Podstawowa strategia pracy profilaktycznej odbywa się w grupach.

PRZEGLĄD TYPOWYCH ŚRODOWISK POD KĄTEM POTRZEB I MOŻLIWOŚCI ORGANIZOWANIA DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNO - WYCHOWAWCZYCH

ŚRODOWISKO WIEJSKIE

Wieś tradycyjna -

1. kultywowanie wartości

2. jest jeden system wartości, norm

3. silne więzi międzyludzkie

4. wysoki poziom kontroli społecznej

5. funkcjonują w nich również normy obyczajowe

6. występuje zgodność oddziaływań wychowawczych wszystkich instytucji

7. niski poziom wyposażenia technicznego

Wieś uprzemysłowiona -

1. tradycja miesza się z nowymi wzorami kulturowymi

2. zmienia się styl życia

3. mamy do czynienia z chłopo - robotnikami lub tylko z robotnikami

4. jest zgodność oddziaływań wychowawczych i zgodne są cele

Wieś podmiejska

1. liczne potrzeby zaspokajane są w mieście, a nie na wsi

2. dochody są raczej z produkcji pozarolniczej

3. wieś nabiera cech miejskich

4. obniża się poziom kontroli społecznej

5. przenika bardzo dużo nowych norm moralnych

6. mają dużo czasu wolnego

7. rozluźniły się więzi

MAŁE MIASTECZKA

1. młodzi ludzie uciekają a starzy zostają, więc małe miasteczka się starzeją, następuje stagnacja demograficzna

2. względna harmonia co do wychowania dzieci

3. rodzice uznają ważność szkoły i współpracują z nimi

4. rodzice często obowiązki wychowawcze powierzają szkole

5. występuje wysoki poziom kontroli społecznej

DUŻE MIASTO

1. występuje wielość systemów wartości i światopoglądowych

2. rozluźnieniu uległy więzi emocjonalne - mówi się o alienacji czyli osamotnieniu

3. niski poziom więzi społecznej

4. poziom patologii jest duży

5. nie jest to jednorodne środowisko

6. duży dostęp do kultury i edukacji

7. nie ma wizji co do wychowania dzieci, ani w szkole, ani w domu

WNIOSKI

1. Liczba mieszkańców - na wsi zagęszczenie duże i duże więzi społeczne , nie ma anonimowości, w mieście pośpiech, mała ilość czasu na kontakty międzyludzkie

2. Czynnik przestrzenny - w mieście mała wielkość przestrzenna, ale za to małe więzi, mała bliskość środowiska

3. Kryterium ekonomiczne - w mieście - duża ilość zajęć, duże dysproporcje ekonomiczne, późno występuje usamodzielnienie dzieci. Na wsi - występuje zróżnicowanie ekonomiczne, ale nie tak duże jak w mieście, dzieci szybciej się usamodzielniają

4. Czynnik socjologiczny -

1. W mieście - luźna więź sąsiedzka ale również i rodzinna. Występuje zanik instytucji sąsiedztwa, występuje zmienność grup rówieśniczych, możliwość zmiany zawodu, wielość instytucji kulturalnych. W kulturze małą rolę odgrywa tradycja, relacje społeczne mają charakter rzeczowy, a nie osobisty. Krąg zainteresowań jest bogaty

2. Na wsi - silne więzi o charakterze osobowym, żywa więź sąsiedzka, trwałość grup rówieśniczych, stałość zawodu, jednorodność wzorów kulturowych w dużym stopniu oparty na tradycji, krąg zainteresowań jest ubogi

Na następne ćwiczenia przygotować artykuły na temat czasu wolnego.

29.01.2006r - 4 godz.

CZAS WOLNY DZIECI I MŁODZIEŻY

Definicja wg J. Dumazediere - Czas wolny - są to zajęcia którym jednostka może oddawać się z pełną swobodą, bądź dla odpoczynku, bądź dla rozrywki, bądź posiadanych już umiejętności czy bezinteresownego udziału w życiu społecznym poza obowiązkami zawodowymi, rodzinnymi, szkolnymi i społecznymi.

Funkcje czasu wolnego:

1. odprężenie

2. Rozrywka

3. Rozwój

Formy czasu wolnego:

1. Na wolnym powietrzu;

• gry i zabawy na powietrzu,

• spacery i wycieczki,

• obozy wędrowne i stałe,

• sport

Kulturowe:

• czytelnictwo,

• kino,

• telewizja

• radio

• uczęszczanie do teatru

• uczęszczanie na wystawy

• różnego rodzaju imprezy kulturalne

• Zainteresowania własne:

• majsterkowanie

• zajęcia plastyczne

• różnego rodzaju koła zainteresowań

• zamiłowania własne

Czynniki decydujące o ilości i jakości czasu wolnego:

1. Różnice indywidualne:

• biologiczne

• genetyczne

• predyspozycje

• talenty

• typ osobowości

• typ temperamentu

• czynniki psychologiczne

• płeć dziecka

• Różnice społeczne:

• środowisko społeczne

• wzory kulturowe

• sytuacja ekonomiczna

• środowisko ekologiczne

• Czynniki geograficzne

• Klimat

• Okresy rozwojowe - wiek dziecka. U małego dziecka bardzo ważne jest zachowanie rytmu dnia.

12.02.06. - 4 godz.

PROFILAKTYKA W SZKOLE

Szkoła może być pierwotną przyczyną nieprzystosowania, a także wtórną.

Pierwotną przyczyną będzie wtedy kiedy zdrowe dziecko przychodzi do szkoły i z powodu czynników działających w szkołach zaczyna być nieprzystosowane.

Wtórną przyczyną będzie wtedy gdy dziecko do szkoły przychodzi już z problemami, a szkoła ze swoimi negatywnymi czynnikami jeszcze wzmacnia to nieprzystosowanie.

Czynniki ryzyka:

1. Na poziomie indywidualnym;

1. w odniesieniu do osoby ucznia

- stan zdrowia

- impulsywność

- wybitne zdolności

- różnego rodzaju niesprawności fizyczne

- dysfunkcje (zaburzenie mowy, dysleksja itp.)

- braki w socjalizacji

- zaburzenia psychiczne

- przejawy niedostosowania społecznego

2. w odniesieniu do osoby nauczyciela

- doświadczenie

- brak umiejętności pedagogicznych

- apodyktycyzm lub permisywizm (uległość)

- wypalenie zawodowe

- brak powołania

- niekorzystna sytuacja rodzinna

- system wartości nauczyciela

- otwartość na dokonywanie zmian

- kultura osobista

Czy jest w klasie autorytet nauczyciela

2. Na poziomie interpersonalnym

1. nauczyciel - uczeń

- system oceniania

- postawa nauczyciela wobec ucznia (subiektywna - kieruje się swoimi doświadczeniami przez pryzmat swoich emocji)

- obojętność na sytuacje uczniów

- przedmiotowe, a nie podmiotowe traktowanie uczniów

- przemoc psychiczna

- brak konsekwencji

- postawa wychowawcza, błędy wychowawcze

2. uczeń - nauczyciel - akty przemocy uczniów w stosunku do nauczyciela

3. uczeń - uczeń - akty przemocy w stosunku do siebie nawzajem

4. rodzic - nauczyciel

- wzajemne obarczanie się winą

- brak znajomości środowiska rodzinnego

- postawa roszczeniowa

3. Na poziomie instytucjonalnym

1. związane ze szkołą

- przeładowane programy

- brak integracji społecznej

- mało metod aktywizujących

- ilość dzieci w klasie i godziny pracy szkoły

- szkoła w niewielkim stopniu realizuje dbanie o zdrowie uczniów

2. związane ze środowiskiem

- wpływ mediów

- niskie nakłady na edukację i profilaktykę

- szkoła nie jest odbierana jako autorytet

- zanik własnych tradycji, a kopiowanie innych

- pomoc psychologiczno - pedagogiczna

- tworzenie środowiska szkolnego sprzyjającego działaniom profilaktycznym

4. Na poziomie społecznym, kulturalnym (wzorce życia), narodowym (to co się dzieje w narodzie), uniwersalnym (to co się dzieje na świecie)

OSOBY ZNACZĄCE W SZKOLE I SPRZYJAJĄCE PROFILAKTYCE

1. W przypadku kierownika szkoły

- premiowanie nauczycieli doskonalących się zawodowo

- sprzyjanie pozytywnym relacjom w szkole

- zachęcanie uczniów do uczestnictwa w programach profilaktycznych

- wspieranie programów profilaktycznych przez finansowanie działań profilaktycznych, stworzenie warunków lokalowych

2. W przypadku nauczycieli

- posiadanie aktualnej wiedzy na temat profilaktyki

- posiadanie umiejętności psychicznych i społecznych na utrzymywanie dobrych relacji z uczniami

- dostarczanie wzorców konstruktywnego stylu życia

- posiadanie umiejętności mobilizowania uczniów i rodziców do włączania się w programy profilaktyczne

3. W przypadku szkolnego specjalisty

- posiadanie umiejętności współpracy z uczniami i nauczycielami

- dostarczanie konstruktywnych wzorców, intrapsychicznego, interpersonalnego i społecznego

- propagator programów profilaktycznych i uczestnik działań samodoskonalących

- współpraca ze środowiskiem lokalnym

4. W przypadku rodziców

- posiadanie wiedzy na temat potrzeb rozwojowych dzieci i zagrożeń

- dostarczanie wzorców konstruktywnego życia

- uczestnictwo w programach profilaktycznych

Na następne zajęcia - inne pozytywne czynniki tkwiące w szkole sprzyjające organizowaniu działań profilaktycznych

19.02.06 - 4 godz.

CHIGIENA PSYCHICZNA ZDROWIA PSYCZICZNEGO

Higiena psychiczna jest nauką o zdrowiu psychicznym jednostki czy grupy, również jest to umiejętność praktyczna stosowania pewnych metod, wskazań, zaleceń służących zdrowiu psychicznemu.

Higiena psychiczna jest to nauka interdyscyplinarna gdyż łączy ze sobą wiele nauk, te nauki są ze sobą ściśle powiązane. Higiena psychiczna jako nauka powstała na przełomie XX wieku. Z początku zajmowała się ludźmi chorymi psychicznie, dopiero potem zaczęła uwzględniać ludzi zdrowych.

Zdrowie psychiczne rozumiemy jako pełen dobrostan a nie tylko nieobecność choroby i kalectwa. - definicja Światowej Organizacji Zdrowia.

Zdrowie psychiczne rozumiany jako stan równowagi psychicznej. Należy to rozumieć jako stan względnego spokoju i przygotowania do dalszych działań przygotowawczych w zmieniających się warunkach.

Zdrowie psychiczne jako zdolność do działań produktywnych i efektywnych. - jest to amerykańskie podejście do zdrowia psychicznego rozumiany jako jednostka bardzo sprawna i jednocześnie produktywna i efektywna.

Zdrowie psychiczne jako zdolność harmonijnego współżycia z otoczeniem i przekształcania tego otoczenia - jest ta definicja taką dysharmonią z własnymi wartościami, ta harmonia jest mało osiągalna.

Zdrowie psychiczne to zdolność do przystosowania się do zmieniających się warunków. - ideałem tu jest konformista, który potrafi zewnętrznie przystosować się do wartości, które w tej chwili wyznaje dane środowisko. Jest to także podejście amerykańskie. To ciągły kompromis, rezygnujemy z rozwoju osobowości.

KONCEPCJA PROFILAKTYKI DĄBROWSKIEGO - KONCEPCJA DEZINTEGRACJI POZYTYWNEJ

Koncepcja dezintegracji pozytywnej Dąbrowskiego kładzie nacisk na rozwój człowieka - jest to koncepcja rozwojowa.

Zdrowie psychiczne jest to zdolność człowieka do wielopłaszczyznowego i wielopoziomowego rozwoju po przez procesy dezintegracji pozytywnej w kierunku całościowej integracji.

Każdy człowiek ma potencjał do rozwoju z tym, że jakościowo nie jest on u wszystkich taki sam.

Czynniki świadczące o potencjale:

1. Płaszczyzna intelektualna

2. Płaszczyzna uczuciowa - sfera emocjonalna, wyobrażeniowa, uzdolnienia

3. Płaszczyzna motoryczna

PŁASZCZYZNY ROZWOJU WG DĄBROWSKIEGO

Poziomy te w sytuacjach kryzysowych nakładają się na siebie.

1. poziom integracji pierwotnej - osoby zintegrowane bo nie przeżywają żadnych kryzysów, dążą do zaspokojenia swoich potrzeb, popędów, wykorzystują swoja inteligencję do zaspokojenia potrzeb. Ludzi traktują instrumentalnie, bez względu na środki dążą do zaspokojenia swoich celów, decydują szybko, bez wahania, sprawiają wrażenie, że można się na nich oprzeć. Będą to ludzie o osobowości antyspołecznej (psychopaci, osobowość narcystyczna). Osoby te czasami stosują przemoc do manipulowania osobami. Mają mało wrażliwy układ nerwowy - nie reagują na stresy. W terapii potrzebne są silne bodźce, które poruszą tą ich sztywną osobowość. Te osoby maja mały potencjał rozwojowy.

2. poziom dezintegracji jednopoziomowej - przejawiają zdolności rozwojowe ale są już rozbite wewnętrznie, ciągle się wahają, sprzeczność celów, upodobań. Mają pewne zdolności osiągania emocji wyższych. Występują silne konflikty wewnętrzne, nie maja ukształtowanej hierarchii wartości. Tu są osoby z zaburzeniami psychicznymi np. depresyjne, uzależnienia, część przestępców ale tacy z którymi można już pracować (poddać resocjalizacji).

3. poziom dezintegracji wielopoziomowej - bardzo duże szanse na rozwój. Występuje dużo napięć związanych z pracą nad sobą, które związane są z przejściem na wyższy poziom rozwoju. Następuje konflikt, że jesteśmy gorsi, inni, słabi - ale są to działania pozytywne bo mobilizują do pracy nad sobą. Potrafią już zakładać silne związki. Wyłania się autonomiczna hierarchia wartości i celów (moja własna nie narzucona przez kogoś), zastanawiają się nad sensem życia. Będą tu ludzie o osobowości neurotycznej. Mogą tu się zdarzać różne załamania, depresje, ale ludzie z tego wychodzą.

4. zorganizowana wielopoziomowa dezintegracja - występuje tu duży stopień samowystarczalności. Są niezależne od czynników biologicznych i psychicznych. Nawet jeżeli czegoś bardzo potrzebują to potrafią z tego zrezygnować. Występuje tu wolność autonomiczna. Poziomy niższe tej osoby rozpadają się i zanikają tzn. że ta osoba nigdy nie spadnie na niższy poziom. Ma mocno wykształcone uczucia wyższe.

5. osoby z integracją wtórną - są one wolne, maja jasno ukształtowane uczucia wyższe. Wysoki poziom świadomości społecznej - żyją właściwie dla społeczeństwa nie dla siebie.

Postawy (światopogląd), które nie są zbyt zdrowe:

1. postawa fatalistyczna - człowiek uważa że na nasze życie ma wpływ wiele czynników zewnętrznych ale nie my sami. Los jest wytyczony przez gwiazdy, otoczenie, rodziców i my już nic nie możemy zrobić, my zwalniamy się z odpowiedzialności za własne życie. Nie podejmują się rozwiązywania wielu problemów, bo panuje nad nami fatum.

2. postawa życie chwilą (dniem dzisiejszym) - osoby odcinające się od przeszłości i przyszłości. Nie troszczą się o swoją przyszłość i przyszłość otoczenia. Bywa tak że boja się przyszłości i wolą odciąć się od tego. Myślenie o przyszłości wymaga odwagi.

3. postawa kolektywistycznego myślenia - bezkrytyczne przyjmowanie powszechnie głoszenie poglądów. Osoby takie bardzo podatne są do manipulacji przez inne osoby lub środowisko opiniotwórcze

4. postawa fanatyczna - osoba która walczy z każdym kto myśli inaczej. Tylko ich poglądy są ważne.

ĆWICZENIA

1. „Do czego dążą ludzie ” - kilku osobowe podgrupy i grupy te zastanawiają się nad tym do czego dążą ludzie. Podają 10 celów. Potem ustalają jakie potrzeby i wartości kryją się za tymi celami.

25.02.2006r - 4 godz.

Ćwiczenia na budowanie hierarchii wartości:

1. „Złota rybka” - trzeba określić swoje trzy życzenia - ćwiczenie indywidualne. Potem określić jakie będą dalekosiężne skutki spełnienia tych marzeń? Potem rozmowa w grupach np. na temat Człowiek jest istotą nienasyconą i trudno ją zaspokoić.

2. „Jak mija dzień?” - Narysować dwa koła. Jedno koło to dzień powszedni, drugie to dzień wolny od nauki i pracy. W koła wpisujemy ile czasu w poszczególne dni przeznaczamy na wykonywanie różnych czynności. Potem rysujemy dwa takie same koła, w których zaznaczamy co chcielibyśmy zmienić w wyglądzie tych dni.

3. „Ja i moja rodzina” - rysujemy kwiat z płatkami - w środek koła wpisujemy jakie są dążenia całej rodziny, a w poszczególne płatki moje dążenia i poszczególnych członków rodziny. Można się z tej zabawy dowiedzieć jakie są więzi w rodzinie. Ile jest tych rzeczy wspólnych, kto w rodzinie rozwija najwięcej ze swoich celów, kto w rodzinie troszczy się o zrealizowanie jak największej ilości wspólnych celów. Co można zrobić żeby to uzdrowić?

PROGRAM PROFILAKTYCZNY NA ZALICZENIE MA ZAWIERAĆ

1. Część teoretyczna

- teoretyczne założenia programu profilaktycznego

- Cel ogólny i cele szczegółowe, które muszą odpowiadać temu co robimy

- Populacja - z kim chcemy pracować

- Czas trwania programu - cały czas, jak długo jedno spotkanie

- Rodzaj strategii informacyjnej

- Poziom profilaktyki

- Metody pracy - wykład, pogadanka, film, dyskusja, praca warsztatowa, treningi

- Pomoce - środki

- Miejsce spotkań

- Realizatorzy programu

2. Część praktyczna

- zawiera scenariusze 8 - 10 (2 integracyjne, 2 końcowe, 4 środkowe)

- scenariusze zawierają opisy i czas trwania ćwiczenia, omówienie poszczególnych ćwiczeń i zakończenie

Literatura:

1. „Profilaktyka pierwszorzędowa” - E. Kosińska, B. Zachar

2. „Grupa bawi się i pracuje” cz. 1 i 2 - J. Rojewska

3. „Zajęcia warsztatowe dla uczniów szkół ponadpodstawowych” - B. Sekuła, C. Pielak

4. „Bajkowe spotkania” - J. Bąk, E. Wiewióra - Pyka

5. „Wychowawczy program profilaktyczny” - M. Gradowska, M. Kowalska

6. „Wspomaganie procesu wychowawczego programami profilaktyczno - edukacyjnymi”

28.01.2006r - 3 godz.

dr Malicka - Gorzelańczyk

Przesłanki dlaczego trzeba prowadzić profilaktykę:

1. Ilość osób zresocjalizowanych jest niewielka

2. Wzrost patologii społecznej

3. Zmiana w zakresie światopoglądów, ideologii i systemów wartości

4. Przekształcanie się rodziny

5. Brak autorytetów - nie ma wzorców osobowych, które warto naśladować, w porównaniu z wielością różnych systemów wartości czy norm młodzież nie ma skąd czerpać norm i wartości które mogłaby ukształtować u siebie

HISTORIA PROFILAKTYKI

1. Działania rozpoczęły się w latach 50 - 60 - podstawą było wzbudzanie lęku przed niepożądanymi działaniami.

2. W latach 70 - tych - etap wartości i uczuć. Podstawą było wyszukiwanie i wzmacnianie wartości ważnych dla społeczeństwa np. uczciwość, dbanie o drugiego człowieka

3. W latach 80 - tych było kilka strategii:

1. alternatywy i wybory - uczono wybierać najlepsze dla siebie wyjście, uczono jak spędzać czas wolny

2. sztuka odmowy - uczono umiejętności odmawiania - asertywność

3. angażowanie środowiska - celem było aktywizowanie różnych grup społecznych w działania profilaktyczne - rodzina, szkoła, kościół itp.

4. W latach 90 - tych - podejście systemowe - celem jest wzmocnienie współpracy między różnymi elementami w środowisku lokalnym

Dawniej profilaktykę uważano jako eliminowanie różnych czynników patologicznych. Obecnie profilaktykę rozumie się szerzej.

PROFILAKTYKA





Eliminowanie czynników ryzyka Wzmacnianie czynników chroniących

Do czynników ryzyka zaliczamy:

1. patologia rodziny

2. brak więzi

3. subkultury

4. grupy rówieśnicze

5. nieprawidłowości tkwiące w szkole

6. choroby - czynniki biologiczne

Profilaktyka to proces wspierania rozwoju pełnego zdrowia poprzez umożliwienie ludziom uzyskania pomocy p0otrzebnej do przeciwstawiania się trudnościom życiowym oraz do osiągnięcia subiektywnie satysfakcjonującego, a zarazem konstruktywnego życia. W ramach procesu profilaktyki wyróżnia się dwa uzupełniające się nurty działań:

1. Stwarzanie warunków w których człowiek mógłby realizować siebie po to by w efekcie stać się zdrowym fizycznie, psychicznie i społecznie.

2. Eliminowanie czynników szkodliwych dla zdrowia

POZIOMY PRFILAKTYKI

Profilaktyka na świecie podzielona jest na trzy stopnie (poziomy).

Grupy ryzyka - zbadanie jakie jest zagrożenie w danym regionie lub zbiorowości, stwierdzenie jakie są to rodzaje zagrożeń, określa się w jakim stopniu młodzież jest zagrożona, stwierdzenie jakie są czynniki towarzyszące do zagrożenia. W związku z tą diagnozą wyróżniamy trzy grupy ryzyka:

1. Grupa niskiego ryzyka - są to osoby które nie podejmują żadnych zachowań ryzykownych czyli są przed inicjacją

2. grupa podwyższonego ryzyka - są to osoby które podjęły choć jedno zachowanie ryzykowne czyli są po inicjacji i u których obserwujemy liczne czynniki ryzyka.

3. grupa wysokiego ryzyka - są to osoby u których zachowania ryzykowne są głęboko utrwalone i osoby te odczuwają negatywne konsekwencje zdrowotne i społeczne swoich zachowań.

Trzy poziomy profilaktyki:

1. profilaktyka pierwszorzędowa - skierowana jest do osób z grupy niskiego ryzyka. Obejmujemy nią szerokie populacje. Celami są: opóźnienie wieku inicjacji zachowań ryzykownych, promocja zdrowego stylu życia np. podnoszenie wiedzy społecznej z zakresu zdrowia, eliminujemy czynniki ryzyka.

2. profilaktyka drugorzędowa - przeznaczona dla grupy podwyższonego ryzyka. Celami jest; ograniczenie głębokości i czasu trwania danego zaburzenia i umożliwienie wycofania się z zachowań ryzykownych. - interwencje terapeutyczne, grupy socjoterapeutyczne

3. profilaktyka trzeciorzędowa - przeznaczona jest dla grupy wysokiego ryzyka. Celem jest przeciwdziałanie pogłębianiu się procesu chorobowego i degradacji społecznej oraz umożliwienie powrotu do społeczeństwa

Efekty działań profilaktycznych

Koszty działań profilaktycznych

Im niższy poziom tym koszty są wyższe, a skuteczność jest niższa. Możliwe jest tu tylko złagodzenie objawów. W profilaktyce pierwszorzędowej koszty są mniejsze, a efektywność jest duża. Na drugim i trzecim poziomie potrzebni są specjaliści, pomieszczenia, leczenie jest długotrwałe. W pierwszym poziomie profilaktyką obejmuje się dużą grupę ludzi i jeden program można wykorzystać wielokrotnie. Na drugim i trzecim poziomie profilaktyka obejmuje się głównie pojedyncze osoby bądź niewielkie 8 - 10 osobowe grupy.

Realizatorzy:

Profilaktyka pierwszorzędowa - przeszkoleni nauczyciele wspierani przez fachowców: psychologów, trenerów psychologicznych. Teren działań - głównie szkoły

Profilaktyka drugorzędowa: psychologowie, socjoterapeuci, doradcy rodzinni, trenerzy. Teren działań to poradnie psychologiczno - pedagogiczne, świetlice socjoterapeutyczne.

Profilaktyka trzeciorzędowa - przeszkoleni resocjalizatorzy, psychoterapeuci, socjoterapeuci, pracownicy socjalni, pracownicy policji. Teren działań - zakłady karne, szpitale, ośrodki socjoterapeutyczne, zakłady resocjalizacyjne.

RODZAJE DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH (STRATEGIE)

1. Strategia informacyjna - najstarsza historycznie. Jej celem jest dostarczanie informacji na temat skutków zachowań ryzykownych. Stosuje się ją dlatego, że zakłada się , że jeżeli dostarczymy informacji, że coś jest szkodliwe to słuchający zrozumie to i nie podejmie zachowań ryzykownych. Młodzież nie korzysta z tej strategii bo:

• ma chęć doznawania silnych doznań

• rozwojowo nie ma możliwości przewidywania skutków na przyszłość.

• Strategia edukacyjna lub psychoedukacyjna - polega na rozwijaniu ważnych umiejętności psychicznych i społecznych, które przyczyniają się do lepszych stosunków z ludźmi. Są to umiejętności: interpersonalne, komunikowania się z drugim człowiekiem, opierania się naciskom, radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Założenie jest takie: nieprawidłowości w wykształceniu tych umiejętności to jednostka gorzej funkcjonuje w otoczeniu i pogarsza się nasze zdrowie fizyczne i psychiczne. Jeżeli mamy deficyty w zakresie umiejętności to młody człowiek podporządkowuje się grupie do której należy lub chce należeć. Umiejętności te są ćwiczone w trakcie zajęć warsztatowych, gdzie młodzież uczy się poprzez własne doświadczenia. Powoduje to że młodzież poznaje lepiej siebie i rozumie siebie. Uważa się, że ta strategia jest bardziej trwała i skuteczna.

• Strategia alternatyw - proponuje się młodzieży zaangażowanie w działalność pozytywną np. sportową, artystyczną itp. w zamian za podjęcie jakiegoś działania ryzykownego. Istotą jest: działanie pozytywne zaspokaja te same potrzeby psychiczne, które ta młodzież może zaspokoić przez działania ryzykowne. Zakłada się, że wielu młodych ludzi nie ma możliwości realizowania w pozytywny sposób swoich potrzeb, więc zaspokaja je poprzez zachowania ryzykowne.

• Strategia interwencyjna - jest skierowana do osób które maja trudności lub problemy rodzinne. Polega na udzielaniu im pomocy oraz wspieranie w kryzysowej sytuacji życiowej.

• Strategia zmniejszania szkód - dotyczy głównie grupy wysokiego ryzyka. Chodzi tu o:

1. zabezpieczenie społeczne przed negatywnymi skutkami działań tych osób np. HIV

2. pomóc tym osobom aby proces ich degeneracji jeszcze bardziej się nie pogłębił.

Strategia ta budzi największe kontrowersje wśród społeczeństwa.

WARUNKI DOBREJ INFORMACJI

1. Strategia informacyjna będzie skuteczna wtedy gdy będzie stosowana łącznie z innymi strategiami.

2. Osoba która przekazuje informacje musi być wiarygodna, musi to być autorytet dla młodzieży

3. Informacja żeby była skuteczna musi być rzetelna i podana w uczciwy sposób.

4. Informacja nie może być zbyt szczegółowa, żeby nie stanowiła instruktażu jak to robić.

5. Musi być dialog z młodzieżą, traktowanie jej podmiotowo. Młodzież powinna również wypowiedzieć się na ten temat, wyrazić swoje myśli spostrzeżenia.

PORÓWNANIE PROFILAKTYKI TRADYCYJNEJ I WSPÓŁCZESNEJ

Lp.	Kryterium	Profilaktyka tradycyjna	Profilaktyka współczesna
1.	Cel	Zwalczanie patologii	Zwalczanie patologii i promocja zdrowia
2.	Podstawowe założenia	Uświadomienie skutków zachowań ryzykownych.	Sięganie do przyczyn zachowań ryzykownych i skutków i kształtowanie trwałych umiejętności, które uodparniają na zachowania ryzykowne
3.	Spodziewane efekty	Uzyskanie wiedzy o skutkach zachowań ryzykownych	Ukształtowanie trwałych umiejętności psychicznych i społecznych
4.	Forma oddziaływań	Jednostronny przekaz (od dorosłych do młodzieży) i bierny odbiór	Jest dialog i aktywne uczestnictwo
5.	Czas i zakres oddziaływań	Sporadyczne i krótkie akcje wśród nastolatków	Systematyczne i długotrwałe wśród nie tylko nastolatków ale także i dzieci
6.	Realizatorzy	Wykładowcy, prelegenci, specjaliści	Profesjonaliści, przeszkoleni nauczyciele i liderzy młodzieżowi
7.	Kontrola efektów	Nie wymagana	Wymagana (przeprowadzanie ewaluacji)

11.02.2006 - 4 godz.

PORÓWNANIE POZIOMÓW PROFILAKTYCZNYCH

Cechy wspólne:

1. Promowanie zdrowia i dobrego samopoczucia

2. Redukowanie liczby przypadków zaburzeń czy zachowań ryzykownych i problemów z tym związanych

Różnice:

Dokładnie przeanalizował je L. L^”Abace i porównał w kontekście 13 kryteriów:

1. Ryzyko wejścia w zachowanie ryzykowne:

I poziom - minimalne do niskiego

II poziom - wysokie ale nie krytyczne

III poziom - bardzo wysokie i krytyczne

2. Odwracalność przejawów dysfunkcjonalności:

I poziom - bardzo wysoka między 50 - 100%

II poziom - średnia między 25 - 50 %

III poziom - niska albo bardzo niska 0 - 25%

3. Prawdopodobieństwo wyłamania się z programu:

I poziom - niskie - wszyscy bardzo chętnie biorą udział w programach

II poziom - umiarkowane

III poziom - bardzo wysokie - osoba zaawansowana w patologii nie chce z niej wyjść

4. Populacja objęta działaniami profilaktycznymi:

I poziom - ma charakter nie kliniczny - nie ma osób z poważnymi zaburzeniami

II poziom - ma charakter prze kliniczny i może już tu być stawiana diagnoza

III poziom - ma charakter w pełni zdiagnozowany klinicznie - badania psychologa, pedagoga

5. Zdolność uczenia się:

I poziom - wysoka

II poziom - umiarkowana

III poziom - zazwyczaj niska

6. Cele:

I poziom - promowanie zdrowia, wyposażenie w umiejętności psychiczne i społeczne, żeby ludzie lepiej sobie radzili

II poziom - odsunięcie niebezpieczeństwa kryzysu

III poziom - przywrócenie minimum funkcjonowania

7. Rodzaj uczestnictwa w programie:

I poziom - uczestnictwo w pełni dobrowolne i jest dużo różnych możliwości wyboru

II poziom - uczestnictwo ma charakter obligatoryjny, a zakres wyboru jest ograniczony

III poziom - uczestnictwo jest wymuszone i nie ma za dużej możliwości wyboru

8. Sposoby włączania do programów:

I poziom - składa się propozycje z których uczestnicy mogą skorzystać i sugeruje się, że będą pozytywne emocje

II poziom - zalecenie, że jeżeli będziesz brać udział w programie to będzie to dla ciebie korzystne i nie skończy się to źle - jest to takie ostrzeganie

III poziom - nie pozostawia się możliwości wyboru, mówi się że jest to konieczne, bo może się to skończyć źle

9. Koszty:

I poziom - niskie

II poziom - umiarkowana

III poziom - wysokie i bardzo wysokie

10. Skuteczność:

I poziom - wysoka i bardzo wysoka

II poziom - zróżnicowana

III poziom - działania mało skuteczne

11. Osoby prowadzące:

I poziom - wolontariusze i paraprofesjonaliści np. przeszkoleni nauczyciele

II poziom - profesjonaliści - pedagodzy, psycholodzy, terapeuci, trenerzy, psychoterapeuci

III poziom - profesjonaliści - ale wymaga się od nich wysokich umiejętności

12. Rodzaj interwencji:

I poziom - działania ogólnie wzmacniające, wzbogacające, rozwijające rozwój

II poziom - działania bardziej specyficzne np. warsztaty (np. komunikacji)

III poziom - działania specyficzne i dostosowane do indywidualnych potrzeb

13. Specyfika działań profilaktycznych:

I poziom - niska - działania ogólne

II poziom - umiarkowana - pojawiają się działania zindywidualizowane

III poziom - wysoka - działania tylko indywidualne, mogą być grupowe ale praca jest i tak zindywidualizowana

PORÓWNANIE PROGRAMÓW RÓŻNEJ GENERACJI

Lp.	Programy I generacji	Programy nowej generacji
1.	Wąski zakres.	Wysoki zakres, dotyczą szerokiej populacji.
2.	Były niekontrowersyjne - działania typowe.	Niekonwencjonalne i kontrowersyjne - działania nowe i mogące wprowadzić zdziwienie czy będzie to skuteczne.
3.	Zupełny brak bądź słabe planowanie.	Dokładnie planowane, modyfikowane i rzetelnie oceniane.
4.	Dotyczyły głównie grup wysokiego ryzyka.	Obejmują różne grupy ryzyka
5.	Posługiwały się jedną metodą i oczekiwano dużej skuteczności działań profilaktycznych.	Wielość stosowanych metod, a skuteczności oczekuje się do konkretnego problemu, na którym ten program się koncentruje.
6.	Za organizację była odpowiedzialna jedna osoba.	Za całokształt programu odpowiedzialni są wszyscy uczestnicy (ten który stworzył, ten który prowadzi i uczestnik)
7.	Miału orientację jednostkową - skierowane do konkretnych ludzi.	Skierowane są na konkretną osobę jednostkową ale również na środowisko w którym te osoby żyją.
8.	Ahistoryczne	Wrażliwe na historię społeczną i historię osoby, która ma to zaburzenie.
9.	Ocenianie skuteczności miało charakter ograniczony i dotyczyło tylko bezpośrednich skutków działania	Ocenianie skuteczności ma charakter ciągłego procesu (oceny wykorzystuje się do modyfikowania programów).

CECHY SKUTECZNEGO PROGRAMU PROFILAKTYCZNEGO

1. Planowanie programu - program profilaktyczny powinien bazować na solidnym planowaniu przez specjalistów lokalnych np. przedstawiciele szkoły, rodziny, kościoła, policji, resortu sprawiedliwości, placówek ochrony zdrowia, poradni antynarkotycznych, antyalkoholowych.

2. Cele i zadania - program profilaktyczny powinien mieć pisemnie opracowaną koncepcję, w której przedstawia cele i zadania profilaktyczne. Powinny one odnosić się do potrzeb poszczególnych jednostek lub społeczności.

3. Różnorodność działań (strategii profilaktycznych) - powinien wykorzystywać różnorodne działania (informacyjne, edukacyjne, alternatywne i interwencyjne)

4. Różnorodne cele i populacje - obejmuje wszystkich członków danej społeczności niezależnie od wieku i grupy ryzyka.

5. Możliwości oceny skuteczności programu - musi zawierać w sobie mechanizmy umożliwiające przeprowadzenie oceny (narzędzia badawcze)

6. Wrażliwość na potrzeby uczestników - musi być zgodny z potrzebami indywidualnymi uczestników, grup społecznych, całej lokalnej społeczności

7. Integracja z innymi działaniami wspierającymi zdrowie - powinien być integralną częścią (współpracować) całego systemu ochrony zdrowia: placówki prowadzące wczesną interwencję z placówkami ochrony zdrowia i instytucji, które mogą wspierać ten program profilaktyczny, również placówki oświatowe.

8. Włączenie lokalnej społeczności - angażowanie różnych grup społecznych w działania profilaktyczne.

9. Długoterminowośc - chcemy dokonać zmian wewnętrznych więc działania muszą trwać długo, bo tylko wtedy przyniosą odpowiednie skutki.

10. Reklama i promocja - szukamy dzięki nim źródeł finansowych

11. Powtarzalność - możliwość stosowania programu wielokrotnie. Powinien posiadać pełną dokumentację, powinien zawierać filozofię działań, musi mieć teoretyczne założenia. Muszą być opisane metody i procedury działania i wyniki oceny skuteczności. Po odpowiedniej adaptacji możemy ten program powtórzyć.

PROBLEM SKUTECZNOŚCI PROGRAMÓW PROFILAKTYCZNYCH

Po realizacji programów zauważono zwiększoną wiedzę, ale nie zauważono zmian w zachowaniu i postępowaniu dzieci i młodzieży. W programie ocenia się przebieg realizacji programu, wynik - czy zrealizowano cele założone wcześniej. Po analizie stwierdza się, że mogą być następujące przyczyny nieskuteczności programu:

1.Niezadowalający stan współcześnie posiadanej wiedzy:

1. niedostateczna identyfikacja ważnych czynników ryzyka i czynników chroniących

2. niedostateczna znajomość związków zachodzących między czynnikami ryzyka (psychiczne, społeczne , środowiskowe)

3. brak wiedzy dotyczącej rozwoju psychopatologii (jak rozwijają się różnorodne choroby), psychologii rozwojowej (jakie są potrzeby w poszczególnych okresach życia)

2. Błędy popełniane w praktyce:

1. Błędy w fazie konstruowania programu: wynikają z braku wiedzy konstruktora

- niejasno sformułowane cele

- niewłaściwy dobór metod i form oddziaływań

- nieuwzględnianie wieku adresata

- brak dostosowania oddziaływań profilaktycznych do stopnia zagrożenia (mylenie poziomów profilaktyki)

- jednokierunkowość programów (skupiamy się tylko na ryzyku, a pomijamy pozytywy)

- zbyt duży udział strategii informacyjnej

2. Błędy popełniane w fazie realizowania programu:

- wdrażanie programu bez wcześniejszej diagnozy populacji do której program ma być skierowany

- niewłaściwy dobór realizatorów (chodzi o cechy osobowości, które mogą utrudniać realizację programu),

- niedostateczne przeszkolenie realizatorów, które powoduje, że program ten nie będzie tak zrealizowany jak jest w założeniach

19.02.06 - 4 godz.

TYPY PROGRAMÓW PROFILAKTYCZNYCH

I Program informacyjno - edukacyjny - dominują w nim dwie strategie: informacyjna i edukacyjna. Należy tu dostarczyć wiedzy o różnych doświadczeniach przez różne zajęcia warsztatowe. Może być realizowany poza zajęciami edukacyjnymi lub w ramach poszczególnych przedmiotów.

Przykład: Obszerny program bo dotyczy różnego okresu rozwojowego.

Kryterium: wiek rozwojowy, dotyczy uzależnień. Jest to program długofalowy. Dzieli się na kilka grup wiekowych:

1. Dzieci od 6 roku życia do 3 kl. szkoły podstawowej - zakłada się że dzieci osiągną pewną wiedzę, wartości i umiejętności:

Wiedza: - co to są środki uzależniające np. alkohol, nikotyna, marihuana

- jaka różnica jest między trucizną, a środkami nie trującymi

- wiedzą, że można od niektórych substancji uzależnić się

- wiedzą jak rozpoznawać dorosłych godnych zaufania i nie godnych zaufania

Wartości: - odpowiedzialność za siebie i za innych

2. 4 - 6 kl. Szkoły podstawowej - zakłada, że dzieci osiągną również pewną wiedzę, umiejętności i wartości oraz bierze się już pod uwagę, że w tym wieku rodzą się pierwsze wpływy koleżeńskie i pierwsze inicjacje.

Wiedza: - ogólna wiedza na temat zdrowia, bezpieczeństwa i odpowiedzialności

- jaki styl życia jest zdrowy

- rozpoznawanie niektórych środków odurzających

- każdy środek ma inne działanie i inne skutki zdrowotne

- pokazujemy skutki zdrowotne i społeczne

- pokazujemy instytucje i profesjonalistów którzy mogą pomóc

Wartości: - zachowanie swojego zdania

- przeciwstawianie się naciskom grup rówieśniczych

Umiejętności: - mówienie nie, komunikacja

3. Młodzież z pogranicza szkoły gimnazjalnej i ponadgimnazjalna - odnosimy się do szukania ideałów i lęku przed odrzuceniem

Wiedza: - jak sobie radzić z lękiem przed odrzuceniem, żeby za wszelką cenę nie wchodzić w podkultury

- bardzo dokładna znajomość chemicznej struktury środków odurzających

- jak środki odurzające wpływają na różne układy

- będą rozumieć społeczne problemy uzależnień (koszty, polityka prawna)

- jaki jest wpływ środków masowej informacji na wybory człowieka

Wartości: - pełna odpowiedzialność za swoje czyny i inne osoby

- przygotowanie do pełnienia różnych ról

4. Ostatnie klasy szkół średnich

Wiedza: - podtrzymuje się decyzje młodzieży o nie braniu różnych środków odurzających

- muszą zobaczyć jak dobrze będą pełnić w przyszłości różne role społeczne dzięki temu że nie biorą

- wiedza o odległych skutkach odurzania się

- orientacja w przepisach prawnych dotyczących uzależnień

- powinni doskonale znać różne placówki rehabilitacyjne, wychowawcze itp. Gdzie można uzyskać pomoc

Wartości: - pełnienie roli liderów w działaniach profilaktycznych (sami mogą prowadzić różne akcje profilaktyczne)

II Programy wczesnej interwencji - wyróżniamy tu dwa podtypy

1. Programy profesjonalne - (interwencyjne) - dotyczą pracy profesjonalistów oraz osób które już mają problemy. Bazują na pracy profesjonalistów, z reguły przy instytucjach, gdzie ci profesjonaliści pracują. Cele:

1. identyfikacja młodzieży podwyższonego czy wysokiego ryzyka

2. udzielanie kompletnej pomocy, interwencji osobie potrzebującej pomocy wg określonego programu

2. Programy rówieśnicze - wykorzystuje się w nich działania liderów, pozytywne wpływy rówieśnicze. Realizują one trzy rodzaje celów:

1. stworzenie możliwości młodzieży angażowania się w działalność prospołeczną na terenie szkoły i środowiska lokalnego

2. uczenie radzenia sobie z negatywną presją rówieśniczą nakłaniającą do zachowań ryzykownych

3. rozwijanie u młodych ludzi umiejętności i kompetencji w zakresie życia społecznego

Kluczowym problemem w programach rówieśniczych jest selekcja młodych ludzi, którzy pełniliby role lidera profilaktycznego. Pozyskujemy ich poprzez: samodzielne zgłaszanie na ochotnika oraz szukamy najbardziej odpowiedzialnych do pełnienia takiej funkcji. Role które powinien pełnić lider:

1. rówieśniczy doradca - osoba, która kontaktuje się indywidualnie, pomaga młodym ludziom, udziela wsparcia. Może spotykać się z grupą np. klasa

2. rówieśniczy edukator - musi być już przeszkolony, prowadzi programy z zakresu promocji zdrowia

3. rówieśniczy organizator - angażuje się w działania szkolne i ogólnospołeczne w zakresie profilaktyki (kółka dyskusyjne, zainteresowań, współdziała z kościołem, instytucjami dotyczącymi profilaktyki zdrowotnej)

Przed rozpoczęciem pracy lider musi przejść szkolenie z zakresu różnych uzależnień.

Typy programów rówieśniczych:

1. Program pozytywnych wpływów rówieśniczych - nastawiony jest na kształtowanie pozytywnych relacji między rówieśnikami. Grupa na jednostkę ma pozytywnie oddziaływać i odwrotnie.

2. Program nauczania rówieśniczego - kształci się młodych ludzi po to żeby mogli przekazywać swoim rówieśnikom rzetelną wiedzę na różne tematy.

3. Program poradnictwa rówieśniczego - koncentrują się na wyszukiwaniu liderów czy osób młodych, którzy potrafiliby pomagać swoim kolegom w trudnych chwilach poprzez rozmowy, doradzanie itp.

4. Program rówieśniczego wzbudzania aktywności - chodzi o aktywizowanie młodych ludzi do pracy społecznej nie tylko na terenie szkoły ale i lokalnej społeczności, żeby ponosiła odpowiedzialność.

III Programy ukierunkowane na pracę z rodzicami czy innymi osobami wychowującymi dzieci i młodzież (nauczyciele) - programy oparte na pracy z rodzicami. Akcentuje się trzy kierunki działań profilaktycznych pracy z rodzicami:

1. Dostarczenie rodzicom wszechstronnej wiedzy o prawidłowości rozwojowej dzieci i wiedzy o zachowaniach ryzykownych - trzeba rodzicom pokazać jakie problemy są w okresie dorastania. Najważniejszym zadaniem, które młody człowiek ma do spełnienia to budowanie własnej osobowości. Podanie dokładnej wiedzy na temat uzależnień - to musi być wiedza aktualna oraz inne zachowania ryzykowne, dopiero jak tą wiedzę posiadają to można przejść do następnego kierunku.

2. Wspomaganie rodziców i wychowawców w nabywaniu takich umiejętności, które sprzyjają lepszej organizacji życia rodzinnego i procesu wychowawczego (umiejętności psychologiczne) - polega na usprawnianiu umiejętności potrzebnych do rozwoju młodego człowieka. Uczymy rodzica jak być dobrym rodzicem. Odbywa się ten kierunek na zajęciach warsztatowych poprzez różne gry i ćwiczenia. Ten kierunek jest w Polsce prawie nie realizowany.

Program pt. „Trening efektywnego rodzicielstwa” - program ten jest realizowany w trakcie trwania kilku zajęć warsztatowych, każde zajęcie dotyczy innego problemu: Cele:

1. rodzice uczą się myśleć i rozmawiać o dzieciach na płaszczyźnie konkretnych problemów dziecka, a nie na temat jego zachowań;

2. rozpoznawanie własnych emocji rodziców w relacji do dziecka;

3. podwyższanie własnych kompetencji w zakresie komunikacji z dzieckiem np. umiejętność aktywnego słuchania;

4. uczą się czym jest rodzicielski autorytet i jaka jest różnica między autorytetem wynikającym ze stosowania kar, a autorytetem wynikającym z wiedzy i umiejętności. Poznają reakcje dzieci na autorytet zbudowany na karach i autorytet zbudowany na wiedzy i umiejętnościach. Poznają skutki z pełnienia postawy bezstresowego wychowywania;

5. uczą się jak budować system wartości u dziecka;

6. uczą się rozwiązywania konfliktów z dzieckiem.

Takie same treningi można również robić z nauczycielami.

3. Stwarzanie warunków do rozwijania koncepcji samopomocy - czyli rodzice doświadczający podobnych trudności łączą się w grupy i razem próbują walczyć z tymi trudnościami - zachęcanie żeby rodzice łączyli się w grupy wsparcia. Taka grupa realizowałaby jeden wspólny cel np. uzależnienia, ADHD, agresja itp. Rodzice rozmawiają na te tematy i ustalają metody działań, które mogłyby pomóc w rozwiązywaniu tego problemu. Szukają też wspólnie uregulowań prawnych dotyczących problemu.

IV Program działań alternatywnych - podstawy teoretyczne stworzone zostały na podbudowie wielu badań przeprowadzonych wśród młodzieży np. jakie środki bierze na imprezach, w szkole, w grupach rówieśniczych. Polegają na zaproponowaniu działań pozytywnych w zamian działań ryzykownych. Doświadczenia i potrzeby młodzieży podzielono na różne potrzeby: fizyczne, intelektualne, interpersonalne, zmysłowe, emocjonalne i adekwatnie do tych potrzeb proponuje im się różne formy działań alternatywnych.

1. Doświadczenia fizyczne - związane z dobrym samopoczuciem fizycznym, z dobrym działaniem organizacyjnym. Bierze np. alkohol - zamiast tego proponuje się:

- ćwiczenia relaksacyjne

- Tańce, zajęcia ruchowe

- pozytywne nawyki zdrowotne z uwzględnieniem zdrowej diety

- treningi sztuk walki

Te doświadczenia są tak pozytywne, że młodzież sięga rzadziej lub zaniecha używania środków ryzykownych

2. Doświadczenia zmysłowe - młodzież potrzebuje intensyfikacji i różnorodności doświadczeń zmysłowych - używa środki halucygenne. Proponuje im się w zamian:

- treningi uwrażliwiające na odbiór różnych bodźców

- odpowiednia edukacja seksualna

3. Doświadczenia emocjonalne - jest to ważna grupa doświadczeń - gwałtowność - w zamian proponuje się:

- grupy w których można uzyskać wsparcie od rówieśników

- treningi interpersonalne

4. Doświadczenia interpersonalne - chodzi o relacje z innym człowiekiem lub grupą. Młodzież za wszelką cenę chce uzyskać akceptację, uwolnić się od zahamowań w kontaktach, chce zredukować bariery komunikacyjne. W zamian środków ryzykownych proponuje im się:

- tworzenie w środowisku lokalnym pozytywnych grup rówieśniczych

- kluby dyskusyjne

- psychoterapia grupowa

- poradnictwo indywidualne dla osób z trudnościami interpersonalnymi

- towarzystwa, stowarzyszenia młodzieżowe itp.

- organizacje przy kościołach

- poradnictwo rodzinne, terapia rodzinna

5. Doświadczenia intelektualne - chce zredukować uczucie nudy, zaspokoić ciekawość, rozwiązać aktualne problemy. Można to zaspokoić przez branie różnych środków, w zamian proponuje się:

- rozwijanie hobby

- dyskusje

- konkursy intelektualne

- treningi koncentracji, pamięci i uwagi

- treningi pozytywnego myślenia

6. Doświadczenia twórczo - estetyczne - w zamian proponuje się:

- Różne działania artystyczne z zakresu muzyki, plastyki, dramaturgii itp.

7. Doświadczenia filozoficzne związane z poszukiwaniem własnej wartości, sensu życia - młodzież korzysta ze środków halucynacyjnych - w zamian proponuje się:

- edukację w zakresie problemów

- czytanie literatury filozoficznej

- tworzenie lokalnych ośrodków rozwoju

8. Doświadczenia duchowo - mistyczne - np. doświadczenia w sektach, w zamian proponuje się:

- Spotkania gdzie analizuje się poznanie różnych religii

9. Doświadczenia społeczno - polityczne - młodzież w tym wieku buntuje się

- pomoc społeczna

- pomoc słabym

- wolontariat

- Praca profilaktyczna

V Programy skoncentrowane na lokalnej społeczności - zakłada, że profilaktyka będzie efektywna wtedy gdy do programu włączymy przedstawicieli lokalnej społeczności i będą oni aktywni. Przedstawiciele lokalnej społeczności to: młodzież, rodzice, nauczyciele, administracja szkolna, przedstawiciele lokalnych środków masowego przekazu, biznes, kościół, sądownictwo, policja, lokalne władze, placówki społeczne. Programy skoncentrowane na lokalnej społeczności tworzy się w kilku etapach:

I etap tworzenia programu - to powołanie grup planowania społecznego na bazie aktualnych potrzeb.

II etap tworzenia programu - organizatorzy muszą odpowiedzieć na pytanie: kto jest zagrożony, w jakim stopniu. Muszą postawić diagnozę. Wiedza ta zdobywana jest poprzez spotkania z młodzieżą, ankiety. Potem opisują sytuację jaka jest w danej społeczności.

III etap tworzenia programu - Na bazie diagnozy opracowuje się kierunek działań profilaktycznych, a więc jaki temat i do kogo ma być skierowany program. Określa się też jaki poziom profilaktyki ma być realizowany. Należy też uwzględnić pracę profesjonalistów, którzy będą pełnić rolę konsultantów np. psycholodzy - jak rozwiązać problem w przypadku zaburzeń psychicznych, w przypadku uzależnień itp. Dopiero jak to wszystko mamy to możemy ułożyć program skierowany do lokalnej społeczności.

Przykład - „Szkoła bez środków odurzających” - włącza do swoich działań: rodziców, młodzież, administracja szkolna, członkowie lokalnej społeczności. Każda grupa realizuje swoje zadania:

1. Rodzice:

- nauczenie swoich dzieci standardów dobra i zła (wyposażenie dzieci we właściwy system wartości)

- pomaganie dzieciom w przeciwstawianiu się presji grupy rówieśniczej

- zdobycie podstawowej wiedzy na temat środków odurzających i sposobów rozpoznawania

2. Nauczyciele i administracja szkolna:

- pełna orientacja w zakresie używania środków na terenie szkoły

- wypracowanie konkretnego systemu, zasad, przepisów szkolnych dotyczących środków odurzających

- realizacja ogólnoszkolnego programu profilaktycznego

- pozyskanie lokalnej społeczności w działania profilaktyczne

3. Młodzież:

- zdobycie wiedzy na temat środków odurzających

- nabyć umiejętności dotyczącej stosowania środków odurzających

- pomaganie rówieśnikom w zachowaniu życia wolnego od środków odurzających

4. Lokalne środowisko:

- pomaganie szkole przez dostarczanie wsparcia merytorycznego i finansowego

- zapewnienie bliskiej współpracy policji, sądownictwa itp. We wszystkich fazach realizacji programu profilaktycznego.

12.03.2006r - 3 godz.

Definicja społeczności lokalnej wg R.L. Warren - jest miejscem gdzie jednostka styka się z szerszym społeczeństwem i kulturą, miejscem w którym jednostka staje wobec instytucji swojego społeczeństwa, wobec właściwych dróg wyrażania uczuć religijnych, regulowania zachowania się, życia rodzinnego, socjalizacji młodych, zarabiania na życie, wyrażania ocen estetycznych.

Tak wyrażona populacja wyrażona jest jako populacja terytorialna, ład moralny, określone są w niej wzory zachowania się, wychowania młodych pokoleń, sposoby utrzymywania rodziny i sposoby jej życia. W społeczności lokalnej istniały określone normy obyczajowe, które w tej chwili zanikają. Są też w takiej społeczności określone wzory zachowania i istnieją różne sankcje, które są przestrzegane i respektowane.

Cechy społeczności lokalnej:

1. Materialna baza zaspokajania najistotniejszych interesów i potrzeb odczuwanych przez większość grup i jednostek żyjących na określonym terytorium.

2. Przeważający typ kultury i tradycji wokół którego organizuje się lub może się organizować większość członków społeczności. Ten typ kultury ma zdolność do ekspansji na jednostki pozostające poza obrębem społeczności lokalnej

3. Więź społeczna względnie silna i dość intensywna komunikacja interpersonalna, która ma zdolność do integrowania ludzi, po to żeby zaspokajać ich ważne potrzeby.

4. Ideały i wzory życia przejmowane i naśladowane spontanicznie przez większą część społeczności o stanowiące zobowiązanie dla innych segmentów społeczności.

5. Zdolność formalnych elementów (instytucje) więzi społecznych, do kreowania nieformalnych zobowiązań, do wytwarzania gotowości do kierowania się kontrolą wewnętrzną w respektowaniu norm społecznych.

Cechy te ulegają osłabieniu i częściowo zanikają. Z tego względu pojęcie społeczność lokalna zanika i nie można już używać tego pojęcia, zastąpiono je pojęciem środowisko lokalne. Dążeniem profilaktyki jest nawrót do stworzenia społeczności lokalnej, bo to właśnie w niej jest kontrola społeczna i istnieją więzi.

PROJEKT AMERYKAŃSKI - DZIAŁANIA PROFILAKTYCZNE W SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ ORGANIZOWANY W CHICAGO

Stworzono liderów którzy pozytywnie oddziaływaliby na młodzież. Liderzy pełnili funkcję zdrowych modeli życia. Przenikali oni również w środowisko młodzieży przestępczej, często się z nimi kontaktowali proponując im w zamian zachowań ryzykownych, zachowania pozytywne. Zaobserwowano, że młodzież zaczęła przejmować wzory liderów i duża część młodzieży nawróciła się. Zauważono wzrost więzi społecznej. Projekt trwał 12 lat, do współpracy zostały zaangażowane różne instytucje.

PROJEKT BOSTOŃSKI

Inaczej nazywano go praca z gangami. Praca opierała się na społeczności lokalnej, rodzinie i gangu. Postawiono na bardzo intensywną współpracę z instytucjami w zakresie walki z przestępczością. Przeszkolono ludzi w zakresie pracy z gangami. Przeszkolono ich w zakresie pracy z grupą i indywidualna. Przenikali oni do gangów i pracowali z nimi. Byli poddawani terapii indywidualnej i grupowej, która trwała kilka lat. Trzy fazy pracy:

1. Rozpoznano gangi - ile ich jest, jak bardzo są zaburzeni i zaczęto nawiązywać pierwsze więzi z członkami grup.

2. W gangach tych odbywała się intensywna praca profilaktyczna. Stosowano metodę wpływu osobistego, mediacja - pracownik przeszkolony kontaktował tą młodzież z innymi uczciwymi członkami społeczności. Dzięki temu wprowadzoną te dzieci i młodzież w kluby sportowe, rozwijano zainteresowania, wspólnie spędzano czas wolny, szukano pracy, intensywnie współpracowano z sądem i policją. Prowadzona była terapia indywidualna i rodzinna.

3. Powolne rozluźnianie więzi w celu aby młodzież już samodzielnie mogła sobie radzić bez wzorów. Duża część młodzieży nawróciła się i żyła bez zachowań ryzykownych.

PROBLEM DZIECI ULICY

Dzieci ulicy to te które z powodu niewypełnienia podstawowych funkcji przez rodzinę dużą część dnia spędzają poza domem (ulica, podwórko, inne miejsca aktywności niekontrolowanej). Ulica jest miejscem ich socjalizacji, źródłem wiedzy o życiu, zaspokajają swoje potrzeby i realizują swoje aktywności. To są dzieci które się wychowują na ulicy.

Program pomocy tzw. pedagogika uliczna popularna na zachodzie, nie wymaga ten program dużych nakładów finansowych. Jest pedagog rodzinny, który prowadzi pracę z rodzicami w miejscu ich zamieszkania - poprawia relacje między rodzicami i dziećmi oraz między rodzicami, a innymi instytucjami np. wychowawczymi, zmiany postaw, nastawień, sposobów wyrażania emocji, zwiększenie umiejętności rozwiązywania problemów, konfliktów wewnątrzrodzinnych. Właściwe ukierunkowywanie dążeń, celów rodziny. Ma zwiększać poczucie własnej wartości dziecka oraz nauczyć dziecko właściwie spędzać czas wolny.

Wychowawca podwórkowy - ma opracować model pracy profilaktyczno - wychowawczej na podwórku, ma nawiązywać bezpośrednie kontakty z dziećmi i młodzieżą przebywającą w tych miejscach, ma właściwie oddziałowywać na dzieci.

Przyjaciel dzieci ulicy - ma również kontaktować się z dziećmi nawiązując bardziej emocjonalne więzi. Stosuje taka metodę jak doradzanie, wzbudzanie motywacji do pożądanych zachowań, wzbudzanie motywacji, rozbudzanie pożytecznych zainteresowań i możliwości ich realizacji. Stoi w ich obronie. Interweniuje w sytuacjach gdy dziecko jest krzywdzone.

11.03.2006r - 4 godz.

PROGRAMY PROFILAKTYCZNE WSPIERAJĄCE ROZWÓJ PEŁNEGO ZDROWIA

Wyróżnia się cztery kierunki działań:

I Promocja zdrowia - działania przeznaczone dla szerokich grup społecznych. Wyodrębnia się takie działania jak:

1. masowa edukacja zdrowotna

2. programy opiekuńcze (żywność, pomoc socjalna)

3. systemy wsparcia grupowego i rodzinnego

II Ochrona zdrowia - działania skierowane do szerokich grup społecznych. Profilaktyka koncentruje się na: 1. czynnikach zagrażających zdrowiu (fizycznej, biologicznej, chemicznej)

2. dba o higienę pracy, ośrodków wypoczynkowych

III Służby profilaktyki zdrowotnej - działania skierowane są na pomaganie indywidualnej osobie. Pomagamy w usuwaniu czynników zagrażających zdrowiu i nabywanie umiejętności dbania o zdrowie.

IV Źródła profilaktyki zdrowotnej - działania skierowane na edukację i szkolenie specjalistów z zakresu profilaktyki.

Ten program obejmuje osoby od urodzenia aż do śmierci. Objęte tym programem są różne rodzaje zdrowia: fizyczne, psychiczne, społeczne i osobiste.

Zdrowie psychiczne to subiektywnie dobre samopoczucie. Cechy dobrego zdrowia psychicznego:

I wymiar - pozytywne postawy wobec siebie, przejawia się w tym, że:

1. człowiek ten nie doświadcza poważnych zaburzeń z powodu własnych emocji np. lęk, poczucie winy, złość, gniew.

2. człowiek ma poczucie, że potrafi pokonywać życiowe niepowodzenia.

3. człowiek jest tolerancyjny wobec siebie i innych

4. człowiek adekwatnie ocenia swoje możliwości

5. człowiek potrafi akceptować swoje słabe strony, darzy siebie szacunkiem, ma poczucie zaradności i potrafi czerpać przyjemności z codziennych czynności i zdarzeń.

II wymiar - pozytywne nastawienie wobec innych ludzi, przejawia się w tym, że:

1. człowiek jest zdolny do dawania miłości i akceptowania człowieka takim jakim jest,

2. człowiek potrafi utrzymywać długotrwałe satysfakcjonujące związki z drugim człowiekiem,

3. od ludzi oczekuje zaufania i akceptacji wobec swojej osoby,

4. szanuje różnice jakie występują między ludźmi,

5. nie wywiera przesadnych nacisków na ludzi go otaczających i nie pozwala aby ci ludzie stosowali naciski wobec niego

6. osoba potrafi się czuć częścią grupy do której przynależy

7. osoba ma poczucie odpowiedzialności za swoich bliskich i innych ludzi

III wymiar - umiejętność radzenia sobie z wymogami życia, przejawia się w tym, że:

1. radzi sobie z problemami w miarę tego jak się pojawiają,

2. gdy to możliwe dostosowuje do siebie środowisko, a gdy to konieczne to dostosowuje się do niego

3. planuje swoją przyszłość i nie boi się jej,

4. jest otwarty na nowe doświadczenia

5. stawia przed sobą realistyczne cele, potrafi samodzielnie podejmować decyzje,

6. w pełni angażuje się w to co robi i czerpie satysfakcję ze swoich osiągnięć.

Zdrowie społeczne - dotyczy zaradności społecznej jednostki, postaw prospołecznych, właściwe wywiązywanie się z pełnionych przez siebie ról, nabywanie nieustannie umiejętności społecznych (interpersonalnych).

Zdrowie osobiste - to dbanie o własny rozwój w szerokim znaczeniu. Poprzez pracę nad sobą chcemy wspinać się na coraz wyższy poziom, rozwijamy swoją samoświadomość.

Przykład Cl. Perr i R. Jesson obejmuje wielowymiarowy aspekt zdrowia




Wymiary zdrowia fizyczne

Psychiczne

Społeczne

Osobiste

Zachowanie

Obiekty interwencji osobowość

Środowisko

Strategie wspierania zdrowia nasilanie osłabianie

Zachowań zachowań

Sprzyjających niszczących

Zdrowiu zdrowie

Autorzy uważają, że należy podejmować dwa rodzaje zachowań i działania te muszą iść jednocześnie. Zajmujemy się w tym zakresie trzema obiektami: zachowaniem, osobowość - działania psychoedukacyjne zmieniające osobowość na niższym poziomie, środowisko - dbamy o to, aby miało ono pozytywne aspekty. Wszystkie te działania obejmują cztery wymiary zdrowia. Diagnoza w przypadku zdrowia musi być bardziej rozbudowana:

1. diagnoza społeczna - polega na identyfikacji tych przejawów życia społecznego, które są patologiczne (przestępstwa, bezrobocie, patologie instytucji, kryzys rodziny)

2. diagnoza epidemiologiczna - dotyczy podstawowych problemów zdrowotnych społeczeństwa. Chodzi o wskaźniki śmiertelności, zachorowalności na różne choroby, wypadków drogowych, zachorowalność z powodu uzależnień.

3. diagnoza behawioralna - dotyczy problemów z zaburzeniami zachowania

4. diagnoza edukacyjna - obejmuje trzy grupy czynników:

1. czynniki predyscynujące do używania środków odurzających (postawy wobec używania środków, postawy i przekonania na temat środków oraz jaki system wartości posiada młodzież

2. czynniki ułatwiające (dostępność środków, osiągalność przez różnych członków oraz akceptująca postawa społeczeństwa wobec używania środków odurzających)

3. czynniki wzmacniające odurzanie i inne zachowania patologiczne (wzorce rodzinne, wzorce autorytetów)

ZADANIA ŚRODKÓW MASOWEJ INFORMACJI W ZAKRESIE PROFILAKTYKI

1. Masmedia mają być odpowiedzialne za treści przekazywane odbiorcom

1. powinny eliminować treści ukazujące korzyści płynące z zachowań ryzykownych (propagujące zły styl życia, branie środków uzależniających, agresję, przemoc)

2. powinny propagować zdrowy styl życia (pokazywać sylwetki osób zachowujących abstynencję itp., zakazanie informacji instruktażowych)

2. Budowanie właściwego systemu wartości u dzieci i młodzieży oparty o wartości duchowe dzięki którym człowiek jest zdrowy - proponuje się żeby pracownicy masmediów mogli skorzystać ze szkoleń dotyczących profilaktyki. Oprócz szkolenia pracowników masmediów proponuje się współpracę z konsultantami, którzy pomogliby skonstruować program, szczególnie dla dzieci i młodzieży. Powinny być podane:

1. społeczne i jednostkowe koszty zażywania środków odurzających

2. społeczne reakcje na nadużywanie środków i innych sytuacji patologicznych

3. problemy osób żyjących z osobą zachowującą się w sposób patologiczny

4. historie życia osobiście prezentowane przez osoby dotknięte patologią

5. odkrycia naukowe związane z działaniem środków odurzających czy innymi zachowaniami dewiacyjnymi

6. nowatorskie formy działań profilaktycznych wobec dzieci i młodzieży

7. skutki zachowań patologicznych szczególnie odurzania się np. w sporcie czy innych aktywnościach człowieka

8. problematyka odurzania się w różnych grupach wiekowych, płciowych, grupach religijnych

9. specyfikę okresu dorastania, potrzeby tego okresu, dlaczego młodzież sięga po różne środki odurzające

10. działania alternatywne - pokazywania działania sportu, rekreacji itp.

11. przepisy prawne dotyczące uzależnień

12. pokazywać pomoc różnych specjalistów

PROGRAMY ZAPOBIEGAJACE ZACHOWANIOM SAMOBÓJCZYM WŚRÓD DZIECI I MŁODZIEŻY

Realizowane w USA, w Polsce wcale nie są podejmowane.

I Ogólnoedukacyjne programy zapobiegania samobójstwom. - Kierunki działań:

1. Upowszechnianie wiedzy i danych statystycznych na temat samobójstwa - wiedza przekazywana jest szerokim masom: omawia się czynniki prowadzące do samobójstw, jakie są symptomy samobójstwa, jaka jest struktura i dynamika samobójstw.

2. Rozwijanie u młodzieży kompetencji społecznych, które poprawiłyby jakość ich relacji z rówieśnikami, nauczycielami i rodzicami.

3. Zachęcanie młodych ludzi do szukania pomocy, a też do pokazywania innym młodym ludziom gdzie taka pomoc mogą uzyskać.

4. Rozwijanie umiejętności dzielenia się swoimi emocjami.

II Programy szkolenia strażników szkolnych i Programy szkolenia strażników w społecznościach lokalnych - jest to szkolenie młodzieży, pracowników szkoły oraz innych osób ze środowiska lokalnego aby potrafiły identyfikować młodzież z wysokim stopniem ryzyka samobójczego, uczymy ich aby potrafili kierować młodzież do właściwych źródeł pomocy profesjonalnej. Chodzi tu o odpowiedni sposób rozmawiania z potencjalnym samobójcą. Programy te łącznie z innymi programami realizowane są w wielu szkołach USA.

III Program wsparcia rówieśniczego - Cele:

1. Wzmacnianie więzi koleżeńskich, przyjacielskich

2. Wykorzystywanie naturalnych zasobów społecznych jakim jest wsparcie rówieśnicze.

3. Wyposażanie uczniów w umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych

W grupach warsztatowych młodzież uczy się radzenia sobie z problemami ich dotyczącymi, uczą się korzystania ze wsparcia rówieśniczego.

IV Program badań wykrywające jednostki zagrożone samobójstwem - Celem jest wykrycie osób przejawiających cechy samobójcze. Używa się do tego różnych środków. Cechy potencjalnego samobójcy:

1. manifestowanie zachowań aspołecznych

2. poczucie beznadziejności

3. poczucie bezsilności

4. wysoki poziom depresji

5. nadużywanie różnych środków

6. ciągły brak zadowolenia z siebie, z życia

7. bardzo niski poziom samooceny

8. wysokie poczucie winy (prowadzi do zwrócenia agresji przeciw sobie)

V Ośrodki interwencji kryzysowej i telefony zaufania - Często akt samobójczy poprzedzony jest kryzysową sytuacją. Częściej są impulsywne niż przemyślane. Ośrodki interwencji kryzysowej zapewniają pomoc wyspecjalizowanej kadry. Główną ideą w pierwszym kontakcie jest rozładowanie napięć, a potem otoczenia specjalistyczna opieką. W naszym kraju przyczyny finansowe powodują to, że nie jest realizowany taki program

VI Program interwencji postsuicydalnej - Organizowane są tam gdzie jest młodzież. Celem jest przygotowanie personelu szkoły i innych instytucji do podejmowania działań minimalizujących ryzykowne działania naśladowcze. Otacza się opieką psychologiczną osoby, które były bardzo blisko z osobą popełniającą samobójstwo.

VII Eliminowanie czynników niekorzystnych ze środowiska szkolnego

VIII Program ograniczenia dostępu do środka - jeżeli środki nie będą dostępne to czyn będzie oddalony i wtedy można wejść z pomocą.

26.03.2006r - 4 godz.

KONSTRUKCJA PROGRAMU PROFILAKTYCZNEGO

Punktem wyjścia jest rozpoznanie czy w danej społeczności jest zapotrzebowanie na program profilaktyczny i jakie aktualnie prowadzone są przedsięwzięcia w tym zakresie.

Kroki:

1. Identyfikacja kompletnej lokalnej społeczności, która będzie objęta programem - należy stwierdzić stopień zagrożenia patologizacją, jaka jest gotowość do włączenia się w działania profilaktyczne.

2. Dokonanie szczegółowej charakterystyki grupy której ma dotyczyć profilaktyka

Efektem tych dwóch kroków jest stwierdzenie czy jest sens robienia profilaktyki. Jeżeli odpowiedź jest przecząca to się cofamy i szukamy nowej populacji. Jeżeli jest twierdząca to przechodzimy do kroku trzeciego.

3. Identyfikacja liderów społecznych, którzy nam pomogą - to osoby zainteresowane, godne zaufania, odpowiedzialne.

4. Zorganizowanie wstępnego szkolenia w celu zintegrowania się jako grupa gotowa do przeprowadzenia programu profilaktycznego

Po tych krokach stwierdzamy czy te osoby widzą potrzeby lokalnej społeczności.

5. Wspólne spotkanie profesjonalistów zewnętrznych, wewnętrznych i liderów społecznych - w celu określenia ogólnej struktury planowanego programu.

6. Określenie struktury zarządzania programem - określa się miejsce i rolę zewnętrznych specjalistów, określa się zadania animatorów środowiska lokalnego, zadania poszczególnych członków zespołu.

7. Bardzo szczegółowe zaplanowanie programu - określa się cele szczegółowe, na jakich poziomach będą prowadzone działania i w jaki sposób będzie oceniona skuteczność programu.

8. Bardzo szczegółowe wszechstronne szkolenie członków programu - treningi interpersonalne i specjalistyczne.

9. Realizacja programu.

10. Ocena skuteczności programu.

TEORETYCZNE PODSTAWY PROFILAKTYKI

Profilaktyka jest dyscypliną interdyscyplinarną i multidyscyplinarną (zachodzą na nią różne nauki i w jej zakres wchodzi wiele nauk). Profilaktyka społeczna integruje wysiłki innych dziedzin w celu zapobiegania zjawiskom dewiacyjnym. Dzięki temu możliwe jest kompleksowe podejście do patologii.

Strategie profilaktyki jako dyscypliny naukowej możemy podzielić na:

1. Strategie badawczo - poznawcze, które mają teoretyczny charakter.

2. Strategie działania praktycznego - wychowawcze, terapeutyczne, resocjalizacyjne, lecznicze.

FILOZOFIA

1. Aksjologia - nauka o wartościach

2. Etyka - nauka o moralności

Te dwa działy filozofii są najbardziej powiązane z profilaktyką.

Aksjologia - interesuje nas wartość, hierarchia wartości, system wartości, światopogląd. Z jednej strony jest ważna bo:

1. Osoby prowadzące profilaktykę muszą kierować się w swojej działalności systemem wartości, pewnymi zasadami, hierarchią. Profilaktyce powinni kierować się wartościami uniwersalnymi, ponadczasowymi: prawda, uczciwość, sprawiedliwość, pomoc innym. Kieruje nimi:

1. zasada akceptacji osób niedostosowanych społecznie

2. zasada pomocy - jest to rozumienie, że te osoby szczególnie potrzebują pomocy, dlatego że osoby niedostosowane społecznie nie mają zaspokajanych potrzeb

3. zasada podmiotowego traktowania jednostki

4. zasada indywidualnego traktowania i podejścia do jednostki

2. To my mamy kształtować wartości u naszych podopiecznych. Wartość to jest coś cennego do czego dążymy i wyznacza nasza wybory.

Klasyfikacja wartości, która pokazuje rodzaje wartości:

1. wartości teoretyczne - cenne dla ludzi ceniących odkrywanie prawdy naukowej

2. wartości ekonomiczne - charakterystyczne dla ludzi ceniących wartości materialne

3. wartości estetyczno - artystyczne - bliskie ludziom ceniącym poczucie piękna i harmonii

4. wartości społeczne - bliskie ludziom ceniącym bezinteresowne działania na rzecz innych

5. wartości polityczne - cenne dla tych, którzy cenią władzę i wpływy

6. wartości religijne - cenne dla osób, które szukają prawdy, której źródłem jest religia.

Klasyfikacja, która pokazuje hierarchię wartości wg M. Koreach:

1. Wartości ostateczne odnoszące się do najważniejszych celów człowieka: bezpieczeństwo narodowe, bezpieczeństwo rodziny, dojrzała miłość, mądrość, poczucie własnej godności, pokój na świecie, prawdziwa przyjaźń, przyjemność wynikająca z satysfakcjonującego życia, równość, szczęście, piękno, zbawienie, równowaga wewnętrzna

2. Wartości instrumentalne - dotyczą sposobu postępowania: ambicje, szerokość horyzontów, zdolności, urok osobisty, czystość, odwaga, umiejętność przebaczania, twórcza wyobraźnia, intelektualizm.

Hierarchia wartości

Zadaniem profilaktyki jest kształtowanie hierarchii wartości u wychowanka.

Jeżeli dominują wartości niższego rzędu to przyczynia się to do patologizacji, do zagrożenia zdrowia psychicznego, gdyż wartości są bardzo mocno związane z potrzebami człowieka.

Jeżeli wybieramy wartości konsumpcyjne to kierujemy się potrzebami zaspokajania przyjemności. Ciągle wtedy czujemy niedosyt, bo ciągle czujemy się gorsi, konsekwencją jest wieczne niezadowolenie i ciągła pogoń za zaspokajaniem i zdobywaniem zasobów zaspokajających prymitywne potrzeby. Ta ciągła pogoń jest przyczyną zaburzenia zdrowia psychicznego.

Przy dominacji wartości uniwersalnych dominują potrzeby wyższego rzędu i są one takie, że nie ma ciągłej pogoni za wyrównywaniem braków, daje nam to satysfakcję, trwały sens życia, zdrowie psychiczne.

Układ wartości i potrzeb tworzą piramidy:




- dominują wartości konsumpcyjne




- osoby ascetyczne, nie dbające o potrzeby podstawowe




- najlepsza sytuacja jest wtedy gdy jest harmonia, czyli równowaga między wartościami

konsumpcyjnymi i duchowymi

Sposoby istnienia wartości

Chodzi tu o spór między tzw. obiektywizmem (uniwersalizmem etycznym), a subiektywizmem (relatywizmem etycznym).

Obiektywizm - polega na tym, że wartości zgodnie z tą teorią istnieją obiektywnie niezależnie od tego jak je ludzie oceniają, niezależnie od potrzeb, poglądów np. dobro, prawda, sprawiedliwość, piękno, miłość. Mają one charakter uniwersalny, mają cechę integrowania ludzi ze sobą, stanowią moralne podłoże ludzkich wspólnot. Chodzi tu o normy, które sobie dana wspólnota ustanowiła.

Subiektywizm - polega na tym, że wartości mają charakter względny, są zmienne i zróżnicowane w zależności od okoliczności, od potrzeb, dążeń, poglądów człowieka. Wartości te wytwarza człowiek na swój użytek, to człowiek ustala co dla niego ma wartość.

Stwierdza się, że liczba patologii jest mniejsza w społecznościach gdzie przeważają wartości uniwersalne.

Światopogląd i sens życia

Jest silna zależność między światopoglądem i sensem życia, a zdrowiem psychicznym.

Światopogląd to zbiór ogólnych przekonań człowieka dotyczących natury świata, człowieka, społeczeństwa, miejsca człowieka w świecie, sensu życia oraz wynikających z tego wartościowań i ideałów wyznaczających postawy ludzi i wytyczających linię postępowania człowieka.

Światopoglądy ludzi są różnie zbudowane: np. jasne, skrystalizowane, spójne inni odwrotnie i to nie jest dobre dla zdrowia psychicznego.

Nieprawidłowe poglądy na świat:

1. życie chwilą - nie troszczą się o przyszłość ale też nie myślą o przeszłości - tradycje, przodkowie.

2. kolektywistyczne myślenie - przyjmuje się w sposób bezkrytyczny myślenie innych

3. postawa fatalistyczna - uważamy, że na nasze życie wpływ mają inni czyli coś zewnętrznego ale nie my

4. fanatyzm - polega na nienawiści, wrogości do wszystkich co myślą inaczej, absolutny brak tolerancji dla drugiego człowieka

wszystkie te światopoglądy mają jedną cechę wspólną - brak odpowiedzialności za swoje życie.

Sens życia jest niezwykle ważny dla profilaktyki gdyż osoby mający sens życia wynikający z wartości uniwersalnych daje poczucie trwałego zadowolenia, satysfakcji nawet wtedy gdy przeżywamy jakieś niepowodzenia, tragedie, to wszystko daje zdrowie psychiczne.

Rozwój moralny dzieci i młodzieży (wychowanie moralne dzieci i młodzieży)

Wychowanie moralne jest bardzo zaniedbane w pedagogice. W profilaktyce mamy wracać do rozwoju moralnego.

Rozwój moralny jest to proces stopniowych zmian zachodzących we wrażliwości moralnej dziecka, w jego stosunku do dobra i zła, w jego stosunku do własnych czynów i ich skutków, do spraw innych ludzi.

W rozwoju moralnym dokonują się zmiany w sferze przekonań, sądów, ocen moralnych czyli tzw. rozumowaniu moralnym, również zachodzą zmiany w sferze konkretnego postępowania moralnego.

Koncepcje rozwoju moralnego wg Piageta i Kolberga

Według Piageta: stadia rozwoju moralnego:

1. dziecko do 2 roku życia - nie zna pojęcia moralności - dziecko nie czuje obowiązków, przestrzegania reguł, dziecku się wydaje, że wszystko mu wolno, jest egoistyczne i zachowuje się wg swoich potrzeb. W tej fazie nie mówimy o moralnym zachowaniu dziecka jest to dziecko amoralne - dziecko nie zna co to moralność.

2. realizmu moralnego od 2 do 7 roku życia - wszelkie normy dzieci traktują jako obowiązujące w sposób bezwzględny, ponieważ są to normy narzucone przez osoby ważne, autorytety (rodziców). Dziecko nie ma refleksji moralnej. Od tych norm nie ma odwołania, posłuszeństwo wobec dorosłych jest kryterium oceniania co jest dobre, a co jest złe.

3. faza relatywizmu moralnego od 7 do 11 roku życia - dziecko nabiera stopniowo przekonania, że reguły moralne są umowami zawieranymi przez ludzi. Dziecko przestrzega normy niekoniecznie żeby być posłusznym. Dziecko chce być w kontakcie, chce współdziałać, to moja decyzja, że ja chcę zachowywać się moralnie.

4. stadium autonomii od 12 roku życia - pojawia się bardziej krytyczne podejście do norm dorosłych, dostrzegają że na daną kwestię mogą być różne poglądy. Młody człowiek zaczyna zastanawiać się nad ogólnoludzkimi poglądami moralnymi.

Według Kolberga - wyróżnia trzy poziomy:

1. Poziom przedkonwencjonalny

1. stadium kary i posłuszeństwa - dzieci przestrzegają reguł moralnych ze strachu przed karą i chcą okazywać posłuszeństwo dorosłym. Oceniają wszystko z własnego punktu widzenia.

2. stadium relatywizmu instrumentalnego - dziecko za dobre uważa takie postępowanie, które służy osobistemu zapotrzebowaniu dziecka, ale też zaspokaja potrzeby innych ludzi, bo przynosi to jemu korzyść.

2. Poziom konwencjonalny

3. stadium konformizmu personalnego - czyni się dobrze po to żeby być zaakceptowanym przez innych

4. stadium prawa i porządku - zachowują się moralnie ponieważ są przekonane o konieczności podporządkowania się autorytetom, społeczeństwu w którym żyją

3. Poziom postkonwencjonalny

5. stadium społecznej umowy - następuje pełny rozwój moralny jednostki, osoby uważają, że ustalone normy prawne są ważne i należy je przestrzegać na zasadzie umowy społecznej, ale uważają że prawo można zmienić jeżeli będzie to związane z dobrem ludzkości.

6. stadium uniwersalnych zasad etycznych - człowiek szuka własnych wartości uniwersalnych, wartości na których chce oprzeć swoje życie, ma bardzo rozwinięte sumienie i samo ocenia co jest dobre, a co złe.

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.




---