Przepowiednia św. Malachiasza

 

ok. 1590 r.

 

Proroctwo to, zwane częściej "przepowiednią", by odróżnić je od słynnego fragmentu z księgi proroka Malachiasza, jest pseudoepigrafem w języku łac., powołującym się na św. Malachiasza, prymasa Irlandii z XI w., hierarchę słynącego z daru proroctwa. Tekst powstał prawdop. w połowie XVI w., i prawdop. poddany został przeróbkom redakcyjnym przynajmniej raz pod koniec XVI w. Zawiera 112 krótkich, zróżnicowanych leksykalnie not opisujących rzekomo wszystkich następców św. Piotra począwszy od Celestyna II (1143-1144). Większość haseł przepowiedni to zawiadomienia, tj. twory językowe, które nie mają w swoim składzie formy osobowej czasownika, ani nie pozwalają na jej jednoznaczne wprowadzenie. Wśród nich najczęstsze (76) są zawiadomienia mianownikowe (zawierające rzeczownik w mianowniku), a rzadziej (23) występują zawiadomienia określnikowe (złożone z określeń rzeczownika lub czasownika). Pozostałe hasła to zdania (3) i oznajmienia (10), czyli, odpowiednio, wypowiedzi mające w swoim składzie formę osobową czasownika lub pozwalające się jednoznacznie o taką formę uzupełnić.

Św. Malachiasz, abp, wyznawca, prymas Irlandii. - Maelmhaedhoc O'Morgair, Irlandczyk urodzony w Armagh w 1094. Wstąpił do benedyktyńskiego opactwa w Armagh, gdzie przyjął święcenia kapłańskie w 1119. Po studiach teologicznych w Lismore wybrany opatem w Bangor (1123). Sakrę biskupią przyjął w 1124, obejmując stolicę w Connor. W 1129, po śmierci św. Cellacha, mianowany arcybiskupem metropolitą Armagh. Stolicę prymasowską objął jednak dopiero w 1132, po ustaniu pretensji kontrkandydata. Dwukrotnie (1139, 1148) wyjeżdżał do Rzymu, odwiedzając po drodze opactwo w Clairvaux i żyjącego tam św. Bernarda. Mianowany przez pp. Innocentego II legatem w Irlandii, wystarał się o paliusze dla metropolii Armagh i Cashel. W czasie drugiej podróży do Rzymu zmarł w Clairvaux 2 XI 1148, w obecności św. Bernarda. Kanonizowany 6 VII 1199 przez pp. Klemensa III. Wpisany do Martyrologium Rzymskiego pod zlatynizowanym imieniem i datą 3 listopada, ze względu na wspomnienie Wszystkich Zmarłych. Dawne biografie jednogłośnie wspominają o "darze proroctwa" manifestowanym za życia świętego oraz o cudach, manifestowanych także po śmierci.

Najstarsza znana wersja przepowiedni pochodzi z Włoch. Wyszła spod pióra Arnoldo de Wion, benedyktyna z opactwa św. Justyny w Padwie, i zawarta została w jego dziele Lignum Vitae, wydrukowanym w 1559 r. Historyk Onofrio Panvinio, autor Epitome Romanorum Pontificum, napisanego za pontyfikatu Pawła IV (1555-1559) akceptował przepowiednię jako średniowieczny autentyk, interpretując ją w odniesieniu do pierwszych 69 osób w niej opisanych (do Pawła IV włącznie). W XVII w. Claude-Francois Menestrier (1631-1705), jezuita, uznał przepowiednię za fałszerstwo zwolenników kard. Simoncellego, przygotowane na konklawe (1590), po którym papieżem został kard. Sfondrati (pp. Grzegorz XIV). Francois Cucherat (1812-1887) wysunął teorię, która współcześnie ożywiła zainteresowanie tymi proroctwami (La Prophetie de la Succesion des Papes depuis le XII siecle jusqu'a la fin du Monde. Son auteur, son auhenticite et son explication, Paris: Palme 1871, rozdz. 15): tekst miał być jakoby autentyczny, przygotowany przez abp O'Morgaira w czasie jego pierwszej podróży do Rzymu (1139) i przekazany pp. Innocentemu II jako pociecha i umocnienie w czasie przedłużającej się schizmy, ukazywał bowiem długi i nieprzerwany szereg jego następców. Papież miał zachować tekst przepowiedni w archiwum, gdzie przez blisko 450 lat przeleżał on w zapomnieniu, aż odkryto go w 1590 r.

Przeciwko autentyczności proroctwa przemawiają: 1) milczenie św. Bernarda na temat tego proroctwa O'Morgaira, mimo że wspomina on o cudach i proroctwach swojego przyjaciela ? tę trudność starał się rozwiązać ks. Cucherat; 2) zamieszanie w związku z włączeniem postaci antypapieży: a) jeden z nich został pominięty (antypp. Innocenty III), b) obediencja awiniońska czasu Wielkiej Schizmy potraktowana została z wielką uwagą lecz bez konsekwencji, dzięki czemu włączony został do proroctwa antypp. Klemens VIII, który należał do krótkiej linii całkowicie odseparowanych od Kościoła następców antypp. Benedykta XIII, a pominięci zostali dwaj antypp. Benedykci XIV; 3) wyraźny podział pod względem identyfikacji osób i pontyfikatów na listę 75 wyrażeń wskazujących na papieży i antypapieży do Urbana VII włącznie (15-27 IX 1590) oraz listę 37 papieży po nim. Lista w swojej pierwszej części jest retrospektywna, oparta na znajomości historii Kościoła, w części drugiej ? profetyczna, jednak w duchu całkowicie odmiennym od funkcji prorockiej Chrystusa, w ramach której Kościół identyfikuje dar (charyzmat) proroctwa. Podstawowym elementem tej funkcji jest wyjaśnianie, tłumaczenie i przybliżanie prawdy. Przepowiednia św. Malachiasza ma ten sam kierunek, ale przeciwny zwrot: w części pierwszej bez znajomości prawdy historycznej pozostaje enigmą, w świetle tej znajomości stając się dopiero zbiorem aluzji, w części drugiej natomiast, nawet przy znajomości historii, pozostaje zestawem symboli, otwartym na różnorodne wyjaśnienia; 4) błędy co do faktów historycznych w części pierwszej, w której kilka zapisów (m.in. te dotyczące pp. Klemensa IV i bł. Grzegorza X) odpowiada wiedzy historycznej o czasach minionych uznawanej pod koniec XVI w., lecz później uściślonej.

Przepowiednia nigdy nie była pochwalana ani potępiana, ani nawet brana pod uwagę przez Urząd Nauczycielski. Powszechny pogląd wskazuje natomiast na jej ogólnie pozytywne oddziaływanie poprzez budzenie zainteresowania historią Kościoła. Zainteresowanie przepowiednią w czasach współczesnych jest tym większe, że lista powoli się wyczerpuje, a od pontyfikatu Piusa VI począwszy jej teksty wydają się coraz precyzyjniej wiązać z osobami papieży. Od Leona XIII celność, z jaką tekst puentuje kolejne pontyfikaty jest szczególnie uderzająca. W związku z tym, że lista kończy się na urzędującym Biskupie Rzymu, Benedykcie XVI, a po nim zawiera jeszcze tylko końcową notę o "Piotrze Rzymskim", upływ czasu nieuchronnie zweryfikuje jej prorocki charakter.

Interesujące może być także spojrzenie na przepowiednię w świetle jednego z pierwszych polskich komentarzy do niej, napisanego przed 260 laty przez Benedykta Chmielowskiego, autora leksykonu ciekawostek, legend, podań i okruchów użytecznej wiedzy Nowe Ateny. Zapisał on jako oczywiste spostrzeżenie coś, co dzisiaj niektórzy autorzy wydający tę przepowiednię zdają się pomijać lub przemilczać, a co jasne jest dla każdego krytycznego umysłu, który się z przepowiednią zetknął: "Kompozytor albo nazad życia, herby, kondycje papieżów wiedział, albo żyjąc kilkunastu zapamiętał, dlatego mógł prawdę napisać. [...] Ale którzy Papieże nastąpili po życiu tego Kompozytora, bardzo ciężko tym applikować jego Vaticinia, trzeba głęboko konceptować, a prawie za łeb przyciągać". Zob. ? komentarz B. Chmielowskiego (1745)

Współcześnie tekst przepowiedni wydawany był wielokrotnie wraz z komentarzami o rozmaitej objętości. Zob.: Peter Bander, Prophecies of St. Malachy, Introduction and commentary by..., Rockford (Illinois): Tan Books and Publishers, Inc. 1970, 96 s. ISBN 0-8955-5038-5; Daniel Réju, Les Prophéties de Saint Malachie. Mort des Papes et Apocalypse, Paris: Rocher 1979, 188 s.; ISBN 2-7242-0669-X; John Hogue, The Last Pope. The Decline and Fall of the Church of Rome. The Prophecies of St. Malachy for the New Millennium, Element Books 1999, 336 s. ISBN 1-86204-202-0 (książka ukazała się w 1999 r. w 13 państwach świata, w 7 językach).

Poniżej tekst łaciński przedstawiony jest w nowym przekładzie, popartym analizą leksykalną. Objaśnienia w części pierwszej powtarzają to, co zostało ustalone już pod koniec XVI w. w kwestii odniesień (z reguły heraldycznych i onomastycznych) tekstów przepowiedni, z dodatkiem kilku istotnych uwag historycznych. Objaśnienia części drugiej to tekst przywołujący niektóre, najczęściej powtarzane interpretacje proroctw, lecz poza tym całkowicie oryginalny, napisany w ramach testowania możliwości, jakie otwiera przed historykiem pomysł interpretacji tekstów przepowiedni. Numery w nawiasach kwadratowych oznaczają, w kolumnie lewej ? kolejny tekst proroctwa, w kolumnie prawej ? kolejny numer pontyfikatu w "poczcie papieży" opublikowanym w niniejszej witrynie. Odniesienie do pocztu, na którym widnieją szczegółowe daty i nazwiska, uczyniło zbędnym podawanie tych danych w objaśnieniach przepowiedni. Tekst objaśniający skupia się zatem na sensie łacińskiego wyrażenia, rezygnując z quasi-encyklopedycznego stylu stosowanego zazwyczaj przez autorów edycji książkowych. Numery w kolorze czerwonym oznaczają pontyfikaty papieży, za których działali lub próbowali działać opisani w przepowiedni antypapieże. Kolorem niebieskim oznaczono tekst przekładu, kolorem białym ? tekst komentarza objaśniającego i uwag leksykalnych.

data publikacji: 4 lutego 2005 r.
uzupełniono: 21 kwietnia 2005 r.
uzupełniono: 21 października 2005 r.

 

 

CZĘŚĆ "RETROSPEKTYWNA"
 

[1]   Ex castro tiberis	[164]	Z zamku tybrzańskiego Aluzja do miejsca urodzenia pp. Celestyna II: Citt? di Castello, w Umbrii, nad górnym biegiem Tybru. Oznajmienie (uzup. np. Descendit ex...); "tybrzańskiego" bo gen. poss. = castrum tiberinum.
[2]   Inimicus expulsus	[165]	Wróg wygnany Aluzja do nazwiska (Caccianemici) pp. Lucjusza II. Zawiadomienie mianownikowe.
[3]   Ex magnitudine montis	[166]	Z wielkości góry Aluzja do miejsca narodzin (Montemagno) pp. bł. Eugeniusza III. Oznajmienie (uzup. np. Ex... nomen derivat).
[4]   Abbas suburranus	[167]	Opat suburrański Aluzja do miejsca urodzenia pp. Anastazego IV, którym była dzielnica Rzymu, Suburra. Zawiadomienie mianownikowe.
[5]   De rure albo	[168]	Ze wsi białej pochodzący Aluzja do pochodzenia pp. Hadriana IV. Był Anglikiem (mieszkańcem wyspy o białych brzegach ? Albionu), urodzonym w pobliżu opactwa Saint Albans i Kardynałem-Biskupem Albano. Zawiadomienie określnikowe (uzup. np. Homo de...), bo uzup. o czasownik wykluczone przez obecność de, zbędnego w składni imion miast, którą ma także rus (np. "ze wsi idę" = rure eo); "pochodzący" bo de z abl. wyraża pochodzenie: homo de rure = homo rure natus (abl. originis); rus zn. także "posiadłość", "okolica wiejska".
[6]   Ex tetro carcere	[169]	Ze wstrętnego lochu Aluzja do tytułu kardynalskiego antypp. Wiktora IV związanego z kościołem zbudowanym w miejscu rzymskiego więzienia zbud. przez Ankusa Marcjusza i rozbud. (m.in. o ponury loch) przez Serwiusza Tuliusza, w średniow. znanego jako Carcer Mamertinus. Oznajmienie (uzup. np. Cui ex... titulus est).
[7]   Via transtiberina	[169]	Droga zatybrzańska Aluzja do tytułu kardynalskiego antypp. Paschalisa III związanego z kościołem św. Marii na Zatybrzu. Zawiadomienie mianownikowe.
[8]   De Pannonia Tusciae	[169]	Z Węgier w Tuscii Wskazanie na kraj pochodzenia antypp. Kaliksta III oraz wskazanie na Tuscię, krainę w pn. Lazio, należącą niegdyś do państwa Etrusków, której centrum było Tusculum. W tym mieście antypp. Kalikst podporządkował się pp. Aleksandrowi III w 1178 r. Kolejnego po Kalikście antypp., Innocentego III, tekst Malachiasza pomija. Oznajmienie (uzup. np. De Pannonia venit, Tusciae se dedit); "w Tuscii" bo składnia imion miast (krain) dla tzw. singularia tantum 1 i 2 dekl. (np. Tuscia, Roma) wykorzystuje dat. bez przyimków gdy odp. na pyt. "gdzie?".
[9]   Ex ansere custode	[169]	Ze straży gęsi Aluzja do nazwiska rodowego pp. Aleksandra III, o którym w XVI w. bez wątpliwości sądzono, że brzmiało "Paparona" (wł. paparo = gąsior), podczas gdy było to o wiele później przyjęte nazwisko rodu Bandinellich, do których należał pp. Aluzja połączona z przekonaniem, że ów stary ród "gąsiorowskich" sięga obrońców wzgórza kapitolińskiego, których przed atakiem Gallów pod wodzą Brennusa (390 p.n.e.) ostrzegły gęsi. Gęś miała być także elementem herbu rodowego. "Prorocką" wymowę tego wersetu chcą ratować interpretacje, mówiące o symbolu obrony Rzymu, gdyż pp. Aleksander III zmagał się z aż czterema antypapieżami. Oznajmienie (uzup. np. Ex... nomen derivat).
[10]   Lux in ostio	[170]	Światło w drzwiach Aluzja dźwiękowa do imienia pp. Lucjusza III, miejsca jego urodzenia (Lucca) i tytułu kardynalskiego w momencie wyboru (Kardynał-Biskup Ostii). Zawiadomienie mianownikowe; "w drzwiach" bo nie powiedziano Ostia, lecz ostium w abl.
[11]   Sus in cribro	[171]	Dzik w sicie Aluzja do nazwiska pp. Urbana III (Crivelli) oraz do tej wersji herbu rodzinnego, na którym dwa dziki podtrzymują sito. Zawiadomienie mianownikowe.
[12]   Ensis Laurentii	[172]	Miecz Wawrzyńca Aluzja do herbu pp. Grzegorza VIII, na którym widniał obnażony miecz, oraz do jego tytułu kardynalskiego związanego z kościołem św. Wawrzyńca. Zawiadomienie mianownikowe.
[13]   De schola exiet	[173]	Wyjdzie ze szkoły Aluzja do nazwiska pp. Klemensa III (Scolari). Zdanie proste; "wyjdzie" bo exiet to wariant fut. ex.: exierit.
[14]   De rure bovensi	[174]	Ze wsi bydlęcej pochodzący Aluzja do nazwiska pp. Celestyna III (Bobone). Zawiadomienie określnikowe (uzup. np. Homo de...), zob. [5]; "pochodzący" zob. [5].
[15]   Comes signatus	[175]	Naznaczony hrabia Aluzja do nazwiska pp. Innocentego III (Segni). Była to gałąź rodu Contich (Conti di Segni). Zawiadomienie mianownikowe.
[16]   Canonicus de latere	[176]	Kanonik ze strony Aluzja do godności kanonika laterańskiego (basilica laterana = bazylika "na stronie", "z boku"), którą posiadał (obok wielu innych) pp. Honoriusz III przed swoim wyborem. Zawiadomienie mianownikowe.
[17]   Avis ostiensis	[177]	Ptak ostyjski Aluzja do herbu pp. Grzegorza IX, na którym widniał orzeł, oraz do jego tytułu kardynalskiego (Kardynał-Biskup Ostii). Zawiadomienie mianownikowe.
[18]   Leo sabinus	[178]	Lew sabiński Aluzja do herbu pp. Celestyna IV, na którym widniał lew, oraz do jego tytułu kardynalskiego (Kardynał-Biskup Sabiny). Zawiadomienie mianownikowe.
[19]   Comes laurentius	[179]	Hrabia wawrzyniec Aluzja do rodu (hrabiów Lavagna) oraz tytułu kardynalskiego pp. Innocentego IV, związanego z kościołem św. Wawrzyńca. Zawiadomienie mianownikowe.
[20]   Signum ostiense	[180]	Znak ostyjski Aluzja do nazwiska pp. Aleksandra IV (Conti-Segni) oraz do jego tytułu kardynalskiego (Kardynał-Biskup Ostii). Zawiadomienie mianownikowe.
[21]   Hierusalem Campaniae	[181]	Jerozolima Kampanii Wskazanie na miejsce pochodzenia pp. Urbana IV (Kampania, dziś Champagne we Francji) oraz na urząd patriarchy Jerozolimy, który piastował przed wyborem. Zawiadomienie mianownikowe.
[22]   Draco depressus	[182]	Smok zgnieciony Aluzja do herbu pp. Klemensa IV, o którym w XVI w. sądzono, że przedstawiał orła trzymającego smoka w pazurach. Herb ten jednak wyglądał inaczej: przedstawiał sześć lilii. "Prorocką" wymowę tego wersetu chcą ratować interpretacje, mówiące o symbolu walki z nepotyzmem, którą pp. Klemens IV zasłynął. Zawiadomienie mianownikowe.
[23]   Anguineus vir	[183]	Mąż wężowy Aluzja do herbu pp. bł. Grzegorza X, o którym w XVI w. sądzono, że przedstawiał węża z dzieckiem w paszczy. Herb Viscontich jednak wyglądał wtedy całkowicie inaczej (jak ? nie wiadomo), węża przyjęli oni dopiero w XIV w. w związku z legendą rodową o wężu, który nie uczynił krzywdy (1323). Brak jest ratującej to "proroctwo" interpretacji symbolu, gdyż kojarzy się on bardzo źle, a dotyczy wybitnej pod każdym względem i w końcu wyniesionej na ołtarze osoby (do Martyrologium Rzym. wpisał go pp. Benedykt XIV, 1740-1758). Zawiadomienie mianownikowe.
[24]   Concionator Gallus	[184]	Kaznodzieja Gall Aluzja do kraju pochodzenia pp. bł. Innocentego V (Francja) oraz do faktu, że był pierwszym dominikaninem na tronie papieskim ? a więc członkiem "zakonu kaznodziejskiego". Zawiadomienie mianownikowe.
[25]   Bonus comes	[185]	Dobry hrabia Aluzja do arystokratycznego pochodzenia i nazwiska (Ottobono) pp. Hadrana V. Zawiadomienie mianownikowe.
[26]   Piscator tuscus	[186]	Rybak tuskijski Aluzja do imienia chrzcielnego pp. Jana XXI (Piotr) oraz do tytułu kardynalskiego (Kardynał-Biskup Tusculum), łączącego go, poprzez historyczne centrum, z regionem Tuscia w pn. Lazio. Zawiadomienie mianownikowe.
[27]   Rosa composita	[187]	Róża uporządkowana Aluzja do róży w herbie pp. Mikołaja III, oraz, być może, do aktu, którym rozsądzone zostały rozdzierające Kościół spory o interpretację zakonnego ubóstwa franciszkanów (bulla Exiit qui seminat 1279). Zawiadomienie mianownikowe.
[28]   Ex telonio liliacei Martini	[188]	Z kantoru celnego Marcina liliowego Aluzja do funkcji skarbnika kapituły kościoła św. Marcina w Tours (Francja), którą pełnił pp. Marcin IV przed wyborem. Oznajmienie (uzup. np. Cui nomen est ex... ).
[29]   Ex rosa leonina	[189]	Z lwiej róży Aluzja do herbu pp. Honoriusza IV, na którym widnieją dwa lwy trzymające różę. Oznajmienie (uzup. np. Qui ex... notus est).
[30]   Picus inter escas	[190]	Dzięcioł wśród jadła Pp. Mikołaj IV pochodził z Lisciano w pobliżu Ascoli Piceno, do którego może nawiązywać "Picus". Był też pierwszym franciszkaninem na tronie papieskim (przeł. generalnym po św. Bonawenturze) i kontrast franciszkańskiego ubóstwa z dostatkiem dworu biskupa Rzymu, wówczas także dożywotniego senatora miasta, mógł stanowić źródło tej mało wyrazistej metafory. Zawiadomienie mianownikowe.
[31]   Ex eremo celsus	[191]	Wielkoduszny z pustelni Aluzja do pustelniczego życia pp. św. Celestyna przed wyborem, oraz do jego bezprecedensowej abdykacji. Zawiadomienie określnikowe (uzup. np. Vir ex... ).
[32]   Ex undarum benedictione	[192]	Z błogosławieństwa fal Aluzja do herbu pp. Bonifacego VIII, na którym widniały dwa faliste skosy, oraz do jego imienia chrzcielnego (Benedetto). Oznajmienie (uzup. np. Ex... noscitatus est).
[33]   Concionator patareus	[193]	Kaznodzieja patareński Aluzja do przynależności pp. bł. Benedykta IX do zakonu dominikanów ("kaznodziejskiego") i regionu urodzenia (Patara) Zawiadomienie mianownikowe.
[34]   De fessis aquitanicis	[194]	Od pasów akwitańskich Aluzja do kraju pochodzenia i do pasów w herbie pp. Klemensa V. Zawiadomienie określnikowe (uzup. np. Eques de... ).
[35]   De sutore Osseo	[195]	Od szewca Osse pochodzący Aluzja do powszechnego w XVI w. mniemania o tym, że pp. Jan XXII był synem szewca o imieniu Osse. Dziś wiadomo na pewno tylko tyle, że pp. pochodził z rodziny mieszczańskiej w Cahors (Francja) i że była to rodzina majętna. Zawiadomienie określnikowe (uzup. np. Vir de... ), zob. [5]; "pochodzący" zob. [5].
[36]   Corvus schismaticus	[195]	Kruk schizmatycki Aluzja do włoskiej nazwy miejsca urodzenia antypp. Mikołaja V (Corbeira, Corbavio, późn. wł.: Corvaro). Zawiadomienie mianownikowe.
[37]   Frigidus abbas	[196]	Chłodny opat Aluzja do godności opata, którą pp. Benedykt XII pełnił przed wyborem, oraz do nazwy opactwa, w którym sprawował władzę: Fontfroide (łac. Fontes Frigidi = Zimne Źródła) pod Narbonne. Zawiadomienie mianownikowe.
[38]   Ex rosa atrabensis	[197]	Z róży arrańskiej Aluzja do sześciu róż w herbie pp. Klemensa VI oraz do biskupstwa w mieście Arras, które sprawował przed wyborem. Oznajmienie (uzup. np. Ex... noscitur); "arrański" bo episcopus atrabensis = biskup arrański (miasta Arras).
[39]   De montibus Pammachii	[198]	Z gór Pammachiusza Aluzja do herbu pp. Innocentego VI (sześć wzgórz) oraz do jego tytułu kardynalskiego, związanego z kościołem św. Pammachiusza. Zawiadomienie określnikowe (uzup. np. Homo de... ).
[40]   Gallus vicecomes	[199]	Gall wicehrabia Aluzja do rodzinnego tytułu arystokratycznego i kraju pochodzenia pp. bł. Urbana V. Zawiadomienie mianownikowe.
[41]   Novus de Virgine forti	[200]	Nowy od silnej Dziewicy Aluzja do nazwiska pp. Grzegorza XI (de Beaufort) oraz do jego tytułu kardynalskiego związanego z kościołem Santa Maria Nova. Zawiadomienie określnikowe (uzup. np. Vir novus de... ).
[42]   De cruce apostolica	[201]	Od krzyża apostolskiego Aluzja herbu anytpp. Klemensa VII, przedsta-wiającego krzyż, oraz do tytułu kardynalskiego związanego z kościołem 12 Apostołów. Zawiadomienie określnikowe (uzup. np. Vir de... )
[43]   Luna Cosmediana	[202] [203] [204] [205]	Księżyc Kosmediny Aluzja do nazwiska antypp. Benedykta XIII (de Luna), do jego herbu, w którym był księżyc, oraz do tytułu kardynalskiego związanego z kościołem Santa Maria di Cosmedina. Zawiadomienie mianownikowe.
[44]   Schisma barchinonicum	[205]	Schizma barcelońska Aluzja do jednego z dwóch antypp. ujętych jedynie w przypisie do watykańskich list pontyfikatów: Klemensa VIII, augustianina z Barcelony (1423-1429), wybranego przez grupkę współpracowników odciętego od świata i nie niepokojonego przez nikogo antypp. Benedykta XIII. Drugim z przeniesionych do przypisu był antypp. Benedykt XIV (1425-1430), którego tekst Malachiasza pomija, lecz pośrednio wskazuje na niego właśnie tutaj, słowem "schizma". Jego wybór był bowiem dziełem rozłamu w otoczeniu antypp. Benedykta XIII po śmierci pryncypała. Benedykt XIV stał się więc antypp. wobec antypp. Klemensa VIII. Prawdop. szybko zmarł, a jego imię i numer przyjęła jeszcze w 1425 r. druga osoba, także stojąca w opozycji wobec antypp. Klemensa VIII. Zawiadomienie mianownikowe.
[45]   De inferno praegnanti	[201]	Z piekła brzemiennego pochodzący Aluzja do nazwiska pp. Urbana VI (Pregnani) oraz do miejsca urodzenia, zwanego wtedy lokalnie Inferno, obecnie w granicach Neapolu. Zawiadomienie określnikowe (uzup. np. Homo de... ); "pochodzący" zob. [5]).
[46]   Cubus de mixtione	[202]	Sześcian od zmieszania Aluzja do herbu pp. Bonifacego IX, na którym widniał skos wypełniony szachownicą białych i błękitnych kwadratów. Zawiadomienie mianownikowe.
[47]   De meliore sidere	[203]	Od lepszego ciała niebieskiego Aluzja do nazwiska pp. Innocentego VII (Migliorati) oraz do komety w herbie. Zawiadomienie określnikowe (uzup. np. Homo de... ); "ciała niebieskiego" bo sidus ozn. przede wsz. grupę gwiazd lub obiekt na niebie, inaczej niż stella czy astrum, które ozn. przede wsz. gwiazdę, a potem grupę gwiazd i in.
[48]   Nauta de ponte nigro	[204]	Żeglarz od czarnego mostu Aluzja do miasta pochodzenia pp. Grzegorza XII (Wenecji) oraz do jednej z funkcji, które pełnił: biskupa komendatoryjnego Nigripontis. Zawiadomienie mianownikowe.
[49]   Flagellum solis	[204]	Bicz Słońca Aluzja do herbu biskupiego antypp. Aleksandra V, przedstawiającego słońce, oraz do roli, jaką miał spełnić, w zażegnaniu Wielkiej Schizmy. Zawiadomienie mianownikowe.
[50]   Cervus sirenae	[204]	Jeleń syreny Aluzja do syreny w herbie Neapolu, gdzie urodził się antypp. Jan XXIII, oraz do jego tytułu kardynalskiego, związanego z kościołem św. Eustachiusza, w którego herbie był samiec jelenia. Zawiadomienie mianownikowe.
[51]   Columna veli aurei	[205]	Kolumna zasłony złotej Aluzja do nazwiska pp. Marcina V (Colonna) oraz do tytułu kardynalskiego związanego z kościołem w Velabro. Zawiadomienie mianownikowe.
[52]   Lupa coelestina	[206]	Wilczyca celestyńska Aluzja do zakonu celestynów, do którego należał pp. Eugeniusz IV, oraz do powierzonego mu biskupstwa Sieny. Herb tego miasta przedstawia wilczycę. Zawiadomienie mianownikowe.
[53]   Amator crucis	[207]	Miłośnik krzyża Aluzja do imienia chrzcielnego antypp. Feliksa V (Amadeus, VIII książę Sabaudii) oraz do rodowego herbu tych książąt, którym był biały krzyż na czerwonym polu. Zawiadomienie mianownikowe.
[54]   De modicitate lunae	[207]	Od małości Księżyca Aluzja do diec. Luna, w której urodził się pp. Mikołaj V, oraz do jego niskiego stanu. Zawiadomienie określnikowe (uzup. np. Vir de... ).
[55]   Bos pascens	[208]	Wół pasący Aluzja do herbu pp. Kaliksta III, na którym widnieje wół, oraz do pasterskiej funkcji biskupa Rzymu. Zawiadomienie mianownikowe.
[56]   De capra et albergo	[209]	Od kozy i karczmy Aluzja dźwiękowa do nazwisk kardynałów Capranica i Albergato, u których funkcję sekretarza pełnił pp. Pius II przed swoim wyborem. Zawiadomienie określnikowe (uzup. np. Vir de... ).
[57]   De cervo et leone	[210]	Od jelenia i lwa Aluzja do powierzonego pp. Pawłowi II biskupstwa Cervia oraz do tytułu kardynalskiego związanego z kościołem sw. Marka Ewangelisty, którego tradycyjnym symbolem jest lew. Zawiadomienie określnikowe (uzup. np. Vir de... ).
[58]   Piscator minorita	[211]	Rybak minoryta Aluzja do pochodzenia pp. Sykstusa IV, który był synem ubogiego rybaka spod Sawony i członkiem zakonu franciszkańskiego. Co ciekawe, neologizmy "minorita" i "minorites" na określenie franciszkanów nie funkcjonowały w jęz. łacińskim przed powstaniem tego zakonu, a O'Morgair, domniemany autor tekstu, zmarł 34 lata przed narodzinami Giovanniego Bernardone (św. Franciszka). Zawiadomienie mianownikowe; "minoryta" bo neologizm łac. minorita wszedł do jęz. pol. Pochodzi od pełnej nazwy zakonu: Ordo Fratrum Minorum = Zakon Braci Mniejszych.
[59]   Praecursor Siciliae	[212]	Poprzednik Sycylii Aluzja do imienia chrzcielnego pp. Innocentego VIII (Giovanni Battista) oraz do długiego czasu spędzonego przed wyborem w Neapolu, na dworze królów sycylijskich (nie władających już wyspą, podległą królom Aragonii). Zawiadomienie mianownikowe; "Poprzednik" mimo że "prekursor" wszedł do jęz. pol., bo tradycyjne określenie św. Jana Chrzciciela Praecursor Domini w jęz. pol. funkcjonuje jako "Poprzednik Pański".
[60]   Bos albanus in portu	[213]	Wół albański w porcie Aluzja do herbu pp. Aleksandra VI, na którym widnieje wół, oraz do jego tytułów kardynalskich związanych z diec. Albano i Porto. Zawiadomienie mianownikowe.
[61]   De parvo homine	[214]	Od małego człowieka Aluzja do nazwiska przybranego przez pp. Piusa III (Piccolomini) ? przybrał je po wuju, pp. Piusie II. Zawiadomienie określnikowe (uzup. np. Homo de... ).
[62]   Fructus jovis juvabit	[215]	Owoc jowiszowy pomoże Aluzja do herbu pp. Juliusza II, w którym był dąb, drzewo święte Jowisza, naczelnego bóstwa w panteonie rzymskim. Aluzja heraldyczna, typowa dla I części proroctwa. "Pomoże" jest być może aluzją do nadzwyczajnych wysiłków pp. w celu wzmocnienia państwa kościelnego. Zdanie proste.
[63]   De craticula politiana	[216]	Od rusztu politiańskiego Aluzja do imienia ojca pp. Leona X (Wawrzyńca Medyceusza, zw. Wspaniałym), którego święty patron, sławny męczennik, zginął pieczony żywcem na ruszcie. Angelo Politiano, wybitny i słynny w swoim czasie humanista, był wieloletnim nauczycielem i powiernikiem przyszłego pp. Nazwisko uczonego w formie przymiotnikowej tworzy drugą część tekstu. Zawiadomienie określnikowe (uzup. np. Puer de... ).
[64]   Leo florentius	[217]	Lew florencki Aluzja do nazwiska pp. Hadriana VI (Florens Dedel) oraz do lwów w jego herbie. Zawiadomienie mianownikowe.
[65]   Flos pilaei aegri	[218]	Kwiat chorej piłki Aluzja do herbu pp. Klemensa VII przedsta-wiającego sześć piłek, z których jedna zawiera trzy lilie. Jest to wariant herbu Medyceuszy. "Chorej" bo zarówno heraldyka rodu, jak i nazwisko nawiązują do początków znaczenia i majątku Medicich jako aptekarzy i lekarzy. Zawiadomienie mianownikowe.
[66]   Hiacynthus medicorum	[219]	Hiacynt lekarzy Aluzja do herbu pp. Pawła III, na którym jest sześć lilii, oraz do jego tytułu kardynalskiego, związanego z kościołem św.św. męczenników Kosmy i Damiana, z zawodu lekarzy. Zawiadomienie mianownikowe.
[67]   De corona montana	[220]	Od wieńca górskiego Aluzja do herbu pp. Juliusza III, na którym widnieją trzy góry i dwa wieńce. Zawiadomienie określnikowe (uzup. np. Vir de... ).
[68]   Frumentum floccidum	[221]	Zboże włókniste Aluzja do herbu Marcelego II, na którym są kłosy z widocznymi włóknami. Zawiadomienie mianownikowe.
[69]   De fide Petri	[222]	Od wiary Piotra Aluzja do imienia chrzcielnego pp. Pawła IV (Gianpietro). Zawiadomienie określnikowe (uzup. np. Pontifex de... ).
[70]   Aesculapii pharmacum	[223]	Lekarstwo Eskulapa Aluzja do herbu pp. Piusa IV, którym był herb Medyceuszy w identycznej formie, jak przy [65]. Aluzja akcentuje wyłącznie pochodzenie rodu i nazwiska "Medici" od lekarzy i aptekarzy. Zawiadomienie mianownikowe; pharmacum należy do łaciny nieklasycznej, bo starożytna oddaje "lekarstwo" przez remedium, medicamentum i medicamen.
[71]   Angelus nemorosus	[224]	Anioł lesisty Aluzja do imienia zakonnego pp. św. Piusa V, które przyjął po wstąpieniu do dominikanów (Michele). "Lesisty" być może było aluzją do dawnego krajobrazu Lombardii, z której pp. pochodził. Zawiadomienie mianownikowe.
[72]   Medium corpus pilarum	[225]	Przerwane w połowie ciało piłek Aluzja do dwóch herbów: pp. Grzegorza XIII, który miał w herbie smoka widocznego do połowy ciała, oraz do herbu Medyceuszy z sześcioma piłkami, jak w [65] i [70]. Pius IV, posiadacz tego znaku, mianował przyszłego pp. Grzegorza XIII kardynałem. Zawiadomienie mianownikowe.
[73]   Axis in medietate signi	[226]	Oś w połowie znaku Aluzja do herbu pp. Sykstusa V, na którym skos przykrywa główny wizerunek. Zawiadomienie mianownikowe.
[74]   De rore coeli	[227]	Od rosy nieba Aluzja do zwyczajów agrarnych okolicy Rossano w Kalabrii, gdzie pp. Urban VII był arcybiskupem. Kilka gatunków rosnących tam drzew dawało słodką wydzielinę, zbieraną przez autochtonów i nazywanych "manną" na wzór pokarmu z Księgi Wyjścia. Manna jako typ Wcielenia obrosła w olbrzymią literaturę, w której nazywana jest b. często "rosą z nieba". Zawiadomienie określnikowe (uzup. np. Vir de... ).
[75]   Ex antiquitate urbis	[228]	Ze starożytności miasta Aluzja, która miała wskazywać w trakcie dwumiesięcznego i pełnego walk frakcyjnych konklawe (1590) na kard. Simona Celli, biskupa Orvieto, zbudowanego przez Rzymian na gruzach zniszczonej Velzny Etrusków (łac. Volsinia) i nazywanego Volsinia Vetus (Stara Velzna) lub Urbs Vetus (Stare Miasto), by odróżnić ją od nowego miasta: Volsinia Nova (wł. Bolsena). "Starożytność miasta" do tego właśnie etruskiego ośrodka się odnosi. Pod koniec XVI w. liczył on sobie 2,5 tys. lat historii. Wybrany jednak został kard. Sfondrati (pp. Grzegorz XIV) z Mediolanu. Na to miasto i jego starożytność powołują się współczesne komentarze do proroctwa, szukające także sensu w łączeniu "antiquitas" z senatorami w rodzie pp. poprzez rdzeń wyrazu, wspólny z "senex" (łac. starzec). Od tego pontyfikatu zawiłość wykładni proroctw gwałtownie wzrasta, a kończy się nieprzerwany jak dotąd ciąg odniesień heraldycznych, geograficznych i genealogicznych. Kończą się też wszystkie aluzje do nazwisk, tytułów, zawodów i stanu ? po prostu kończą się dostępne autorowi (autorom) wiadomości historyczne. Następują teraz wyrażenia, które, aby powiązać je z kolejnymi papieżami, trzeba czasem, wg słów B. Chmielowskiego, "za łeb [do nich] przyciągać". Oznajmienie (uzup. np. Qui ex... indicatus et creatus sit).

CZĘŚĆ "PROFETYCZNA"
 

[76]   Pia civitas in bello	[229]	Pobożne miasto ogarnięte wojną Pp. Innocenty IX. Współczesne interpretacje wskazują na urząd patriarchy Jerozolimy, który pełnił on przed wyborem. Dorzucić można też jego tytuł kardynalski związany z Czterema Ukoronowanymi Męczennikami, świętymi patronami cechu wolnych mularzy, których proces przekształcania we współczesną masonerię właśnie wtedy się rozpoczynał. Patrząc z perspektywy później przywołanego w kontekście oceny działań wolnomularstwa obrazu "miasta Bożego" i "miasta świata" (Leon XIII adapt. koncepcję augustyńską), można w miarę sensownie proroctwo w ten sposób wesprzeć. Zawiadomienie mianownikowe.
[77]   Crux Romulea	[230]	Krzyż rzymski Pp. Klemens VIII. Za pontyfikatu tego papieża zginęli ukrzyżowani męczennicy japońscy. Spowiednikiem pp. był św. Filip Neri (Nereusz), założyciel Rzymskiego Oratorium Jezusa, z którego wyrosła Kongregacja Oratorium św. Filipa Neri (w Polsce księża ci zwani są "filipinami"). Interpretacje idą w kierunku skojarzeń słownych rzeczy "rzymskich" oraz "krzyża". Zawiadomienie mianownikowe.
[78]   Undosus Vir	[231]	Mąż falujący Pp. Leon XI. Wskazanie na krótki pontyfikat to jedyna interpretacja w miarę bliska wymowie tekstu. Zawiadomienie mianownikowe.
[79]   Gens perversa	[232]	Ród podstępny Pp. Paweł V. Wojna Gwelfów z Gibelinami jest wskazywana jako rozwiązanie tego motta, lecz był to najmniej istotny szczegół czasów i wydarzeń, w których zanurzony był ten pontyfikat. W Niemczech wybuchła wojna 30-letnia, katolików w Anglii podzieliła kwestia tekstu przysięgi składanej królowi, we Francji gallikanizm święcił tryumfy, a integralność państwa kościelnego zaczęła się kruszyć. Wskazanie na ogólną zawieruchę wokół spraw, którymi żył Kościół i sam papież, byłoby też zadowalającą interpretacją. Zawiadomienie mianownikowe.
[80]   In tribulatione pacis	[233]	W utrapieniu pokój Pp. Grzegorz XV. Pierwszy na tronie papieskim człowiek wykształcony przez jezuitów. Lepiej od poprzednika ułożył stosunki z władcami Europy, a już jako nuncjusz z powodzeniem odbywał misje dyplomatyczne. Doraźne uspokojenie wrzenia dobrze odpowiada tekstowi proroctwa. Zawiadomienie mianownikowe.
[81]   Lilium et rosa	[234]	Lilia i róża Pp. Urban VIII. Jeśli te kwiaty uznane zostaną, odpowiednio, za symbole Francji i Anglii, zaangażowanie papieża w sprawy tych państw bardzo dobrze zgadza się z tekstem. Zawiadomienie mianownikowe.
[82]   Jucunditas crucis	[235]	Przyjemność krzyża Pp. Innocenty X. Interpretatorzy wskazują na wybór papieża w dzień święta Podwyższenia Krzyża Świętego (15 IX). Poza tym końca dobiegła wojna 30-letnia, która cofnęła cywilizacyjnie o 100 lat obszary, na ktorych ją toczono, trwała wojna Francji z Hiszpanią, Portugalia oderwała się od tej ostatniej, a Polskę zalał "potop szwedzki". Zapamiętałość, z jaką domy panujące Europy przelewały krew chrześcijan w wojnach o terytoria, może być także dobrą interpretacją. Zawiadomienie mianownikowe.
[83]   Montium custos	[236]	Strażnik gór Pp. Aleksander VII. Jego herb ma w dwóch polach symbol góry. Na ten pontyfikat przypada początek sporów jansenistycznych, w których papież wystąpił zdecydowanie w obronie ortodoksji. Strzeżenie wiary na istotnym, jak później się okazało, odcinku, może pasować do proroctwa. Zawiadomienie mianownikowe.
[84]   Sydus olorum	[237]	Gwiazdozbiór łabędzi Pp. Klemens IX. W XVII w. próbowano łączyć heraldykę rodzinną pp. z tym tekstem, lecz współcześnie jest to całkowicie wykluczone. Herb papieża posiada romby w czterech polach, a tekst pozostaje enigmą. Niektóre interpretacje sięgają po plotkę, jakoby podczas konklawe zajmował on pokój zwany "komnatą łabędzi". Można też dodać, że wybrany został w lecie (20 VI), a wtedy Deneb (alfa Cygni tj. najjaśniejsza gwiazda w gwiazdozbiorze łabędzia) króluje w nocy na północnej półkuli, tworząc tzw. "trójkąt letni" z Wegą (alfa Lyrae) i Altairem (alfa Aquilae). Nic więcej z rzeczy w miarę sensownych nie pasuje do proroctwa, które w zamiarze miało być chyba heraldyczne. Zawiadomienie mianownikowe.
[85]   De flumine magno	[238]	Od wielkiej rzeki Pp. Klemens X. Niezwykłe wylanie Tybru, odnotowane w Rzymie w lipcu 1590 r., łączą interpretatorzy z narodzinami tego pp. dnia 15 tamtego miesiąca i roku. Zawiadomienie określnikowe (uzup. np. Puer de... ).
[86]   Belua insatiabilis	[239]	Nienasycony potwór Pp. bł. Innocenty XI. Interpretacja heraldyczna chce widzieć raczej "dzikie zwięrzę" zamiast "potwora" i wskazuje na lwa i orła w herbie pp. Inna polega na mało sensownej zabawie nazwiskiem bliskiego doradcy pp., bez konsultacji z którym pp. rzadko cokolwiek ważnego robił i chce "nienasycenie" odnosić do pp., stwarzając tym samym problem, jak i dlaczego nazywać błogosławionego "potworem". W szerszym planie widać co innego: we Francji, której król, Ludwik XIV, dążył do wprowadzenia zasad gallikańskich, rozpętano rzezie hugenotów, co w zamyśle dworu miało przychylnie usposobić papieża, a dalszy konflikt doprowadził do wakatu 35 stolic biskupich, akcji militarnej i gotowości do ogłoszenia schizmy na wzór angielski. Tej obłąkanej logice na Zachodzie Europy towarzyszyło śmiertelne zagrożenie ze strony wielkiej wyprawy tureckiej na Wschodzie. Jej dowódca, Wielki Wezyr Kara Mustafa, zapowiadał, że zakończy wyprawę przerabiając bazylikę św. Piotra na stajnię dla swoich koni. Został rozbity pod Wiedniem w 1683 r. Nienasycenie Ludwika i Mustafy można sensownie do tego proroctwa przyporządkować. Zawiadomienie mianownikowe.
[87]   Poenitentia gloriosa	[240]	Pokuta chwalebna Pp. Aleksander VIII. Hasło proroctwa można łączyć z nieznacznym załagodzeniem kwestii gallikańskiej. Ciekawsze jest jednak wskazanie na potępienie (7 XII 1690) 31 błędów jansenistycznych, w tym twierdzeń dotyczących pokuty. Także w kwestiach kwietyzmu i laksyzmu, związanych ogólnie z tą problematyką pp. był rzeczowym i skrupulatnym strażnikiem wiary. Zawiadomienie mianownikowe.
[88]   Rastrum in porta	[241]	Motyka w bramie Pp. Innocenty XII. Interpretacje poszukują nowych, karkołomnych nieraz figur słownych, mających jakoby odkrywać nowe znaczenia enigmatycznego hasła związanego z tym pp. Żadna z nich nie jest zadowalająca. Hasło wydaje się sugerować szczegóły heraldyczne, jednak całkowicie rozmija się z herbem pp. (trzy dzbany). A tymczasem pp. Innocenty XII wprowadził wielkie porządki w gospodarce i administracji państwa kościelnego, przywrócił całkowitą bezstronność w sądach i u korzeni zlikwidował nepotyzm (dekret Romanum decet pontificem 22 VI 1692). Hasło proroctwa można do tego odnieść dość łatwo: motykę traktując jako symbol pracy porządkującej zastany nieład, a bramę przyjmując jako biblijny symbol władzy sądowej i prawa. Zawiadomienie mianownikowe; rastrum w klas. łacinie znaczy też "hak", a w czasach nowożytnych przybrało wiele innych znaczeń; porta znaczy też "drzwi".
[89]   Flores circumdati	[242]	Rozdane wokół kwiaty Pp. Klemens XI. Herb miasta Urbino, z którego pochodził pp., przedstawiał wieniec z kwiatów. Pp. i jego otoczenie znali proroctwo, widniało ono nawet na rewersie monety bitej w okresie tego pontyfikatu. Polityczne klęski, katastrofy i kompromitacje pp. na pewno nie pasują do hasła. Zainteresowanie misjami katolickimi również, bo rozstrzygnięcie pp. doprowadziło do zamknięcia misji chińskich. Był natomiast dobroczyńcą nauki i sztuki, sponsorem badań archeologicznych i zaangażowanym opiekunem Biblioteki Watykańskiej. Ostatecznie przeciął ciągnące się od ponad pół wieku spory jansenistyczne i rozszerzył na cały Kościół święto Niepokalanego Poczęcia NMP. Długi pontyfikat pp. Klemensa XI można odnieść do proroctwa uznając kwiaty za symbol tego, co piękne i wzniosłe materialnie, intelektualnie i duchowo, cała reszta była bowiem w mniejszym lub większym stopniu porażką pp. Zawiadomienie mianownikowe.
[90]   De bona religione	[243]	Od dobrej religii Pp. Innocenty XIII. Interpretacje proroctwa wskazują na pobożny i znaczący ród Contich, z których wywodził się pp. Zawiadomienie określnikowe (uzup. np. Vir de... ).
[91]   Miles in bello	[244]	Żołnierz na wojnie Pp. Benedykt XIII. Czas pokoju, w którym panował pp. każe interpretatorom szukać metaforycznego sensu dla tego hasła. Był to książę, który wyrzekł się swojego dziedzictwa; dominikanin, który przyjął biskupstwo Rzymu tylko na wyraźne polecenie generała zakonu; duszpasterz całkowicie pochłonięty wizytacjami, udzielaniem sakramentów i katechizacją. Żył też jak ubogi zakonnik, ostro krytykując wystawny i idący za zmianami mód salonowych styl życia kardynałów. Walka ze zbytkiem i próżnością panującymi w kurii podawana jest jako sens proroctwa. Zawiadomienie mianownikowe.
[92]   Columna excelsa	[245]	Wyniosła kolumna Pp. Klemens XII. Interpretatorzy napotykają spore trudności w kwestii hasła, które określa tego pp. Za jego pontyfikatu postępował gwałtownie upadek autorytetu papieży na arenie międzynarodowej. Działalność Klemensa XII była albo całkowicie ignorowana, albo wynikała z przymusu stosowanego przez mocarstwa. We własnym państwie podjął energiczne reformy gospodarcze, lecz reforma podatków, emisja papierowego pieniądza oraz wysiłki na rzecz rozwoju handlu i przemysłu ugrzęzły w skorumpowanej administracji. Surowe osądzenie koterii, która opanowała kurię za rządów poprzednika oraz nałożenie na katolików najsurowszej kary kościelnej za wstąpienie do masonerii dopełnia obrazu zdecydowania i bezkompromisowości, z jaką pp. chciał działać. Tymczasem rządy europejskie go lekceważyły, korupcja zżerała jego własne państwo, a katolicy wstępowali do lóż masońskich ignorując zakaz, co było też powodem ponawiania go przez wszystkich następnych biskupów Rzymu. Dodatkowo, pp. po dwóch latach swojego pontyfikatu utracił wzrok. Osamotnienie i bezsilność w połączeniu z przenikliwością i bezkompromisowością sądu może pasować do obrazu malowanego przez proroctwo. Zawiadomienie mianownikowe.
[93]   Animal rurale	[246]	Zwierzę wiejskie Pp. Benedykt XIV. Interpretacje proroctwa chcą w nim widzieć "harującego jak wół" pp., co odpowiada jego licznym działaniom i wielkiej energii. Był człowiekiem wykształconym, na wskroś nowoczesnym, lubianym, szanowanym, przedsiębiorczym, uczciwym i pojednawczym. Zyskał powszechny szacunek, a jego przystępność, dowcip i otwartość stały się nieomal legendą. Do ciężkiej pracy dołożyć można więc także prostolinijność, co już składa się w obraz odpowiadający metaforze. Zamiast tych dwóch można też wskazać na najczęściej i najgłośniej podkreślaną wielką kulturę tego pp. ? w każdym jej wymiarze. Termin desygnujący to pojęcie wywodzi się wprost z czynności, jaką była... uprawa roli (łac. colo, -ere, colui, cultum). Zawiadomienie mianownikowe.
[94]   Rosa Umbriae	[247]	Róża Umbrii Pp. Klemens XIII. Nie pochodził z Umbrii, nie miał róży w herbie. Interpretacje idą w kierunku wskazania na dużą liczbę franciszkanów wyniesionych na ołtarze przez tego pp., a zakon ten wywodził się właśnie z Umbrii. Był to jednak szczegół tego pontyfikatu, zdominowanego przez szantaż rodów burbońskich w kwestii jezuitów, któremu pp. nie chciał ulec. Zawiadomienie mianownikowe.
[95]   Ursus velox	[248]	Szybki niedźwiedź Pp. Klemens XIV. Pontyfikat zdominowany przez sprawę jezuitów. Pp. natychmiast po wyborze obiecał Burbonom szybkie zakończenie sprawy, lecz licząc na jakiś kompromis zwlekał, co doprowadziło do ultimatum, zapowiadającego utworzenie we wszystkich monarchiach tej rodziny kościołów państwowych, jeśli pp. nie rozwiąże zakonu i nie zrobi tego zaraz. Likwidacja jezuitów 16 VIII 1773 spowodowała załamanie szkolnictwa katolickiego w Europie i spustoszenia na misjach. Cios wymierzony w zakon i całą jego pracę uchronił jednak Kościół przed ciosem o daleko większej sile niszczącej. Paradoks pośpiechu i ociężałości, zwinności i potężnej siły, szybkości i ciężkiej wagi, zbudowany przez hasło proroctwa, być może da się jakoś do tej sytuacji dopasować. Zawiadomienie mianownikowe.
[96]   Peregrinus apostolicus	[249]	Pielgrzym apostolski Pp. Pius VI. Interpretacje proroctwa wskazują na podróż pp. do Wiednia (1782) i późniejszą tułaczkę, w charakterze więźnia, od Florencji, przez Turyn, Alpy, do Briançon i Walencji, gdzie zmarł, przetrzymywany w cytadeli. Poza tym dość klarownym wyjaśnieniem warto dodać, że koniec tego pontyfikatu był w przekonaniu współczesnych końcem papiestwa i oznaczał faktyczne zniszczenie i likwidację Stolicy Ap. Za tego pontyfikatu zlikwidowano także państwo polskie ? tak samo "ostatecznie". Stolica Ap. była obsadzona na nowo już po niecałym roku, zaś z Polski, po latach odrodzonej, wyszedł pp., który słowom "pielgrzym apostolski" nadał nową definicję. Zawiadomienie mianownikowe.
[97]   Aquila rapax	[250]	Drapieżny orzeł Pp. Pius VII. Spędził osiem lat w niewoli jako więzień cesarza Francuzów. Proroctwo ma odnosić się do cesarskiego orła i do zagarnięcia przez Bonapartego państwa kościelnego. Zawiadomienie mianownikowe.
[98]   Canis et coluber	[251]	Pies i wąż Pp. Leon XII. Polityka zeszła na dalszy plan w czasie tego pontyfikatu, podstawowe znaczenie dla pp. miała odnowa religijna i nieustanna walka z błędami. Interpretacje proroctwa akcentują pozytywne cechy symbolizowane przez zwierzęta wymienione w haśle: czujność (pies) oraz roztropność (wąż). Zawiadomienie mianownikowe; łac. coluber ozn. węża niejadowitego.
[99]   Vir religiosus	[252]	Mąż religijny Pp. Pius VIII. Imię, które jest przymiotnikiem znaczącym "pobożny", bywa wskazywane razem z religijnością całej rodziny pp. jako interpretacja hasła. Proroctwo identyfikujące pp. jako człowieka oddanego religii zakrawa na żart w epoce współczesnej, bo każdy z pp. po 1800 r. takim właśnie był. Pius VIII podjął jednak jako pierwszy próbę analizy przyczyn załamania się religijności w czasach współczesnych (encyklika Traditi humilitati, 1829). Zawiadomienie mianownikowe.
[100]   De balneis hetruriae	[253]	Od kąpieli Etrurii Pp. Grzegorz XVI. Opat kamedułów San Michele di Murano (Wenecja). Proroctwo bardzo łatwo daje się powiązać z zakonem, w którym całe dorosłe życie spędził pp. przed swoim wyborem: ta wspólnota eremitów powstała w pocz. XI w. w odludnym miejscu nazwanym Campo di Maldoli (później: Camaldoli, stąd nazwa) położonym na obszarze Etrurii, obok Arretium (dziś: Arezzo) dawnego etruskiego "lucumonium" tj. jednego z 12 miast-rezydencji królewskich. W okolicy każdego z takich ośrodków nietrudno znaleźć historyczne miejsca kąpieli i ruiny łaźni, które należą do dobrze zachowanych i łatwych w identyfikacji pozostałości po tej cywilizacji. Pod Arezzo znajduje się oczywiście coś takiego: etruskie, później rzymskie "Balneum Aureum". Proroctwo nawiązuje zatem do ziemi Etrusków i do jej pospolicie kojarzonych zabytków materialnych. Nie wskazuje miejsca, lecz wymienia region, z którego biorą początek wszystkie kongregacje kamedulskie i odwrotnie niż w przypadku "Róży Umbrii" [94] wiąże się w ten sposób z osobistą drogą życiową pp. Zawiadomienie określnikowe (uzup. np. Eremita de... ).
[101]   Crux de cruce	[254]	Krzyż z krzyża Pp. bł. Pius IX. Najdłuższy pontyfikat w historii, zakończony w izolacji po utracie państwa kościelnego i niezliczonych wprost atakach na Kościół oraz wszystko, co z Kościołem związane. Jedna z interpretacji mówi o herbie rodziny sabaudzkiej (krzyż) i udręce papieża (krzyż jako jej metafora). Jednak likwidacja państwa kościelnego i zjednoczenie Włoch przez władców Sabaudii (1870) należy z dzisiejszej perspektywy do największych dobrodziejstw, jakie Kościół otrzymał za sprawą władców świeckich. Był to przełom porównywalny tylko z dziełem Konstantyna Wielkiego (Edykt Mediolański 313) i mimowolnym, lecz nie mniej znaczącym aktem cesarza Karakalli (Constitutio Antoniana 212). Zawiadomienie mianownikowe.
[102]   Lumen in coelo	[255]	Światło na niebie Pp. Leon XIII. Najczęściej interpretacje hasła wskazują na kometę widoczną na herbie pp. Warto jednak zauważyć, że Leon XIII, pierwszy od 1100 lat papież bez państwa kościelnego, zdobył dla Stolicy Ap. prestiż i autorytet, jakiego nie zaznała ona od stuleci. Doszło także do olbrzymiej ekspansji katolicyzmu poza Europą i pierwszego zwrócenia się do chrześcijan nie-katolików jako "braci odłączonych". Wraz z tym pontyfikatem zaczęła się całkowicie nowa epoka w dziejach Kościoła. Biskup Rzymu zaczął być ponownie postrzegany jako reprezentat innego porządku niż ziemski. Zawiadomienie mianownikowe.
[103]   Ignis ardens	[256]	Ogień płonący Pp. św. Pius X. Hasło ma się odnosić do zaangażowania papieża w duchową i religijną odnowę Kościoła. Broniąc zaciekle ortodoksji na forum zewnętrznym i wewnętrznym przeprowadził gruntowną reformę i odnowę. Zawiadomienie mianownikowe.
[104]   Religio depopulata	[257]	Religia spustoszona Pp. Benedykt XV. Wielkie wzajemne mordowanie się chrześcijan w czasie I wojny światowej to jednogłośnie i bez zastrzeżeń wskazywany sens hasła dla tego pontyfikatu. Zawiadomienie mianownikowe.
[105]   Fides intrepida	[258]	Wiara nieustraszona Pp. Pius XI. Papież, który bezpośrednio przygotował Kościół na spotkanie z systemami totalitarnymi XX w. i bezprecedensową w dziejach skalą zbrodni i zniszczeń, które przyniosły. Rzeczą równie ważną, co jego radykalna ocena zła faszyzmu i komunizmu, był konsekwentnie realizowany plan wyzwolenia społecznych sił Kościoła i włączenia go w obieg współczesnego życia. Pp. ten zakończył okres "defensywy" Kościoła wobec przemian epoki współczesnej. Tekst proroctwa pasuje tu bardzo dobrze. Zawiadomienie mianownikowe.
[106]   Pastor angelicus	[259]	Pasterz anielski Pp. Pius XII. Proroctwo ponownie odpowiada wszystkiemu, co stanowiło centrum uwagi pp.: Kościół i jego życie, formacja religijna, liturgia, znajomość Pisma Świętego odpowiadająca możliwościom współczesnej wiedzy, nauka, życie modlitwy. W świetle powojennej zgrozy, z jaką przyjęto wiedzę o przemysłowym ludo-bójstwie zorganizowanym przez hitlerowskie Niemcy, jego potępienia eksterminacji ludzi z powodów rasowych krytykowano jako niewystarczające. Oskarżenia o bierność lub wręcz sympatię dla ludobójców nie mają jednak oparcia w faktach, a chłodny i wyważony język potępień jest charakterystyczny dla wszystkich wystąpień publicznych Stolicy Ap. Zawiadomienie mianownikowe.
[107]   Pastor et nauta	[260]	Pasterz i żeglarz Pp. bł. Jan XXIII. Interpretatorzy nie mają trudności z wyjaśnieniem tego hasła. Pp. chciał być bez wątpienia "pasterzem całego świata" i według tego pragnienia przeorientował cały Kościół, zwołując Sobór Watykański II, a potem czuwając nad jego pracami do śmierci. "Żeglaż", występujący już w [48], tak samo oznacza tu Wenecję, której patriarchą pp. był przed swoim wyborem. Zawiadomienie mianownikowe.
[108]   Flos florum	[261]	Kwiat ponad wszystkie kwiaty Pp. Paweł VI. Proroctwo odnoszone jest do herbu pp., na którym są trzy białe lilie. Nie można jednak pominąć aspektu symbolicznego: w świetle historii był to jeden z największych papieży współczesności ? pp., który uchronił Kościół od całkowitego rozkładu, jakim groziły nieoczekiwane następstwa nowatorskiej formuły soboru rozpoczętego przez bł. Jana XXIII. Paweł VI sobór dokończył, przeprowadzając następnie Kościół przez okres niewiarygodnego zamętu, w którym zakwestionowane zostało od podstaw całe nauczanie, cała praktyka i wszelkie zasoby doświadczenia Kościoła na wszystkich polach życia i działania, we wszystkich formach i wszelkich przejawach. Zawiadomienie mianownikowe; "ponad wszystkie kwiaty" bo gen. auct. wyraża superlatywę, np. Canticus Canticorum = Pieśń nad Pieśniami.
[109]   De medietate Lunae	[262]	Od połowy Księżyca Pp. Jan Paweł I. Krótki, 34-dniowy pontyfikat to zasadniczy wątek interpretacji tego proroctwa. Wskazuje się najczęściej na fakt, że pp. wybrany został w 2 kwadrze księżyca i w tejże kwadrze zmarł. Inne wyjaśnienie wskazuje na diec. Belluno, w której urodził się przyszły papież. Zawiadomienie określnikowe (uzup. np. Pontifex de...)
[110]   De labore Solis	[263]	Od pracy Słońca Pp. Jan Paweł II. Często przytaczany jest fakt częściowego zaćmienia Słońca w dniu narodzin Karola Wojtyły (18 V 1920). W szerszym planie dzieło, którego się podjął, można określić jako mozolną, lecz konsekwentną pracę nad likwidacją "posoborowego szoku", którego doznał Kościół za pontyfikatu Pawła VI: przetworzenie od podstaw i ponowne przedstawienie całego nauczania, całej praktyki i wszelkich zasobów doświadczenia Kościoła na wszystkich polach życia i działania, we wszystkich formach i wszelkich przejawach. Takie globalne podsumowanie dziejowych dokonań Kościoła, w połączeniu ze 104 podróżami apostolskimi daje obraz pracy ożywczej i niestrudzonej, co koresponduje z hasłem proroctwa. Zawiadomienie określnikowe (uzup. np. Vir de...)
[111]   Gloria olivae	[264]	Chwała oliwki Już znaleziono sposób, jak "przyłożyć" to hasło do osoby Benedykta XVI, a ściślej ? do imienia, jakie wybrał kard. Joseph Ratzinger. Interpretatorzy wskazują na to, że jednym z zakonów św. Benedykta byli Oliwetanie, noszący białe habity. Założył ich szlachcic sjeneński, św. Bernard Tolomei. W 1313 r., w wieku 40 lat, będąc u szczytu kariery życiowej, wycofał się z życia publicznego i z dwoma towarzyszami osiadł w Akkonie, 20 km na południe od Sjeny, by tam wieść życie pustelnicze. Wkrótce wspólnota się rozrosła, a w 1324 r. papież Jan XXII zatwierdził zakon na regule św. Benedykta, z różnicą w sposobie wybierania i sprawowania władzy ? te przepisy oliwetanie wzięli z reguł zakonów żebraczych, przyjmując kadencyjność funkcji. Miejsce pierwszego klasztoru nazwano "Górą Oliwną" (Monte Oliveto, dzisiaj: Monte Oliveto Maggiore) z powodu rosnących tam oliwek i z powodu nabożeństwa zakonników do męki Pańskiej i modlitwy Jezusa w Ogrodzie Oliwnym. Zawiadomienie mianownikowe.

NOTA KOŃCOWA
 

In persecutione extrema S.R.E. sedebit Petrus Romanus, qui pascet oves in multis tribulationibus: quibus transactis civitas septicollis diruetur, & Iudex tremendus iudicabit populum suum. Finis.

W czasie prześladowania ostatecznego w Ś[więtym] R[zymskim] K[ościele] zasiadać będzie Piotr Rzymski, który paść będzie owce wśród wielu udręk: podczas jego rządów miasto siedmiogóre zostanie zniszczone, a Sędzia straszny będzie sądził swój lud. Koniec. Nota końcowa zawiera wypowiedź wiary o eschatologicznym spełnieniu misji Kościoła, akcentując koniec doczesnego porządku i ukazując postać, która uosabia wszystkich biskupów Rzymu. Zdanie wielokrotnie złożone.

 

 

---