiczne) 75-85 % - organiczne, droga inhalacyjna

Kumulacja - skóra i jej przydatki (włosy i paznokcie)

Efekt krytyczny: nowotwór płuc (zawodowe), nowotwory skóry (populacja generalna) UR=4,3*10^4

Bardziej toksyczny	Mniej toksyczny
As^3+	A^5+
As w roztworze	postaci stałej lub z posiłkiem
nieorganiczne	organiczne
LD50 (per os)
arsenianów (iAsV) MMA 961 mg/kg; 100 mg/kg DMA 644 mg/kg;

Dawka śmiertelna arszeniku (As₂O₃)

dla człowieka wynosi 70-180 mg (1-3 mg/kg).

Zatrucie ostre drogą pokarmową: uszkodzeniem żołądka i jelit, silne wymioty i biegunkę, często z krwawym stolcem. Odwodnienie ustroju może doprowadzić do wstrząsu. Ponadto skurcze mięśniowe obrzęk twarzy i zaburzenia czynności serca

Leczenie- płukanie żołądka wodą z dodatkiem węgla aktywowanego i tlenku magnezowego

Odtrutka: unithol (DMPS)

Chrom

• Składnik tzw. czynnika tolerancji glukozy (ang. GFT, Glucose Tolerance Factor;

Zastosowanie: Metalurgia - produkcja stopów kwasoodpornych; Garbarstwo, środki grzybobójcze, cegły do wykładania ; pieców hutniczych

Narażenie : Zawodowe: wydobyciu i hutnictwie rud chromu, spawanie; Populacja generalna: przedmioty codziennego użytku

Wchłanianie : Droga pokarmowa: CR+3<0.5%, Cr⁶⁺- ok 5%

Kumulacja - brak

Efekt krytyczny :nowotwory płuc (zawodowe) - Cr⁶⁺ - „koń trojański" ; uczulenia (populacja generalna) NDS =dla Cr⁶⁺=0.1 mq/m3. a dla Cr³⁺= 0 5 mg/m3

Dawka śmiertelna rozpuszczalnych chromianów drogą pokarmową dla człowieka ok. 5 g (50-70 mg/kg).

Objawy: wymioty, biegunka, skaza krwotoczna.

W późniejszym okresie martwica wątroby i kanalików nerkowych uszkodzenie układu krwiotwórczego.

­­­­­­­­­­­­­­­ MT

Odkryta przez Margoshes i Vafee {1957}
Cechy: Unikalna budowa: 61 AA, 20 Cys, 2 Klustery ;Występowanie izofoim, indukcyjność, Termooporność, Konserwatywność

U człowieka- głównie w nerkach i wątrobie

Rola : Homeostaza pierwiastków niezdbędnych (Zn, Cu) ;Działanie ochronne przed metalami ciężkimi (Cd, Hg);

Działanie nefrotoksyczne

Nikiel- składnik enzymów (ureaza, niektóre hydrogenazy)

Zastosowanie: otrzymywanie różnych stopów metali oraz galwanicznego pokrywan/a powierzchni produktów metalowych, odpornych na działanie czynników żrących (>95% produkcji)

Narażenie: zawodowe zakłady metalurgiczne przerabiające rudę niklową •populacja generalna przedmioty codziennego użytku

Wchłanianie: droga pokarmowa - ok. 1% z pożywienia, 27% z wody do picia; droga inhalacyjna -ok 75% (oszacowane dla narażenia zawodowego)

Kumulacja - nie kumuluje się

niska toksyczność ostra, zatrucia ostre są bardzo rzadkie. LD₅₀, (per os) u szczurów i myszy wynosi 300-500 mg/kg

Karbonylek niklu [Ni(CO)4]

Zastosowanie: do produkcji czystego niklu poprzez termiczny rozkład

Cechy: lotna, nierozpuszczalna w wodzie bezbarwna ciecz; łatwo rozpuszcza się w rozpuszczalnikach organicznych

Przypadki zejścia śmiertelnego obserwowano u ludzi narażonych na stężenie w powietrzu powyżej 50 mg/m3 przez okres od 30 min, do 2godzin

Zatrucia: pierwszy etap: ból i zawroty głowy, mdłości, wymioty, bezsenność i rozdrażnienie.

Po okresie bezobjawowym: ból w klatce piersiowej, zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, pocenie się i

zakłócenie widzenia.

U osób zmarłych: krwotok, obrzęk, zapalenie płuc, zmiany zwyrodnieniowe w wątrobie, nerkach, nadnerczach i śledzionie.

Efekt krytyczny: uczulenia (populacja generalna, gł. kobiety) nowotwory płuc (zawodowe) 25 mg/m^3 oprócz karbonylku niklu 0,007 mg Ni/m³

Kadm

LD_5O u myszy (per os) w przeliczeniu na Cd 47 mg/kg dla siarczanu 1623 mg/kg dla sulfoselenku kadmu,

Przy narażeniu inhalacyjnym: gorączka, bóle głowy, gardła i w klatce piersiowej, zaburzenia oddychania, kaszel i zapalenie spojówek, obrzęk płuc może doprowadzić do śmierci, w przypadku jego cofnięcia się obrzęku płuc rozwija się śródmiąższowe zwłóknienie płuc.

Przy zatruciach drogą pokarmową :wymioty, biegunkę i silne bóle brzucha.

Ołów

Zastosowanie: produkcja akumulatorów (50%), barwniki chemiczne (12% ) stopy (11%), powłoki kabli (9%)

Narażenie zawodowe: przy wytopie, rafinacji i przetwarzaniu ołowiu; populacja generalna: żywność oraz gleba i kurz

{ang. „pica" - wkładanie przez dzieci ciał obcych do ust)

Wchłanianie: Droga pokarmowa u dorosłych ok 10%, u dzieci do 8 lat może osiągać; droga inhalacyjna - około 40% Kumulacja - kości (ok.. 90% ustrojowego ołowiu)
Efekt krytyczny: wpływ na OUN u dzieci

NDS =0,05 mg/m³

Śmiertelna dawka drogą pokarmową dla człowieka ok. 20-30 g.

Ostre zatrucia są rzadkie, objawy ze strony układu pokarmowego, nerek, ośrodkowego układu nerwowego.

Leczenie: Płukanie żołądka (jak najwcześniej), Następnie podać 15-30 g siarczanu sodu lub magnezu ;później

Chelaton oraz penicylaminę

Kolka ołowicza, zespół ostrych objawów brzusznych brak łaknienia, niestrawność, zaparcia, a w dalszej

kolejności bóle brzucha, bladość skóry i bradykardia.

Kolka ołowicza może wystąpić w przebiegu przewlekłej ołowicy jako ostra manifestacja zatrucia

przewlekłego lub po krótkotrwałym, lecz intensywnym narażeniu. Uszkodzenie nerek objawia się

krwiomoczem, proteinuną oraz skąpomoczem.

Encefalopatia ołowicza (PbB od 800 do 3000 j.ig/1) głównie u dzieci, rzadziej u dorosłych. Stany otępienia , drażliwość, ból głowy, drżenia mięśniowe, halucynacje oraz zaburzenia pamięci i brak koncentracji. W dalszym etapie stwierdzano drgawki, paraliż i śpiączkę

Tetraetylek Ołowiu (Et4Pb)

lotna, nierozpuszczalna w wodzie ciecz. Duże powinowactwo do tkanki nerwowej.

Dawka śmiertelna Et4Pb dla człowieka około 250 mg. Narządem krytycznym jest mózg, odpowiedzialny jest metabolit, trietylek ołowiu

Objawy ze strony przewodu pokarmowego następnie ,układu nerwowego (halucynacje, wzmożenie odruchów, bezsenność), układu oddechowego, układu krążenia.
Zgon w wyniku obrzęku mózgu niewydolności krążenia w okolicy kilkunastu godzin do kilkunastu dni.

Rtęć (ang. mercury)

Zastosowanie: elektrotechnika (baterie alkaliczne, świetlówki, kontakty), aparatura pomiarowa (termometry, manometry, barometry) - ok. 50%, elektrolityczna produkcja chloru i sody kaustycznej (25%), produkcja farb (12%) i stomatologia (3%), garbarstwo oraz impregnacja drewna

Narażenie: zawodowe, głównie pary rtęci - przemysł wydobywczy, zakłady produkujące chlor metodą elektrolizy, populacja generalna: metylortęć zawarta w rybach

NDS = 0.15 mg/m³ dla Hg nieorganicznej 0.2 mg/m3 dla Hg° 0.01 mg/m³ dla Hg organicznej

Wchłanianie: Droga pokarmowa ok 1%, droga inhalacyjna - ok 80% •Łatwo przenika barierę krew/mózg

Efekt krytyczny: uszkodzenie mózgu (narażenie przewlekłe)

Narażenie ostre - niewydolność układu oddechowego ostre zapalenie oskrzeli i oskrzelików śródmiąższowe zapalenie płuc

Rtęć nieorganiczna, np. HgCI₂

Narażone populacje: pracownicy

Często łączne narażenie z parami rtęci

Wchłanianie: Droga pokarmowa ok. 10%

Kumulacja - nerki

Efekt krytyczny: uszkodzenie kanalików i kłębuszków nerek

Zatrucia ostre (drogą pokarmową): objawy ze strony układu pokarmowego (metaliczny smak w ustach, nudności, wymioty i biegunki) .Ostrą niewydolność nerek poprzedza białkomocz i krwiomocz. Początkowo nasilona diureza, a następnie bezmocz i mocznicę. Śmierć w wyniku wstrząsu hiperwolemicznego ostrej niewydolności krążenia, a w późniejszym etapie z ostrej niewydolności nerek.

Leczenie Jak najwcześniej podać białko jaj kurzych, mleko i węgiel leczniczy, płukanie żołądka, DMPS (Unithiol)

Rtęć Organiczna, metylortęć CH₃Hg⁺

Narażone populacje: populacja generalna

Źródła narażenia, „owoce morza", ryby

Wchłanianie: droga pokarmowa ok. 95% •Kumulacja - wysokie powinowactwo do tkanki nerwowej, ze względu na hydrofobowość, łatwo przenika barierę łożyskową

Efektywnie wydalana z mlekiem

Populacja krytyczna, płód - upośledzenie formowania struktury mózgu u dzieci, niedorozwój umysłowy

Wyklad

TOKSYCZNOŚĆ ZWIĄZKÓW AROMATYCZNYCH

BENZEN: olej, nafta, pirobenzen; palny, toksyczny

Żółtawa lotna ciecz o aromatycznym zapachu

DL₅₀ dla szczura= 3400mg/kg

Dawka śmiertelna dla człowieka- 100ml

Dawka toksyczna - kilkadziesiąt ml

Zastosowanie: rozpuszczalniki do klejów, gum, tworzyw sztucznych, w przemyśle chemicznych i farmaceutycznym, obecnie użycie zakazane; składnik paliw do silników gaźnikowych oraz olejów mineralnych, do syntez organicznych

Wchłanianie: przewód pokarmowy, drogi oddechowe, skóra, gromadzi się w tkankach bogatych w lipidy- mózg, tkanka tłuszczowa, szpik

Metabolizm: do fenolu, pirokatechiny, hydrochinonu

Wydalanie: 10-50% z powietrzem wydychanym , reszta jako metabolity z mocznikiem.

Poważne efekty odległe nowotwory, białaczki

TOLUEN- szkodliwy, palny

Bezbarwna ciecz, składnik substancji wdychanych przez „wąchaczy klejów”

DL50 dla szczura- 636-5000 mg/kg

Dawka toksyczna doustna dla człowieka - 0,5-1g/kg.m.c.

15-20ml- narkoza

Dawka śmiertelna- 60ml

Zastosowanie: rozpuszczalnik farb, lakierów, w przemyśle chemicznym i farmaceutycznym, do syntez chemicznych.

Wchłanianie: przewód pokarmowy - 100%, układ oddechowy-50%, skóra, gromadzi się w tkance tłuszczowej i mózgu

Metabolizm: bo kwasu benzoesowego i hipurowego

Wydalanie: 20% w postaci niezmienionej przez płuca, reszta z moczem głównie w postaci kwasu hipurowego

KSYLEN

O-ksylen, m-ksylen, p-ksylen

Bezbarwna lotna ciecz, składnik substancji wdychanych przez „wąchaczy klejów”

DL50 dla szczura -3810-5000 mg/kg

Dawka śmiertelna dla człowieka- 25-30ml, 50ml/kg.m.c

Zastosowanie: rozpuszczalnik, w syntezie organicznej, w przemyśle chemicznym i farmaceutycznym, w przemyśle tworzyw sztucznych, farb, lakierów, pestycydów

Wchłanianie: przewód pokarmowy, płuca, skóra, wiąże się z tkankami bogatymi w lipidy (m.in. OUN)

Metabolizm: do kwasu toluilowego- 95%

Wydalanie: 2-5% w postaci niezmienionej przez płuca, reszta metabolizowana do kwasu toluilowego z moczem

ETYLOBENZEN

Bezbarwna ciecz

DL50 dla szczura 3500mg/kg

Zastosowanie: rozpuszczalnik farb i lakierów, w przemyśle tworzyw sztucznych

Metabolizm: do kwasu migdałowego

Wchłanianie: układ oddechowy, przewód pokarmowy, skóra

Wydalanie: 10% przez płuca, reszta z moczem,

STYREN- winylobenzen

Bezbarwna ciecz, nieprzyjemny zapach,

DL₅₀ dla szczura: 2650-5000 mg/kg.m.c

Zastosowanie: produkcja tworzyw sztucznych, rozpuszczalnik

Wchłanianie: z układu oddechowego, przewodu pokarmowego, skórę; gromadzi się tkance tłuszczowej i mózgu

Wydalanie: z powietrzem wydychanym w postaci niezmienionej i CO2, z moczem

Metabolizm: do kwasu migdałowego - 50-70%, i kwasu fenyloglioksalowego- 25%

• Epoksyd styrenu- rak płuc u szczurów

• Mutagenność w testach bakteryjnych

• Przypuszczalnie rakotwórczy dla ludzi

• U kobiet w ciąży- może być przyczyną dziedzicznych uszkodzeń genetycznych ludzi i wad wrodzonych

NAFTALEN:

Ciało stałe

Dawka śmiertelna- 5-15g- ale zanotowano przeżycie 500g

Zastosowanie: środki przeciwowadowe

Objawy zatrucia: bóle głowy i brzucha, nudności i wymioty, biegunka, krwiomocz, niedokrwistość, żółtaczka, ból przy oddawaniu moczu, skąpomocz, bezmocz, pobudzenie psychoruchowe, drgawki, śpiączka. U osób z wrodzonym niedoborem glukozo-6-fosforanowej- hemoliza; uszkodzenie rogówki, przy długi kontakcie ze skórą- przekrwienie, świąd, złuszczenie, strupy

Objawy zatrucia tymi wszystkimi w.w:

Działanie miejscowe: odtłuszczające,, drażniące skórę, przekrwienie, łuszczenie, pękanie, błony śluzowe oczu- łzawienie; przewód pokarmowy i drogi oddechowe, drapanie w gardle, kaszel; przy długim kontakcie - możliwość oparzeń; uszkodzenie rogówki- po styrenie

Narządowe:

OUN- działanie narkotyczne, bóle, zawroty głowy, śpiączka, halucynacje, pobudzenie psychoruchowe, zaburzenia równowagi, senność, drgawki, śpiączka, ataksja, depresja ośrodka oddechowego

Drżenie rąk; neuropatia obwodowa- po toluenie

Płuca- charakterystyczny zapach powietrza wydychanego, obrzęk, chrypka, toksyczne, zachłystowe zapalenie płuc

Układ krążenia- tachykardia, zaburzenia rytmu serca, migotanie komór, zaburzenia przewodnictwa, spadek ciśnienia, uczula serce na katecholaminy

Przewód pokarmowy- bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunka, możliwość oparzenia okolicy krocza

Zaburzenia funkcji wątroby i nerek

Śmierć - do 4 dni po zatruciu- niewydolność krążeniowo- oddechowa, depresja OUN

Działanie na krew i układ krwiotwórczy- przewlekłe działanie: leukemia, agranulocytoza, anemia; białaczka szpikowa- po benzenie; zaburzenia koagulacyjne o typie nadkrzepliwości; zaburzenia reaktywności immunologicznej

Pomoc przedlekarska: usunąć z miejsca narażenia, podać tlen; wymioty spowodować, 300-500ml wody - dorośli; 5ml/kg.m.c- dzieci ; potem do wypicia podać płynną parafinę- ale tylko dorosłym; skórę przepłukać wodą, oczy wodą lub NaCl; Nie dawać mleka, białka, alkoholu itp.

Pomoc lekarska- Przy zatruciu doustnym- płukanie żołądka, po płukaniu podać 150ml płynnej parafiny lub węgiel 1g/kg.m.c; środek przeczyszczający- Natrium sulfiricum- dorośli- 30g; dzieci- 0,25 g/kg.m.c

Leczenie objawowe- zapalenie płuc- antybiotyki, sterydy; pobudzenie- benzodiazepiny; zaburzenia rytmu serca- leki nasercowe, uszkodzenia narządowe- ogólnie przyjęte zasady, dieta beztłuszczowa, brak odtrutki, metody przyspieszonej eliminacji- nieskuteczne.

UWAGA! Nie podawać adrenaliny i amin katecholowych

FENOL- (toksyczny)

Bezbarwny, krystaliczny proszek, na powietrzu różowy, o przenikliwym ostrym zapachu , rozpuszczony w wodzie w małym stężeniu - ma słodki smak

Zastosowanie- synteza barwników, tworzyw sztucznych, środek odkażający, czyszczący

Wchłanianie- przez skórę- w postaci par!!!!, płuca, przewód pokarmowy

Wydalanie- metabolity z moczem

KREZOL- o-, m-, p-

Bezbarwna, zółtawa ciecz, brunatnieje na powietrzu, zapach fenolu

Zastosowanie- produkcja żywic, środek odkażający, fotografia

TOKSYCZNOŚĆ FENOLI I KREZOLI

Trucizny plazmatyczne- denaturacja białek; uszkodzenie narządów miąższowych; pobudzenie OUN

Objawy: Podrażnienie oka, i innych błon, światłowstręt, zaćma, ślepota, biegunka, wymioty, bóle przełyku, owrzodzenia, perforacje, możliwe zapalenie otrzewnej i śródpiersia, zwężenie przełyku; pobudzenie, depresja OUN; hipotonia, tachykardia, zaburzenia rytmu, wstrząs; krew- hemoliza, zaburzenia koagulacyjne, kwasica; charakterystyczny zapach powietrza wydychanego, skurcz oskrzeli, obrzęk płuc, duszność, kaszel, suchość w gardle; na skórę- oparzenie, zaczerwienienie, oparzenie- początkowo białe, później brązowe, niebolesne zmiany, martwica, blizny; mocz- zielonobrunatny- po fenolu; po krezolu ciemny

Leczenie- zatrucie drogą inhalacyjną- tlen, postępowanie objawowe; doustnie- olej roślinny (dużo), płukanie żołądka, węgiel aktywowany, magnezja palona, glikonian wapniowy- tylko do 15-30min po zatruciu; nie prowokować wymiotów; terapia zapobiegawcza- sterydy, blokery receptora H2, antybiotyki

Skórę przemyć olejem jadalnym lub wodą z mydłem

Brak odtrutki

ANILINA

Bezbarwna, brązowa na świetle, oleista ciecz, nieprzyjemny zapach, palący smak

Dawka śmiertelna- 15-30g

Zastosowanie- produkcja barwników, farb, żywic, kosmetyków, w fotografii, leki, herbicydy, składnik preparatów stosowanych w domu

Toksyczność- podrażnienia błon śluzowych, methemoglobinemia, oliguria, żółtaczka, sinica, bóle głowy, zawroty, spadek ciśnienia, zaburzenia rytmu serca

NITROBENZEN

Jasnożółta krystaliczna masa, lub oleista ciecz

Dawka śmiertelna- 1-5g; wypicie -50ml

Zastosowanie- składnik past do podłóg, obuwia, mebli; rozpuszczalniki

Toksyczność- methemoglobinemia, depresja OUN, śpiączka, zaburzenia widzenia, bełkotliwa mowa,, wydychane powietrze ma zapach gorzkich migdałów, sinica, bóle głowy, zawroty, spadek ciśnienia, zaburzenia rytmu serca.

Leczenie zatruć Nitrobenzenem i Aniliną: węgiel, tlen, płukanie żołądka , postępowanie objawowe, leczenie śpiączki po nitrobenzenie

Odtrutka- błękit metylenowy- kiedy stężenie MtHb> 15%

Produkty zawierające związki aromatyczne: kleje do tapet itp., profesjonalne kredki do rysowania, środki przeciwbólowe, tusz do stempli itp.,

Wykład - ostatni

ZATRUCIA GLIKOZYDAMI NASERCOWYMI

Rodzaje glikozydów nasercowych:

1. Kardenolidy- Digitalis purpurea, konwalia, miłek wiosenny, oleandry

2. Bufadienolidy- w cebuli morskiej??

Zatrucia preparatami naparstnicy:

Farmakokinetyka- diagnostyka dość dobra, wchłania się z przewodu pokarmowego, cechuje się szeroką dystrybucją w tkance mięśniowej

Patofizjologia- zatrucia - 0,05 mg/kg.m.c

Objawy - ok. 6h od zatrucia; ze strony układu sercowo-naczyniowego- tachykardia; ze strony przewodu pokarmowego: nudności, wymioty, bóle brzucha; ze strony OUN- zaburzenia widzenia, percepcji kolorów, splątanie, ból głowy, halucynacje

Zatrucia przewlekłe- zaburzenia elektrolitowe, niewydolność nerek, zaburzenia sercowo- naczyniowe, niepokój, anoreksja

Diagnostyka różnicowa- obejmuje zatrucie lekami z grupy brokerów kanału wapniowego, udar mózgu, zaburzenia elektrolitowe, pierwotna choroba serca

Badanie laboratoryjne- stężenie digoksyny we krwi: maksymalne stężenie może wystąpić po 24h od zatrucia; po 6h może być wskaźnikiem z jakim stopniem zatrucia mamy do czynienia;

Stężenie 10-15ng/ml- ciężkie zatrucie

Ważne jest stężenie elektrolitów- występowanie hiperkalcemi- stężenie potasu we krwi pow. 50mEq/L - poważnie zatrucie digoksyną

Należy zbadać stężenie magnezu i wapnia, określić stężenie mocznika, kreatyniny, aktywność enzymów sercowych

Leczenie:

1. resuscytacja i monitorowanie kardiologiczne

2. zaburzenia pochodzenia komorowego- lidokaina, fenytoina

3. uzupełnić poziom elektrolitów

4. ODRTUTKA- jest to swoiste przeciwciało, które wiąże ze sobą digoksynę, w Polsce bardzo rzadko stosowane bo jest bardzo drogie:/

5. Wskazania do przeciwciała: stężenie digoksyny- 10-15ng/ml, zaburzenia rytmu serca, stężenie potasu pow 5,0mEq/L, osoby starsze

Toksyczność glikozydów

• Do wystąpienia objawów toksycznych usposabiają m.in.: wiek, świeży zawał, przewlekła niewydolność krążenia, niewydolność nerek, mocznica, śpiączka mózgowa, niedoczynność gruczołu tarczowego

• Dawka śmiertelna- 10mg ciężkie zatrucie po 5mg

Czynniki zmieniające wrażliwość na glikozydy- zaburzenia elektrolitowe

1. Hiperkaliemia - zmniejszenie wiązania glikozydów z białkami

2. Hipomagnezemia- zwiększa działanie toksyczne glikozydów

3. Hipokalcemia- mniejsza wrażliwość na glikozydy

ZŁOTO

Wchłanianie, metabolizm, wydalanie- w organizmie ludzkim występuje ok. 10mg, z tego 50% w kościach; sole złota źle wchłaniają się z przewodu pokarmowego; ulega związaniu z metalotioneiną, narządem krytycznym jest wątroba, a dla związków złota rozpuszczalnych- nerki

Toksyczność- złuszczające zapalenie skóry, zapalenia i owrzodzenia: jamy ustnej, jelit, rogówki oka; uszkodzenie nerek- degradacja kanalików i kory nerek; układ krwiotwórczy; zapalenia nerwów obwodowych

Najczęściej preparaty złota używane są do leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów, ale także przy schorzeniach skóry( złocień rumieniowaty) i w homeopatii

Preparaty złota (leki) są bardzo toksyczne- u 5% leczonych pojawiają się ciężkie powikłania

Ocena uszkodzenia nerek- poziom białka w moczu; wątroby- transaminazy we krwi

ODTRUTKI

1. Związki chelatujące metale

2. Odtrutki: BAL- dimerkaprol; DMPS- Unithiol; DMSA- kwas dimerkaprobursztynowy i jego sole

3. Desferal- na Fe

4. Penicylamina, wersenian sodowo- wapniowy- na złoto

Działanie BAL-u: 3mg/kg- 20% przypadków- brak łaknienia, niepokój, wzrost ciśnienia, uogólnione bóle, świąd, ślinotok; do 5mg/kg- 60% pacjętów j.w+ : przyspieszenie akcji serca, gorączka ; pow.5mg/kg- drgawki, śpiączka toksyczna, zgon

DMSA- na Pb, Hg; wzrost AspAT, AlAT, wysypki, utrata apetytu

EDTA- na Pb, Cd- niewydolność nerek, hiperkalcemia, bóle mięśni, zmiany w EKG

Klasyfikacja odtrutek:

1. Chelatowe:

1. Sole wapnia w zatruciu fluorem lub szczawianem

2. Siarczan protaminy w zatruciu heparyną

3. Zawiązki chelatujące w zatruciu solami metali ciężkich

2. Odtrutki, których zasadą działania jest … procesów metabolicznych:

1. Reaktywatory oksydazy cytochromowej

2. Związki redukujące w zatruciu związkami methemoglobinotwórczymi

3. Witaminowe:

1. Wit B6 w zatruciu izoniazydem

2. Wit K- przy zatruciu pochodnymi kumaryny

4. Odtrutki, które uniemożliwiają przemianę metaboliczną trucizn:

1. Etanol na metanol i glikol etylenowy

5. Odtrutki blokujące receptory

1. Nalakson - morfina i pochodne

2. Flumazenil- benzodiazepiny

3. Benzylopenicylina potasowa- przy muchomoru sromotnikowym

6. Odtrutki działające na zasadzie antagonizmu farmakologicznego:

a) Paracetamol N-acetylocysteina

7. Odtrutki działające w zespole cholinolitycznym fizostygmina

8. Przeciwciała

9. Odtrutki nieswoiste węgiel i inne

Leczenie ostrych zatruć:

Leczenie objawowe- zapewnić wydolność krążeniowo- oddechową, uzupełniać gospodarkę wodno-elektrolitową i kwasowo-zasadową

Leczenie przyczynowe- przerwanie kontaktu z trucizną , metody przyspieszonej eliminacji, odtrutki

Metody przyspieszonej eliminacji:

1. Diureza- wymuszona, forsowna, itp.

2. Dializa otrzewnowa

3. Hemodializa

4. Hemoperfuzja, plazmoperfuzja

5. Przetaczanie krwi

6. Tlenoterapia- przy związkach lotnych wydalających się przez płuca

Wskazania do dializoterapii: kiedy trucizna ma szansę być usunięta przez dializę niż fizjologicznie, ostra niewydolność nerek spowodowana zatruciem

Kryteria warunkujące celowość stosowania dializy: trucizna musi przenikać przez błonę dializacyjną z odpowiednią prędkością; znaczna ilość trucizny w osoczu; powinna istnieć zależność między stężeniem trucizny we krwi a wielkością dawki

Przeciwwskazania do leczenia węglem: kiedy jest specyficzna odtrutka, przy zatruciach substancjami żrącymi, u nieprzytomnych, u pacjentów z uporczywymi wymiotami

Powikłania po węglu: wymioty, aspiracja zawiesiny węglowej do dróg oddechowych, ciężkie zaparcia, niedrożność jelit, perforacja jelit, owrzodzenia odbytnicy

AMFETAMINA- pobudza OUN

Podać preparat, który zmienia pH moczu

OUN- drgawki, utrata przytomności, krwawienia wewnątrzczaszkowe, porażenie ośrodka oddechowego

Układ krążenia- zawał serca

Płuca - możliwość obrzęku

Psychoza amfetaminowa- halucynacje itp.

Pierwsza pomoc- woda i prowokacja wymiotów

Leczenie: środek przeczyszczający, intensywna terapia zachowawcza

MDMA

Dawka halucynogenna- 50-15-mg

Dużo leków może się metabolizować do amfetaminy i metamfetaminy, co wyjdzie w badaniach toksykologicznych

Autor: dr. hab. n. med. Maja J. Lewińska

Przejrzał : dr. hab. n. med. Jakub Dębski

Pod redakcją dr. hab. n. med. Aleksandry Janczak

---