ADMINISTRACJA PUBLICZNA- sprawowana przez państwo i realizujące dobro wspólne, czyli interes publiczny po to, aby przynieść jakąś korzyść ogółowi albo też dba o interes indywidualny, reprezentując interesy całego społeczeństwa lub wspólnoty, lub ze względu na wyznawane powszechnie wartości. Prawo administracyjne nie zajmuje się administracją prywatną.

ADMINISTRACJA W ZNACZENIU PODMIOTOWYM (organizacyjnym) - struktura składająca się z organów administracyjnych i innych jednostek administracyjnych. Obok uprawnień typowo administracyjnych pojęcie to obejmuje uprawnienia sądowe i uprawnienia ustawodawcze administracji.

ADMINISTRACJA W ZNACZENIU PRZEDMIOTOWYM (funkcjonalnym) - działalność o charakterze administracyjnym. Obok uprawnień organów administracyjnych obejmuje uprawnienia administracyjne sądów i uprawnienia administracyjne ustawodawstwa.

ADMINISTRACJA W SENSIE MATERIALNYM. Pierwsza- negatywna- wyjaśnia czym administracja nie jest. Administracją jest każda działalność państwowa niebędąca działalnością ustawodawczą i sądowniczą. Działalność ustawodawcza polega na stanowieniu norm generalnych i abstrakcyjnych, na wydawaniu ustaw, administracja na ich wykonywaniu. Od władzy sądowniczej administracja różni się tym, że pracownicy nie są niezawiśli, lecz podporządkowani swoim przełożonym. Druga - pozytywna - nie daje zadowalającego wyniku ze względu na różnorodność zadań i form działania. Niektórzy uważają, że nie można zdefiniować administracji, a jedynie ją opisać.

CECHY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ: administracja jest zjawiskiem społecznym, administracja ukierunkowana jest na interes publiczny. Interes publiczny może całkowicie pokrywać się z interesami indywidualnymi albo może się im przeciwstawiać. Administrację cechuje aktywność, inicjatywa, działalność ukierunkowana na przyszłość. Administracja nie ogranicza się do wykonywania ustaw. Może podejmować swoją inicjatywę i działania według swoich wyobrażeń ( w przeciwieństwie do sądów). Administracja odejmuje konkretne środki do uregulowania spraw jednostkowych i urzeczywistniania określonych przedsięwzięć (w przeciwieństwie do ustawodawstwa). Administracja może podejmować zarówno sprawy dość ogólne jak i konkretne, jednostkowe, czym różni się od ustawodawstwa nakierowanego na wydawanie norm generalnych i abstrakcyjnych.

POSTACIE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Administracja władcza - administracja wydaje jednostronne akty prawne obowiązujące adresatów, w razie potrzeby używa przymusu do ich realizacji administracja władcza - administracja ogranicza wolność bądź własność obywatela, nakłada na niego jakieś obowiązki, wprowadza nakazy i zakazy..

administracja niewładcza - administracja działa przy pomocy środków dostępnych osobom fizycznym. Organ nie zawsze ma możliwość wyborów środków. Możliwość taka istnieje tylko wtedy, gdy przepisy ją przewidują.

administracja świadcząca - zapewne obywatelowi określone świadczenia lub inne korzyści np. pomoc społeczna, subwencje, dotacje. Ten sam środek może stanowić jednocześnie świadczenie i działanie władcze administracji. Mogą się uzupełniać lub być stosowane ambiwalentnie - ten sam cel można osiągnąć przez nakazy i zakazy, ale czasami znacznie skuteczniej przez np. ulgi podatkowe.

Rzeczowy podział administracji - wyróżnia się liczne działy jak np. budownictwa, oświaty, ochrony zdrowia itp.

POJĘCIE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO Gałąź prawa, która reguluje działalność organów państwowych, podejmowaną w celu wykonania ustalonych prawem zadań organizatorskich wypełnianych w swoistych formach działania. Ważny jest fakt, że działalność organów administracyjnych jest regulowana nie tylko przez normy prawa administracyjnego, a także funkcje administracji wykonują nie tylko organy administracyjne. Cechy prawa administracyjnego Jest częścią prawa publicznego, co oznacza, że ta gałąź prawa ma za przedmiot regulacji państwo jako podmiot władzy i służy uzasadnieniu i określeniu kompetencji państwowych (państwo ma charakter zwierzchni wobec innych podmiotów). W jego granicach są realizowane cele, interesy, dobro i zadania publiczne oraz są regulowane organizacja i działalność administracji publicznej . Tak rozumiane prawo publiczne (w tym administracyjne) przeciwstawiane jest prawu prywatnemu w ramach różnych teorii (w których widać, że „publiczność" prawa administracyjnego nie może być dzisiaj uznana za jego podstawową cechę i tak rozumiane można je nazwać „skonkretyzowanym prawem konstytucyjnym"). Jest prawem bezwzględnie obowiązującym (ius cogens) - brak wpływu woli stron na dyspozycje prawne (tak jak w prawie cywilnym), ale także podwójne znaczenie dla organów administracji publicznej w postaci upoważnienia i jednocześnie obowiązku działania; Reguluje strukturę i działanie administracji publicznej - regulacja stosunków między administracją publiczną a obywatelami (określa status obywatela w państwie, czyli jest prawem obywatelskim); Zawiera w sobie element władztwa poprzez upoważnianie podmiotów do jego użycia i regulacje zakresu i sposobu jego stosowania. Ustala treść zachowań swoich adresatów na dwa sposoby-norma prawna bezpośrednio („od razu") określa uprawnienia i obowiązki - rolą administracji jest tylko dopilnowanie ich realizacji;normy prawne wymagają konkretyzacji (wydania aktu), która powinna zostać w określonej sytuacji faktycznej podjęta przez organ administracji publicznej. Norma prawna wówczas pośrednio określa uprawnienia i obowiązki; Stosowanie i jego kontrola ma charakter niesporny wydanie aktu konkretyzującego normę prawa administracyjnego nie zależy od rozstrzygnięcia sporu między organem administracji publicznej a obywatelem, ale następuje z zasady jednostronnie (władczo), przez narzucenie woli podmiotu administrującego adresatowi sądownictwo administracyjne ma co do zasady za zadanie kontrolę zgodności z prawem podejmowanych działań, a nie rozstrzyganie sporów.

Normy prawa administracyjnego (oprócz ustrojowych wszystkie skierowane do organów i podmiotów administracyjnych, których treścią są możliwości ich działania skierowane na zewnątrz)Ustrojowe (strukturalno-organizacyjne) - za ich pomocą skonstruowany jest aparat administracyjny. Skierowane wyłącznie do podmiotów administracji publicznej ; Materialnoprawne (ustanawiające formalnoprawne podstawy działania administracji publicznej) - określają treść uprawnień lub obowiązków (gdy robią to pośrednio, adresatem danej normy jest również organ administracyjny);Procesowe - uzupełniają normy materialnoprawne w obszarach, w których konkretyzacja normy materialnoprawnej wymaga wydania aktu administracyjnego;

Podział na prawo zewnętrzne i wewnętrzne Zewnętrzne - reguluje stosunki między podmiotami administracji publicznej i podmiotami do niej nienależącymi;Wewnętrzne - reguluje stosunki wewnątrz administracji publicznej (odejście od teorii „internów administracyjnych" - głoszącej, że te stosunki są „wolne od prawa" - regulowane przez samą administrację).Zasady prawa - różne rozumienia

w rozumieniu teorii prawa (ujęcie normatywne) - normy prawne o podstawowym znaczeniu lub klauzule generalne „wyjęte przed nawias" lub też uogólnienia norm prawnych; stworzone przez doktrynę; wzorce zachowań - nieunormowane przez prawo, ale uznawane za wiążące; typy ukształtowania jakiejś instytucji prawnej; postulaty zawierające syntetyczne oceny i określające pożądany stan rzeczy (czasem utożsamiane z zasadami prawa - wątpliwe).

Rodzaje zasad prawa (i ich przykłady)konstytucyjne - zasada demokratycznego państwa prawnego; pozakonstytucyjne - zasada szybkości działania administracji; teoretyczne - zasada decentralizacji; normatywne - zasada legalności; opisowe - zasada zespolenia; dyrektywalne - zasada prawdy obiektywnej; materialne - zasada równości wobec prawa; procesowe - zasada dwuinstancyjności; ustrojowe - zasada zespolenia.

ZASADA DEMOKRATYCZNEGO PAŃSTWA PRAWNEGO- rodzi dla administracji publicznej obowiązek działania na podstawie i granicach prawa, a organy administracji publicznej muszą przestrzegać praw i wolności jednostek;

ZASADA RÓWNOŚCI WOBEC PRAWA- organy administracji publicznej powinny stanowiąc i stosując prawo jednakowo traktować adresatów swoich działań, a jakiekolwiek zróżnicowanie ich praw powinno mieć zawsze swoją podstawę ustawową i być uzasadnione;

ZASADA KOMPETENCYJNOŚCI - kompetencja do podejmowania konkretnej formy działania lub do załatwiania danej kategorii spraw administracyjnych może być przypisana tylko jednemu organowi administracji publicznej (organ właściwy) wykluczone przenoszenie lub pozbywanie się jej przez sam organ administracji publicznej - wszelkie zmiany w tym zakresie materią ustawową; obowiązek organów administracji publicznej przestrzegania swojej kompetencji z urzędu;

ZASADA ZESPOLENIA ADMINISTRACYJNEGO - przeciwstawiana resortowości, sprzyja decentralizacji, ze względu na dualistyczny model administracji nie jest do końca w Polsce przestrzegana zespolenie - jeden terenowy organ administracji publicznej skupia kompetencje administracyjne z różnych dziedzin administrowania, nie będąc wprost hierarchicznie powiązany z każdym z odrębnych organów centralnych; resortowość - każdy organ terenowy podlega osobno w pionie odpowiedniemu organowi centralnemu;

Zasady podstawowe - treść wykracza poza postępowanie administracyjne, łącząc się z zasadami ogólnymi, zasada praworządności i legalności; zasada prawdy obiektywnej (obiektywizm administracji); zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli (nawiązuje do zasady proporcjonalności); Zasady jednocześnie nakładające obowiązki na organy administracyjne i przyznające obywatelom szerokie uprawnienia procesowe, które mogą być wykorzystywane poza postępowaniem administracyjnym - nawiązują do zasad jawności administracyjnej i zaufania obywateli do państwa i prawa zasada pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa i oddziaływania organów państwa na świadomość i kulturę prawną obywateli; zasada obowiązku udzielania informacji faktycznej i prawnej; zasada przekonywania; Zasady dotyczące samego postępowania administracyjnego, mające wagę dla całego mechanizmu działania administracji publicznej i dla praw obywatelskich zasada czynnego udziału stron w postępowaniu; zasada ugodowego załatwiania spraw administracyjnych zasada szybkości i prostoty postępowania; zasada pisemności (nawiązująca do zasady efektywności); zasada dwuinstancyjności; zasada zaskarżalności decyzji do sądu administracyjnego (ustanawiająca gwarancję stabilności aktów administracyjnych i gwarancję prawa do sądu).

ZASADA POMOCNICZOŚCI- inaczej zasada subsydiarności. Jedna z najważniejszych zasad pracy socjalnej. Sprowadza się on do poglądu, że obowiązkiem społeczności jest wspomaganie jej części składowych w naturalnym rozwoju. Istotnym założeniem jest zakres tej pomocy: społeczność nie może ingerować w sprawy, z którymi poszczególne jednostki są w stanie poradzić sobie same, a jedynie tam, gdzie pomoc jest niezbędna.

ZASADA PROPORCJONALNOŚCI nakazuje organom państwowym użycie jedynie takich środków, które są niezbędne dla osiągnięcia konkretnego celu. Oznacza to, że organy państwowe mają osiągać cel, który służy społeczeństwu, jak najmniejszym jego oraz poszczególnych jednostek kosztem.

ZASADA PRAWA DO SĄDU art. 45 konstytucji.Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.

ZASADA LEX RETRO NON AGIT- nie wynika wprost z konstytucji ale jest pochodną demokratycznego państwa prawnego. przepisy ogólne prawa administracyjnego w art. 7 przewiduje” przepisy prawa. Które mają stosować organy administracji publicznej nie mogą mieć mocy wstecznej z wyjątkiem przypadku w których wynikają z nich wyłącznie uprawnienia. Zasada praw słusznie nabytych- jest pochodna zasad ochrony zaufania obywateli do państwa, bezpieczeństwa prawnego i pewności prawa do zasady praworządności. Z Art. 16 KPA wynika trwałość decyzji administracyjnych

ZASADA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU art. 5 konstytucji-Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Realizacja wymienionych w tym artykule zadań należy do wszystkich wladz publicznych.

ŹRÓDŁEM PRAWA jest akt normatywny, w którym zawarte są normy prawne. W każdym państwie istnieje więcej niż jeden rodzaj źródeł prawa, dlatego pojawia się problem ich hierarchizacji. System źródeł jest to całokształt źródeł w danym państwie w ich wzajemnym powiązaniu, ujmowanym z punktu widzenia tego, co jest im wspólne i co je różnicuje. Źródła poznania to organy publikacyjne, w których ogłaszane są akty normatywne przede wszystkim Dziennik Ustaw i Monitor Polski oraz wojewódzkie dzienniki urzędowe.Źródła prawa sensu stricto (źródła prawa w rozumieniu formalnym, zgodnie z którym są nimi akty stanowienia prawa) - źródła wskazane i wyodrębnione przez Konstytucję jako powszechnie obowiązujące (tzn. ustawodawca miał możliwość skierowania aktu do wszystkich, jednak konkretny krąg adresatów aktu zależy od celu, jaki ustawodawca chce osiągnąć).

ŹRÓDŁA PRAWA SENSU LARGO - akty prawa wewnętrznego, wymienione w Konstytucji w rozdziale „Źródła prawa" oraz różnorakie fakty prawotwórcze, dopełniające konstytucyjny katalog.

AKT NORMATYWNY - obejmuje źródła prawa SENSU STRICTO oraz wszystkie te akty, które zawierają w sobie normy określające uprawnienie lub obowiązek adresata nieokreślonego powszechnie, ale również niewskazanego indywidualnie. Grupa ta może być wyznaczona przez sam akt, jak i poprzez określenie sytuacji faktycznej, w jakiej ma się znaleźć osoba, mająca być adresatem aktu. Zamknięty system źródeł prawa - katalog źródeł prawa wskazany jest przez samo prawo (Konstytucję) i tylko zmiana tego prawa, dokonana zgodnie z regułami zawartymi w nim samym może doprowadzić do jego modyfikacji. Konstytucja nie wyróżnia jednak przepisów administracyjnych, będących normatywnymi aktami stosowania prawa, które są typowe i konieczne do bieżącego wykonywania zadań administracyjnych. Są one źródłami prawa w prawie administracyjnym, ale w znaczeniu konstytucyjnym są jedynie formami działania administracji.

Źródła prawa wewnętrznego (nie zaliczono do nich tzw. uchwał samoistnych, czyli aktów Prezesa Rady Ministrów i ministrów niebędących rozporządzeniami, wydawanymi jedynie na podstawie normy kompetencyjnej, bez upoważnienia ustawowego. Nie mają one zewnętrznej mocy obowiązującej) uchwały rady ministrów; zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów, które obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty.

Źródła prawa zewnętrznego Konstytucja; ustawy; ratyfikowane umowy międzynarodowe; rozporządzenia; akty prawa miejscowego.

KONSTYTUCJA Ustawa zasadnicza, zawierająca ogół norm regulujących ustrój danego państwa. Dla prawa administracyjnego istotne znaczenie mają przepisy zawarte w rozdziale „Rzeczpospolita” poświęcone podstawowym zasadom ustroju państwa, rozdział „Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela”, „Źródła prawa”, „Rada Ministrów i administracja rządowa”, „Samorząd terytorialny”. Najważniejsze zasady: trójpodział władz, Rzeczpospolita jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Ustrój terytorialny zapewnia decentralizację władzy publicznej Konstytucja określa kompetencje Prezydenta, Premiera, Rządu oraz ustala pozycję ministrów i innych członków rządu oraz wojewodów i samorządu terytorialnego.Nie określa jednostek zasadniczego podziału terytorialnego państwa. O przywróceniu trójstopniowego podziału terytorialnego państwa zadecydowała ustawa zwykła. Konstytucja przesądza natomiast o istnieniu samorządu terytorialnego na każdym szczeblu podziału teryt. w art.16

USTAWA Zajmuje po konstytucji kolejne miejsce w systemie źródeł prawa. Zwykła większość przy obecności połowy chyba że konstytucja przewiduje inaczej. Jedynym organem, który ma prawa uchwalania ustaw jest Sejm. Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje Prezydentowi, 15 posłom, Senatowi i Radzie Ministrów oraz grupie, co najmniej 100.000 obywateli. Projekt ustawy składany jest w formie pisemnej na ręce Marszałka Sejmu przez komisję sejm ową lub 15 posłów podpisujących projekt.. Do projektu dołącza się skutki finansowe, społeczne, gospodarcze i prawne ustawy oraz uzasadnienie, zawierające potrzebę i cel wydania ustawy itd. Czasem tez oświadczenie zgodności ustawy z prawem UE gdy projekt wnosi prezydent, senat, RM lub komisja sejmowa. Marszałek zarządza doręczenie projektu posłom, Prezydentowi, Marszałkowi Senatu i Premierowi. Uchwalona przez sejm i senat ustawa przedstawiona zostaje Prezydentowi., który może ustawę popisać w ciągu 21 dni i zarządzić jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw, lub wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego lub skorzystać z prawa weta. Jeżeli Trybunał uzna ustawę za zgodna z Konstytucją to Prezydent nie może odmówić jej podpisania. Jeżeli tylko niektóre przepisy ustawy są niezgodne z konst. i są nierozerwalnie związane z całą ustawą prezydent odmawia jej podpisania. Jeśli nie są nierozerwalnie związane może podpisać ustawę z pominięciem tych przepisów lub zwraca ustawę sejmowi w celu usunięcia niezgodności. Sejm może odrzucić weto prezydenckie większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy..

UMOWA MIĘDZYNARODOWA Konstytucja zalicza ratyfikowane umowy międzynarodowe do źródeł prawa powszechnie obowiązującego. Ratyfikowana i ogłoszona w Dzienniku Ustaw umowa jest częścią prawa krajowego i jest bezpośrednio stosowana. Ratyfikacji umów dokonuje Prezydent, niektóre umowy wymagają zgody wyrażonej w ustawie. Umowa ratyfikowana za zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą. Umowy międzynarodowe możemy podzielić na te , które podlegają ratyfikacji (ogłaszane w Dzienniku Ustaw) oraz na te, które ratyfikacji nie podlegają (ogłaszane w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”) i są zatwierdzane przez Radę Ministrów.Umowa międzynarodowa, której ratyfikacja wymaga szczególnego trybu - przekazanie organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencji organów władzy państwowej. Tryb wybiera sejm. Może to być referendum lub przez parlament (sejm - 2/3 w obecności polowy i senat - 2/3 w obecności połowy)

ROZPORZĄDZENIA Rozporządzenie jest źródłem prawa będącym formą działania administracji. Rozporządzenie jest aktem normatywnym wydawanym na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie przez organy władzy wykonawczej. Zajmują pozycję niższą niż ustawa, ale zawierają także normy prawne powszechnie obowiązujące. Upoważnienie do wydawania rozporządzeń ma na celu odciążenie władzy ustawodawczej. Rozporządzenie nie ma zastępować ustawy, ale odciążać ją od szczegółów, uregulowań zmiennych w czasie. Rozporządzenie stanowi prawo powszechnie obowiązujące, natomiast uchwała (wydaje rząd) i zarządzenie (organy monokratyczne) prawo wewnętrzne - adresowane do podległych organów innych podmiotów administracji. Rozporządzenie może być wydawane przez kilka podmiotów w porozumieniu.Rozporządzenia podlegają ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.

AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO Akty prawa miejscowego są to akty zawierające przepisy prawne powszechnie obowiązujące na oznaczonej części terytorium państwa, a nie na całym obszarze, wydawane przez organy samorządu terytorialnego lub terenowe organy administracji rządowej. Do aktów prawa miejscowego nie są zaliczane przepisy prawne wydawane przez centralne organy państwowe, które obowiązują tylko na określonej części terytorium i przepisy wewnętrzne organów teren.Cechy: możliwość normowania zachowania wszystkich kategorii adresatów (obywateli, organów państwowych, osób prawnych, organizacji społecznych)lokalny zasięg obowiązywania niezbędność upoważnienia ustawowego, obowiązek zgodnego z prawem ogłoszenia rozporządzenia z mocą ustawy Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy w zakresie i w granicach określonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu. mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa.

UCHWAŁY RADY MINISTRÓW Akty samoistne; wydawane na podstawie ustawy (także normy konstytucyjnej);nie mogą regulować uprawnień, ani obowiązków podmiotów zewnętrznych, skierowane tylko do podmiotów wewnętrznych, w związku z czym nie mogą być powoływane jako podstawa prawna decyzji (podobnie jak nie mogą nią być akty wydane na podstawie uchwał samoistnych, ani inne akty wewnętrzne).

ZARZĄDZENIA Wydawane przez Prezydenta, Prezesa Rady Ministrów i ministrów (organy monokratyczne), na podstawie ustawy mają charakter wewnętrzny czyli obowiązują tylko jednostki podległe organowi wydającemu akty. Zarządzenia Prezydenta nie wymagają kontrasygnaty premiera. Zarządzenia mogą mieć charakter normatywny lub indywidualny gdy dotyczą indywidualnie wskazanego adresata.

MATERIA USTAWOWA- jej granice w negatywny sposób wyznaczają obszar wydawania aktów przez organy administracji publicznej. W prawie administracyjnym należy do niej ustalanie obowiązków obywateli i ich sytuacji wobec państwa;regulowanie organizacji aparatu państwowego i kompetencji administracji publicznej;określanie trybu przekazywania i sposobu wykonywania zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego (nie wymienione wprost w Konstytucji).

UPOWAŻNIENIE DO WYDAWANIA ROZPORZĄDZEŃ Upoważnienie musi być szczegółowe, zawarte w ustawie, a rozporządzenie ma służyć wyłącznie wykonaniu ustawy i nie może przekraczać jej granic. Nie ma więc możliwości wydania generalnego upoważnienia do wydawania rozporządzeń. szczegółowość podmiotowa - upoważnienie musi określać organ właściwy do wydania rozporządzenia pełną jego nazwą( Konstytucja zawiera zakaz subdelegacji) szczegółowość przedmiotowa - upoważnienie musi określać w sposób precyzyjny zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu - kierunki wyznaczające treść, eliminujące pewne rozwiązania, dotyczą materialnego a nie merytorycznego kształtu regulacji Upoważnienie może mieć charakter obligatoryjny, gdy podmiot jest zobowiązany do wydania rozporządzenia, gdy bez rozporządzenia niemożliwe byłoby wykonanie ustawy lub fakultatywny gdy przepis zapewnia swobodę korzystania z upoważnienia. Rozporządzenie może być wydawane przez kilka podmiotów współuczestniczących w jego wydaniu (wspólne wydanie, w porozumieniu, za uprzednią zgodą, zainicjowanie wydania). Musi być wskazany organ upoważniony do współuczestnictwa. Może być wydane tylko, gdy ustawa upoważnia do regulacji danej materii w drodze rozporządzenia. Akty prawa miejscowego (terenowego, lokalnego) - znaczenie dla prawa administracyjnego Wydają je organy administracji publicznej (organy samorządu terytorialnego i terenowe organy administracji rządowej); Powodują decentralizację procesu prawotwórczego; Wiążą część regulacji prawnej z warunkami i potrzebami lokalnymi, co jest zgodne z zasadą pomocniczości; Pozwalają administracji na bieżące reagowanie na różnorakie zdarzenia losowe, wymagające szybkiej i sprawnej interwencji państwa.

Rodzaje aktów prawa miejscowego: akty zawierające statuty (największe znaczenie mają statuty jednostek zasadniczego podziału terytorialnego, których mieszkańcy tworzą wspólnoty samorządowe - województwo - wspólnota regionalna, powiat - lokalna wspólnota samorządowa, gmina - wspólnota samorządowa)akty zawierające przepisy wykonawcze przepisy porządkowe, wydawane na podstawie upoważnień generalnych,

Kategorie aktów prawa miejscowego - kryterium rodzaju upoważnienia ustawowego Akty wydawane na podstawie ogólnego upoważnienia ustawowego (inaczej akty „samoistne" lub samodzielne prawodawstwo miejscowe wydawane w ramach ustaw); Akty wydawane na podstawie szczegółowego upoważnienia ustawowego (inaczej akty „wykonawcze");Akty wydawane na podstawie specjalnego upoważnienia ustawowego (inaczej akty „porządkowe").Na podstawie upoważnienia generalnego zawartego w ustawie o samorządzie gminnym (choć sama regulacja zbudowana jest na zasadzie wyjątku) - przepisy porządkowe, przewidziane do realizacji funkcji administracji publicznej polegającej na bieżącym i doraźnym zapobieganiu negatywnym sytuacjom. Mogą być wydane tylko wtedy, gdy dana materia nie jest już uregulowana w innym akcie powszechnie obowiązującym i gdy są niezbędne do ochrony życia lub zdrowia oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego

OGŁASZANIE AKTÓW NORMATYWNYCH Zasady Ogłaszanie aktów jest obowiązkowe,Akty ogłasza się niezwłocznie,Przepisy wchodzą w życie po 14 dniach od ogłoszenia, chyba, że akt stanowi inaczejPrzepisy porządkowe wchodzą w Zycie po upływie 3 dni lub wcześniejPrzy obliczaniu terminu wejścia w życie nie bierze się pod uwagę dnia ogłoszenia.Akt wykonawczy może być ogłoszony w okresie od dnia ogłoszenia ustawy do jej wejścia w życie

ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw: Konstytucja,Ustawy,Rozporządzenia z mocą ustawy wydawane przez Prezydenta,Rozporządzenia wydane przez Prezydenta, Radę Ministrów, Premiera,, ministrów, Krajową Radę Radiofonii i Telewizji,Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów ogłoszonych w Dzienniku,Uchwały Rady Ministrów uchylające rozporządzenia ministra,I inne dot. np. wyborów do sejmu senatu, prezydenta, referendum, stanu wojny, zawarcia pokoju, stanów nadzwyczajnych itd.
W Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”Zarządzenia Prezydenta wydane na podstawie ustawy,Uchwały Rady Ministrów i zarządzenia PremieraOrzeczenia Trybunału Konstyt. dotyczących aktów ogłoszonych w Monitorze.Uchwały Zgromadzenia Narodowego, Sejmu, Senatu,Postanowienia Trybunału Konstyt. o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu Prezydenta oraz w sprawie sporów kompetencyjnych między centralnymi organami
W Dzienniku Urzędowym RP Monitor Polski B:Sprawozdania finansowe,Ogłoszenia i obwieszczenia przedsiębiorców,Informacje, komunikaty, ogłoszenia organów, instytucji, osób

W Dziennikach Urzędowych ministrów:Akty organu wydającego dziennik i nadzorowanych przez niego urzędów centralnych,Uchwały Rady uchylające zarządzenia ministra,Orzeczenia Trybunału dotyczące tych aktów.

Wojewódzkim dzienniku urzędowym:Akty prawa miejscowego,Statuty gminy, powiatu, województwa,Akty Premiera uchylające akty prawa miejscowego,Wyroki sądu administracyjnego uwzględniające skargi na akty prawa miejscowegoPorozumienia w sprawie wykonywania zadań między jednostkami samorządu terytorialnego a organami administracji rządowejUchwały budżetowe województwa oraz sprawozdania z wykonania budżetuObwieszczenia o wygaśnięciu mandatu wójta, rozwiązaniu sejmiku województwa, rady powiatu, rady gminy
NORMY TECHNICZNE Nadanie pewnym wskazaniom technicznym charakteru norm prawnych chroni przed dowolnością, która mogłaby prowadzić do niekorzystnych zjawisk. Normy te maja szczególne znaczenie dla ochrony środowiska, a także dla ochrony człowieka przed uciążliwościami takimi jak hałas, promieniowanie. Polskie Normy określają wymagania, metody badań, w zakresie bezpieczeństwa pracy, ochrony zdrowia, życia, mienia, środowiska, podstawowych cech jakościowych, głównych parametrów, projektowania obiektów budowlanych, dokumentacji technicznej. Polskie Normy są podstawą oceny wyrobów krajowych i importowanych. Normy te ustanawia Polski Komitet Normalizacyjny podległy premierowi.

ZWYCZAJ i znaczenie orzecznictwa dla administracji publicznej Prawo zwyczajowe powstało przez jednakowe i długotrwałe stosowanie oraz przekonanie, że to stosowanie jest prawnie nakazane. Nie jest zaliczane do źródeł prawa. Zwyczaj - przepis prawa może czasami odwoływać się do zwyczajów, w tej sytuacji mają one znaczenie prawne. Orzeczenia sądowe i organów administracji nie są źródłami prawa. Mają jednak znaczenie dla wykładni przepisów prawa i stosowania tych przepisów w praktyce. Orzeczenia NSA dotyczą konkretnych spraw i nie są wiążące dla spraw podobnych.

STOSUNEK ADMINISTRACYJNOPRAWNY Stosunek między państwem i działającymi w jego imieniu podmiotami administracji publicznej, a obywatelami i innymi podmiotami oparty na normach prawa administracyjnego. Stosunek ten różni się od stosunku cywilnoprawnego tym, iż administracja działa władczo i może jednostronnie zadecydować o treści danego stosunku. Mamy do czynienia z nierównorzędnością podmiotów. Organ ma prawo orzekania, przesądzania w sprawie, która dotyczy jego samego.

ELEMENTY STOSUNKU ADMINISTRACYJNOPRAWNEGO: Przedmiot - leży zawsze w sferze prawem określonych zadań administracji publicznej Podmiot - podmiotem stosunku jest zawsze organ administracji upoważniony do żądania określonego zachowania bądź świadczenia i osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna, do której skierowany jest nakaz lub zakaz albo który rząda określonego zachowania się od organu administracji. Treść - uprawnienia i obowiązki polegające na działaniu, znoszeniu lub zaniechaniu. Przesądzają o nich przepisy prawa materialnego. Nie może być tu dowolności. Mają charakter osobisty i nie mogą być przenoszone na inne osoby, wygasają z chwilą śmierci. Ważnym wyjątkiem podatki i roszczenie odszkodowawcze wobec państwa.Powstaje w wyniku konkretyzacji uprawnień i Obowiązków w drodze aktu administracyjnego. Aktem administracyjnym jest władcze działanie prawne organu administracji skierowane na wywołanie konkretnych, indywidualnie oznaczonych skutków prawnych.

NAWIĄZANIE STOSUNKU ADMINISTRACYJNO PRAWNEGO: Stosunki te mogą powstać na podstawie ustawowej jednak często sama ustawa nie wystarcza konieczna jest konkretyzacja w drodze aktu administracyjnego bądź przez zawarcie umowy. Sposoby nawiązania ST.AD..:Sama ustawa np. sfera podatkowa, Akt administracyjny np. przyznanie świadczeń pomocy społecznej, Umowa administracyjna np. w Niemczech, u nas pochodną ugoda administracyjna, Działanie faktyczne np. dopuszczenie do korzyst. z gminnego urządzenia publ. Przykład: na mocy ustawy o systemie oświaty obowiązek szkolny rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko ukończyło lat 7, ale na podstawie aktu administracyjnego termin ten może zostać przesunięty.W naszym systemie nie przewiduje się umowy administracyjnej zamiast wydania aktu administracyjnego. Strony o spornych interesach mogą jednak zawrzeć ugodę administracyjną.

SYTUACJA ADMINISTRACYJNOPRAWNA- prawna „każda sytuacja społeczna określonego podmiotu, której elementy składowe zostały ukształtowane prawnie, w sposób bezpośredni lub pośredni, ze względu na konkretne zdarzenie faktyczne". W prawie administracyjnym jest to konstrukcja szersza od sytuacji administracyjnoprawnej, pozwalająca na ogarnięcie wszystkich więzów, które wiążą jednostkę z administracją. Elementy podmiot (podmioty); jego (ich) zachowanie się (lub jego typ); system norm prawnych; Kwalifikacja zachowań się tych podmiotów w określonych okolicznościach ze względu na ten system norm.

INTERES W PRAWIE ADMINISTRACYJNYM

Interes publiczny - nie można skonstruować obiektywnej definicji interesu publicznego (pojęcie to należy do kategorii klauzul generalnych). W każdym ustroju państwa i w każdym systemie prawnym istnieje tylko jeden interes publiczny - niepotrzebne jest wobec tego jego definiowanie, szczególnie ustawowe rozróżnianie interesów publicznych w różnych dziedzinach prawa administracyjnego. Pojęcie interesu publicznego uzupełniają i określają natomiast pojęcia pokrewne (cel publiczny, ciężary publiczne, miejsce publiczne, rzeczy publiczne, użyteczność publiczna, dobro publiczne, działalność pożytku publicznego, inwestycje celu publicznego, zadania publiczne, łączność publiczna itd.).

Interes publiczny a interes indywidualny (podwójne znaczenie interesu publicznego dla relacji administracja publiczna - obywatel)

• interes publiczny a dobro wspólne - zainteresowanie podmiotu wynika z chęci uzyskania korzyści dla dobra wspólnego, ale może też być umotywowane uzyskaniem pośrednich korzyści „dla siebie" - w ten sposób interes publiczny (z definicji niezindywidualizowany) może pośrednio wyznaczać relacje między jednostką a administracją publiczną;

• interes publiczny a interes indywidualny - nie jest sumą interesów indywidualnych, ale jest wyprowadzany z wartości związanych z interesami indywidualnymi;

• art. 7 k.p.a. - organy administracji publicznej mają w swojej działalności mieć na względzie interes publiczny i (słuszny) interes indywidualny (według Sądu Najwyższego w każdym przypadku organ administracji państwowej ma obowiązek nie tylko wskazać, o jaki interes publiczny chodzi, ale również udowodnić, że jest on na tyle ważny i znaczący, że bezwzględnie wymaga ograniczenia uprawnień indywidualnych obywateli);

• interes grupowy - odmiana interesu indywidualnego;

• interes lokalny (regionalny) - odmiana interesu publicznego (zawężony do określonego terytorium), nie może mu być przeciwstawiana (interesowi publicznemu w rozumieniu ogólnopaństwowym).

Prawna ochrona interesu (jakiegokolwiek) - przyznanie sformalizowanych środków, za pomocą których można ubiegać się o ocenę i urzędowe ustalenie skutków danego interesu w konkretnej sytuacji, prowadzące do jego zrealizowania.

PUBLICZNE PRAWA PODMIOTOWE podstawowe jest to znaczenie, w którym prawo podmiotowe odnosi się do zespołu funkcjonalnie powiązanych wolności, uprawnień i kompetencji jakiegoś podmiotu - Z. Ziembiński (można spotkać to pojęcie także jako określenie poszczególnych wolności, uprawnień i kompetencji); powiązania normatywne oparte na czynniku woli zbiorowej, zdeterminowanej przez obiektywną sytuację danej zbiorowości, ukierunkowanej przez jej obiektywne interesy i formułowanej przez najbardziej świadomą część tej zbiorowości - Kazimierz Opałek; prawem podmiotowym jest przyznana przez przepisy prawne i wynikająca ze stosunku prawnego sfera możności postępowania osoby fizycznej lub prawnej w określony sposób, umożliwiająca ochronę interesów uprawnionego tylko w granicach zakreślonych przez przepisy prawne - Aleksander Wolter.

Publiczne prawa podmiotowe (należą wyłącznie do podmiotów stojących poza administracją publiczną, w tym także w stosunkach między państwem a jednostkami samorządu terytorialnego. Pełnią inną rolę w prawie administracyjnym, niż to samo pojęcie używane w prawie cywilnym) - sytuacja, w której od zachowania konkretnej osoby zależy, czy dla władzy powstanie obowiązek oparty na prawie (podmiot posiadający publiczne prawo podmiotowe ma prawo do samodzielnego wyznaczania obowiązków administracji publicznej w określonym zakresie); korzyści, które należą się określonej jednostce i mogą być przez nią skutecznie realizowane, co jest poręczone przez porządek prawny; publiczne prawo podmiotowe a interes prawny - jest to interes prawny wzmocniony o kategorię roszczenia; publiczne prawo podmiotowe a norma prawa przedmiotowego - publiczne prawo podmiotowe jest wynikiem interpretacji takiej normy; publiczne prawo podmiotowe jako wynikające z przyrodzonych praw człowieka;

Cechy publicznych praw podmiotowych Mają łagodzić nierównorzędność podmiotów stosunku administracyjnoprawnego; Pozwalają na realizowanie interesu publicznego także obywatelom; Są korelatem obowiązku (kompetencji) organu administracji publicznej - istnienie prawa podmiotowego determinuje jego zachowanie; Charakter osobisty, w zasadzie nie podlegają sukcesji i nie można się powoływać na publiczne prawa podmiotowe osoby trzeciej; Niezbywalne. Nie ma obowiązku ich realizacji (charakter obiektywny, ale w fazie realizacji subiektywny). Charakter potencjalny (dopóki nie są wykonywane); Aktualne - związane z obowiązującą normą prawną; Oparte na normie prawnej należącej do prawa administracyjnego, która można wyodrębnić i do końca ustalić. Nie mogą wynikać z innych interesów prawnych, ani innych skonkretyzowanych uprawnień lub obowiązków (nie są pochodne).

FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ Wszystkie sposoby działania administracji publicznej (w odróżnienie od sądownictwa, które działa za pomocą metod ujednoliconych formalnie, administracja działa na bardzo wiele sposobów). Należy odróżnić od form metody działania administracji - są to głównie sposoby osiągania celów przez administrację publiczną.

Formy w prawie administracyjnym - „określony przepisem prawa typ konkretnej czynności organu administracyjnego" (używane czasem pojęcie „prawnych forma działania administracji" oznacza jedynie, że działania administracji powinny być oparte na podstawie prawnej i nie istnieją działania nie mieszczące się w regulacja prawnych. Nie wiąże się z podziałem na prawne i faktyczne formy działania administracji). Działania organów administracji muszą być oparte na prawie. Prawo kontroluje środki działania i sposób postępowania podmiotów administracji.

Podział form działania na:

1Czynności prawne (uzewnętrzenie woli organu w celu wywołania określonych skutków prawnych). Rozróżniamy dwie grupy czynności prawnych: gdy administracja działa władczo to wtedy mamy do czynienia z czynnościami administracyjnoprawnymi ( czynności te mogą być egzekwowane w drodze egzekucji administracyjnej bez potrzeby występowania do sądu) gdy administracja nie działa władczo, lecz posługuje się czynnościami prawa cywilnego, regulowanymi przez prawo cywilne. (dla wyegzekwowania przymusu wymagają orzeczenia sądu)

2Inne działania administracji (w przypadku innych działań skutek następuje tylko czasem, nie jest on bezpośrednim celem działania). Zaliczamy do nich: Działania społeczno-organizatorskie, (organizowania akcji społecznych, społeczne formy działania nie poparte przymusem państwowym) Działania faktyczne/ czynności materialno-techniczne (prowadzenie rejestrów, ewidencji, kartotek, działania w urzędach) Zwykłe poświadczenia (nie tworzą, nie zmieniają ani nie znoszą stosunków prawnych, ich znaczenie polega na tym, że służy im szczególna moc dowodowa. Stwierdzają one tylko określony stan faktyczny.Niektóre poświadczenia mogą być także aktami administracyjnymi np. dyplom ukończenia studiów wyższych.

AKT ADMINISTRACYJNY jest władcze działanie prawne organu administracji skierowane na wywołanie konkretnych, indywidualnie oznaczonych skutków prawnych. musi pochodzić od organu uprawnionego do wydawania takich aktów, musi mieć podstawę prawną oraz musi spełniać warunki przewidziane przez prawo, co do formy, wydania itd. Skutek aktu powoduje, ze akt ten tworzy, zmienia lub znosi prawa i obowiązki. Prawo administracyjne reguluje akty adm. Jako działania jednostronne i władcze, a więc takie, które posiadają wobec adresata moc obowiązującą i których wykonania zapewnie szereg środków, którymi administracja dysponuje. Jest szczególną formą czynności prawnych organów admin. regulowaną przez przepisy prawa admin.

PODZIAŁ AKTÓW ADMINISTRACYJNYCH

Akty deklaratoryjne i konstytutywne ze względu na kryterium zdeterminowania aktu przez podstawę prawną. Deklaratoryjny, stwierdza ze pewien stosunek zaistniał. Akt taki podciąga dany stan faktyczny pod normy prawne w sposób wiążący. Ustala, że w danej sytuacji wynikają z mocy prawa dla adresata określone obowiązki lub uprawnienia. Akt ten działa ex tunc, czyli z mocą wsteczną. Akt ten stwierdza, że zaszły wszystkie przesłanki warunkujące nabycie prawa, dopiero od chwili wydania takiego aktu można skutecznie powoływać się na swoje prawo. Konstytutywny, ma charakter twórczy, tworzy, zmienia lub znosi stosunek prawny, skutek następuje nie z mocy prawa, ale z mocy aktu, stąd działa ex nunc - stosunek prawny powstaje z chwilą wydania aktu.

2. Akty formalne i nieformalne: Niektóre akty administracyjne są bardzo sformalizowane np. decyzje administracyjne, które pod względem formy nie wykazują istotnych różnic w porównaniu z wyrokiem sądowym. Niektóre wymagają tylko minimum formy.

3. Akty zewnętrzne i wewnętrzne - patrz wyżej

4. Akty pozytywne i negatywne - aktami pozytywnymi są akty, które w całości uwzględniają żądanie adresata, zaś akty negatywne uważa się za akty nieuwzględniające choćby w części żądania strony i nakładające na stronę obowiązek prawny. Wymagają formy pisemnej z uzasadnieniem. Milczenie organu może oznaczać czasami akt pozytywny. Brak wymogu faktycznego i prawnego uzasadniania aktu pozytywnego.

5. Jednostronne i dwustronne - jednostronne wydawane są niezależnie od woli adresata aktu, a dwustronne za zgodą adresata np. akt mianowania urzędnika.

6. Nakazujące, kształtujące, ustalające - podział przyjęty jest w doktrynie niemieckiej, oparty na treści rozstrzygnięcia. Akty nakazujące, zawierają nakazy i zakazy, zobowiązują do określonego zachowania. Akty kształtujące prawo ustanawiają, zmieniają lub znoszą konkretny stosunek prawny. Akty ustalające, ustalają prawo np. akt stwierdzający obywatelstwo. Jest odpowiednikiem aktu deklaratoryjnego. Ustala sytuacje w sposób wiążący i przez to ma charakter regulujący.

7. akty administracyjne wywołujące skutki prawne w sferze prawa cywilnego bezpośrednio - np. decyzja administracyjna o wywłaszczeniu nieruchomości

UZNANIE ADMINISTRACYJNE Uznanie administracyjne (pojęcie-narzędzie) - przyznanie organom administracji publicznej możności dokonania wyboru spośród dwóch lub więcej dopuszczanych przez ustawę, a równowartościowych prawnie rozwiązań wybór ten nie jest do końca dowolny (ograniczony przez ustawodawcę w samej normie wprowadzającej uznanie); odnosi się do aktów swobodnych - organ administracyjny ma w ich przypadku „luz decyzyjny", który pozwala mu na wybór konsekwencji prawnych aktu, który podejmie; chronologicznie wybór ten (nazywany właśnie uznaniem administracyjnym) następuje po subsumcji, czyli na końcu procesu decyzyjnego (przed podjęciem rozstrzygnięcia); nie należy mylić uznania administracyjnego ze swobodną oceną dowodów i swobodą wykładni.

OBOWIĄZYWANIE AKTU W CZASIE Obowiązywanie prawidłowego aktu administracyjnego w czasie - wygaśnięcie aktu administracyjnego (obowiązuje on aż do istotnej modyfikacji któregoś z elementów decydujących o identyczności skonkretyzowanego tym aktem stosunku prawnego) Jednorazowy akt zostaje wykonany; Adresat aktu przestał istnieć, a prawo nie przewiduje w danej sytuacji sukcesji; Przedmiot aktu przestał istnieć; Upłynął termin, na jaki akt został wydany; Spełnił się warunek rozwiązujący; Zmienił się stan prawny, a nowe prawo przewiduje wygaśnięcie aktów wydanych na podstawie prawa dotychczasowego; Zmienił się stan faktyczny;

UCHYLENIE aktu administracyjnego - dwa podziały na podstawie kryterium trwałości

1 kryterium możliwości zaskarżenia aktu za pomocą zwykłego środka prawnego (odwołania) akty nieostateczne - otwarta możliwość wniesienia odwołania, zgodnie z zasadą dwuinstancyjności (art. 15 k.p.a.). Nie posiadają przymiotu trwałości (w sensie procesowym, w sensie materialnym akty nieostateczne i ostateczne wiążą jednakowo) i nie podlegają wykonaniu (przed upływem terminu do wniesienia odwołania, a wniesienie odwołania wstrzymuje jej wykonanie, wyjątki w art. 130 k.p.a.); akty ostateczne - brak możliwości odwołania. Mają przymiot trwałości (zasadniczo są niewzruszalne). Akt jest ostateczny, gdy zachodzi jedna z sytuacji wyjątek od zasady dwuinstancyjności (brak zwyczajnego środka prawnego); bezskuteczne upłynięcie terminu do wniesienia odwołania; akt wydany został w drugiej instancji, to znaczy na skutek wniesienia środka prawnego (odwołania);

2 kryterium możliwości zaskarżenia aktu do sądu administracyjnego akty nieprawomocne - istnieje możliwość zaskarżenia do sądu administracyjnego; akty prawomocne - gdy zachodzi jedna z sytuacji; brak możliwości zaskarżenia (prawomocność formalna); bezskuteczne upłynięcie terminu do wniesienia skargi (prawomocność formalna); skarga została oddalona przez sąd, a wyrok ten jest prawomocny (prawomocność materialna - akt oceniony przez sąd. Akt taki jest niezaskarżalny, ale także niewzruszalny w zakresie, w jakim to jest możliwe przed sądem administracyjnym).

WADLIWOŚĆ AKTU Ustawodawca rozróżnia wadliwość nieistotną i wadliwość istotną. Wadliwość istotna może powodować uchylenie lub zmianę aktu. Przyjmuje się rozwiązania zgodnie z teorią gradacji wad - wyróżnia się wady nieistotne aktu, oraz te które powodują wzruszalność aktu (jego uchylenie lub zmianę) i istotne, które powodują nieważność aktu. Akt dotknięty wadą nieistotną wiąże adresata, jest ważny. Można do konać jego sprostowania, usunięcia omyłki lub uzupełnienia. W naszym porządku prawnym wzruszalność dotyczy tylko aktów ostatecznych. Dokonuje organ nadzorczy z urzędu lub na wniosek adresata. Akt dotknięty szczególnie ciężkimi wadami w istocie nie jest aktem administracyjnym, nie ma mocy wiążącej, zachodzi bezwzględna nieważność aktu. Deklaracja stwierdzająca nieważność aktu ma moc wsteczna ex tunc. Katalog przyczyn powodujących bezwzględną nieważność jest trudny do ustalenia. KPA zakłada 7 przyczyn nieważności. Problem kto ma oceniać i według czego czy akt jest ważny. Doktryna przyjmuje domniemanie ważności aktu!!! Akt jest ważny dopóki nie zostanie uchylony.

DWUSTRONNE DZIAŁANIA Umowa cywilnoprawna nie stanowi działania administracyjnoprawnego; organy administracji publicznej reprezentują państwo jako podmioty prawa cywilnego; organy administracji publicznej występują w takich umowach jako podmiot praw majątkowych (kompetencja dysponowania mieniem państwowym i samorządowym); często powiązane z aktami administracyjnymi - dwie możliwości ich wydanie może być uzależnione od wcześniejszej umowy lub jej braku; akt administracyjny może wyznaczać pole do zawarcia umowy; stosowana także przy prowadzeniu działalności gospodarczej przez organy administracji publicznej

UMOWA ADMINISTRACYJNA działanie dwustronne lub wielostronne podejmowane przez podmiot (podmioty) należące do administracji publicznej i podmiot (podmioty) zewnętrzne. Zalicza się do tej kategorii niekiedy porozumienia i ugody. Nie jest przedmiotem polskiej regulacji prawnej.

POROZUMIENIE ADMINISTARCYJNE (w znaczeniu samodzielnej czynności prawnej - formy działania) - cechy: forma współdziałania podmiotów administracji publicznej (dwustronna lub wielostronna); prawnie skuteczne tylko w granicach kompetencji podmiotów administracji publicznej; charakter wewnętrzny; równorzędność podmiotów; tryb, forma i moc wiążąca - brak konkretnych uregulowań; wykluczona kontrola porozumień przez sąd administracyjny.

UGODA ADMINISTARCYJNA- dwa znaczenia W prawie niemieckim - tożsama z umową administracyjną, a jednym z jej typów jest właśnie ugoda (Vergleichvertrag). Polega na zrzeczeniu się w drodze obustronnych ustępstw niepewności dotyczącej rzeczywistego stanu faktycznego lub prawnego; W prawie polskim - układ pomiędzy stronami postępowania administracyjnego, zastępujący decyzję administracyjną działanie podejmowane przez dwa podmioty zewnętrzne; przypomina ugodę w postępowaniu sądowym, ale podlega zatwierdzeniu przez organ prowadzący postępowanie.

Przesłanki zawarcia ugody tylko podczas postępowania administracyjnego; jest alternatywą dla aktu administracyjnego; zawierana między stronami; można ją zawrzeć, gdy „przemawia za tym charakter sprawy"; możliwa tylko wtedy, gdy nie sprzeciwia się jej przepis prawa;

PRZYRZECZENIE ADMINISTRACYJNE (szczególna forma przyrzeczenia publicznego - art. 919 k.c.) - oświadczenie organu administracji publicznej, w którym zobowiązuje się on do konkretnego zachowania w przyszłości, a od adresata wymaga się pewnych działań lub spełniania przez niego pewnych warunków (charakter dwustronny, ale niepełny). Nie jest uregulowana w polskim prawie administracyjnym, ale występuje w formie odmian aktów administracyjnych (chociaż mogą także nie mieć rangi formalnej, a polegać tylko na samym zobowiązaniu się organu administracji publicznej do dokonania pewnej czynności). Przykłady

• promesa (forma aktu administracyjnego) - uzależnienie udzielenia koncesji na prowadzenie działalności gospodarczej od spełnienia warunków wykonywania tej działalności, wydawana na pewien okres, podczas którego nie można odmówić udzielenia koncesji na działalność określoną w promesie zwykła - gdy podmiot spełnia już wszystkie warunki ustawowe; warunkowa - wydawana pod innym warunkiem (promesa sama jest pewnym rodzajem warunku) spełniania przez wnioskodawcę wymagań ustawowych;

• 2przyrzeczenie wydania wizy wjazdowej w celu repatriacji osobie, nie posiadającej zapewnionego w Rzeczypospolitej Polskiej lokalu i utrzymania, ale spełniającej pozostałe wymagania ustawowe.

DZIAŁANIA FAKTYCZNE

Działania społeczno-organizatorskie - odpowiednik działania organizacji społecznych, administracja publiczna nie może korzystać z przymusu państwowego.

Działania materialno-techniczne - działania będące instrumentami potrzebnymi do przygotowania działań prawnych, ale nie wywołujące same bezpośrednich skutków prawnych. Część z nich może jednak wywoływać pośrednio skutki prawne (drogą faktów lub zdarzeń), na przykład: środki egzekucyjne (np. odebranie rzeczy); działania związane z ruchem drogowym (np. blokada kół, badanie trzeźwości kierowców); wszędzie tam, gdzie pojawia się element przymusu bezpośredniego (np. szczepienia obowiązkowe, ewakuacja, rozproszenie nielegalnego zgromadzenia); różnego rodzaju akty rejestracji (przez fakt rejestracji mogą zostać osiągnięte skutki prawne); doręczenie zawiadomienia.

BEZCZYNNOŚĆ ADMINISTARCJI

Istota bezczynności i milczenia - gdy organ administracji nie działa w sytuacji, gdy stan faktyczny w połączeniu z normą prawną tego od niego wymaga (organ nie czyni pożytku z przyznanej mu kompetencji, czyli nie realizuje nałożonego na niego obowiązku), mamy do czynienia z bezczynnością - gdy organ nie czyni tego bez upoważnienia ustawowego; milczeniem - gdy ustawa w określonych sytuacjach przewiduje bierne zachowanie się organu.

Definicja bezczynności administracji sytuacja, gdy organ nie załatwia konkretnej sprawy i nie realizuje swojej kompetencji w konkretnym stanie faktycznym, wymagającym użycia tej kompetencji (nie można odnieść bezczynności do administracji jako całości, ani nawet konkretnego organu, odnoszącej się do całej kompetencji); czynnik czasu - prawne ustalenie granic czasowych wyznacza określenie stanu bezczynności (do tego momentu nie można organowi nic zarzucić).

Bezczynność w postępowaniu administracyjnym (tylko w postępowaniu jurysdykcyjnym - prowadzącym do wydania decyzji administracyjnej) maksymalny termin załatwienia sprawy - miesiąc lub dwa miesiące (po ich upływie - stan bezczynności); sankcje za niedotrzymanie terminów - odpowiedzialność porządkowa, dyscyplinarna lub inna urzędnika; zasada sygnalizacji - obowiązek zawiadomienia strony o niezałatwieniu sprawy w terminie, z podaniem przyczyny o określeniem nowego terminu; możliwość strony do wniesienia zażalenia na bezczynność do organu wyższego stopnia (później możliwość wniesienia skargi do sądu administracyjnego na organ, który wyznaczył nowy termin załatwienia sprawy);

MILCZENIE ADMINISTARCJI Milczenie administracji - traktowane jako zaniechanie wywołujące skutki prawne (swoista forma działania organu administracji publicznej, który w ten sposób milcząco wyraża swą wolę) - np. w prawie budowlanym - obowiązek zgłaszania właściwemu organowi zamiaru wykonania niektórych rodzajów robót budowlanych (przed terminem ich rozpoczęcia). Brak odpowiedzi w terminie 30 dni od dnia doręczenia zgłoszenia właściwemu organowi oznacza możliwość przystąpienia do robót.

PODMIOTY ADMINISTRACJI Państwo jest pierwotnym podmiotem administracji, który dysponuje własnym, pierwotnym władztwem. Państwo realizuje należące do niego zadania w części przez własne organy oraz samodzielne podmioty administracji. Gdy podmioty są usamodzielnione nie tylko pod względem organizacyjnym ale też prawnym to są one osobami prawnymi prawa publicznego. Do osób prawnych prawa publicznego zalicza się korporacje, zakłady i fundacje. Samodzielność umożliwia im wykonywanie administracji na własną odpowiedzialność. Podmioty te związane są jednak z państwem, gdyż swoje istnienie i zadania wywodzą od państwa. W swej działalności związane są ustawami i podlegają nadzorowi państwowemu. W przeciwieństwie do państwa nazywane są pochodnymi podmiotami. W doktrynie niemieckiej wyróżnia się także podmioty niemające osobowości prawnej, ale mimo tego powołane są do realizacji zadań administracyjnych. Mają własną strukturę, uprawnienia i obowiązki np. wydział uniwersytecki W pewnym zakresie państwo rezygnuje z wykonywania swoich zadań przez swoje organy i organizacje publicznoprawne, powierzając wykonywanie zadań osobom prywatnym i przyznaje im uprawnienia władcze. Są one upoważnione i działają samodzielnie oraz na własną odpowiedzialność. Administracje można wykonywać w formach prawa cywilnego, które tworzy osoby prawne prawa prywatnego, mogą to być przede wszystkim spółki akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Wykorzystuje je się przede wszystkim do realizacji zadań komunalnych. Prawnie podmioty te sa samodzielne. Działają w formach właściwych dla prawa prywatnego. (tym się różnią od podmiotów upoważnionych)

ORGAN ADMINISTRACYJNY Organ administracji publicznej (administracyjny) - pojęcie zarezerwowane dla podmiotów działających za państwo bezpośrednio - organy administracji państwowej; pośrednio - organy administracji samorządowej.

CECHY ORGANU ADMINISTRACYJNEGO Jest nim człowiek lub grupa ludzi, wykonujący określoną funkcję - ale sam organ istnieje niezależnie od swojej obsady personalnej („piastuna") jako abstrakcyjna konstrukcja strukturalno-organizacyjna;Wyodrębnienie organizacyjne - istnieją kryteria pozwalające odróżnić jeden organ administracyjny od innego organu lub podmiotu administracyjnego; Prawne umocowanie do działania - powinno mieć rangę ustawową; Wyposażenie we władztwo państwowe - konsekwencja działania w imieniu państwa; Ma przyznaną kompetencję - jest istotą jego wyodrębnienia i podstawą działania. Rodzaje organów administrujących

kierownicy państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych (na przykład rektor uniwersytetu); agencje rządowe; banki państwowe; kierownicy jednostek organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego i organy tych jednostek(na przykład kierownik gminnego ośrodka pomocy społecznej); organy wykonawcze pomocniczych jednostek samorządu terytorialnego (na przykład sołtys); spółki prawa publicznego; fundacje prawa publicznego; organy organizacji społecznych i innych społecznych podmiotów organizacyjnych (na przykład zarząd spółdzielnie mieszkaniowej); podmioty prywatne.

Rodzaje organów administracji publicznej (administracyjnych) - najistotniejsze podziały

1Organy administracji rządowej i samorządowej (wszystkie organami państwowymi);

2Organy naczelne (najwyższe w hierarchii danego pionu organizacyjnego) i niższego szczebla. Podział ten łączy się podziałem na organy niższej (pierwszej) i wyższej (drugiej) instancji (ale dotyczy tylko organów, które działają w postępowaniu administracyjnym, zmierzającym do wydania decyzji administracyjnej). Nie należy mylić podziału na organy naczelne i niższego szczebla z podziałem na organy centralne (obejmujące kompetencją terytorium całego państwa) i terenowe. Każdy organ naczelny jest centralnym, lecz nie każdy centralny jest naczelnym. Wyróżnia się centralne konstytucyjne organy państwa - jednostkowe w skali państwa, mają kompetencje rozciągające się na obszar całego państwa lub ściśle określone kompetencje, związane z państwem jako takim, należą do wyróżnionej przez Konstytucję niepowtarzalną kategorii organów lub posiadają określoną przez konstytucję nazwę własną; centralne organy państwowe - jak wyżej, ale bez nazwy własnej.

3Ze względu na sposób kreowania organów pochodzące z wyboru (rada gminy, wójt); pochodzące z powołania (wojewoda); pochodzące z nominacji (dyrektor urzędu celnego); kreowane z mocy prawa (przewodniczący zarządu powiatu, którym z mocy prawa jest starosta).

4Organy jednoosobowe i kolegialne. Ten ostatni ponosi odpowiedzialność za działanie jako całość (cały organ i tylko on), niezależnie od tego, którzy jego członkowie uczestniczyli w danym działaniu. Problem ważności i skuteczności działania organu kolegialnego w zależności od udziału jego członków o przewidzianej z góry liczbie członków, wykonujący swe zadania w formie uchwał, dla których ważności wymagane jest quorum (rada gminy); organy z ustawowo przewidzianym stałym składzie, dla którego ważności działań konieczne jest działanie wszystkich jego członków (skład orzekający samorządowego kolegium odwoławczego).

5Inne podziały organy decydujące i pomocnicze (nie posiadające w istocie własnej kompetencji do samodzielnego wykonywania działań administracyjnych); organy zawodowe i społeczne (także zawodowo-społeczne); zespolone i niezespolone.

Właściwości organów administracyjnych Procesowy i praktyczny wymiar kompetencji (czyli przy stosowaniu prawa administracyjnego za pomocą wydawania aktów konkretyzujących jego normy) w. rzeczowa - kompetencją ze względu na treść; w. miejscowa - kompetencja rozciągająca się na danym terytorium; w. instancyjna - kompetencja do rozstrzygania sprawa w danej instancji.

ISTOTA URZĘDU - zorganizowany zespół osób związany z organem administracji publicznej i przydzielony mu do pomocy w realizacji jego funkcji i zadań (znaczenie strukturalno organizacyjne). W tym znaczeniu na przykład: Urząd Rady Ministrów, ministerstwo, urząd wojewódzki, urząd gminy, rektorat, dziekanat, inspektorat ochrony środowiska, komenda policji

ORGANIZACJA ADMINISTRACJI NA SZCZEBLU NAJWYŻSZYM Funkcje centralnych organów spełniają: Prezydent RP, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, ministrowie, Komitet Badań Naukowych, Komitet Integracji Europejskiej, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji oraz liczne organy administracji centralnej, nie będące organami naczelnymi.

• Prezydent RP Konstytucja przyznaje liczne kompetencje z zakresu administracji prezydentowi. Jest on najwyższym przedstawicielem RP gwarantem ciągłości władzy państwowej czuwa nad przestrzeganiem konstytucji stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych, mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dowódców sił zbrojnych nadaje obywatelstwo polskie, ordery, odznaczenia stosuje prawo łaski powołuje: sędziów, prezesa i wiceprezesów SN, TK, NSA, członków Rady polityki Pieniężnej, członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego, członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji posiada prawo inicjatywy ustawodawczej podpisuje ustawy, zarządza ich ogłoszenie wydaje rozporządzenia, zarządzenia nadaje statut Kancelarii Prezydenta RP

W zakresie administracji prezydent: stanowi akty normatywne obsadza podstawowe stanowiska w państwie wydaje akty indywidualne (decyzje) w określonych dziedzinach

Rada Ministrów W skład Rady Ministrów wchodzą: Prezes Rady Ministrów, wiceprezesi, ministrowie, przewodniczący określonych w ustawach komitetów. Powoływanie wiceprezesów nie jest obligatoryjne. Prezes Rady ministrów obok funkcji szefa rządu może także pełnić funkcję kierownika działu administracji. Ministrów można podzielić na: ministrów kierujących określonymi działami administracji ministrów wypełniających zadania wyznaczone im przez prezesa - minister bez teki. W razie niepowołania wiceprezesa obowiązki jego może pełnić jeden z ministrów. Powołanie Rady Ministrów wymaga współdziałania Prezydenta i Sejmu. Prezydent desygnuje Premiera, a na jego wniosek powołuje Radę Ministrów w składzie zaproponowanym przez Premiera, w ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu. Premier przedstawia program działania rządu wraz z wnioskiem o udzielenie wotum zaufania w ciągi 14 dni od dnia powołania przez prezydenta. Sejm uchwala wotum zaufania bezwzględną większością głosów. Premier składa dymisję Rady w razie nieuchwalenie przez Sejm wotum zaufania, wyrażenia Radzie wotum nieufności, rezygnacji premiera. Prezydent może odmówić przyjęcia dymisji. Ponadto Sejm może wyrazić wotum nieufności poszczególnym ministrom.

Kompetencje RM Rada Ministrów kieruje administracja rządową, prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną. Rada Ministrów posiada kompetencje w sferze legislacji: prawo inicjatywy ustawodawczej wydawanie rozporządzeń w celu wykonania ustaw i na podstawie udzielonych w nich upoważnień podejmowanie uchwał w celu wykonania swoich konstytucyjnych uprawnień Do Rady należą sprawy polityki państwa, niezastrzeżone dla innych organów państwowych czy samorządu terytorialnego. Konstytucja ustala zasadę domniemania kompetencji Rady Ministrów w zakresie polityki państwa. Rada koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej, zapewnia wykonanie ustaw, uchwala projekt budżetu, kieruje wykonaniem budżetu, zapewnia bezpieczeństwo zewnętrze i wewnętrzne oraz porządek publiczny, sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków międzynarodowych, zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji, zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe, sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju

Ministerstwo tworzy, znosi lub przekształca RM w drodze rozporządzenia. Inaczej mówiąc do Rady należy: Nadawanie kierunków działania administracji rządowej. Koordynacja międzyresortowa administracji rządowej Decydowanie w sprawach szczególnej wagi Rada przedstawia Sejmowi sprawozdanie z wykonania budżetu w ciągu 5 mies. od zakończenia roku budżetowego, sejm podejmuje decyzję o udzieleniu absolutorium

PREZES RADY MINISTRÓW Kompetencje wynikające z konstytucji: reprezentuje RM kieruje pracami RM wydaje rozporządzenia zapewnia wykonanie polityki RM i określa sposoby jej wykonania koordynuje i kontroluje prace członków RM sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym (w granicach określonych przez konstytucję i ustawy) jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej jest zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej Kompetencje wynikające z ustaw: powołuje i odwołuje sekretarzy i podsekretarzy stanu powołuje i odwołuje kierowników i ich zastępców niektórych urzędów centralnych powołuje i odwołuje wojewodów, kieruje ich działalnością i sprawuje nad nią nadzór sprawowanie nadzoru nad działalnością jednostek sam. teryt. wzmocniona pozycja w stosunku do ministrów i pozostałych członków rządu, m.in. rozstrzyga spory kompetencyjne między ministrami Przy Prezesie RM działa Rada Legislacyjna, Centralna Komisja do spraw stopni i tytułów oraz Rządowe Centrum Studiów Strategicznych - prowadzi prace służące Prezesowi RM, związane z pracami Rady do programowania strategicznego, prognozowania rozwoju gospodarczego i społecznego.

CBA - Centralne Biuro Antykorupcyjne jako służba specjalna do spraw zwalczania działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa. Kieruje szef - centralny organ admin. rządowej nadzorowany przez premiera i przez niego wybierany na 4 lata po zasięgnięciu opinii prezydenta itd. CBA jest urzędem admin. rządowej służącym pomocą szefowi.

CZŁONKOWIE RM Członkowie ponoszą przed Sejmem solidarną odpowiedzialność za działalność całego Rządu oraz odpowiedzialność indywidualną za sprawy należące do ich kompetencji. Jest to odpowiedzialność parlamentarna/polityczna. Konsekwencją może być wotum nieufności. Członek realizuje politykę ustaloną przez Rząd, w tym celu: współdziała z innymi członkami RM nadzoruje działalność terenowych organów adm. Rządowej współdziała z samorządem terytorialnym, organizacjami społecznymi powołuje rady i zespoły, jako organy pomocnicze, w sprawach należących do jego działania, zawiadamiając o tym premiera Członek RM ma obowiązek reprezentować w swoich wystąpieniach stanowisko zgodne z ustaleniami przyjętymi przez RM. Członek może zostać upoważniony przez Prezesa RM do reprezentowania Rządu. Rada może ustanowić pełnomocników Rządu do określonych spraw o charakterze czasowym. Pełnomocnikiem może być sekretarz lub podsekretarz stanu. Pełnomocników powołuje i odwołuje Prezes RM. RM określa zakres udzielonych pełnomocnikowi upoważnień, sposób nadzoru itd. Najliczniejszą grupę członków stanowią ministrowie. Możemy wyróżnić ministrów kierujących poszczególnymi działami administracji lub powołanych przez Prezesa RM do wypełniania wyznaczonych przez niego zadań.

Resort - wyodrębniony dział administracji, którym kieruje członek rządu, zwykle minister, a niekiedy przewodniczący komitetu będącego naczelnym organem administracji. W skład resortu wchodzi minister jako kierownik, ministerstwo jako urząd, a ponadto mogą wchodzić organy rządowej administracji centralnej i terenowej, zakłady publiczne i inne jednostki organizacyjne. Z dniem 31 grudnia 1998r. weszła w życie ustawa określająca właściwość ministra kierującego resortem, Ustawa dokonała klasyfikacji działów administracji, wymieniając 32 działu i określając kategorie spraw należących do poszczególnych działów. Tabela str.281 Minister jest obowiązany do inicjowania i opracowywania polityki RM w stosunku do działu, którym kieruje oraz do przedkładania w tym zakresie na posiedzeniach RM projektów aktów normatywnych. Ministrowie są obowiązani do współpracy. Prezes RM określa szczegółowo zakres działania ministra w rozporządzeniu zaraz po powołaniu RM. Określa dział lub działy, którymi kieruje. Działami: budżet, finanse publiczne i instytucje finansowe kieruje jeden minister. Minister kieruje, nadzoruje, i kontroluje działalność podporządkowanych organów, urzędów i jednostek organizacyjnych - tworzy i likwiduje jednostki organizacyjne (chyba że przepisy stanowią inaczej), powołuje i odwołuje ich kierowników (chyba że...), organizuję kontrolę sprawności i efektywności działania oraz przestrzegania prawa przez jednostki organizacyjne sprawuje nadzór nad działalnością organów i jednostek organizacyjnych poddanych jego nadzorowi wydaje im wiążące wytyczne i polecenia (nie mogą dot. istoty spraw załatwianych drogą admin. i zespolonej admin. rządowej) Minister wykonuje swoje zadania przy pomocy sekretarza i podsekretarzy stanu, których powołuje Prezes na wniosek ministra. Ich zakres czynności ustala właściwy minister. W razie dymisji rządu , dymisję składają również sekretarze i podsekretarze stanu oraz wojewodowie i wicewojewodowie. Urzędem, który obsługuje ministra oraz sekretarzy jest MINISTERSTWO. Ministerstwo tworzy, znosi lub przekształca Rada Ministrów. W skład ministerstwa wchodzą biura, sekretariaty, departamenty i wydziały. Departamenty realizują merytoryczne zadania ministerstwa, biura wykonują zadania z zakresu obsługi ministerstwa, sekretariaty obsługują ministra, komitety, rady i zespoły wydziały są komórkami organizacyjnymi wewnątrz departamentów i biur. Szczegółową strukturę ministerstwa określa jego statut nadawany przez Prezesa RM.

PODZIAŁ TERYTORIALNY KRAJU Terytorium państwa jest podzielone nie tylko do celów administracyjnych, ale także innych, na przykład wymiaru sprawiedliwości. Podział administracyjny (podział terytorialny) - podział terytorium państwa na mniejsze obszary, którego celem jest usprawnienie zarządzania krajem przez organy władzy centralnej i samorządowej. Podział administracyjny jest rodzajem regionalizacji, tzn. podziału państwa na regiony (nazywane regionami administracyjnymi) uwzględniającego pewne kryteria geograficzne, historyczne, gospodarcze, społeczne oraz prawno-administracyjne. Wytyczenie jednostek podziału administracyjnego musi uwzględniać wykształcone już powiązania przestrzenne oraz przemieszczenia ludności. Trudność takiego podziału polega na tym, że granice regionów geograficznych tworzą strefy przejściowe, podczas gdy granice regionów administracyjnych muszą być jednoznaczne. Podział administracyjny jest zatem wynikiem pewnych kompromisów. Obecnie dużą wagę przywiązuje się do opinii społeczności lokalnych.

Podziały administracyjne odznaczają się także ciągłością przestrzenną i kompletnością, tzn. że całe terytorium kraju jest pokryte jednostkami tego samego poziomu, a żaden obszar nie jest pominięty. Podziały administracyjne są wielostopniowe i mają charakter hierarchiczny. Oznacza to, że jednostki niższego rzędu zawierają się w jednostkach wyższego rzędu, którym są także podporządkowane. Kompetencje poszczególnych jednostek, określane w ustawie, zależą od tego, na jakim poziomie organizacji państwowej realizacji danej funkcji będzie najbardziej efektywna z punktu widzenia ekonomicznego oraz społecznego. W niektórych państwach obok podstawowego podziału kraju istnieją także jednostki pomocnicze. Mogą one istnieć na różnych poziomach - najniższym, np. sołectwa, dzielnice czy najwyższym, np. makroregiony planistyczne w podziale na 16 województw. Ponadto niezależnie od struktur administracyjnych istnieją tzw. podziały specjalne. Wyznaczają one przestrzenną organizację działań instytucji państwowych (np. wojska, kolei, sądownictwa, lasów państwowych - nadleśnictwa) czy niepaństwowych (np. związków wyznaniowych - diecezje, parafie, gminy wyznaniowe). Obecnie dąży się do tego, by granice podziałów specjalnych dla instytucji państwowych były, o ile to możliwe, zgodne z podziałem administracyjnym.

Rodzaje podziałów terytorialnych

1 Podział zasadniczy - ze względu na potrzebę wykonywania zadań publicznych o podstawowym znaczeniu dla państwa, w Polsce podział trzystopniowy

gmina - podstawowa jednostka samorządu terytorialnego i najmniejsza jednostka zasadniczego podziału terytorialnego

tworzenie, łączenie, dzielenie i znoszenie, a także ustalanie granic należy do kompetencji Rady Ministrów (rozporządzenie wydawane na wniosek gminy, po zasięgnięciu opinii zainteresowanych rad gmin i przeprowadzeniu przez nie konsultacji z mieszkańcami);

miasto - gminie lub miejscowości może być nadany status miasta, poprzez co następuje wyodrębnienie gmin wiejskich i miejskich. Takie miasta stanowią równą gminie najmniejszą jednostkę podziału terytorialnego;

powiat - pośrednia jednostka podziału terytorialnego tworzenie, łączenie, dzielenie i znoszenie, a także ustalanie granic należy do kompetencji Rady Ministrów (na zasadach takich jak przy gminie, niekiedy wydanie rozporządzenia jest obowiązkowe); • miasta na prawach powiatu miasta, które w dniu 31 grudnia 1998 r. miały więcej niż 100 tysięcy mieszkańców lub przestały być w tym dniu siedzibami wojewodów lub miasta, którym nadano status powiatu przy dokonywaniu pierwszego podziału na powiaty. Są one gminą wykonującą również zadania powiatu (w odróżnieniu od powiatu, który obejmuje kilka gmin);

województwo - największa jednostka zasadniczego podziału terytorialnego (w liczbie 16), siedziba wojewody i sejmiku województwa

zmiany w granicach województwa poprzez tworzenie, łączenie i znoszenie powiatów należą do kompetencji Rady Ministrów (rozporządzenie wydawane po zasięgnięciu opinii organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego);

regiony - w nauce prawa administracyjnego największa jednostka podziału terytorialnego, jednak polskie województwa nie dają się zakwalifikować do żadnej z wyróżnianych grup regionów (federalne, autonomiczne, funkcjonalne, samorządowe), ponieważ na ich terenie funkcjonują zarówno administracja rządowa, jak i samorządowa. Obecnie regiony powstają poprzez porozumienia województw, lub województw z terenami innych państw.

2Podział pomocniczy - tworzony dla organów o charakterze pomocniczym wobec organów podstawowych, nie mających najczęściej własnych, oddzielnych kompetencji z zakresu administracji publicznej, wykonujących zadania w zakresie zarządzania i korzystania z mienia publicznego i rozporządzania w pewnym zakresie dochodami gminy. Dotyczy głównie gmin. Tworzenie, łączenie, dzielenie i znoszenie określa statut gminy w gminach wiejskich sołectwa (mogą być podzielone na kolonie), miasta położone na terenie gminy; w gminach miejskich dzielnice, osiedla delegatury urzędów wojewódzkich na obszarach wchodzących w skład województw (odmiana podziału pomocniczego)

3Podziały specjalne - dla specjalnych zadań państwa, których specyfika wymaga nietypowych warunków terenowych (obszary garnizonów wojskowych, podległe urzędom morskim, okręgi kolejowe itd.) lub istnieją poza administracją publiczną (rejony i okręgi sądownictwa) lub poza organami państwa. Tworzone obecnie w zasadzie tylko dla potrzeb administracji niezespolonej, dla wymiaru sprawiedliwości i samorządów zawodowych.

4Obszary specjalne - kategoria poza podziałem terytorialnym, wydzielone dla wprowadzenia na nich specjalnego reżimu prawnego (obszary górnicze, parki narodowe, strefę nadgraniczną itp.).

ADMSTRACJA PUBLICZNA W TERENIE

Terenowe organy administracji rządowej W 1990 wprowadzono ustawę o terenowych organach rządowej administracji ogólnej. Przedstawicielem RM w województwie jest wojewoda. Administrację publiczną w województwie wykonują organy administracji rządowej oraz organy samorządu wojewódzkiego. Administrację na obszarze województwa wykonują: Wojewoda Kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży działający pod zwierzchnictwem wojewody Organy administracji niezespolonej Organy samorządu terytorialnego Kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży działający pod zwierzchnictwem starosty

Zespolenie bezpośrednie - kierownik służby, inspekcji lub straży wykonuje zadania i kompetencje w imieniu wojewody i służba, inspekcja czy straż włączona jest do urzędu wojewódzkiego.

Zespolenie pośrednie - jak wyżej, tylko kierownik posiada aparat pomocniczy w postaci komendy, inspektoratu nie wchodzącej w skład urzędu wojewódzkiego.

Zadania i kompetencje Dlaczego istnieje dualizm w wykonywaniu administracji i podział zadań między administrację rządową a samorządową? Samorząd nie jest w stanie wykonywać całokształtu zadań administracji w terenie. Zadania samorządu dotyczą zaspokajania zbiorowych potrzeb lokalnej i regionalnej społeczn. Zadania nie mające takiego charakteru nie mogą obciążać samorządu. Przesłanki przesądzające czemu pewne sprawy zaliczane są do zakresu admin. rządowej: Sprawy wykraczające poza zakres interesów lokalnej i regionalne społeczności: obronność kraju, statystyka, spisy powszechne, wybory Sprawy, których jednostki samorządu terytorialnego nie byłyby w stanie wykonać ze względów technicznych - energetyka, budowa autostrad, kolejnictwo Sprawy nie związane bezpośrednio z zaspokajaniem potrzeb wspólnoty np. administracja miar i pobiercza

ADMINISTRACJA RZADOWA

WOJEWODA jest: przedstawicielem RM w województwie zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej organem nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego reprezentantem Skarbu Państwa w zakresie i na zasadach określonych w ustawach Wojewoda jako przedstawiciel RM odpowiada za wykonywanie polityki rządu na obszarze województwa: Kontroluje wykonywanie zadań przez organy zespolonej administracji rządowej wynikających z ustaleń RM, kontroluje wykonywanie zadań z zakresu admin. rządowej przez organy samorządu terytorialnego, dostosowuje do miejscowych warunków szczegółowe cele polityki rządu, zapewnia współdziałanie wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia, mienia, środowiska, bezpieczeństwa, ochrony praw obywatelskich, współdziała z właściwymi organami innych państw oraz międzynarodowych organizacji rządowych, reprezentuje RM na uroczystościach państwowych w województwie Wojewoda może wydawać polecenia obowiązujące wszystkie organy administracji rządowej. Organy administracji niezespolonej działające na obszarze województwa są obowiązane do: uzgadniania z wojewodą projektów aktów prawa miejscowego zapewnienia zgodności swoich działać z poleceniami wojewody składania wojewodzie rocznych informacji Wojewoda ma prawo wglądu w tok każdej sprawy prowadzonej na obszarze województwa. Wojewoda jest organem zespolonej administracji w województwie. Kieruje nią i koordynuje jej działalność, ponosi odpowiedzialność za rezultaty jej działania. Ustawa ustaliła domniemanie kompetencji na rzecz wojewody w wszystkich sprawach z zakresu administracji rządowej. Wojewoda sprawuje nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego. Jako reprezentant Skarbu Państwa: reprezentuje Skarb Państwa w odniesieniu do mienia powierzonego mu w celu wykonywania jego zadań wykonuje uprawnienia i obowiązki organu założycielskiego wobec przedsiębiorstw państwowych

WOJEWÓDZKA ADMINISTRACJA ZESPOLONA Wojewoda, służby, inspekcje i straże - jednostki organizacyjne, wyodrębnione według kryterium podmiotowego kierownicy tych jednostek są jednoosobowymi organami administracji publicznej, upoważnionymi obok wojewody do wydawania indywidualnych aktów administracyjnych; co do zasady wszystkie służby, inspekcje i straże są zespolone w jednym urzędzie, czyli funkcjonują, opierając się na tym samym aparacie urzędniczym i pomocniczym (urząd wojewódzki, dyrektor generalny oraz wydziały i ich dyrektorzy są podstawowym ogniwem administracji zespolonej). Liczne wyjątki (komendy Policji, kuratoria itd.).

Zasada zwierzchnictwa - kierownictwo i koordynacja działalności jednostek zespolonych przez wojewodę oraz zapewnienie im skutecznego działania i odpowiedzialność za ich rezultaty, nie można jednak utożsamiać zwierzchnictwa z kierownictwem wojewoda nie jest przełożonym służbowym jednostek zespolonych, ani ich kierowników. Typowy środek kierownictwa, jaki wobec nich ma to polecenia nazywane „służbowymi". Są one jednak tylko „poleceniami celu", nakazujące realizację określonego działania, ale z wyłączeniem spraw określonych ustawowo; wojewoda nie może poprzez wydawanie poleceń służbowych naruszać właściwości innych organów, dotyczących wydania takiej, a nie innej decyzji; ponadto występuje podwójne podporządkowanie służb, inspekcji i straży - zwierzchnictwu wojewody i swoim organom nadrzędnym (ministrom).

Kategorie zespolenia i zwierzchnictwa (i ograniczenia wpływu wojewody)

zespolenie organizacyjne a. rodzaje o bezpośrednie (mocniejsze) - pod jednym zwierzchnikiem w jednym urzędzie; o pośrednie (słabsze) - odrębny aparat pomocniczy poza urzędem wojewódzkim - zamiast wyjątku stało się regułą; b. rozporządzenia ministrów w sprawie wojewódzkich inspektoratów (ograniczenie wpływu woj ewody); c. wojewoda jednak może poprzez statut urzędu wojewódzkiego może określać zakres działania jednostek zespolonych poza urzędem; częścią regulaminu urzędu wojewódzkiego ustalanego przez wojewodę są regulaminy komend, inspektoratów i innych zespolonych jednostek organizacyjnych; tworzyć delegatury urzędu wojewódzkiego, komend, inspektoratów i innych jednostek organizacyjnych;

zespolenie organizacyjne i finansowe - w związku z brakiem pełnego zespolenia organizacyjnego brak pełnego zespolenia finansowego (źródłem finansowania służb, inspekcji i straży budżety odpowiednich organów centralnych) - stanowi o niezależności finansowej poszczególnych służb, inspekcji i straży;

zespolenie osobowe kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży powoływani i odwoływani przez wojewodę; wyjątkami komendanci wojewódzcy Policji (powoływani po zasięgnięciu opinii wojewody) i komendanci wojewódzcy Straży Pożarnej (powoływani za zgodą wojewody). Ich odwołanie wymaga opinii wojewody;

zespolenie kompetencyjne - najsilniejsze wojewoda, a nie kierownicy służb, inspekcji i straży ma kompetencje do działania, a może on wykonywać te kompetencje sam lub upoważniając do ich wykonywania w jego imieniu pracowników urzędu wojewódzkiego; kompetencje kierowników służb, inspekcji i straży - w przepisach określenie „działanie w imieniu wojewody"; wyjątkami kompetencje kierowników służb, inspekcji i straży do wydawania indywidualnych aktów administracyjnych i przewidziane w odrębnych ustawach.

WOJEWÓDZKA ADMINISTRACJA NIEZESPOLONA jej organy (i terenowe delegatury) mogą być ustanawiane tylko w drodze ustawy; brak zwierzchnictwa wojewody (ma prawo składać wniosek lub wyrażać zgodę na powołanie lub odwołanie organów administracji niezespolonej); pewne kompetencje kontrolne i nadzorcze wojewody uzgadnianie z nim projektów aktów prawa miejscowego; zapewnienie przez te organy zgodności ich działań z poleceniami wojewody; coroczne sprawozdania i bieżące wyjaśnienia składane wojewodzie; organy administracji niezespolonej hierarchicznie podporządkowane poza wojewodą, często są to organy nadzorcze i kontrolne, zakres działania niektórych z nich nie pokrywa się z zasadniczym podziałem terytorialnym.

SAMORZĄD TERYTORIALNY to wyodrębniony w strukturze państwa, powstały z mocy prawa, związek lokalnego społeczeństwa, powołany do samodzielnego wykonywania administracji publicznej, wyposażony w materialne środki umożliwiające realizację nałożonych nań zadań. Związek samorządowy posiada względną niezależność od organów administracji rządowej, ma możliwość samodzielnego kształtowania własne organizacji, wyboru organów, uprawnień do stanowienia prawa miejscowego. Trzy cechy samorządu - terytorium, mieszkańcy tworzący korporacje, władztwo polegające na tworzeniu prawa i wykonywaniu administracji.

ORGANIZACJA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO Pojęcie gminy, powiatu i województwa Gmina stanowi wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium; mieszkańcy tworzą wspólnotę samorządową z mocy prawa. W miastach zamiast wójta działa burmistrz, a w miastach powyżej 100.000 mieszkańców prezydent. Gmina posiada osobowość prawną. Wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własna odpowiedzialność. Samodzielność gminy podlega ochronie sadowej. Powiat stanowi lokalna wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium. Także posiada osobowość prawna, wykonuje zadania określone ustawami. Województwo stanowi regionalną wspólnotę samorządową. Wykonuje zdania niezastrzeżone ustawami na rzecz organów administracji rządowej Samodzielność samorządu obejmuje: samodzielność kształtowania ustroju wewnętrznego samodzielność finansową. Samodzielność podatkowa Samodzielność majątkową ( jednostki posiadają osobowość prawną, w związku z tym przysługuje im prawo własności i inne prawa majątkowe.) Samodzielność publicznoprawna, oznaczająca samodzielne wykonywania zadań publicznych Spory między organami jednostek samorządu terytorialnego, a organami administracji rządowej rozstrzyga sąd administracyjny.

Zadania samorządu Wyróżnia się zadania własne i zlecone. Zadaniami własnymi są zadania służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej. Zaś zadania zlecone wynikają z uzasadnionych potrzeb państwa. Wszystkie zadania maja charakter publiczny z tym, że zadania własne dotyczą potrzeb społeczności lokalnych bądź regionalnych a zadania zlecone całego społeczeństwa. Wszystkie zadania zgodnie z zasada państwa prawa realizowane są na podstawie i w granicach prawa.

Gmina Do zadań gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Do spraw publicznych należy stanowienie aktów prawa miejscowego, wybór i odwoływanie organów gminy oraz inne sprawy rozstrzygane w sposób władczy. Zaspokojenie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej należy do zadań gminy. Zadania własne gminy dzielą się na zadania obowiązkowe, czyli takie, przy których gmina tylko w pewnym sensie ma swobodę, co do formy załatwienia danej sprawy, ale załatwić ja musi i pozostałe, czyli takie, o których gmina sama decyduje. Zadania własne gmina finansuje z własnych dochodów oraz subwencji ogólnych i dotacji celowych. Można wyróżnić także zadania zlecone w drodze ustawowej z zakresu administracji rządowej oraz powierzone na drodze porozumienia z organami administracji rządowej. Gmina otrzymuje środki konieczne do wykonywania administracji zleconej. Przekazanie zadań na podstawie ustawy następuje w skali całego państwa, natomiast powierzenie na podstawie porozumienia w danej jednostce. Za wykonywanie zadań własnych odpowiedzialność ponosi gmina, za wykonywanie zadań zleconych administracja rządowa.

Powiat wykonuje zadania o charakterze ponadgminnym w dziedzinach takich jak: edukacja publiczna, promocja, ochrona zdrowia, pomoc społeczna, gospodarka nieruchomościami, gospodarka wodna, ochrona środowiska, porządek publiczny, ochrona przeciwpożarowa, przeciwpowodziowa. Do zadań powiatu należy także zapewnienie wykonywania zadań i kompetencji kierowników powiatowych służ inspekcji i straży. Zadania powiatu nie mogą naruszać zakresu działania gmin. Do zadań gminy i powiaty należą podobne dziedziny, ale rozstrzygające kryterium stanowi charakter ponadgminny. Powiat może zawierać porozumienia w sprawie powierzenia zadań gminom lub wykonywania zadań z zakresu administracji rządowej. Powiat nie może prowadzić działalności gospodarczej, która nie miałaby na celu zaspokojenia zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej.

Województwo Do zakresu działania województwa należy wykonywanie zadań publicznych niezastrzeżonych ustawami na rzecz organów administracji rządowej. Do samorządu województwa należy określanie strategii rozwoju. Kontrakt wojewódzki określa zakres i tryb oraz warunki realizacji działań wynikających z regionalnych programów operacyjnych służących do realizacji Narodowego Planu Rozwoju. O przynależności danego zadania do zadań należących do samorządu województwa decyduje wojewódzki charakter oraz przepisy ustawowe. Organy samorządu województwa nie mogą stanowić organów nadzoru i kontroli wobec organów powiatu i gmin. Województwa mogą zawierać porozumienia, umowy z innymi podmiotami, stowarzyszenia. Może tworzyć spółki zoo i akcyjne

FORMY WSPÓŁDZIAŁANIA JEDNOSTEK SAMORZADU TERYTORIALNEGO.

Związek komunalny (zrzeszenie jednostek samorządowych, jednostka samorządowa „drugiego stopnia") - podstawowe cechy odrębny podmiot prawa publicznego; posiadający osobowość prawną; powstały na podstawie uchwał rad jednostek samorządu terytorialnego, które chcą w nim uczestniczyć; celem wykonywanie części zadań publicznych; rady decydują o zadaniach, jakie mają być przekazane związkowi; zadania wykonywanie komplementarnie, czyli przy zastosowaniu wspólnych, uzupełniających się wzajemnie środków.

Regulacja prawna związków komunalnych (zawarta w u.s.g. i u.s.p. - można mówić tylko o związkach międzygminnych i związkach powiatów) wspólne wykonywanie zadań - chodzi o wspólne przekazanie zadań związkowi, ponieważ związek wykonuje zadania w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność; statut - przyjmowany bezwzględną większością głosów ustawowego składu rad zainteresowanych gmin (powiatów), musi zawierać wyznaczone w ustawie obligatoryjne elementy; zadania możliwe do przekazania wszystkie zadania własne gminy (powiatu), z wyjątkiem tych, których realizacja może wynikać z oddzielnego upoważnienia ustawowego (niemożliwe w związku z tym przekazanie kompetencji do stanowienia aktów prawa miejscowego); możliwość przekazania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej; związek międzygminny może sam zawierać porozumienia z organami administracji rządowej i z organami powiatu i województwa samorządowego na takich samych zasadach jak gmina; mogą zostać przekazane związkowi kompetencje do wydawania decyzji administracyjnych; zgromadzenie związku komunalnego - organ stanowiący i kontrolny związku w związku międzygminnym o wykonuje kompetencje przysługujące radzie gminy (stosuje się do niego odpowiednie przepisy dotyczące rady gminy); o w jego skład wchodzą wójtowie gmin (ewentualnie ich zastępcy lub wyznaczeni radni); o statut może przyznawać określonym gminom więcej niż jeden głos; w związku powiatów o brak stosowania odpowiednich przepisów dotyczących rady powiatu co do kompetencji związku; o w jego skład wchodzi po dwóch reprezentantów poszczególnych powiatów; o uchwały podejmowane bezwzględną większością głosów statutowej liczby członków zgromadzenia (każdy członek może wnieść pisemny sprzeciw w stosunku do uchwały zgromadzenia w terminie 7 dni od jej podjęcia - czego skutkiem wstrzymanie wykonania uchwały i obowiązek ponownego rozpatrzenia sprawy); zarząd - organ wykonawczy związku powoływany i odwoływany przez zgromadzenie spośród jego członków; 1/3 członków może pochodzić spoza zgromadzenia.

Porozumienia komunalne (międzygminne lub międzypowiatowe) - forma działania (nie struktura organizacyjna - mimo to stosuje się do niej odpowiednio przepisy dotyczące związków powiatów w zakresie nieuregulowanym danym porozumieniem) istotą wykonywanie przez jedną gminę (powiat) działań kilku; konkretna gmina przejmuje prawa i obowiązki pozostałych gmin związane z powierzonymi jej zadaniami, a gminy te mają obowiązek udziału w kosztach ich realizacji (art. 74 ust. 2 u.s.g. - w u.s.p. nie ma podobnego unormowania, ale można przyjąć, że reguła ta dotyczy także porozumień międzypowiatowych).

Stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego - tworzone na zasadach uregulowanych w ustawie z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach - przynajmniej 3 jednostki z tych samych albo różnych szczebli stanowiące specjalny typ stowarzyszenia jest wyposażone w osobowość prawną (nie może przyjąć formy stowarzyszenia zwykłego); celem wspieranie idei samorządu terytorialnego i obrona wspólnych interesów (według u.s.g.); rozszerzenie celów, gdy stowarzyszenie staję się organizacją pożytku publicznego (wtedy stosowane przepisy ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego) - współpraca stowarzyszenia z organami administracji publicznej w dziedzinach takich jak pomoc społeczna, ochrona zdrowia, edukacja, ekologia, bezpieczeństwo publiczne i inne.

Zrzeszenia międzynarodowe - zasady przystępowania regulowane w ustawie z dnia 15 września 2000 r. o zasadach przystępowania jednostek samorządu terytorialnego do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych jednostki samorządu terytorialnego mogą przystępować do zrzeszeń i uczestniczyć w nich w granicach swoich zadań i kompetencji; nie można przekazywać zrzeszeniu lub jego członkowi zadań publicznych danej jednostki, nieruchomości lub praw majątkowych na dobrach niematerialnych; procedura przystąpienia uchwała rady (sejmiku) bezwzględną większością głosów o przystąpieniu; po zaopiniowaniu przez wojewodę przesyłana ministrowi właściwemu do spraw zagranicznych; ten podejmuje decyzję administracyjną o (w istocie jest to akt nadzoru, a ministrowie nie zostali zaliczeni przez ustawy samorządowe do organów nadzorcych) o zgodzie na przystąpienie - wejście uchwały w życie;

o odmowie z powodu naruszenia procedury lub zasady nie przekazywania zadań ani praw - uchwała nieważna z mocy prawa.

NADZÓR NAD J.S.T.

Nadzór nad samorządem terytorialnym Jednostkom konstytucja gwarantuje samodzielność podlegającą ochronie sądowej. Działalność ta podlega jednak nadzorowi z punktu widzenia legalności. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe. Dodatkowo Sejm na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten narusza konstytucję lub ustawy. Dzięki nowelizacji z 2001 regulacja prawna dotycząca nadzoru nad samorządem gminnym i powiatowym jest zbliżona, pewne odrębności występują w stosunku do województwa. Każdy, czyj interes prawny lub uprawnienia zostały naruszone uchwałą lub zarządzeniem organu gminy lub powiatu może domagać się usunięcia naruszenia, a po bezskutecznym wezwaniu wznieść skargę do sądu administracyjnego. Sąd admin. nie sprawuje funkcji nadzoru, a jedynie kontroli legalności działań organu nadzoru.

Przedmiot i kryterium nadzoru Nadzór jest sprawowany nad działalnością gminy, powiatu i samorządem województwa. Ustawy nie różnicują przedmiotu nadzoru na nadzór nad działalnością z zakresie zadań własnych i zleconych. W drodze nowelizacji inne kryteria nadzoru niż legalność, takie jak celowość, gospodarność czy rzetelność nie mogą być stosowane.

Zakres podmiotowy Czyli kto sprawuje nadzór i które organy podlegają nadzorowi. Nadzór wykonują Prezes Rady Ministrów, wojewodowie i regionalne izby obrachunkowe. W pewnych określonych przypadkach także Sejm. Funkcje nadzoru nad samorządem terytorialnym sprawują głownie organy administracji rządowej. Nadzorowi poddane są organy jednostek samorządu terytorialnego. Organy nadzoru maja prawo żądania informacji i danych dotyczących organizacji i funkcjonowania gminy, powiatu bądź województwa. Nad jednostkami pomocniczymi nadzór sprawowany jest zgodnie z statutem.

Środki nadzoru Środki nadzoru mogą być bardziej lub mniej intensywne. Organ nadzoru może stosować środki nadzoru, które przewidują ustawy oraz stosować je wówczas gdy pozwalają na to ustawy. Określenie „akt nadzoru” obejmuje rozstrzygnięcia nadzorcze oraz inne akty nadzoru.

Cechy rozstrzygnięcia nadzorczego posiadają następujące akty: orzeczenie o nieważności uchwały organu samorządu terytorialnego orzeczenie o niezgodności uchwały organu z prawem orzeczenie o podjęciu uchwały budżetowej z naruszeniem prawa uchwała regionalnej izby obrachunkowej w przedmiocie zastępczego ustalenia budżetu gminy w zakresie obowiązkowych zadań własnych i zleconych wstrzymanie wykonania uchwały organu samorządu terytorialnego dotyczącej wykonania zadań zleconych uchylenie uchwały organu w zakresie zadań zleconych i wydanie w to miejsce zarządzenia zastępczego zarządzenie ministra zmieniające zarządzenie zastępcze wojewody zarządzenie Prezesa RM zawieszające organy gminy i ustanawiające komisarza rządowego.

W ramach nadzoru można wyróżnić środki kontroli, które mają dostarczyć organom nadzoru informacji o działalności organów. Do środków korygujących należą: zatwierdzanie, uzgadnianie, wstrzymanie wykonania aktu, stwierdzenie nieważności oraz wykonanie zastępcze. Do środków kontroli zaliczamy: żądanie niezbędnych informacji i danych. Wójt, starosta i marszałek zobowiązani są do przedkładania wojewodzie w ciągu 7 dni od podjęcia uchwał. To samo dotyczy uchwał budżetowych przedkładanych regionalnej izbie obrachunkowej. Zajęcie stanowiska poprzez zatwierdzenie, uzgodnienie lub zaopiniowanie przez właściwy organ powinno nastąpić nie później niż w ciągu 14 dni. Brak stanowiska, milczenie oznacza zajęcie stanowiska pozytywnego. W razie naruszenie prawa organ nadzoru musi stwierdzić czy to naruszenie jest istotne czy tez nie. Istotne naruszenie powoduje zastosowanie represyjnego środka nadzoru, jakim jest stwierdzenie nieważności. Ocena czy w konkretnym przypadku naruszenie prawa jest istotne czy tez nie należy do organu nadzoru. Wszczynając postępowanie o stwierdzenie nieważności organ nadzoru może postanowić o wstrzymaniu wykonania uchwały. O nieważności uchwały organ orzeka w ciągu 30 dni od dnia przedstawienia mu uchwały, po tym terminie możliwość taka mija, organ nadzoru może jedynie zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego. Rozstrzygnięcia powinno zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne. Orzeczenie o stwierdzeniu nieważności ma charakter deklaratoryjny i działa ex tunc - uchwała jest nieważna z mocy prawa od chwili jej podjęcia.

W przypadku nieistotnego naruszenie, organ nadzoru nie stwierdza nieważności lecz wskazuje organowi, że uchwała została wydana z naruszeniem prawa.

Do drastycznych środków represyjnych zaliczamy: zawieszenie organów Ten środek zastrzeżony jest dla Prezesa RM. Może go stosować gdy mamy do czynienie z przedłużającym się brakiem skuteczności w wykonywaniu zadań i brak ten nie rokuje nadziei na szybką poprawę. Wykonywanie zadań publicznych jest obowiązkiem organów. W takim przypadku Prezes RM może zawiesić organ i ustanowić zarząd komisaryczny na okres do 2 lat. Ustanowienie zarządu może nastąpić po uprzednim przedstawieniu zarzutów i wezwaniu do niezwłocznej poprawy sytuacji. Komisarza powołuje Prezes RM na wniosek wojewody. rozwiązanie zarządu W przypadku, gdy powtarzającego się naruszenie konstytucji lub ustaw dopuszcza się tylko zarząd to wówczas wojewoda wzywa rade powiatu lub sejmik do zastosowania niezbędnych środków. Jeśli wezwanie nie przynosi rezultatów to wojewoda występuje z wnioskiem do Prezesa RM o rozwiązanie zarządu. Do czasu wyboru nowego zarządu jego funcie pełni osoba wyznaczona przez premiera. Tak sama procedura występuje w sytuacji, gdy naruszenia dopuszcza się wójt. rozwiązanie rady Najbardziej drastycznym środkiem jest rozwiązanie rady gminy, powiatu lub sejmiku. Rozwiązać taki organ może jedynie Sejm na wniosek Premiera. Rozwiązanie może nastąpić tylko w przypadku powtarzającego się naruszenia konstytucji lub ustaw. Rozwiązanie rady równoznaczne jest z rozwiązaniem wszystkich organów, w tym zarządu i komisji.

Prawo wnoszenia skarg do sądu administracyjnego mają: organy nadzoru (po upływie 30 dni przeznaczonych na podjęcie decyzji organ nadzoru nie może już we własnym zakresie stwierdzić nieważności uchwały, ale może zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego. W zasadzie nie stwierdza się nieważności po upływie roku.) organy nadzorowane (mogą zaskarżyć rozstrzygnięcia organów nadzorczych, skarga służy także na akty premiera o rozwiązaniu zarządów lub zawieszeniu organów. Skargę można wnieść w ciągu 30 dni od dnia doręczenia rozstrzygnięcia. W przypadku, gdy rozstrzygnięcie zostało dostarczone po upływie kadencji, skarga przysługuje radzie następnej kadencji.) Każdy czyj interes prawny lub uprawnienia zostały naruszone Przed wniesieniem skargi należy najpierw wystąpić do właściwego organu o usunięcie naruszenia prawa.

Nadzór w zakresie spraw powierzonych Wojewoda może powierzyć prowadzenie w jego imieniu niektórych spraw jednostkom samorządu terytorialnego lub organom innych samorządów z województwa, kierownikom państwowych osób prawnych. W tych sprawach wojewoda może także wstrzymać wykonanie uchwały i przekazać ją do ponownego rozpatrzenia. Jeżeli nowa uchwała nie uwzględnia wskazań wojewody, może on uchylić uchwałę i wydać w to miejsce zarządzenie.

KONTROLA W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ Kontrolą jest obserwowanie, ustalanie czy wykrywanie staniu faktycznego, porównywanie rzeczywistości z zamierzeniami, występowanie przeciwko zjawiskom niekorzystnym oraz sygnalizowanie określonym jednostkom o dokonanych spostrzeżeniach. Inaczej mówiąc, kontrola polega na: ustaleniu istniejącego stanu rzeczy, ustaleniu jak być powinno, zestawieniu tego, co istnieje z tym jak być powinno, co przewidują wzorce, normy. Kontrola określana bywa za pomocą terminów takich jak: inspekcja, rewizja, wizytacja itp.

• ZADANIA KONTROLI ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ Ze względu na różnorodność działalności administracyjnej konieczne jest istnienie pewnego systemu instytucji kontrolnych. Poszczególne instytucje musza być wzajemnie do siebie dostosowane i powiązane. Rolę kontroli można określić jako wtórną, ponieważ jej zadaniem jest zapobieganie błędom w działaniu administracji. Kontrola zatem musi być proporcjonalna do rozmiarów działania administracji. Dobry system kontroli musi nie tylko wykrywać błędy, ale także określać ich przyczyny, a także musi zapobiegać powstawaniu nowych. Kontrola ogarnia wszystkie czynniki wpływające na wyniki działalności, czyli legalność, celowość, szybkość, terminowość, gospodarność. Kontrola nigdy nie obejmuje całego procesu administrowania, dotyczy jego fragmentu.

Inspekcja - jest kontrolą wykonywaną poprzez bezpośrednią obserwację zachowania się badanej jednostki i porównywania tego zachowania z odpowiednimi wzorcami zachowania poprawnego.

Lustracja - jest kontrolą skierowaną nie na zachowanie się podmiotu, ale zwykle na określony przedmiot, na jego rzeczywisty stan, jego cechy w porównaniu z odpowiednimi wzorcami określającymi stan pożądany.

Rewizja - łączy się z reguły z kontrolą w dziedzinie finansów, polegającą na konfrontacji stanu faktycznego środków finansowych i majątkowych jednostki kontrolowanej z odpowiednia dokumentacją i ocenie prawidłowości dysponowania tymi składnikami.

Wizytacja - kontrola mająca na celu bezpośredni wgląd w działalność jednostki kontrolowanej w jej całokształcie.

RODZAJE KONTROLI Z punktu widzenia zakresu kontroli można wyróżnić kontrolę:

1zupełna - obejmuje całość działania kontrolowanej jednostki, oznacza to objecie zarówno zakresu kompetencji organu, jak również ze wszystkich możliwych stron: od strony przestrzegania prawa, gospodarności, celowości itd.

2Ograniczona Ze względu na etap działania, w który wkracza organ kontrolny wyróżniamy kontrolę:

-wstępna - polega na możliwości badania samych zamierzeń organu. Organ ma obowiązek przedstawić organowi kontrolującemu dokumentację działania jeszcze przed jego rozpoczęciem. Taka kontrola ma duże zalety, bo zapobiega powstawaniu błędów i nadużyć, jednak powoduje duże komplikacje, opóźnia tok pracy, zmniejsza odpowiedzialność organu kontrolowanego za efekty działania. Organ kontrolujący staje się w rzeczywistości organem nadzorującym

-faktyczna - wykonywana w czasie trwania działania, wpływa na dalszy bieg tego procesu, bowiem od prawidłowości przebiegu działania zależy wynik końcowy. Kontrole faktyczna sprawują dość liczne organy.

-następna - jest najbardziej typową, najczęściej spotykaną i najbardziej efektywną forma kontroli. Wnioski kontroli dotyczą już zakończonych działań. Stwarza do możliwość wpływu na linię i sposób postępowania organu na przyszłość.

3Ze względu na usytuowanie organu kontrolującego względem organu kontrolowanego wyróżniamy kontrolę: (określenie ma charakter względny, ten sam organ może być traktowany jako organ jednej lub drugiej kontroli)

-wewnętrzną - taka kontrolą jest niewątpliwie sytuacja gdy organ kontrolujący i kontrolowany wchodzą w skład tej samej jednostki organizacyjnej. Każda kontrola wykonywana przez inną jednostkę może być określana jako zewnętrzna z punktu widzenia jednostki kontrolowanej, jednak z punktu widzenia innej jednostki, której podporządkowany jest organ kontrolowany i kontrolujący jest to kontrola wewnętrzna, bo jest wykonywana w systemie podległych tej jednostce podmiotów. W najszerszym zakresie może być określana jako wewnętrzna kontrola wykonywana przez jakikolwiek organ administracji względem innej jednostki organizacyjnej administracji publicznej. Kontrolę taką można określić jako wewnątrzadministracyjną.

-zewnętrzna - każda kontrola dokonywana przez organ strukturalnie nie włączony do systemu administracji publicznej, a skierowana na jej działalność np. kontrola NIK-u, kontrola sądowa, parlamentarna. Zawsze organem kontroli jest organ spoza systemu organów administracji, niezwiązany stosunkiem zależności. Jest to forma kontroli niezawisłej od administracji.

Inny podział: z urzędu - na celu ochronę interesu społecznego, publicznego na wniosek - ma na celu ochronę interesu indywidualnego.

CECHY I ZAKRES KONTROLI

• bezstronna, ocena powinna być w pełni obiektywna, organ kontrolujący nie może ponosić odpowiedzialności za działalność organu kontrolowanego, tylko wtedy możemy mieć do czynienia z kontrolą obiektywną. Taka kontrolą jest np. kontrola NIK-u, sadowa, Rzecznika Praw Obywatelskich

• fachowa, kontroler powinien być wybitnym znawcą badanej działalności, musi znać dobrze kryteria, którymi ma się posługiwać, powinien zakresem wiedzy i doświadczenia przewyższać tych których kontroluje. Kontroler musi być specjalista w danej dziedzinie, inaczej naraża organ kontrolujący na utratę autorytetu.

• efektywna, zadaniem kontroli jest ocena prawidłowości działania organu, ujawnieni błędów, wad, wskazanie ich źródeł. Efektywność kontroli oznacza należyte wykorzystanie wyników kontroli dla poprawy działalności aparatu administracyjnego. Efektywność oznacza także możliwie najlepszy stosunek miedzy nakładami a wynikami. Możliwie najniższe nakłady przeznaczone na kontrole - oszczędność, możliwie najlepsze wyniki - skuteczność.

KONTROLA SĄDOWA Kontrola sądowa jest tradycyjną formą zagwarantowania zgodnego z prawem działania administracji. Postulat poddania czynności administracyjnych kontroli sądów zrodził się w okresie walki przeciwko nieskrępowanej administracji państwa absolutnego. Sądownictwo administracyjne polega na orzekaniu o legalności aktów administracyjnych przez organy o charakterze sadowym. Organ sądowy kontroluje powstały akt z punktu widzenia legalności i orzeka o jego ważności. Kontrola polega na możności skasowania aktu. Nie można aktu wadliwego zastąpić nowym aktem. Kontrola sądów administracyjnych jest kontrolą następną. W sądownictwie administracyjnym można wyróżnić systemy:

System klauzuli generalnej - polega na tym, że wszystkie akty administracyjne podlegają kontroli sądu administracyjnego. Mogą być wyjątki od tej zasady to znaczy, że pewne akty mogą być wyłączone od tej zasady.

System enumeracji - kontroli poddane są jedynie akty wyraźne wyliczone w ustawie.

System ochrony prawa podmiotowego - zbudowany z punktu widzenia ochrony praw jednostki, polega na tym, że sąd działa tylko na wniosek osoby, której prawo podmiotowe zostało naruszone. Prawo wniesienia skargi ogranicza się do pewnego kręgu osób, których akt dotyczy.

System ochrony prawa przedmiotowego - zbudowany z punktu widzenia kontroli legalności aktów administracyjnych bez względu na ich stosunek do jednostek. Ma na celu zapewnienie przestrzegania prawa przedmiotowego. Skargę można wnieść nie tylko na nielegalny akt, ale także nielegalne rozporządzenie. Sąd może wkraczać z urzędu albo na wniosek. System ten jest doskonalszy, jednak hamuje funkcjonowanie administracji.

Jeśli minister wyda rozporządzenie niezgodne z ustawą, to w systemie ochrony prawa przedmiotowego można wnieść skargę na nielegalne rozporządzenie. Natomiast w systemie prawa podmiotowego, skargę może wnieść osoba, która otrzymała decyzję wydaną na podstawie nielegalnego aktu.

Kontrola międzyresortowa - zadania administracji często nie mogą być zamknięte w ramach jednego resortu. Istnieją organy, które będąc podporządkowanymi jednemu określonemu naczelnemu organowi administracji rządowej, sprawują kontrolę działalności podmiotów pozostających poza strukturą danego resortu. Wśród tego typu kontroli występują

inspekcje specjalne - ich zadaniem jest czuwanie nad realizacji zadań administracji w sferze działania różnych resortów. Inspekcje dzielimy na dwie grupy: o pełnym zakresie i o ograniczonym.

Do inspekcji o pełnym zakresie zaliczamy

kontrola skarbowa - organami kontroli są minister finansów publicznych jako naczelny organ kontroli skarbowej, Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej jako organ wyższy nad dyrektorami urzędów kontroli skarbowej oraz dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej. Kontroli podlegają wszystkie podmioty zobowiązane do świadczeń na rzecz Skarbu Państwa, podmioty wydatkujące środki z budżetu państwa, oraz zarządzające mieniem państwowym, a także płatnicy i inkasenci podatków. Celem kontroli jest ochrona interesów i praw majątkowych Skarbu Państwa oraz zapewnienie skuteczności wykonywania zobowiązań podatkowych i innych należności stanowiących dochód państwa.

Państwowa inspekcja sanitarna - do 2002r zespolona była z wojewoda i samorządem powiatowym. Obecnie jest centralnym organem administracji rządowej podległym ministrowi do spraw zdrowia. Organami państwowej inspekcji sanitarnej są: Główny Inspektor Sanitarny, państwowy wojewódzki inspektor sanit. (powołuje Główny Inspektor Sanitarny), państwowy powiatowy insp. sanit. (powołuje woj. Inspektor Sanitarny), państwowy graniczny insp sanit (powołuje woj. Inspektor Sanitarny). Powołanie następuje na okres 5 lat. Inspektorzy mają prawo wstępu o każdej porze dnia i nocy do zakładów pracy, obiektów użyteczności publicznej, obiektów handlowych i środków transportu

Inspekcja Ochrony Środowiska - podlega ministrowi właściwemu do spraw środowiska. Jest to organ kontroli przestrzegania przepisów o ochronie środowiska oraz badania stanu środowiska. Zadania Inspekcji wykonują: -Główny Inspektor Ochrony Środowiska oraz -wojewoda przy pomocy woj. inspektora ochrony środowiska jako kierownika wojewódzkiej inspekcji ochrony środowiska wchodzącej w skład zespolonej administracji wojewódzkiej. Rada gminy, rada powiatu, sejmik województwa przynajmniej raz w roku rozpatrują informacje woj. insp ochrony środ. o stanie środowiska na obszarze województwa. Przy wykonywaniu kontroli inspektor wraz z pracownikami jest uprawniony do wstępu przez cała dobę na teren nieruchomości, obiektu, w którym prowadzona jest działalność gospodarcza. Kontroli podlegają zarówno jednostki org jak i osoby fizyczne. Woj. Inspektor może wydać zarządzenie pokontrolne albo decyzje administracyjna, bądź tez wszcząć egzekucje. Inspektor może w drodze decyzji nałożyć obowiązek podjęcia działań zmierzających do usunięcia szkodliwego oddziaływania na środowisko, wymierzyć karę pieniężną a nawet wstrzymać działalność.

Inspekcja handlowa - powołana do ochrony interesów i praw konsumentów oraz interesów gospodarczych państwa. Zadania inspekcji wykonują: -Główny Inspektor Inspekcji Handlowej oraz -wojewoda przy pomocy woj. inspektora inspekcji handlowej jako kierownika wojewódzkiej inspekcji handlowej wchodzącej w skład zespolonej administracji handlowej. Inspekcja handlowa podlega Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, on także powołuje Głównego Inspektora Inspekcji Handlowej. zaś woj. Inspektora powołuje za zgodą Głównego inspektora wojewoda. Do zadań Inspekcji Handlowej należy: - kontrola legalności i rzetelności działania przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w zakresie produkcji, handlu i usług, - kontrola produktów znajdujących się w obrocie, - podejmowanie mediacji w celu ochrony interesów i praw konsumentów, - organizowanie i prowadzenie sądów polubownych, - prowadzenie poradnictwa konsumenckiego. Kontrola ta nie obejmuje jakości artykułów rolno-spożywczych oraz jakości zdrowotnej - tę kontrolę wykonuje Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych. Zadania ochrony konsumentów sprawują także jednostki samorządu terytorialnego. Rada powiatu powołuje powiatowego rzecznika konsumentów.

Do inspekcji o ograniczonym zakresie zaliczamy:

Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa - Główny Inspektor jest organem centralnym podległym ministrowi do spraw rolnictwa.

Utworzono także wojewódzkich inspektorów, jako kierowników wojewódzkiej inspekcji ochrony roślin i nasiennictwa, wchodzącej w skład zespolonej administracji wojewódzkiej.

Inspekcja Farmaceutyczna - Głównego Inspektora powołuje i odwołuje premier na wniosek ministra właściwego do spraw zdrowia.

Inspekcja Weterynaryjna - Inspekcją kieruje Główny Lekarz Weterynarii, który jest centralnym organem administracji rządowej, powoływanym i odwoływanym przez PRM na wniosek ministra właściwego do spraw rolnictwa.

Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych - inspekcja dla podlega ministrowi właściwemu do spraw rynków rolnych. Zastąpiła istniejącą do 2002 Inspekcję Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych.

Zadania wymienionych 4 inspekcji sprawują także wojewodowie przy pomocy woj. Inspektorów, wchodzących w skład zespolonej administracji rządowej w woj.

Inne inspekcje:

Inspekcja Celna - powołana do przeciwdziałania i zwalczania naruszeń prawa obowiązującego w dziedzinie obrotu towarowego z zagranicą i obrotu towarami pochodzącymi z zagranicy. Do zadań inspekcji należy rozpoznawanie, zapobieganie, wykrywanie i zwalczanie przestępstw i wykroczeń w zakresie obrotu towarami, kontrola legalności pochodzenia towarów.

Generalny Inspektor Celny jest centralnym organem administracji podległym ministrowi do spraw finansów, powoływany przez PRM.

Regionalnych inspektorów powołuje minister do spraw finansów na wniosek GI.

Zakład ubezpieczeń społecznych - wykonuje kontrole z zakresu ubezpieczeń społecznych. Kontrola ZUS może obejmować: - zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych, - prawidłowość i rzetelność obliczania, potrącania i opłacania składek, - ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i ich wypłacanie, - prawidłowość opracowywania wniosków o świadczenia emerytalne i rentowe, - wystawianie zaświadczeń W ramach ZUS działają: Gł Insp Kontroli Zakładu oraz inspektorzy kontroli ZUS. Inspektorem kontroli może być pracownik ZUS, - obywatel polski, - korzystający w pełni z praw cywilnych i obywatelskich, - cieszący się nienaganną opinią, - niekarany, - posiadający wyższe wykształcenie. Wymaga się także złożenia egzaminu kwalifikacyjnego na inspektora

KONTROLA RESORTOWA - wykonywania w ramach struktury organizacyjnej resortu, czyli organ kontrolny i organ kontrolowany podporządkowany jest temu samemu naczelnemu lub centralnemu organowi administracji rządowej. Kontrola ta wynika z zależności organów. Organ nadrzędny odpowiada za działalność organu podporządkowanego i stąd potrzebuje od niego informacji, które pozwalają na ocenę działalności organu. Taka kontrola zachodzi zawsze między organami zajmującymi w strukturze resortu pozycję nadrzędna a jednostkami działającymi na niższych szczeblach.

KONTROLA INSTANCYJNA - szczególna forma wykonywania kontroli resortowej, wiąże się często z wykonywaniem funkcji nadzoru, organ kontrolujący ma prawo do zmiany rozstrzygnięć organu niższego stopnia. Charakteryzuje ją niepełny obiektywizm, ponieważ organ kontrolujący jest zwykle współodpowiedzialny za działania organu kontrolowanego. Wymaga ona uzupełnienia innymi formami kontroli, zwłaszcza sądową. Dla zwiększenie bezstronności powołuje się organy odwoławcze np. samorządowe kolegium odwoławcze.

KONTROLA PROKURATORSKA Do roku 1990 należała do kontroli niezawisłej od administracji państwowej. Obecnie funkcję Prokuratora Generalnego sprawuje Minister Sprawiedliwości, a prokuratura włączona jest do resortu sprawiedliwości. Zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw. Podejmuje zadania dotyczące strzeżenia praworządności także w działaniach administracji. Prokuratura może zaskarżyć do sądu niezgodne z prawem decyzje administracyjne a także opiniuje projekty aktów normatywnych. Prokurator Generalny może wystąpić z wnioskiem o stwierdzenie zgodności ustawy z Konstytucją. Jeżeli uchwała organu samorządu terytorialnego jest niezgodna z prawem, prokurator zwraca się do tego organu o zmianę lub uchylenie aktu bądź kieruje wniosek do właściwego organu nadzoru. Może także wystąpić o ich uchylenie do sądu administracyjnego. Prokurator ma prawo zwrócenia się do organu administracji publicznej o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem. Może brać udział w postępowaniu administracyjnym, przysługują mu prawa strony. Prokuratorowi przysługuje także skarga do sądu administracyjnego na rozstrzygnięcia organów administracji w sprawach indywidualnych. Postępowanie przed sadem administracyjnym toczy się przy udziale prokuratora, gdy wniósł on skargę albo zgłosił swój udział.

KONTROLA NAJWYŻSZEJ IZBY KONTROLI - tzw. kontrola państwowa, została powołana w 1921, po wojnie nie została reaktywowana. Konstytucja z 1952 przewidywała w jej miejsce Ministerstwo Kontroli Państwowej, spowodowało to istotnie obniżenie obiektywizmu. W 1956 wprowadzono rozdział o NIK, jako organie podległym Sejmowi. Konstytucja z 1997 poświęca NIK 6 artykułów, określając ją jako organ naczelny. Organy kontroli, rewizji, inspekcji mają obowiązek współpracy z NIK. NIK podlega sejmowi i działa na zasadzie kolegialności. Kontroluje działalność organów administracji rządowej, NBP, państwowych osób prawnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności. Jest to kontrola prowadzona z punktu widzenia 4 kryteriów, więc w najszerszym zakresie. NIK może kontrolować organy samorządu terytorialnego z punktu widzenia legalności, gospodarności, rzetelności, jest to kontrola o nieco ograniczonym zakresie. NIK może także kontrolować inne jednostki, ale tylko w zakresie w jakim wykorzystują majątek i środki państwowe oraz wywiązują się z zobowiązań na rzecz państwa. Kontrola jest jeszcze bardziej ograniczona, bo może być prowadzona z punktu widzenia legalności i gospodarności. NIK kontroluje wykonanie budżetu, gospodarkę finansową Kancelarii Prezydenta, Sejmu, Senatu, Trybunału Konstytucyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, KRRiT, Generalnego Inspektora Danych Osobowych, Sadu Najwyższego, NSA, IPN. NIK wykonuje swoje zadania na podstawie okresowych planów pracy, które przedkłada Sejmowi. Może też przeprowadzać kontrole doraźne. NIK przeprowadza kontrole na zlecenie Sejmu, wniosek Prezydenta, premiera oraz z własnej inicjatywy.

NIK przedkłada Sejmowi: Analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej, Opinię w przedmiocie absolutorium dla RM Informacje o wynikach kontroli zleconych przez Sejm lub jego organy, przeprowadzonych na wniosek Prezydenta lub premiera Wnioski w sprawie rozpatrzenia przez Sejm określonych problemów związanych z działalnością organów wykonujących zadania publ. Coroczne sprawozdanie z działalności O wynikach kontroli przeprowadzonych na wniosek Prezydenta i premiera NIK informuje te organy. Prezes NIK podaje do wiadomości publicznej, po przedłożeniu Sejmowi analizę wykonania budżetu oraz sprawozdanie z działalności NIK.

NIK kieruje prezes, powołany przez Sejm bezwzględna liczbą głosów za zgoda Senatu kadencja trwa 6 lat, z możliwością reelekcji nie może należeć do partii politycznej, zajmować innego stanowiska z wyjątkiem profesora szkoły wyższej korzysta z immunitetu. bierze udział w posiedzeniach Sejmu oraz ma prawo udziału w posiedzeniach RM.

Wiceprezesów powołuje Marszałek Sejmu. Najważniejsze kompetencje przysługują Kolegium NIK. w jego skład wchodzą: prezes, wiceprezesi, dyrektor generalny, powoływany przez prezesa oraz 14 członków, powoływanych na wniosek prezesa przez sejm. członkowie są niezawiśli, ich kadencja trwa 3 lata.

NIK dzieli się na departamenty i delegatury. Są jednostkami organizacyjnymi NIK. Delegatury maja swoje siedziby w miastach będących siedzibami wojewodów.

Celem postępowania kontrolnego jest ustalenie stanu faktycznego, rzetelne jego udokumentowanie, dokonanie oceny działalności, dla realizacji tego celu kierownicy organów są zobowiązani przedkładać za zadanie NIK wszelkie niezbędne dokumenty i materiały. Upoważnieni pracownicy NIK maja prawo do: Swobodnego wstępu do obiektów i pomieszczeń jednostek kontrolowanych Wglądu do wszelkich dokumentów Pobierania i zabezpieczania dokumentów i innych materiałów dowodowych Przeprowadzania oględzin Wzywania i przesłuchiwania świadków Żądania od pracowników ustnych i pisemnych wyjaśnień Korzystania z pomocy biegłych

Wyniki kontroli przedstawiane są w protokole, podpisywanym przez kontrolera i kierownika jednostki kontrolowanej. Kierownik jednostki kontrolowanej może odmówić podpisania protokołu i złożyć pisemne wyjaśnienie. Kto uchyla się od kontroli, utrudnia ją, przedstawia nieprawdziwe dokumenty, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny

XI. STANY NADZWYCZAJNE Pod pojęciem stanu nadzwyczajnego należy rozumieć pojawienie się w państwie sytuacji szczególnego zagrożenia, której rozwiązanie wymaga sięgnięcia do środków szczególnych, takich jak: koncentracja władzy w rękach Prezydenta i rządu, ograniczenie praw i wolności obywateli, zmiany w strukturze i zasadach funkcjonowania organów państwowych oraz zmiany w systemie stanowienia prawa. W sytuacjach takiego zagrożenia część norm i zasad konstytucyjnych, obowiązujących w zwykłych codziennych okolicznościach, ulega zawieszeniu, a ich miejsce zajmują przepisy szczególne odnoszące się właśnie do stanów nadzwyczajnych.

Polska Konstytucja wymienia trzy rodzaje sytuacji szczególnego zagrożenia dla państwa: Stan wojenny może zostać wprowadzony przez Prezydenta RP na wniosek Rady Ministrów na całym lub części terytorium Rzeczypospolitej, jeśli dojdzie do zewnętrznego zagrożenia państwa, do zbrojnej napaści na Rzeczpospolitą albo gdy z umowy międzynarodowej (na przykład z Paktu NATO) wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciw agresji (art. 229). Chodzi więc przede wszystkim o zagrożenie o charakterze militarnym. stanu wyjątkowego zagrożenie dla państwa wynika nie z czynników zewnętrznych, a raczej wewnętrznych, takich jak: próba zamachu stanu, bunt czy zamieszki społeczne. Stan wyjątkowy może zostać wprowadzony przez Prezydenta na wniosek Rady Ministrów na całym lub części terytorium Polski w razie zagrożenia: konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego. Stan ten jest wprowadzany na okres nie dłuższy niż 90 dni. Przedłużenie stanu wyjątkowego może nastąpić tylko raz, za zgodą Sejmu i na czas nie dłuższy niż 60 dni. stan klęski żywiołowej związany jest z wystąpieniem takich zdarzeń jak katastrofa naturalna (powódź, susza, trzęsienie ziemi) lub awaria techniczna (wybuch elektrowni atomowej, pęknięcie tamy rzecznej, awaria zbiorników retencyjnych), których stopień zagrożenia bądź skutki dla życia i zdrowia znacznej liczby osób, mienia znacznych rozmiarów czy środowiska na rozległych obszarach uzasadniają zastosowanie przez organy władzy publicznej środków o nadzwyczajnym charakterze. O wprowadzeniu stanu klęski żywiołowej na części albo całości terytorium Rzeczypospolitej może zdecydować Rada Ministrów. Stan klęski żywiołowej wprowadza się na czas oznaczony, niezbędny dla zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia, nie dłuższy niż 30 dni. Może zostać przedłużony na czas oznaczony, po wyrażeniu przez Sejm zgody na to przedłużenie.

FUNDACJA JAKO FORMA ZDECENTRALIZOWANA. Fundacje prawa publicznego - fundacje uzyskujące kapitał od państwa w celu wykonywania zadań publicznych i są wyposażone we władztwo państwowe. Fundacja prawa cywilnego to w odróżnieniu wyodrębniony podmiot prawny oparty na majątku przeznaczonym przez jej założyciela na określone cele użyteczne społecznie lub gospodarczo. Jeżeli służą celom publicznym, należą do podmiotów wykonujących administrację publiczną (twierdzenie sporne w doktrynie). Fundacja prawa publicznego przypomina w formie organizacyjnej zakład publiczny, ale jej cel jest stały - ustalany przez fundatora, a cel zakładu może zostać zmieniony przez podmiot tworzący (może być także zlikwidowany). Formą podobną do fundacji prawa publicznego jest fundusz państwowy mający osobowość prawną.

STOWARZYSZENIA jednostek samorządu terytorialnego - tworzone na zasadach uregulowanych w ustawie z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach - przynajmniej 3 jednostki z tych samych albo różnych szczebli stanowiące specjalny typ stowarzyszenia jest wyposażone w osobowość prawną (nie może przyjąć formy stowarzyszenia zwykłego); celem wspieranie idei samorządu terytorialnego i obrona wspólnych interesów (według u.s.g.); rozszerzenie celów, gdy stowarzyszenie staję się organizacją pożytku publicznego (wtedy stosowane przepisy ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego) - współpraca stowarzyszenia z organami administracji publicznej w dziedzinach takich jak pomoc społeczna, ochrona zdrowia, edukacja, ekologia, bezpieczeństwo publiczne i inne

---