Paweł Poterek

Herb Brzegu Flaga Brzegu

Brzeg (niem Brieg) - miasto i gmina miejska nad Odrą, siedziba powiatu w województwie opolskim. Powiat historycznie przynależy do Dolnego Śląska, jednakże w aktualnym podziale administracyjnym zawarty jest w woj. opolskim.

Do 31 grudnia 2001 r. Brzeg był również siedzibą wiejskiej gminy Brzeg, przemianowanej na gminę Skarbimierz z siedzibą w Skarbimierzu Osiedlu.

Historia

Nieco fantastyczna i nie poparta faktami teoria mówi: Ciągłość zasiedlenia tego miejsca udokumentowana źródłami historycznymi sięga blisko 1850 lat. W czasach antycznych istniała tutaj miejscowość o nazwie Budorigum. Została ona odwzorowana na antycznej mapie Klaudiusza Ptolemeusza z lat 142-147 naszej ery [1]. O tym, że miejscowość ta znajdowała się w miejscu Brzegu, informuje skorowidz nazw historycznych Orbis Latinus[2] oraz wynika to z położenia wśród innych zidentyfikowanych miejscowości Śląska.

W 1234 pierwsze wzmianki o osadzie targowo-rybackiej Wysoki Brzeg.

Prawa miejskie od 1248.

Od 1311 stolica niezależnego księstwa brzeskiego (potem legnicko-brzeskiego i wołowskiego) - we władaniu najdłuższej linii dynastii Piastów wygasłej w 1675 na Jerzym IV Wilhelmie.

W 1329 brzeski ks. Bolesław III Rozrzutny złożył hołd lenny królowi czeskiemu.

O Brzegu wspominają Jan Długosz w Historii Polski z XV wieku i Jan Kochanowski.

Rozkwit w XVI wieku za panowania księcia Jerzego II.

10 kwietnia 1741 - bitwa pod Małujowicami. Po zbombardowaniu miasta przez króla pruskiego Fryderyka II Wielkiego Brzeg przeszedł w ręce Prus.

15 sierpnia 1842 - otwarcie (najstarszej na Śląsku, a co za tym idzie, także najstarszej w obecnych granicach Polski) linii kolejowej Wrocław - Brzeg.

Ponowny rozkwit miasta w latach 1842-1939.

23 stycznia - 6 lutego 1945 - walki o miasto, zdobycie Brzegu przez Armię Czerwoną, jednocześnie początek pobytu wojsk radzieckich (nieprzerwanie do 1992).

26 maja 1966 miała miejsce tzw. pacyfikacja brzeska, wystąpienia ludności miasta w obronie mienia kościelnego, brutalnie stłumione przez oddziały ZOMO i funkcjonariuszy SB.

Zabytki

Zamek Piastów Śląskich - zwany Śląskim Wawelem - wzniesiony na miejscu gotyckiego zamku warownego. Obecny kształt nadała mu renesansowa przebudowa prowadzona przez architektów włoskich - Jakuba Parra, Franciszka Parra, Bernarda Niurona. Zniszczony podczas oblężenia miasta w 1741 r., odbudowany w latach 1966 - 1990. Zachowana bogato rzeźbiona fasada budynku bramnego zaliczana do najznakomitszych zabytków renesansu w Europie Środkowej. Dziedziniec ze zrekonstruowanymi trójkondygnacyjnymi krużgankami. Na parterze skrzydła wschodniego zachowana część sal. Obiekt mieści Muzeum Piastów Śląskich. W ramach ekspozycji stałej muzeum prezentuje historie miasta, dzieje Piastów Śląskich oraz rzeźbę i malarstwo śląskie, od XV do XVIII w. ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu, w tym obrazy najwybitniejszego malarza śląskiego doby baroku Michała Leopolda Willmanna. Wśród zbiorów muzeum znajdują się m.in. sarkofagi książąt legnicko-brzeskich oraz jedyny w Polsce zachowany w całości średniowieczny łuk myśliwski (XIV w.), odnaleziony podczas wykopalisk na ul. Mlecznej w Brzegu.

Kościół zamkowy św. Jadwigi - prezbiterium dawnego kościoła kolegiackiego wybudowanego w XIV w., przebudowywanego w XVI w. na mauzoleum legnicko-brzeskiej linii Piastów. Po zniszczeniu kościoła i zabudowań kolegiaty w roku 1741, w 1783 r. miała miejsce kolejna przebudowa. W okresie odbudowy zamku w XX w. Kościół poddano regotyzacji. W krypcie kościelnej zachowały się 22 miedziane i cynowe sarkofagi ze szczątkami Piastów legnicko-brzeskich. Sarkofagi powstały w wiekach XVI i XVII i są wysoko cenionymi zabytkami sztuki sepulkralnej. Część z nich eksponowana jest w muzeum.

Kościół św. Mikołaja - gotycka trzynawowa bazylika, wzniesiona w latach 1370 - 1417 w miejscu wcześniejszego kościoła parafialnego.

W latach 1884 - 1885 nadbudowano wieże i przebudowano kruchty kościoła. Zniszczony w 1945 r, odbudowany w latach 60-tych. Posiada jedną z najwyższych na śląsku naw głównych (ok. 30 m).

Z dawnego, bogatego wystroju wnętrza zachowały się epitafia mieszczańskie od renesansowych po barokowe. W prezbiterium gotycki tryptyk z 1500 r. Podczas odbudowy w zakrystii odkryto gotyckie polichromie, datowane na lata 1418 - 1428. W kościele św. Mikołaja bierze swój początek Szlak średniowiecznych Polichromii (szlak niebieski). W oknach prezbiterium oraz za organami i w nawach bocznych współczesne witraże.

Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego -jednonawowy kościół barokowy, wzniesiony na miejscu zburzonego w 1545 r. klasztoru i kościoła dominikanów. Inicjatywę budowy kościoła w miejscu dawnej świątyni podjęli jezuici, przybyli do Brzegu w 1681 r. Budowę kościoła według projektu Józefa Frischa prowadzono w latach 1734 - 1739. W latach 1739-1745 jezuita Jan Kuben przyozdobił wnętrze kościoła bogatymi iluzjonistycznymi polichromiami.

W latach 1856 - 1857 nadbudowano wieże kościoła według projektu barona von Wilczka oraz otynkowano fasadę.

Ratusz - renesansowy, dzieło Jakuba Parra i Bernarda Niurona z lat 1570 - 1577, wybudowany w miejscu spalonego w 1569 r. ratusza gotyckiego. We wnętrzu Wielka Sala Stropowa z modrzewiowym stropem z 1648 r. W skrzydle północnym wczesnorokokowa Sala Rajców z 1746 r. W ścianie południowej wmurowany renesansowy portal przeniesiony tu z rozebranej w 1926 r. kamienicy z ul. Zamkowej 6.

Edukacja

przedszkola:

Publiczne Przedszkole nr 1 ul. Jana Pawła II 7

Publiczne Przedszkole nr 2 ul. Ofiar Katynia 9

Publiczne Przedszkole nr 3 ul. Zielona 23

Publiczne Przedszkole nr 4 ul. Bolesława Chrobrego 37

Publiczne Przedszkole nr 5 ul. Bohaterów Monte Cassino 1

Publiczne Przedszkole nr 6 ul. Wysoka 1

Publiczne Przedszkole nr 7 ul. Gaj 1

Publiczne Przedszkole nr 8 ul. Towarowa 2

Publiczne Przedszkole nr 10 ul. ks. Makarskiego 5

Publiczne Przedszkole nr 11 ul. Spacerowa 3

szkoły podstawowe:

Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 im. Bolesława Chrobrego ul. B. Chrobrego 13

Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 im. Jana Kochanowskiego ul. Kamienna 2

Publiczna Szkoła Podstawowa nr 5 im. Mikołaja Kopernika ul. Robotnicza 22

Publiczna Szkoła Podstawowa nr 8 im. Józefa Lompy ul. Lompy 1 (tzw. tysiąclatka)

Zespół Szkół nr 1 z Oddziałami Sportowymi w Brzegu (dawna Szkoła Podstawowa nr 6) ul. Poprzeczna 16

Zespół Szkół nr 2 ul. Lompy

Zespół Szkół Specjalnych (dawna Szkoła Podstawowa nr 7) ul. Mossora 4

gimnazja:

Publiczne Gimnazjum nr 1 ul. Oławska

Publiczne Gimnazjum nr 3 ul. Monte Casino

szkoły średnie:

I Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego ul. Armii Krajowej 7

II Liceum Ogólnokształcące im. Zbigniewa Herberta ul. 1 Maja 7

Zespół Szkół Budowlanych im. ks. Jerzego II Piasta ul. Kamienna 3

Zespół Szkół Ekonomicznych ul. Jana Pawła II 28

Zespół Szkół Zawodowych nr 1 im. M. Skłodowskiej-Curie ul. Słowiańska 18

szkoły wyższe:

Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna ul. Ofiar Katynia 25

technika:

Technikum Informatyczne im.Darka Kotlińskiego

Kultura

Brzeskie Centrum Kultury ul. Mleczna 5

Brzeg od wieków był (obok Wrocławia) znaczącym ośrodkiem kulturalnym. Muzyka, literatura i plastyka oraz teatr stanowiły nieodłączny element życia dworu książęcego brzeskich Piastów i miasta. Nawiązując do tradycji mecenatu kulturalnego Piastów Śląskich, obecni animatorzy działań kulturalnych stworzyli z Brzegu jeden z ciekawszych centrów kulturalnych w kraju. Brzeg otwiera swoje bramy przed artystami klasy światowej, a przy tym dba o rozwój lokalnego środowiska artystycznego. Dzięki działalności animacyjnej Muzeum Piastów Śląskich i Brzeskiego Centrum Kultury, miasto Brzeg przyciąga także organizatorów znaczących imprez takich jak Międzynarodowy Festiwal "Wratislavia Cantans", Festiwal Muzyczny "Porozumienie" (obecnie "Eurosilesia") Wrocławski Festiwal Jazzowy "Jazz nad Odrą", Międzynarodowy Konkurs im. F. Liszta, których ranga wykracza daleko poza granice Polski. Koncerty, wystawy, plenery malarskie, jarmarki renesansowe i spektakle odbywają się zarówno w stylowych komnatach i na dziedzińcu Zamku Piastów Śląskich, w kościołach pw. św. Mikołaja, pw. Podwyższenia Krzyża Świętego i pw. Miłosierdzia Bożego, w sali teatralnej Brzeskiego Centrum Kultury, w Galerii Sztuki Współczesnej i Wielkiej Sali Stropowej renesansowego Ratusza, a także w Amfiteatrze Miejskim i na brzeskim Rynku.

Brzeskie Centrum Kultury (do 1992: Brzeski Dom Kultury) zostało otwarte w lutym 1967 po dziesięcioletnim remoncie działającego w latach międzywojennych Brieger Stadttheater.

Brzeskie Centrum Kultury obejmuje swą działalnością:

Dom Kultury (przy ul. Mlecznej 5),

Galerię Sztuki Współczesnej w brzeskim Ratuszu,

Amfiteatr Miejski (na ok. 5.000 widzów) przy ul. B. Chrobrego oraz reaktywowane w listopadzie 2004,

Kino "Centrum" działające w budynku Domu Kultury.

Instytucja kultury, jaką jest Brzeskie Centrum Kultury jest organizatorem znaczących imprez artystycznych. W latach 70. organizowane były w trzech edycjach koncerty tzw. "Małego Jazzu nad Odrą", będącego "filią" wrocławskiego festiwalu "Jazz nad Odrą". W ramach imprezy wystąpiły znane gwiazdy europejskiego jazzu i muzyki jazz-rockowej jak: SBB z Józefem Skrzekiem na czele, Novi Singers, Trio Bartkowski-Karolak-Namysłowski, Hagaw, muzycy z Czech i Szwajcarii. Brzeg organizował również Ogólnopolski Festiwal Muzyki Współczesnej "Brzeskie Kontakty Muzyczne", "Opolskie Spotkania Muzyczne", Ogólnopolskie warsztaty dla piosenkarzy i zespołów wokalno-instrumentalnych, w trakcie których wykładowcami byli m.in.: Janusz Kondratowicz, Waldemar Parzyński, Stanisław Śliwiński, Zbigniew Górny, Krzysztof Heering, Krzysztof Barcik, Wojciech Zieliński, Janusz Koman, Marcin Pospieszalski, Elżbieta Zapendowska, Adam Bubiłek i wielu innych.

Oferta kulturalna miasta wzbogaciła się w ostatnich latach o wiele ogólnopolskich imprez: Ogólnopolski Festiwal Teatrów Różnych Form "Theatron", Muzyczną Scenę Młodych "Bariery Kariery" (obecnie Brzeskie Konfrontacje Muzyczne). Do tradycyjnych imprez organizowanych w Brzeskim Centrum Kultury należą też: Przegląd Kolęd i Pastorałek "Brzeskie kolędowanie", Ogólnopolski Festiwal Piosenki Religijnej "Corda Cordi" i Festiwal Piosenki Angielskiej "FACE THE MUSIC" organizowany wspólnie ze Stowarzyszeniem FPA. Wśród laureatów Festiwalu znaleźli się: Alicja Bachleda-Curuś - Zosia z Pana Tadeusza w reżyserii A. Wajdy, Justyna Świrniak - laureatka programu TVN "Zostań gwiazdą", Grzegorz Markocki - laureat telewizyjnej "Szansy na sukces", który zadebiutował w filmie W. Adamka Poniedziałek, Mirosław Witkowski z Nowego Sącza, Monika Urlik z Dzierżoniowa, Kamila Juda z Wrocławia - laureatka "Szansy na sukces" z Budką Suflera, Beata Pieczywek (pseudonim artystyczny: Beata Wald) z Grunwaldu - laureatka "Szansy na sukces" z Beatą Kozidrak i Georgina Tarasiuk z Białej Podlaskiej - laureatka Kategorii Dziecięcej VI FPA.

Tarasiuk wydała swoją pierwszą płytę w Sony Music Polska, a we wrześniu 2003 wystąpiła obok Małgorzaty Walewskiej w koncercie z José Curą w Poznaniu. W wielu swoich wywiadach bardzo wyraźnie stwierdza, że początek jej kariery miał miejsce w Brzegu.

Za to Beata Wald, laureatka Grand Prix VIII FPA w Brzegu, wygrała finał "Szansy na sukces" w Sali Kongresowej w Warszawie w maju 2003. Dominika Gawęda, nowa wokalistka zespołu Blue Café, to również laureatka z Brzegu. Sasha Strunin, połowa duetu The Jet Set, który reprezentował Polskę na festiwalu Eurowizji, to również laureatka festiwalu w Brzegu sprzed 4 lat.

W obradach jury festiwalu, obok Elżbiety Skrętkowskiej, uczestniczyli: Timothy Sanduski, konsul z Konsulatu Generalnego Stanów Zjednoczonych w Krakowie; Simon Thomas, sekretarz Ambasady Brytyjskiej; Paweł Kukiz, lider zespołu "Piersi"; Maria Urbaniak, stylistka TVP 2; Dominika Kurdziel, muzyk i artysta z Krakowa; Edward Spyrka, kompozytor, muzyk i aranżer; John Porter z Warszawy; Adam Bubiłek, muzyk i dyrektor Brzeskiego Centrum Kultury.

Znacznymi sukcesami w ostatnim czasie okazały się: organizacja, po raz pierwszy w 2006, Międzynarodowego Pleneru Malarskiego w ramach cyklicznego projektu "Festiwal kultur - Średniowiecze Brzeg 2006", współfinansowanego ze środków Kontraktu Wojewódzkiego dla Województwa Opolskiego na lata 2005-2006 oraz Międzynarodowego Pleneru Malarskiego "Festiwal kultur - Renesans Brzeg 2008", Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Ulicznej "BuskerBus" Wrocław - Brzeg - Jelenia Góra - Zielona Góra 2008, reaktywowanie w Brzegu w 2006 z bardzo dużym sukcesem po blisko 30 latach przerwy koncertów Międzynarodowego Festiwalu Jazzowego "Jazz nad Odrą w Brzegu", a także zorganizowanie po raz pierwszy w 2008 roku Festiwalu Piosenki Francuskiej.

Bliskie kontakty łączą Brzeg z zaprzyjaźnionymi i partnerskimi miastami: niemieckim Goslar, francuskim Bourg-en-Bresse i czeskim Beroun. Wielkim wydarzeniem okazała się organizacja międzynarodowych warsztatów artystycznych "Kultura dla młodych bez granic - Brzeg 2005", w których udział wzięło około 40 młodych osób z Goslar i Beroun, a także młodzież polska.

Miejska Biblioteka Publiczna im. Księcia Ludwika I, ul. Jana Pawła II 5

Wojewódzka Biblioteka Pedagogiczna, ul. Ofiar Katynia

Miasta partnerskie

Goslar - współpraca od 2000

Beroun - współpraca od 2002

Bourg-en-Bresse - współpraca od 2006

http://www.brzeg.pl/

http://pl.wikipedia.org/wiki/Brzeg_(miasto)

---