Program wykładu: Globalizm i regionalizm

Wykład ma na celu przedstawienie podstawowych pojęć i zagadnień charakteryzujących procesy globalizacji, wielość porozumień międzypaństwowych oraz opisanie istniejących porozumień regionalnych, często będących przeciwwagą dla daleko idącej unifikacji zachowań i konsumpcji. W trakcie wykładu omówione zostaną najważniejsze osiągnięcia i zagrożenia jakie niesie ze sobą globalizacja, przedstawione największe porozumienia handlowe i polityczne, jak również wzajemne zależności pomiędzy państwami wchodzącymi w skład ugrupowań, relacji pomiędzy ugrupowaniami oraz organizacjami międzynarodowymi oraz skutki podejmowanych przez podmioty zobowiązań zarówno na szczeblu międzynarodowym jak i krajowym.

1. Charakterystyka globalizacji.

Pojęcie, geneza, oddziaływanie. Aspekty globalizmu: handlowe, polityczne, społeczno-kulturowe.

Pojęcie ideologii przeciwnej globalizacji.

Wyjaśnienie pojęcia regionalizmu.

2. Osiągnięcia globalizacji, istota procesu.

Podstawowe trendy w procesie globalizacji (liberalizacja handlu, swoboda działania korporacji transnarodowych, konsumpcjonizm, komunikacja światowa, rozwój turystyki)

3. Zagrożenia jakie niesie ze sobą proces globalizacji

Ograniczenie suwerenności państw narodowych. Wzrost zagrożeń takich jak: przestępczość, zagrożenia zdrowotne o charakterze światowym, etc.

4. Podstawy i mechanizmy integracji - jej fazy i modele

Główne organizacje o zasięgu światowym (GATT/WTO, ONZ i jej agendy, Bank Światowy) oraz sposoby ich działania

Proces integracyjny na kontynencie europejskim

5. Geneza procesów integracyjnych w Europie - koncepcje i idee. Ugrupowania integracyjne.

Unia Europejska i jej funkcjonowanie.

Państwa spoza UE.

6. Polityka regionalna UE. Współpraca regionów.

Działania separatystyczne w poszczególnych krajach i regionach Europy

Proces integracji Zachodniej Półkuli i jego perspektywy oraz ugrupowania regionalne

7. Północnoamerykańska strefa wolnego handlu - cele i motywy utworzenia porozumienia

8. Porozumienia i organizacje Ameryki Środkowej i Południowej

9. Porozumienia i organizacje Azji i Oceanii oraz Afryki i Bliskiego Wschodu

10. Największe osiągnięcia regionalizmu i globalizacji.

Literatura podstawowa:

J. Kukułka: Historia współczesna stosunków międzynarodowych 1945-1996 Warszawa : "Scholar"1996

E. Haliżak, R. Kuźniar, J. Simonides (red.): Globalizacja a stosunki międzynarodowe, Branta 2004

E. Oziewicz (red.): Przemiany we współczesnej gospodarce swiatowej, PWE 2006

P. Calvocoressi: Polityka miedzynarodowa 1945-2000, KiW 2002

A.B. Kisiel -Łowczyc (red.): Współczesna gospodarka światowa, Gdańsk, 2006 

L. Zyblikiewicz, E. Cziomer: Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych, PWN 2007

E. Cziomer (red.): Międzynarodowe Stosunki Polityczne, Kraków 2008

Źródła internetowe

Literatura uzupełniająca:

A. Czubiński: Europa dwudziestego wieku. Wyd. Poznańskie, Poznań 1997

N. Davies : Europa - rozprawa historyka z historią, Wydawnictwo Znak, Kraków 1999

G. Therborn: Drogi do nowoczesnej Europy, społeczeństwa europejskie w latach 1945-2000, PWN, Warszawa 1998

H. Wallace, W. Wallace : Policy-Making in the European Union, 4^th ed., Oxford University Press 2000

W. Dobrzycki. : System międzyamerykański, Scholar 2002

E. Oziewicz (red.): Procesy integracyjne we współczesnej gospodarce światowej, PWN 2001

A. Zielińska-Głębocka : Wprowadzenie do ekonomii międzynarodowej. Teoria handlu i polityki handlowej, Gdańsk.

W. Dobrzycki; Stosunki międzynarodowe w Ameryce Łacińskiej : historia i współczesność, Fundacja Studiów Międzynarodowych. - Warszawa : "Scholar" , 2000.

E. Haliżak: Stosunki międzynarodowe w regionie Azji i Pacyfiku Fundacja Studiów Międzynarodowych, Warszawa : "Scholar", 1999

Z.M. Doliwa-Klepacki: Encyklopedia Organizacji Międzynarodowych, Wydawnictwo 69

Pojęcie globalizacji

Pod pojęciem globalny rozumie się proces obejmujący całą gospodarkę światową (K. Żukrowska), gdzie gospodarka światowa rozumiana jest jako „system trwałych powiązań gospodarczych między krajami obejmujących swym zasięgiem cały świat” (A. Budnikowski).

Składa się z:

• gospodarek narodowych poszczególnych krajów

• ludzi, rzeczy i informacji, które przemieszczają się między krajami

• organizacji międzyrządowych (P. Sulmicki).

• całościowe myślenie o światowych procesach ekonomicznych, politycznych, społecznych

Globalizacja

• Jako proces globalizacji określa się m.in.:

• wielość powiązań oraz wzajemnych oddziaływań państw i społeczeństw tworzących światowy system (A. McGraw)

• Action at distance - działanie na odległość poszczególnych podmiotów oraz ich oddziaływanie na inne , nieraz także odległe podmioty (A. Giddens)

• rosnące współzależności między krajami na całym świecie w związku ze wzrostem wielkości i wielości transakcji obejmujących wymianę towarów i usług oraz przepływy kapitału, a także szybkie i szerokie rozprzestrzenianie się technologii (MFW)

• długofalowy proces integrowania gospodarek narodowych, sektorów, rynków i przedsiębiorstw dzięki rozszerzaniu oraz intensyfikowaniu ponadgranicznych powiązań handlowych, instytucyjnych, kooperacyjnych oraz informacyjnych prowadzący do tworzenia coraz silniejszych zależności w gospodarce światowej (A. Zorska, za: J. Rymarczyk, 2006, s.416)

• narastająca integracja gospodarek narodowych poprzez handel międzynarodowy oraz zagraniczne inwestycje bezpośrednie - przepuszczalność granic poszczególnych państw dla działalności gospodarczej realizowanej w skali międzynarodowej (D. Levy, za: J. Rymarczyk, 2006, s.416)

Cechy i obszary globalizacji:

• Wielowymiarowość - przejawianie się w wielu płaszczyznach życia - gospodarce, polityce, kulturze, etc.

• Integracja gospodarek, przy braku założeń i celów integracyjnych

• Istnienie współzależności międzynarodowych pomiędzy podmiotami wynikające z działania sił rynkowych

• Związek z postępem technologicznym i naukowym

• Wieloaspektowość (integrowanie, scalanie, dezintegrowanie, regionalizacja, …) - odczuwanie skutków zjawisk w wielu dziedzinach życia

• Częste ograniczanie sfery decyzji narodowych pod wpływem silnych korporacji transnarodowych (często interesy korporacyjne rozmijają się z interesem społeczeństwa danego państwa)

Obszary globalizacji przyjęte przez autorów z Grupy Lizbońskiej:

Finanse i własność kapitału; rynki i strategia; technologia, badania i nauka; style życia i modele konsumpcyjne, kultura; rządy i regulacje prawne; polityczne ujednolicanie świata; postrzeganie i świadomość)

Wymiar gospodarczy globalizmu

• ekonomiczny system globalny” , m.in. poprzez:

• rozwój technologii informacyjnej, (np. umożliwienie elektronicznego przepływ środków finansowych oraz dokonywanie transakcji gospodarczych na całym świecie w czasie rzeczywistym)

• globalizacja produkcji - współzależność produkcji, np. rozwój przedsiębiorstw (korporacji) międzynarodowych, produkowanie w wielu krajach, proces ścisłej integracji ekonomicznej.

J. H. Dunning, pojmuje globalizację w aspekcie gospodarczym jako rosnące wzajemne powiązania działalności gospodarczej w wymiarze transgranicznym (międzynarodowym)

Wymiar kulturowy i społeczny globalizmu

• Nierównomierność rozwoju społeczeństw.

• Globalizacja w wymiarze kulturowym jest rezultatem masowej turystyki oraz swobodnego przepływu informacji, osób i rozwoju komunikacji. W tym kontekście często wspomina się również o Mcdonaldyzacji społeczeństwa

• Na jej rozwój wpływ mają także takie zjawiska jak wzmożone migracje, daleko posunięta komercjalizacja oraz rozprzestrzenianie się konsumpcjonizmu

Cztery podstawowe zasady mcdonaldyzacji to:

• efektywność - optymalny sposób na wykonanie danego zadania

• kalkulatywność - wg Ritzera macdonaldyzacja kładzie akcent na rzeczy, które dają się obliczyć, policzyć, ująć ilościowo, np. ważniejsze od smaku samego jedzenia jest liczba sprzedanych hamburgerów

• przewidywalność - klient woli rzeczy znane od nieznanych, wybór znanych, standardowych produktów. Poczucie stabilności, spokoju, pewnosci

• kontrola - standaryzacja wszystkich możliwych czynników. Uniwersalność symbolu

Mcdonaldyzacja oddziałuje również na sposób, w jaki zdobywa się wykształcenie, jak się pracuje, podróżuje, spędza wolny czas, odżywia, uprawia politykę, traktuje rodzinę - na każdą dziedzinę życia społecznego.

„globalna wioska”

• pojęcie wprowadzone w latach 60 przez Marshall'a McLuhan'a, (kanadyjskiego teoretyka komunikacji), ilustrujące „kurczenie się świata” w wyniku wprowadzania nowych technologii komunikacyjnych

„ elektroniczne media, zwłaszcza telewizja, tworzą globalną wioskę, w której "medium jest przekazem", tj. środki komunikacji mają większy wpływ na ludzi niż sama przekazywana wiadomość

Korporacje transnarodowe - definicja OECD

• Pod terminem tym rozumie się zwykle przedsiębiorstwa, mające siedzibę w państwie macierzystym oraz posiadające filie na terytorium więcej niż jednego państwa.

Powiązania między nimi umożliwiają koordynowanie ich działań w różnoraki sposób

• różny jest stopień autonomii poszczególnych podmiotów w obrębie przedsiębiorstwa wielonarodowego (podobnie jak różnorodny bywa charakter własności takich podmiotów gospodarczych)

KTN - dysponują często wyższym budżetem niż budżety małych państw. W dużym stopniu pozostają poza kontrolą rządów krajowych.

Idea przeciwna globalizmowi - antyglobalizm; alterglobalizm

• Ruch antyglobalistyczny - ruch społeczno-polityczny aktywny w większości państw świata, różnorodny ideowo i niejednolity organizacyjnie za cel stawia sobie radykalną zmianę obecnych stosunków ekonomicznych i społecznych.

• Różnice między antyglobalizmem a alterglobalizmem

- niezależne ruchy, które różni stosunek do procesu globalizacji

- Alterglobaliści nie krytykują samego procesu globalizacji, lecz tylko jej współczesny, wszechobecny charakter

- Antyglobaliści natomiast krytykują sam proces globalizacji i jako alternatywę proponują oparcie się na wspólnotach takich jak naród, rodzina, wspólnoty lokalne.

Szanse i zagrożenia globalizacji

• Największe osiągnięcia:

- szybkość informacji

- swoboda przemieszczania

- ułatwienia w wymianie handlowej

- rozszerzenie wolnej konkurencji i kontaktów międzypaństwowych

• Najgroźniejsze skutki globalizmu i globalizacji:

- pogłębianie różnic pomiędzy najbogatszymi i najbiedniejszymi mieszkańcami globu

- wzrost problemów demograficznych i żywnościowych

- wzrost imigracji z państw trzeciego świata i obciążeń socjalnych państw rozwiniętych

- szybkie rozprzestrzenianie chorób

- wzrost przestępczości

- problemy ekologiczne

- wzajemne uzależnienie gospodarek

- światowe odczuwanie kryzysów lokalnych

- zanik kultury i świadomości narodowej

Podstawowe warunki integracji:

odpowiednia infrastruktura
(techniczna, transportowa, telekomunikacyjna)

polityka państwa
- wyznaczniki polityki handlowej, zagranicznej, istnienie określonych struktur organizacyjnych oraz odpowiednich instytucji
często - zmiany w zakresie suwerenności państwowej

odpowiednie nastawienie władz danego regionu

tworzenie sprzyjającego zmianom i rozwojowi środowiska

istnienie przynajmniej częściowo -gospodarek wzajemnie komplementarnych w państwach wchodzących w proces integracji

ogólny poziom rozwoju gospodarczego i przemysłowego krajów członkowskich danych ugrupowań integracyjnych

Regionalizm

• Rozumiany jako forma współpracy państw w regionie, wzajemne oddziaływanie regionów

• Proces obejmujący wzrost nieformalnych powiązań i transakcji wynikający z działalności gospodarczej oraz powiązań społecznych i politycznych (Hurrell, za:E. Cziomer, L.W.Zyblikiewicz: „Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych”, s. 307)

Wyznaczniki:

- geograficzna bliskość

- współzależność gospodarcza

- wspólna historia i jej doświadczenie

- wspólna tradycja, kultura

Integracja regionów, w sensie politycznym również autonomia regionów

Regionalizm - jako odpowiedź na procesy globalizacyjne

region

• To ograniczona liczba państw, połączonych geograficzną bliskością i pewnym stopniem wzajemnej współzależności (J.S.Nye, za: E. Cziomer, L.W.Zyblikiewicz: „zarys współczesnych stosunków międzynarodowych”, s. 305)

Organizacje i idee

• Zjednoczona Europa

PANEUROPA

• koncepcja Paneuropy Richarda Coudenhove - Kalergis, - „jednego politycznego i gospodarczego związku wszystkich demokratycznych państw kontynentalnej Europy (…)Pan-Europa: polityczne i gospodarcze złączenie się wszystkich państw, od Polski po Portugalię, w jeden związek państw”.

Europa jako:

• związek obronny

• unia celna

• jeden z wielkich światowych bloków (pozostałe: Panameryka, ZSRR, Imperium Brytyjskie oraz Azja wschodnia - Chiny i Japonia)

Etapy realizacji idei

• propagowanie koncepcji w celu pozyskania zwolenników

• powstanie Unii Paneuropejskiej, łączącej organizacje paneuropejskie poszczególnych państw

• zwołanie konferencji paneuropejskiej

• powołanie grupy europejskiej w ramach Ligii Narodów

• stworzenie paneuropejskiej organizacji państw wraz z zawarciem odpowiednich paktów i umów m.in. o wzajemnej gwarancji granic i poddaniu wszelkich sporów rozpatrzeniu przez sąd rozjemczy

• zniesienie barier gospodarczych i wolny handel - paneuropejska unia celna

• paneuropejskie państwo związkowe z własną konstytucją i dwuizbowym parlamentem (Izba Narodów i Izba Państw), bez granic wewnętrznych

Najważniejsze koncepcje zjednoczenia Europy:

Koncepcja federacyjna - zastąpienie narodowych struktur ponadnarodowymi organami federacyjnymi /USA/

Koncepcja konfederacyjna - budowa Europy Ojczyzn

Koncepcja unionistyczna - ograniczenie integracji do współdziałania między rządami suwerennych państw.

• W 1929 Aristide Briand, francuski premier, wygłosił mowę na forum Ligi Narodów, w której zaproponował ideę federacji narodów europejskich opartej na solidarności i współpracy politycznej i społecznej

• W 1931 r. francuski polityk Edouard Herriot opublikował książkę Stany Zjednoczone Europy.

• Wybuch II wojny światowej

• W 1940 r. sukcesy wojenne Niemiec i plany utworzenia Tysiącletniej Rzeszy zachęciły niemieckich ekonomistów do wysunięcia propozycji scentralizowanej unii europejskiej z jednolitym europejskim obszarem gospodarczym i ustalonymi wewnętrznymi kursami wymiany walut.

• W 1943 r. niemiecki minister spraw zagranicznych Joachim von Ribbentrop ostatecznie zaproponował utworzenie takiej instytucji z takimi instrumentami jak: wspólna waluta, bank centralny w Berlinie, zasada regionalizmu, wspólna polityka pracy i porozumienia gospodarcze. Proponowano włączyć do niej Niemcy, Włochy, Francję, Danię, Norwegię, Finlandię, Słowację, Węgry, Bułgarię, Rumunię, Chorwację, Serbię, Grecję i Hiszpanię.

• Minister bez teki rządu Rzeszy Arthur Seyss-Inquart powiedział: Nowa Europa solidarności i współpracy między wszystkimi jej obywatelami szybko doprowadzi do pomyślności, gdy zostaną usunięte narodowe granice ekonomiczne;

• francuski minister w rządzie Vichy Jacques Benoist Mechin uznaje, iż Francja musi porzucić nacjonalizm i uzyskać honorowe miejsce we Wspólnocie Europejskiej

• kierowana przez Niemcy Europa miałaby być przeciwwagą dla komunistycznego Związku Radzieckiego i brytyjskiej dominacji w handlu światowym.

• W 1943 r. Jean Monnet, członek francuskiego Narodowego Komitetu Wyzwolenia rządu Wolnych Francuzów na uchodźstwie w Algierze, uważany przez wielu za architekta europejskiej jedności, oświadczył: ...Pokój w Europie nie zostanie osiągnięty, jeżeli państwa odbuduje się na bazie suwerenności narodowej. Kraje Europy są zbyt małe, aby mogły gwarantować swoim obywatelom dobrobyt i rozwój społeczny. Państwa europejskie muszą stworzyć miedzy sobą federację....

Raport Spaaka

• W 1955 roku w czasie konferencji przywódców europejskich w Mesynie, P.H. Spaak został mianowany przewodniczącym roboczej komisji, mającej opracować raport dotyczący stworzenia podstaw wspólnego rynku europejskiego. Raport komisji, nazwany od jego nazwiska "Raportem Spaaka", został podpisany 25 marca 1957 jako Traktaty Rzymskie Wspólnoty Europejskiej.

Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EWEA, także Euratom)

• jedna z trzech Wspólnot Europejskich, powstała na mocy traktatów rzymskich 25 marca 1957 r. Decyzja o powstaniu Euratomu zapadła podczas obrad konferencji mesyńskiej w 1955 roku.

• Jej instytucje pierwotnie, takie jak Rada Ministrów Euratomu, Zgromadzenie Parlamentarne Euratomu czy też Komisja, zostały po powstaniu EWG na mocy tzw. traktatu fuzyjnego od 1967 r. połączone z odpowiednimi organami pozostałych dwóch Wspólnot i są obecnie wspólnymi instytucjami Unii Europejskiej.

Członkowie RWPG:

• Założyciele:

Bułgarska Republika Ludowa

Czechosłowacka Republika Socjalistyczna

Polska Rzeczpospolita Ludowa

Socjalistyczna Republika Rumunii

Węgierska Republika Ludowa

Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich

Albańska Republika Ludowa (od 1962 przestała brać udział w pracach)

• Pozostali:

Niemiecka Republika Demokratyczna od 1950

Mongolia od 1962

Kuba od 1972

Wietnam od 1978

• Status obserwatora:

Chiny

KRL-D

• Członkowie stowarzyszeni:

Socjalistyczna Federalna Republika Jugosławii od 1964

Finlandia od 1973

Meksyk od 1975

Irak od 1975

Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG)
- stworzona z inicjatywy Stalina podczas konferencji moskiewskiej w styczniu 1949 r.

Cel - współpraca, mająca na celu szybki rozwój gospodarczy, industrializacja, wzajemna wymiana handlowa i technologiczna

Językiem urzędowym ugrupowania był rosyjski

Siedzibą organizacji - Moskwa

Najwyższy organ stanowiący - Sesja RWPG z udziałem rządowych delegacji państw zrzeszonych

organ wykonawczy - Komitet Wykonawczy RWPG w Moskwie, którym kierował przedstawiciel ZSRR

KOMITETOWI podlegały pozostałe struktury (komitety, sekretariat z komisjami i stałymi naradami branżowymi, instytuty naukowe)

KAŻDE z państw zrzeszonych w Radzie posiadało własne Stałe Przedstawicielstwo przy RWPG, na czele którego stał członek rządu w randze wicepremiera

ROZWÓJ ORGANIZACJI

• 1963 powstał Międzynarodowy Bank Współpracy Gosp. i do systemu wzajemnych rozliczeń wprowadzono rubla transferowego

• w latach 70. współpraca integracyjna w ramach RWPG rozwijała się przede wszystkim w dziedzinie paliwowo-energetycznej, surowcowej, budowy maszyn, produkcji podstawowych towarów konsumpcyjnych, systemu transportu i komunikacji

• Rozwiązana: 28 VI 1991

EFTA
Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu

powstała na mocy Konwencji Sztokholmskiej (podpisanej w Sztokholmie
6 stycznia 1960 r) przez: Austrię, Danię, Norwegię, Portugalię, Szwajcarię, Szwecję
i Wielką Brytanię.
Po wstąpieniu do Wspólnot Europejskich większość państw opuściła struktury EFTA. Obecnie członkami tego ugrupowania są Islandia, Liechtenstein, Szwajcaria i Norwegia

EFTA- etapy tworzenia:

• 1960 - styczeń - podpisanie Konwencji, maj - wejście w życie

• 1961 r. - przyłączenie Finlandii

• 1966 r. - wolny handel artykułami przemysłowymi

• 1970 - przyłączenie Islandii

• 1972 - Dania i Wielka Brytania opuszczają struktury ugrupowania z uwagi na członkostwo w EWG. Pozostałe państwa podpisują dwustronne Porozumienia o Wolnym Handlu z EWG

• 1977 - zniesienie barier w swobodnym przepływie towarów przemysłowych pomiędzy EFTA i EWG

• 1979 - podpisanie porozumienia o wolnym handlu z Hiszpanią

• 1985 - Portugalia opuszcza struktury ugrupowania z uwagi na członkostwo w EWG

• 1986 - Finlandia uzyskuje pełne członkostwo w EFTA

• 1989 - rozpoczęcie rozmów o utworzeniu Europejskiej Przestrzeni Gospodarczej (późniejszym Europejskim Obszarze Gospodarczym)

• 1991 - wstąpienie do EFTA Liechtensteinu. Podpisanie porozumienia o wolnym handlu z Turcją

• 1992 - podpisanie w Oporto, w Portugalii porozumienia o utworzeniu Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Porozumienia o wolnym handlu z byłą Czechosłowacją (Czechami i Słowacją - dodatkowy Protokół w 1993 r. po rozpadzie na dwa państwa), Polską, Rumunią i Izraelem

• 1994 - porozumienie o EOG wchodzi w życie. Nie obowiązuje Szwajcarii, która w referendum z 1992 r. odrzuciła uczestnictwo w Obszarze

• 1995 - Austria, Finlandia i Szwecja opuszczają organizację z uwagi na członkostwo w UE. Porozumienia o wolnym handlu z Litwą, Łotwą, Estonią i Słowenią

• 2001 - reforma konwencji sztokholmskiej na spotkaniu ministerialnym EFTA, podpisana w Vaduz (Liechtenstein). Wejście w życie z dniem 1 czerwca 2002 r.

• EFTA podpisała szereg porozumień o wolnym handlu, m.in. z: Palestyną, Singapurem, Chorwacją, Jordanią, Libanem, Tunezją, Chile oraz Deklaracje o Współpracy m.in. z Mercosur-em

• EFTA ściśle współpracuje z UE. Trzy kraje Stowarzyszenia (Islandia, Liechtenstein i Norwegia) wspólnie z 27 krajami UE tworzą Europejski Obszar Gospodarczy (ang. EEA, European Economic Area), który został powołany do życia w 1994 roku. Na terenie całego EOG obowiązują cztery wolności przepływu kapitału, dóbr, usług i osób. Szwajcaria postanowiła podpisać bilateralne umowy o współpracy z UE.
  Poza współpracą z UE, EFTA zawarła porozumienia o wolnym handlu oraz współpracy z 20 państwami i obszarami terytorialnymi.

Filary Wspólnot ustalone Traktatem z Maastricht

Filary Wspólnot ustalone Traktatem z Amsterdamu

Liczba członków Wspólnot :

• zwiększyła się w 1973 roku, gdy przyłączyły się Wielka Brytania, Dania i Irlandia. Kandydująca wówczas Norwegia nie przyłączyła się z powodu sprzeciwu swoich obywateli

• Druga fala nastąpiła w latach 80. kiedy to do EWG przystąpiła Grecja (w 1981 r.), Hiszpania i Portugalia (w 1986 r.).

• W 1985 r. miał miejsce jedyny przypadek opuszczenia Wspólnot: wystąpiła z nich autonomiczna część Danii - Grenlandia.

• NRD stała się częścią Unii w momencie przywrócenia jedności z RFN w 1990 roku. - tzw. ciche rozszerzenie

• Unia Europejska: wstąpienie Austrii, Szwecji i Finlandii. Norwegia ponownie odrzuca wniosek

• 1 maja 2004 roku nastąpiła czwarta fala, największe w historii rozszerzenie UE, wstąpiło do wspólnoty 10 krajów, czyli Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, Słowenia, Malta oraz Cypr.

• 25 kwietnia 2005 roku Bułgaria i Rumunia podpisały traktat akcesyjny w Luksemburgu otwierający tym krajom drogę do wejścia do Unii Europejskiej 1 stycznia 2007 roku

• Państwami oficjalnie kandydującymi są Chorwacja, Turcja i Macedonia.

Powstanie Grupy Wyszehradzkiej

Grupa początkowo nazywana była Trójkątem Wyszehradzkim rozpoczęła swa działalność w 1991 roku

W skład Trójkąta wchodziły:

Czechosłowacja, Polska i Węgry

Po rozpadzie Czechosłowacji 1993 r., „Trójkąt" przekształcił się w "grupę" , Czwórką Wyszehradzką - bowiem tworzą ją cztery państwa: Polska, Węgry, Republika Czeska i Słowacja.

Instytucje V4

• Współpraca Wyszehradzka opiera się wyłącznie na konsultacjach; na które składają się regularne spotkania na różnych poziomach (prezydentów, premierów, ministrów spraw zagranicznych itp.). Jedyną stałą instytucją Grupy jest założony przez rządy czterech państw w 1999 roku Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki z siedzibą w Bratysławie. Fundusz wspiera społeczeństwa krajów Czworokąta Wyszehradzkiego.

Początki CEFTA

• 15 lutego 1992 r. prezydenci trzech państw podpisali w Wyszehradzie, symbolicznym mieście zjazdów królów polskich, czeskich i węgierskich, deklarację o współpracy.

• Za najważniejsze osiągnięcia spotkania należy uznać:

1) porozumienie w sprawie wspólnych celów, którymi są uzyskanie pełnej niezależności, rozwój demokracji i gospodarki rynkowej, prowadzące do ogólnoeuropejskiej integracji,

2) deklarację w sprawie współpracy gospodarczej, kulturalnej, informacyjnej oraz w dziedzinie ochrony praw mniejszości narodowych;

3) zharmonizowanie działań z instytucjami europejskimi, prowadzenie konsultacji w sprawach bezpieczeństwa oraz rozwój telekomunikacji z Europą Zachodnią.

• Trudności, jakie powstały na drodze do urzeczywistnienia tej inicjatywy, pokonano na spotkaniu krakowskim, które odbyło się 6 października 1991 r. Uzgodniono na nim przede wszystkim pierwszoplanowy cel wszystkich trzech krajów, tj. stowarzyszenie ze Wspólnotami Europejskimi. Równocześnie po raz pierwszy zadeklarowano przyspieszenie prac nad zniesieniem barier we wzajemnych obrotach handlowych.

• Następstwem deklaracji krakowskiej było spotkanie ministrów odpowiedzialnych za zagraniczną współpracę gospodarczą, które odbyło się w Warszawie 31 listopada 1991 r. Zadecydowali oni o rozpoczęciu negocjacji w sprawie liberalizacji handlu towarami przemysłowymi między trzema zainteresowanymi krajami.
  21 grudnia 1992 r. podpisano w Krakowie Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu (CEFTA). 1 marca 1993 r. weszło ono w życie po procedurze ratyfikacyjnej przeprowadzonej w uczestniczących w nim krajach

Głównym celem Środkowoeuropejskiej Umowy o Wolnym Handlu jest ustanowienie najpóźniej do 1 stycznia 2001 r. strefy wolnego handlu między Czechami, Polską, Słowacją, Węgrami, Słowenią i Rumunią, zgodnie z art. XXIV GATT. Realizacji tego celu służą postanowienia dotyczące likwidacji barier taryfowych
i pozataryfowych dla handlu oraz uzgodnienia związane ze swobodnym przepływem towarów: zamówienia publiczne, pomoc państwa, ochrona własności intelektualnej, zasady konkurencji monopole państwowe itp. Umowa CEFTA nie przewiduje całkowitej likwidacji barier w handlu artykułami rolnymi

Państwa członkowskie CEFTA

(data wstąpienia i opuszczenia ugrupowania)

Polska 1994 2004

Czechosłowacja / Rep. Czeska 1994 2004

Słowacja 1994 2004

Słowenia 1996 2004

Rumunia 1997 2007

Bułgaria 1999 2007

Chorwacja 2003 -

Macedonia 2006 -

Bośnia-Hercegowina 2007 -

Mołdawia 2007 -

Serbia 2007 -

Czarnogóra 2007 -

Albania 2007 -

Kosowo 2007 -

• Po przystąpieniu większości państw Cefty do Unii Europejskiej w 2004 i 2007 r., umowa ta straciła na znaczeniu. Obecnie członkami Cefty są Albania, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Czarnogóra, Macedonia, Mołdawia, Kosowo (Tymczasowa Misja ONZ w Kosowie — UNMIK), Serbia.

• Do CEFTA może przystąpić kraj, który:
  1) jest członkiem GATT/WTO;
  2) podpisał z UE umowę stowarzyszeniowa lub o tworzeniu strefy wolnego handlu dla dóbr przemysłowych;
  3) został zaakceptowany przez pozostałych członków CEFTA

Polska w CEFTA

Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu (CEFTA) zostało zawarte 21 grudnia 1992 r. między Czechosłowacją (od 1993 r. Czechami i Słowacją), Polską oraz Węgrami. Jego celem było utworzenie strefy wolnego handlu artykułami przemysłowymi i ochrona własnego rolnictwa państw członkowskich.

W momencie wstąpienia do Unii Europejskiej część państw wystąpi z CEFTA, a prowadzenie polityki handlowej przejmie na siebie Komisja Europejska.

Korzyści z umowy CEFTA

• znaczny wzrost wymiany handlowej:

w 1993 roku, kiedy porozumienie zaczęło obowiązywać, obroty handlowe Polski z krajami CEFTA wyniosły około 1,3 mld USD. W 1997 roku wzrosły do 4,4 mld USD, co - nawet uwzględniając stopniowe rozszerzanie się CEFTA (najpierw o Słowenię, następnie o Rumunię) - oznacza przeszło 3-krotne zwiększenie obrotów

• zmianie uległa również struktura polskiego eksportu do krajów CEFTA

Początkowo były to przeważnie surowce i półprodukty, obecnie dominują towary wysoce przetworzone, takie jak kosmetyki, wyroby przemysłu samochodowego czy żywność

• W latach 1997-1999 zdecydowanie dominująca część obrotów towarowych Polski (93 - 97% eksportu i ponad 90% importu) przypadała na cztery główne ugrupowania rynków, a mianowicie: Unię Europejską (eksport 64,2 - 68,3%; import 63,9 - 65,6%); kraje b. ZSRR (eksport 13,7 - 17,3%; import 7,0 - 9,5%), kraje rozwijające się (eksport 5,3 - 7,7%; import 10,9 - 11,9%) i CEFTA (eksport 6,1 - 7,2%; import 5,8 - 6,4%).

䦋㌌㏒㧀좈໱琰茞ᓀ㵂Ü	EFTA		CEFTA
䦋㌌㏒㧀좈໱琰茞ᓀ㵂Ü	Ugrupowanie otwarte		- Umowa stowarzyszeniowa - Członkostwo w WTO Akceptacja państw członkowskich
rozszerzenia	+Finlandia 1961/1985 +Islandia 1970 +Lichtenstein 1991 Dania, W. Brytania 1973 Portugalia 1986 Austria, Finlandia, Szwecja 1995		Czechy-Słowacja 1991 +Słowenia 1996 +Rumunia 1997 +Bułgaria 1999 +Chorwacja 2003 +Macedonia 2006 -Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, Słowenia 2004, Bułgaria, Rumunia 2006
EFTA		CEFTA
-Cel pierwotny: przeciwwaga do EWG -Zrównoważony rozwój -Wzrost gospodarczy		-Cel pierwotny: przygotowanie do UE -Transformacja gospodarek w kierunku wolnego rynku -rozwój regionu
Rada (sesje 2x w miesiącu) Komitet Ekspertów Handlu Komitet ds. Pochodzenia Ceł Kom. ds. Barier Techn. w Handlu Komitet Ekonomiczny Model integracji: międzynarodowy Siedziba: Genewa		Brak stałych organów Wspólny Komitet Komisja ds.. Rolnych Brak siedziby
EFTA To:		CEFTA To:
-zawężenie swobody przepływu do sfery przemysłowej -wolna konkurencja -liberalizacje towarów rolnych w stosunkach bilateralnych Zakaz uprzywilejowania i subsydiowania towarów Europejski Obszar Gospodarczy z UE		-Stopniowa redukcja ceł wg trzech kategorii towarów -liberalizacja handlu m. członkami nie może być szybsza od tempa znoszenia barier z UE Promowanie integracji z UE Wspieranie rozwiązań produkcyjnych i inwestycyjnych

Organizacje i ugrupowania Ameryki Północnej i Południowej

• PROCES DEKOLONIZACJI

• SOJUSZE WOJSKOWE

• CACM

• Wspólnota Andyjska

• OAS

• LAIA

• FTAA

• NAFTA

NAFTA - historia

• 2 stycznia 1988 - amerykańsko-kanadyjska umowa o wolnym handlu (Kanada - US Free Trade Agreement).

• W ciągu 10 lat miało nastąpić zniesienie ceł i ograniczeń, co w praktyce prowadziło do powstania całkowicie wolnego handlu.

• Umowa weszła w życie 1 stycznia 1989 roku.

• W kolejnych latach do umowy przystąpił Meksyk.

• Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu pomiędzy trzema krajami została podpisana 7 października 1992 roku, w życie weszła blisko dwa lata później (po ratyfikacji przez parlamenty Kanady, Meksyku i Stanów Zjednoczonych) 1 stycznia 1994 roku.

CELE

• osiągnięcie dobrobytu i rozwój krajów członkowskich

• dogodny klimat do inwestycji prywatnych

• stworzenie warunków politycznych służących rozwojowi wzrostu gospodarczego

• Kraje należące do NAFTA zniosły stawki celne w handlu wzajemnym, zachowując jednak autonomiczne stawki celne w handlu z krajami trzecimi.

Cele powołania NAFTA

cele ekonomiczne:

• zachowanie dotychczasowej dominacji gospod USA

• zapewnienie efektywnej protekcji rynku

• Stabilizacja rynku

• ograniczenie nielegalnej migracji Meksykanów

• wzmocnienie rozwoju płd. Stanów USA Teksasu, Nowego Meksyku, Arizony, Kalifornii

• zniesienie ceł na towary przemysłowe

• dla Meksyku liberalizacja handlu była logiczną kontynuacją reform gospodarczych

• cele polityczne

• zachowanie pozycji mocarstwowej USA wobec wzmacniającego się rynku europejskiego

• dla Kanady zrównoważenie kierunków współpracy mającymi uchronić przed dominacją USA

• scementowanie zmian zachodzących w Meksyku, stabilizacja sytuacji

• pozostałe cele

• wzmocnienie standardów zdrowotnych, bezpieczeństwa i ochrony środowiska

• standaryzacja narodowych przepisów i uregulowań

• równe traktowanie inwestorów krajowych i zagr.

• ochrona praw własności intelektualnej

Rozwój i efekty działania NAFTA

• wzrost handlu wzajemnego, szczególnie po stronie eksportu szybszy niż obroty całkowite NAFTA, co świadczy o tym, że integracja spowodował raczej efekt kreacji niż przesunięcia handlu

• stymulacja wzrostu gospodarczego

• redukcja ryzyka inwestycyjnego w Meksyku

• nowe miejsca pracy w wyniku inwestycji

• skutki pozaekonomiczne: zapobieganie niszczeniu środowiska i dalszej koncentracji przemysłu przy granicy amerykansko-meksykańskiej.

• rozwój technologiczny Meksyku

• wpływ na rozwój pluralizmu politycznego i demokracji w Meksyku

• AMERYKA POŁUDNIOWA
  
  Ameryka Południowa ma 558 mln mieszkańców, co stanowi prawie 8,6% ludności całej kuli ziemskiej.

• średnia gęstość zaludnienia wynosi ok. 18 mieszkańców na 1 km2, - -brak jest równomiernego rozmieszczenia na kontynencie

• Najbardziej zaludnione tereny to: Ekwador - 40 osób/km2 (1994) i Kolumbia - 30 osób/km2 (1994), a najmniej zaludnione tereny to obszar Surinamu - 3 osoby/km2 (1994) i Gujany - 4 osoby/km2 (1994).
  
  Podział administracyjny: 33 państwa niepodległe i 14 terytoriów kolonialnych i zależnych. Największe miasta (2006 r.): Sao Paulo - ponad 21 mln mieszkańców, Rio de Janeiro - ponad 12 mln mieszkańców, Buenos Aires - ponad 12 mln mieszkańców.

Historia MERCOSUR

• 7 marca 1990 r.w Buenos Aires prezydenci Argentyny Carlos Saula de Menema i Brazylii Fernando Collor de Mello podpisali porozumienie, w którym oba państwa przyjęły zobowiązanie utworzenia do 31 grudnia 1994 r. wspólnego rynku.

• Do powstającego ugrupowania postanowiono zaprosić także sąsiadujące kraje Urugwaj i Paragwaj.

• 26 marca 1991 r. Argentyna, Brazylia, Paragwaj i Urugwaj podpisały w Asunción, stolicy Paragwaju, układ przewidujący powstanie subregionalnego ugrupowania o nazwie MERCOSUR - Wspólny Rynek Ameryki Południowej (Traktat z Asuncion/Tratado de Asunción)

Traktat dotyczy

• liberalizacji handlu

• generalnych zasad pochodzenia produktów

• rozwiązywania sporów

Przewiduje

• wolny przepływ dóbr, usług i środków produkcji na obszarze czterech państw sygnatariuszy

• zniesienie ceł i wszelkich ograniczeń pozataryfowych

• wprowadzenie wspólnej polityki celnej (m.in. ustanowienie Wspólnej Taryfy Zewnętrznej) i handlowej

• skoordynowanie polityki makroekonomicznej i legislacyjnej w zakresie objętym traktatem

Mercosur - struktura:

• Rada Wspólnego Rynku - najwyższy organ, w skład którego wchodzą ministrowie spraw zagranicznych oraz ministrowie gospodarki, spotykający się przynajmniej raz do roku. W spotkaniach biorą także udział prezydenci tych państw. Radzie Wspólnego Rynku przewodniczą przemiennie państwa według kolejności alfabetycznej przez okres sześciu miesięcy.

• Grupa Wspólnego Rynku - przedstawiciele ministerstw zagranicznych, gospodarki, wybranych sektorów gospodarczych oraz banków centralnych. Grupa czuwa nad przestrzeganiem Traktatu, nadzoruje przestrzeganie decyzji przyjętych przez Radę, proponuje konkretne środki dla realizowania celów oraz umów z krajami trzecimi.

• Sekretariat Administracyjny (Montevideo, Urugwaj)

• Wspólna Komisja Parlamentarna - składa się z parlamentarzystów poszczególnych krajów. Jej głównym zadaniem jest przyspieszanie harmonizacji prawa w obszarach objętych Traktatem.

• Forum ds. Konsultacji ekonomiczno-społecznych

• Trybunały - stałych przedstawicieli oraz ds. administracyjnych i pracy

• Komisje, których prace dotyczą wybranych obszarów (np. Komisja ds. Handlu, której zadaniem jest monitorowanie prac nad rozwojem ugrupowania)

• Trybunał Rozjemczy (zajmujący się także kwestiami rozwoju demokracji)

Członkowie:

Argentyna

Brazylia

Paragwaj

Urugwaj

Wenezuela (od 9 grudnia 2005)

Państwa stowarzyszone

(korzystają ze strefy wolnego handlu, ale nie biorą udziału w unii celnej - od 1.01.1995r.):

Chile od 1996

Boliwia od 1996

Peru od 2003

Ekwador od 2004

Kolumbia od 2004

Rozwój ugrupowania

• poprawki do Traktatu zostały wprowadzone na konferencji w Ouro Preto (Brazylia) w grudniu 1994 r. Zostały one zapisane w tzw. Protokole Dodatkowym do Traktatu z Asunción (Protocolo Adicional al Tratado de Asunción).

• MERCOSUR przyznano osobowość prawną i określono jako wspólny rynek międzynarodowy, funkcjonujący w oparciu o reguły międzynarodowego prawa publicznego i cywilnego.

• Stwierdzono, że MERCOSUR jako ugrupowanie może zawierać porozumienia i traktaty z innymi organizacjami lub państwami.

Historia

• CARICOM zastępuje CARIFTA w 1972 przy rewizji Traktatu w Chaguaramas

• CARIFTA powstała w 1956 r. jako porozumienie pomiędzy anglojęzycznymi krajami Karaibów (państwami będącymi wcześniej częścią Imperium Brytyjskiego - wyj. Surinam i Haiti)

• Członkami-założycielami CARIFTA były Trynidad i Tobago, Antigua i Barbuda, Barbados oraz Gujana

Obecni pełni członkowie caricom

• Antigua i Barbuda

• Bahama

• Barbados

• Belize

• Dominika

• Grenada

• Gujana

• Haiti

• Saint Lucia

• St. Kitts i Nevis

• St. Vincent i Grenadyny

• Surinam

• Trinidad iTobago

• Jamajca

• Montserrat

Cele CARIFTA

• ułatwienie wymiany handlowej

• zwiększenie jej skali

• racjonalizacja produkcji rolnej

• zmniejszanie nierówności rozwojowych między członkami organizacji

Karaibska Wspólnota i Wspólny Rynek

• organizacja powstała podczas siódmej sesji Konferencji Szefów Rządów CARIFTA w październiku 1972.

• Przywódcy podjęli decyzję o pogłębieniu integracji i przejściu od strefy wolnego handlu do wspólnego rynku . Wstępne porozumienie o powstaniu CARICOM podpisano podczas ósmego szczytu CARIFTA w Georgetown w kwietniu 1973. Stolica Gujany została jednocześnie wybrana na siedzibę sekretariatu CARICOM.

• W 1983 Bahamy przystąpiły do wąsko rozumianego CARICOM, nie biorąc jednak udziału we Wspólnym Rynku. W 1991 stworzono instytucję członkostwa stowarzyszonego, z której skorzystały początkowo Brytyjskie Wyspy Dziewicze oraz Turks i Caicos, a następnie także Anguilla (1999), Kajmany i Bermudy (2003)

Wspólny Rynek i dalsze etapy integracji:

• Decyzja o budowie jednolitego rynku - projekty zmian w 2001 zostały włączone do tekstu pierwotnego traktatu i łącznie podpisane przez członków Wspólnoty jako tzw. zmodyfikowany traktat (revised treaty) z Chaguaramas . 

• Najważniejsze - utworzenie Jednolitego Rynku i Gospodarki CARICOM (The CARICOM Single Market and Economy - CSME)

• Podobnie jak w przypadku UE, najważniejsze zasady jednolitego rynku to:
  - cztery swobody

(przepływu dóbr, usług, kapitału i siły roboczej)
- harmonizacja zewnętrznych stawek celnych
- swoboda prowadzenia działalności gospodarczej we wszystkich państwach członkowskich
- wspólna zagraniczna polityka handlowa

Struktura formalna - główne organy

• Konferencja Szefów Rządów , w której zasiadający przywódcy tworzą regionalny quasi-rząd

• Każdy z nich zajmuje się określoną dziedziną i w jej ramach kieruje pracami Wspólnoty, 

np. Barbados odpowiada za sprawy jednolitego rynku, Jamajka za stosunki zewnętrzne, a Gujana za rolnictwo. 

• Rada Ministrów ds. Wspólnoty, zwana potocznie Radą Wspólnoty , tworzą  ją ministrowie odpowiedzialni w rządach państw członkowskich za kwestie integracji karaibskiej. Kompetencje Rady obejmują praktycznie całość funkcjonowania CARICOM (uchwalanie jej budżetu, nadzór nad funkcjonowaniem rynku, przygotowywanie posiedzeń Konferencji Szefów Rządów.

Organy pomocnicze, komitety, sekretariat

• organy pomocnicze złożone są z ministrów odpowiedzialnych w rządach narodowych za sprawy będące przedmiotem ich zainteresowania, np. Rada ds. Finansów i Planowania (COFAP), Rada ds. Handlu i Rozwoju Ekonomicznego (COTED), Rada ds. Zagranicznych i Wspólnotowych (COFCOR) oraz Rada ds. Rozwoju Ludzkiego i Humanitarnego (COHSOD)

• komitety złożone z wysokich urzędników administracji rządowej, ale już nie członków rządów. Są to Komitet ds. Prawnych, Komitet Budżetowy oraz zalążek przyszłego wspólnego banku centralnego, Komitet Gubernatorów Banku Centralnego

• Sekretariat CARICOM - przygotowuje projekty rozwiązań, zbiera i przetwarza dane, na życzenie państw członkowskich udziela im różnego rodzaju pomocy, przede wszystkim technicznej i analitycznej. Nie posiada jednak żadnych samodzielnych prerogatyw decyzyjnych - może jedynie sugerować decyzje organom międzyrządowym.

perspektywy CARICOM

• m.in. :

• Utworzenie i podpisanie Karty Społecznej

• Połączenie przedsiębiorstw lotniczych

• Unia walutowa

• Unia polityczna

porozumienia handlowe zawierane lub negocjowane przez CARICOM z innymi blokami i państwami:

• W połowie lat 90. zawarto umowy o preferencjach celnych z Wenezuelą i Kolumbią

• porozumienia o wolnym handlu z Kubą (2000), Dominikaną (2001) i Kostaryką (2004)

• 2005 - porozumienie Petrosur, umożliwiające zakup wenezuelskiej ropy naftowej na preferencyjnych warunkach

• Współpraca Z UE i Mercosur

Ugrupowania Azji i Oceanii

AUSTRALIA I OCEANIA

Ludność: ok. 33 mln (0,5% ludności świata). Ok. 140 tys. to rdzenni mieszkańcy, pozostali pochodzenia europejskiego. Najmniej zaludniony kontynent świata. Największe miasta: Sydney (ok. 3,7 mln), Melbourne (ok. 3,2 mln), Brisbane (ok. 1,3 mln), Perth (ok. 1,2 mln), Adelaide (1,1 mln).

SPARTECA
( South Pacific Regional Trade and Economic Cooperation Agreement

• zawarte w lipcu 1980 roku w Tarawie, stolicy Kiribati( weszło w życie w 1981 r., w Australii w 1982 r.)

• porozumienie to jest przykładem integracji między krajami rozwiniętymi a rozwijającymi

• do krajów wysoko rozwiniętych w tym regionie należy Australia i Nowa Zelandia

• do drugiej grupy należy dziesięć słabo rozwiniętych mikropaństw: Fidżi, Kiribati, Nauru, Niue, Samoa Zachodnie, Tonga, Tuvalu, Vanuatu, Cooka, Wyspy Salomona.

Główne cele SPARTECA:

• osiąganie stopniowo bezcłowego i nie ograniczonego innymi barierami handlowymi dostępu do Australii i Nowej Zelandii dla jak najszybszego zakresu produktów eksportowych przez mikropaństwa,

• przyspieszenie rozwoju mikropaństw, głównie przez ekspansję i dywersyfikację ich eksportu do Australii i Nowej Zelandii,

• promocje inwestycji na terytorium małych państw

• rozszerzenie współpracy gospodarczej, przemysłowej i w dziedzinie rolnictwa

(zarówno w relacji Australia i Nowa Zelandia - mikropaństwa, jak i wzajemnej małych państw, dzięki pomocy ze strony Australii i Nowej Zelandii)

Założenia Sparteca:

• Nowa Zelandia : bezcłowy i swobodny dostęp dla wszystkich produktów wytworzonych na terenie Krajów Wyspowych

• Australia : bezcłowy i swobodny dostęp dla wszystkich produktów wytworzonych na terenie Krajów Wyspowych (wyj.cukier)

• Eliminacja barier celnych

• lista negatywna - stworzona przez Australię i Nową Zelandię lista towarów, które nie podlegają preferencjom w handlu, np. limonki, krem kokosowy, odzież
  lista pozytywna - towary, które podlegają preferencjom

Rys historyczny ASEAN

• Do 1983 w działalności ASEAN wyróżnia się 3 okresy:

• 1967-74 dominacja problematyki politycznej (m.in. w 1971 Deklaracja ZOPFAN - strefa pokoju, wolności i neutralności)

• 1974-79 dominacja problematyki ekonomicznej (szybki rozwój form integracyjnych, współpraca gospodarcza z rozwiniętymi krajami Pacyfiku - Japonią, Australią i Nową Zelandią)

• od 1979 ponownie dominacja problematyki politycznej związanej z ekspansją komunizmu na Półwyspie Indochińskim.

Dokumenty ASEAN

• Deklarację o jedności ASEAN (Declaration of ASEAN Concord)

• Układ o przyjaźni i współpracy (The Treaty of Amity and Cooperation)

- oba powyższe dokumenty uchwalono na wyspie Bali, w 1976 r.

• W 2003 roku przyjęto Deklarację ws. Jedności ASEAN II (Bali Concord II), w której liderzy zobowiązali się do utworzenia do 2020 roku Wspólnoty ASEAN (ASEAN Community)

Instytucje ASEAN:

• szczyty ASEAN - spotkania przywódców państw i rządów państw członkowskich,

Odbywają się co trzy lata od 1992, a od 2001 r. corocznie,

- dodatkowo odbywają się nieformalne spotkania na szczycie

- Spotkania te poruszają tematy takie jak rolnictwo i leśnictwo, ekonomia, energia, środowisko, finanse, informacja, inwestycje, prawo, nauka i technologia, przestępczość międzynarodowa, turystyka

• spotkania ministrów spraw zagranicznych i gospodarki - corocznie (przed szczytami ASEAN odbywają się połączone spotkania ministrów SZ i G);

. Głównym organem jest Sekretariat (siedziba w Dżakarcie), sekretarz generalny: Dr. Surin Pitsuwan - pochodzący z Nakorn Sri Thammarat, Południowa Tajlandia

(2-letnia kadencja na zasadzie rotacji alfabetycznej państw).

Organami wspierającymi jest 29 komitetów i 122 grupy techniczne.

• http://www.msz.gov.pl/Forum,Regionalne,ASEAN,,(ARF),8804.html?PHPSESSID=980661d3af2f84dadd502fe51c73c6c8

Organem naczelnym jest Konferencja Ministrów (ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich), która zbiera się 2-3 razy w roku.

Rozstrzyganie sporów - Wysoka Rada

9 Stałych Komitetów - np. Produkcji i Dostaw Żywności, Handlu i Przemysłu, Nauki i Techniki, Finansów

(ASEAN rozwinęło komitety składające się z głów misji dyplomatycznych w następujących miastach: Bruksela, Londyn, Paryż, Waszyngton, Tokio, Canberra, Ottawa, Wellington, Genewa, Seul, Nowe Delhi, Nowy Jork, Pekin, Moskwa i Islamabad)

• ASEAN+3 - rozpoczęła się w grudniu 1997 r. nieformalnym spotkaniem przywódców państw ASEAN

i Chińskiej Republiki Ludowej, Republiki Korei i Japonii w czasie drugiego, nieformalnego Szczytu ASEAN w Malezji. Sformalizowane - w 1999 r. poprzez wydanie Wspólnego Oświadczenia ws. Współpracy w Azji Wschodniej.

Państwa ASEAN+3 regularnie odbywają spotkania i konsultacje w formie szczytów, spotkań ministerialnych, wyższych urzędników i spotkań eksperckich. Ważnym obszarem współpracy ASEAN+3 jest ekonomia.

Podpisane zostały dwustronne porozumienia handlowe między ASEAN i Chinami i Japonią. W trakcie są rozmowy dot. podobnego porozumienia z Republiką Korei.

• ASEM - ( Asia-Europe Meeting) - główne forum ASEAN i UE, istnieje od 1996 r.

UE współpracuje z ASEAN także w czasie spotkań ministerialnych

trzy filary Wspólnoty ASEAN

• 1) Wspólnota Bezpieczeństwa ASEAN (ASEAN Security Community);

• 2) Wspólnota Gospodarcza ASEAN (ASEAN Economic Community);

• 3) Wspólnota Społeczno-Kulturalna ASEAN (ASEAN Socio-cultural Community).

Forum Regionalne ASEAN

ASEAN Regional Forum (ARF)

Forum Regionalne ASEAN powołane zostało 25 czerwca 1994r. w Bangkoku jako proces (nie instytucja), skupiający się na budowie wzajemnego zaufania i pokojowym rozwiązywaniu sporów. Jest formą dyplomacji konferencyjnej, która ma na celu budowę środków zaufania oraz pokojowe rozwiązywanie sporów.

Członkowie: Australia, Brunei, Chiny, Filipiny, Indie, Indonezja, Japonia, Kambodża, Kanada, KRL-D, Laos, Malezja, Mongolia, Myanmar/Birma, Nowa Zelandia, Pakistan, Papua-Nowa Gwinea, Republika Korei, Rosja, Singapur, Stany Zjednoczone, Tajlandia, Timor Wschodni, Unia Europejska, Wietnam, Bangladesz

ARF jest jedyną płaszczyzną spotkań, na której spotykają się państwa Azji Południowo-Wschodniej, Południowej i Wschodniej oraz główne mocarstwa światowe by dyskutować nt. wrażliwych kwestii regionalnych, w tym przede wszystkim dotyczących bezpieczeństwa.

Działalność ARF opiera się na regularnych spotkaniach ministerialnych,spotkaniach wysokich przedstawicieli i dwóch między sesyjnych grupach roboczych, których tematyka dotyczy m.in. regionalnych sił pokojowych, nieproliferacji broni masowego rażenia, bezpieczeństwa morskiego i prawa morza, wymiany jawnej informacji wojskowej, zwiększenia przejrzystości działań w sferze polityki obronnej, zmniejszenia potencjału konfliktów oraz innych zagadnień związanych z dyplomacją prewencyjną.

Najważniejsze sprawy, na które zwraca uwagę UE w ramach ARF to:

• poparcie dla dalszej instytucjonalizacji i rozwoju ARF

• wyrażenie nadziei na ostateczne uzgodnienie i pełne wdrożenie dokumentu dotyczącego Dyplomacji Prewencyjnej

• nierozprzestrzenianie broni masowego rażenia

• denuklearyzacja Półwyspu Koreańskiego (podkreślenie wagi rozmów sześciostronnych)

• zwalczanie międzynarodowego terroryzmu

• kontrola eksportu uzbrojenia

• wywarcie nacisku na Myanmar/Birmę ws. praw człowieka w tym kraju,

(w pewnych kwestiach stanowisko UE jest sprzeczne ze stanowiskiem krajów ASEAN)

• poparcie dla demokracji w Timorze Wschodnim oraz poparcie dla przyjęcia go do ARF

AFTA- Azjatycki obszar wolnego handlu

• Zainicjowany przez państwa ASEAN w 1992 r.

• Specjalny program redukcji taryf (do 2008r.) - Common Effective Preferential Tariff (CEPT)

• CEPT to mechanizm redukcji taryf celnych w regionie ASEAN

Redukcja towarów: (spełniających wymóg 40% wytworzenia w ASEAN )

Do 0-5% w latach 2002/2003

(2006 -Vietnam, 2008 - Laos and Myanmar, 2010 - Kambodża)

Szybka i normalna ścieżka redukcji towarów:

Szybka: 0-5% do 2000

Normalna: do tego samego poziomu do 2003 r. Obecnie 81% barier celnych jest usuniętych w ramach obu ścieżek

Wrażliwe towary zostały objęte redukcją do 2010r.

Charakter APEC

Forum współpracy gospodarczej i dialogu pomiędzy narodami Azji i Pacyfiku.

Liberalizacja handlu, promowanie inwestycji zagranicznych i współpracy gospodarczej i technicznej.

„Cele Bogor” ustalone w 1994 roku:

zniesienie barier dla handlu i inwestycji zagranicznych do 2010 roku dla gospodarek rozwiniętych, a do 2020 dla gospodarek rozwijajacych się - utworzenie strefy wolnego handlu

www.apecsec.org.sg/

Utworzona w 1989 roku w Canberra, Australia, jako nieformalne forum spotkań na poziomie ministerialnym

21 krajów, 2,5 mld ludzi, 40% światowego handlu

Kraje członkowskie:

Australia, Nowa Zelandia, USA, Kanada, Japonia, Korea, Tajlandia, Indonezja, Filipiny, Singapur, Brunei,

od 1991: Chiny , Tajwan, Hongkong,

od 1993 Meksyk, Papua Nowa Gwinea,

od 1994 Chile,

od 1998 Peru, Rosja, Wietnam

Celem APEC jest:

• znoszenie barier celnych

• współpraca technologiczna

• dążenie do ściślejszej integracji gospodarczej

• popieranie wzrostu gospodarczego i sprawiedliwego rozwoju

APEC - struktura w podziale na wybrane grupy:

Komitety - m.in.: Grupy robocze:

ds. budżetu i zarządzania ds. rybołówstwa

ds. handlu i inwestycji ds. współpracy w rolnictwie

ds. gospodarczych ds. turystyki

Konkurencji ds. morskich

Usług ds. małych i średnich przedsiębiorstw

specjalne grupy robocze

ds. bezpieczeństwa handlu

ds. zwalczania terroryzmu

ds. zdrowia i bezpieczeństwa społecznego

Organizacja jedności afrykańskiej (OJA)

• jedna z najważniejszych i najliczniejszych regionalnych organizacji międzynarodowych zrzeszająca niemal wszystkie państwa Afryki z wyjątkiem Maroka

• Założona została 25 maja 1963 roku w Addis Abebie (Etiopia), która pozostawała jej siedzibą. Nazywana potocznie klubem dyktatorów.

• 2002 r. - organizacja przestała istnieć i na jej miejsce została powołana Unia Afrykańska. Rocznica powołania OJA obchodzona jest jako Dzień Afryki

• Cele organizacji:

- umacnianie jedności i solidarności państw afrykańskich,

- pogłębienie wszechstronnej współpracy politycznej i gospodarczej - zapewnienie warunków do szybkiego rozwoju

- wykorzenienie kolonializmu i rasizmu

- zapobieganie sporom pomiędzy państwami afrykańskimi i wewnątrz nich

Unia Afrykańska - zadania

• promowanie zasad i instytucji demokratycznych

• ochrona praw człowieka

• wprowadzenie mechanizmów wzajemnego wpływu dotyczących zakończenia trwających konfliktów zbrojnych; zapobieganie przyszłym

• stworzenie i podtrzymywanie ogólnoafrykańskiego rynku zbytu

• ograniczenie wymiany handlową z byłymi potęgami kolonialnymi na rzecz wymiany wewnątrz kontynentu (wyjście z uzależnienia)

• przyciąganie zagranicznego kapitału

ECOWAS

Wspólnota Gospodarcza Krajów Afryki Zachodniej utworzona w oparciu o

Traktat z Lagos, podpisany 18.05.1975 przez 15 krajów.

CEL - promowanie integracji gospodarczej

Powierzchnia: 6.1 mln km²

Ludność: 210 mln

PKB : 106.7 mld USD ( 60% - Nigeria)

Siedziba: Abuja, Nigeria

SADC - Wspólnota Rozwoju Afryki Południowej

• Utworzona w 1972 r.

• Członkowie:

Angola, Botswana, Lesoto, Malawi, Mozambik, Suazi, Tanzania, Zambia, Zimbabwe, Demokratyczna Republika Konga, Mauritius, Namibia, Seszele, RPA

• Cele:

- ujednolicenie polityki gospodarczej

- rozejmowe rozwiązywanie konfliktów

- zwalczanie wszelkich form prześladowań wewnątrzpaństwowych oraz międzynarodowych

- zacieśnianie więzi gospodarczych, społecznych i politycznych

COMESA- Wspólny Rynek Wschodniej i Południowej Afryki

• Główne cele: promowanie równości i niezależności państw członkowskich, umacnianie pokoju i demokracji, promowanie praw człowieka, wzmacnianie współpracy pomiędzy państwami regionu

• Członkowie: 19 państw afrykańskich - Burundi, Komora, Demokratyczna Republika Kongo, Dżibuti, Egipt, Erytrea, Etiopia, Kenia, Libia, Madagaskar, Malawi, Mauritius, Rwanda, Seszele, Sudan, Suazi, Uganda, Zambia i Zimbabwe.

• 2007 r. - wspólne dochody z handlu wszystkich członków organizacji wyniosły 159 miliardów dolarów.

SACU - południowoafrykańska unia celna

• Utworzona jako unia celna w 1910 r., przekształcona w 1969 r.

• Członkowie: RPA, Namibia, Swaziland, Lesoto, Botswana

OPEC - Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową

• Cel organizacji: kontrola światowego wydobycia ropy, poziomu cen i opłat eksploatacyjnych

• Utworzona została w 1960 r. w Bagdadzie

• Członkowie: Iran, Irak, Kuwejt, Arabia Saudyjska, Wenezuela

Katar, Indonezja (do 2009), Wielka Arabska Libijska Dżamahirijja Ludowo-Socjalistyczna (Libia), ZEA, Algieria, Ekwador, Angola, Nigeria, Gabon

• Organ naczelny: Konferencja OPEC

• Organ wykonawczy: Rada Gubernatorów i Komisja Ekonomiczna oraz Sekretariat

• Przewodniczący: Abdalla Salem El-Badri (Libia)

Kraje OPEC dostarczają ponad 30% produkcji ropy naftowej, a na ich terytorium znajduje się ok. 25% rozpoznanych zasobów tego surowca

Siedziba organizacji - Wiedeń

• WTO - światowa organizacja handlu (world trade organization) powstała w 1995 r., z przekształcenia GATT

- siedziba w Genewie, posiada osobowość prawną

- kontynuacja Układu Ogólnego w Sprawie Taryf Celnych i Handlu - GATT

- główne zadania WTO:

liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami (gats)

prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej handel

rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej

przestrzegania praw własności intelektualnej (trips)

Listy koncesyjne - całość zobowiązań członków WTO przyjętych w ramach danej Rundy Negocjacyjnej dotyczących obniżek taryf celnych, wraz z harmonogramem wdrażania

Zobowiązania te muszą być bezwzględnie przestrzegane przez członków WTO

GATT - Układ ogólny w sprawie taryf celnych i handlu (General Agreement on Tariffs and Trade)

• GATT wszedł w życie 1 stycznia 1948 roku

• dotyczył wielostronnego systemu współpracy handlowej

• wprowadzał zasady we wzajemnych stosunkach handlowych jak: klauzula najwyższego uprzywilejowania (KNU - preferencja przyznana jednemu krajowi musi być rozciągnięta na wszystkich członków WTO), czy narodowe traktowanie (zabroniona jest dyskryminacyjne traktowanie produktów importowanych w porównaniu z produkcją krajową)

Rundy GATT i WTO

• Genewska - 1947

• z Annecy - 1948

• z Torquay - 1950

• Genewska II - 1956

• Dillona - 1960 - 1961

• Kennedy'ego - 1964 - 1967

• Tokijska - 1973 - 1979

• Urugwajska - 1986 - 1994 - utworzenie Światowej Organizacji Handlu

• z Ad-Dauhy (Katarska) - 2001 - nadal

ONZ - Cele główne

• Utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego

• Rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami

• Współpraca przy rozwiązywaniu problemów międzynarodowych i przy promowaniu poszanowania dla praw człowieka

• Koordynowanie wielorakich działań państw świata

• Zgromadzenie Ogólne

• Rada Bezpieczeństwa

• Rada Gospodarczo- Społeczna

• Rada Powiernicza

• Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

• Sekretariat

Autonomiczne instytucje współpracujące z ONZ

• Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO)

• Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO)

• Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO)

• Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)

• Grupa Banku Światowego

• Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF)

• Międzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego (ICAO)

• Powszechny Związek Pocztowy (UPU)

• Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (ITU)

• Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO)

• Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO)

• Międzynarodowy Fundusz Rozwoju Rolnictwa (IFAD)

• Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłowego (UNIDO)

• Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (IAEA)

Wybrane konflikty w Europie

Irlandia Północna
Konflikt - krótkie kalendarium

1921 r. - Powstaje państwo irlandzkie. Sześć północnych hrabstw wyspy pozostaje pod rządami Londynu.

1968 - Początek demonstracji katolików przeciwko dyskryminacji. Rok później Londyn przysyła wojsko.

1972 - "Krwawa niedziela" w Londonderry - armia zabija 14 katolików. IRA rozpętuje terror, Londyn zawiesza samorząd Ulsteru.


Konflikt cypryjsko-turecki

• Cypr - wyspa położona we wschodniej części Morza Śródziemnego, w Azji Mniejszej

• Od 1974 roku - w wyniku inwazji tureckiej, wyspa jest podzielona.

• Południe wyspy, czyli Republika Cypryjska, w maju 2004 roku została przyjęta do Unii Europejskiej.

• Północ wyspy jest od 1974 roku okupowana przez Turcję.

W 1983 r. powstała tam samozwańcza, nie uznawana przez żadne państwo (oprócz Turcji), Turecka Republika Północnego Cypru.

Baskonia - Kraj Basków

• region autonomiczny w północnej części Hiszpanii, jednocześnie kraina geograficzna

• region nadmorski, usytuowany nad Zatoką Biskajską w obszarze granicznym z Francją

• W skład Kraju Basków wchodzą następujące regiony: Álava, Guipúzcoa i Vizcaya, które łącznie zajmują terytorium liczące 7,3 tys. km2. Obszar ten zamieszkuje nieco ponad 2mln osób. W strukturze narodowościowej regionu przeważają Baskowie, druga pod względem liczebności grupę stanowią natomiast Hiszpanie. Od lat 80. XX wieku odnotowuje się tu niezbyt wielki, lecz stały ubytek mieszkańców. Miastem stołecznym Kraju Basków jest Vitoria; oprócz niej najważniejsze znaczenie w sieci osadniczej mają następujące ośrodki miejskie: Bilbao, San Sebastian, Barakaldo oraz Irun.

ETA - Euskadi Ta Askatasuna, Kraj Basków i Wolność

• terrorystyczna organizacja walcząca o niezależność Baskonii, założona w lipcu 1958 roku przez radykalnych działaczy Nacjonalistycznej Partii Basków (PNV); działa głównie na terytorium Hiszpanii.

KOSOWO

• Kosowo jednostronnie ogłosiło swoją niepodległość 17 lutego 2008 jako Republika Kosowa. Krok ten został uznany przez kilkadziesiąt państw świata.

• Władze Serbii, które nadal uważają Kosowo za prawną część terytorium Serbii i są w tej kwestii popierane przez część państw, stosują nazwę Prowincja Autonomiczna Kosowo i Metochia

28

III FILAR

(współpraca międzyrządowa)

Współpraca w dziedzinie Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych

II FILAR

(współpraca międzyrządowa)

Wspólna Polityka Zagraniczna

i Bezpieczeństwa

I FILAR

(prawo wspólnotowe)

Traktat o Wspólnocie Europejskiej

Traktat o EWWiS

Traktat o EWEA

III FILAR

(współpraca międzyrządowa)

Współpraca policji i współpraca sądowa w sprawach karnych

II FILAR

(współpraca międzyrządowa)

Wspólna Polityka Zagraniczna

i Bezpieczeństwa

I FILAR

(prawo wspólnotowe)

Traktat Wspólnocie Europejskiej

Traktat o EWWiS

Traktat o EWEA

---