42. Podmioty administracji publicznej i ich jednostki organizacyjne

Nie ma podmiotu prawa, który nazywa się „administracją publiczną” lub „aparatem administracyjnym”, podmiotem zbiorowym jest państwo. Obecnie, cała administracja publiczna traktowana przedmiotowo jako funkcja i powinność, nie może w całości spoczywać w rękach państwa. Państwo dzieli się swoją władzą (funkcjami) z innymi podmiotami w myśl zasad decentralizacji i subsydiarności.

Podmioty administracji publicznej - państwo, które jest pierwotnym i podstawowym podmiotem administracji publicznej jak i inne podmioty, którym państwo odstąpiło część swoich funkcji. Do podmiotów administracji publicznej zalicza się - organy administracji państwowej, osoby prawa publicznego (korporacje, zakłady publiczne i fundacje prawa publicznego) oraz pozostałe podmioty (np. spółki prawa handlowego wykonujące administrację publiczną).

1. Podmioty administracji publicznej

- wielość podmiotów warunkiem demokratycznego państwa prawa, państwo dzieli się władzą z innymi podmiotami

- podmioty: państwo, gmina, powiat, województwo ( wspólnota samorządowa i terytorium, możliwość tworzenia związków jednostek samorządu terytorialnego np. międzygminne, terytorialne powiatów itd.)

- prawo kreuje powstawanie podmiotów administracji publicznej - mają zdolność do przyjmowania zadań publicznych; zdolność prawna i administracyjna

- dostęp do władztwa administracyjnego (imperium) zdolność do jednostronnego kreowania sytuacji prawnej administrowanych

- każdy z podmiotów administracji wewnętrznej rozbudowuje się do wewnątrz, tworzy struktury posiadające zdolność do czynności prawnych i występujące w imieniu administracji publicznej

2. Organy(podmiotu) administracyjne sensu largo

1. Organy administracji publicznej podstawowe podmioty, państwo, jednostki samorządu terytorialnego, związki jednostek samorządu terytorialnego

2. Organy administracyjne sensu stricte tzn. organy administrujące administracji publicznej uzupełniające podmioty np. zakłady

• Organ administracji publicznej to człowiek lub grupa ludzi (organ kolegialny) znajdujący się w strukturze organizacyjnej państwa lub samorządu terytorialnego, powołany w celu realizacji norm prawa administracyjnego w sposób i ze skutkami właściwymi temu prawu, działający w granicach przyznanych mu przez prawo kompetencji

• Kompetencje przyznawane przez organy administracji publicznej, wykonywane przez organy administracyjne sensu stricte

• Organy administracji publicznej nie są podmiotami prawa, reprezentują administrację publiczną

• Każdy organ potrzebuje wykonawców - urząd, rozbudowa wewnętrzna

3. Urzędy organów administracyjnych

• Przy organach administracji publicznej

1. Urząd jako nazwa organu administracji publicznej np. Dyrektor Urzędu Morskiego, Naczelnik Urzędu Skarbowego

2. Urząd jako wyodrębniony kompetencyjnie organ administracji publicznej

3. Aparat pomocniczy organu administracji publicznej - zorganizowany zespół osób i środków rzeczowych przydanych organowi administrującemu

• Każdy podmiot administracji publicznej musi mieć co najmniej jeden organ administracji publicznej, każdy organ administracji publicznej musi mieć urząd

4. Stanowisko pracy administracji publicznej

PODMIOTY (zadania) ORGANY (kompetencje, główny ośrodek władztwa, nie są w stanie wykonywać kompetencji bez urzędów URZĘDY STANOWISKA PRACY

43. Monokratyczne a kolegialne organy administracji publicznej

Monokratyczne (jednoosobowe) organy administracji publicznej - w ich rękach sa najczęściej lokowane kompetencje administracyjne zwłaszcza te, które upoważniają do wydawania aktów stosowania prawa. Mają do pomocy zepoły urzędników (biura, urzędy), ale decydują samodzielnie.

Zalety organów monokratycznych:

• Potrzeba sprawnego i elastycznego funkcjonowania aparatu administracyjnego

• Ogromna liczba spraw administracyjnych

• Konieczność precyzyjnego przypisania odpowiedzialności za podejmowane działania

• Potrzeby związane z funkcjonowaniem administracji

Kolegialne organy administracji publicznej - 2 rodzaje:

1. Organy kolegialne o z góry przewidzianej liczbie członków, wykonują swoje zadania w formie uchwał, które są kształtowane przez głosowanie, dla ich ważności potrzebne jest odpowiednie quorum. Działanie jest prawnie miarodajne jeżeli zostało podjęte przy odpowiednim quorum. Organy quasi-ustawodawcze np. Rada Gminy

2. Ustawodawca dla organu przewiduje sztywny skład. Miarodajnym działaniem takiego organu jest sytuacja w której wszyscy jego członkowie wyrażą zgodę na daną decyzję. Organy quasi-sądowe np. samorządowe kolegium odwoławcze.

Zalety organów kolegialnych (wady monoktratycznych):

• Dopuszczenie większej liczby różnych opcji

• Powstanie bardziej przemyślanych i wyważonych rozstrzygnięć

• Udział czynnika fachowego

• Demokratyzacja podejmowania decyzji

• Odważniejsze decyzje

• Większe uwzględnienie kwestii społecznych i mniejsze skorupowanie

Wady organów kolegialnych:

• Problem z przypisaniem odpowiedzialności - czy organ jako całość czy konkretne osoby (Zimmerman - cały organ ponosi odpowiedzialność)

• Decyzje zapadają dużo wolniej

• Bardzo duże koszty utrzymania

44. Centralizacja a decentralizacja

Centralizacja (układ scentralizowany) - hierarchiczne podporządkowanie organu lub organów administracyjnych innemu organowi lub organom administrującym. Organ stojący niżej w danej hierarchii (organ podporządkowany) zależy od organu stojącego wyżej (organ nadrzędny). Występuje tzw. zależność służbowa polegająca na obowiązku wykonywania wiążących poleceń służbowych wydawanych przez organ nadrzędny oraz zależność osobowa - uzależnienie obsady stanowisk (powoływanie, zwolnienia, awanse itd.) w ramach organu podporządkowanego od woli organu nadrzędnego. Nadzór polega na kierownictwie (najbardziej charakterystyczne dla układu scentralizowanego) i oznacza możliwość pełnego wpływania na działania organu podporządkowanego.

Decentralizacja (układ zdecentralizowany) - zagwarantowana prawnie, względna samodzielność i niezależność jednych organów (podmiotów) administracji publicznej od innych. Samodzielność i niezależność dotyczy w zasadzie całości kompetencji, ale różnie mogą być rozłożone jej akcenty przez co można mówić o decentralizacji zadań, odpowiedzialności, kompetencji. Stanowi podstawę działania administracji publicznej, założona w normie konstytucyjnej, art.15 ust. 1 stanowi, ze ustrój terytorialny RP zapewnia decentralizację władzy publicznej. Wprowadzana jest przez wyraźne wyznaczenie poszczególnym kategoriom organów administracyjnych obszaru ich samodzielności i niezależności. Ustawodawca określa przede wszystkim ramy nadzoru jaki będzie sprawowany nad tym organem. Swoboda jest więc względna (ograniczona przez nadzór np. Sejmu, Prezesa Rady Ministrów). Nadzór ma charakter zwierzchni i weryfikacyjny. Organ zdecentralizowany może kwestionować ingerencję nadzorczą do sądu administracyjnego. Nie ma miejsca dla hierarchicznego podporządkowania, kierownictwa, zależności służbowej i osobowej. Samodzielność organu - wykonuje on swoje zadania i kompetencje ponosząc za ich wykonanie pełną prawną odpowiedzialność.

Obszar zajęty przez układ scentralizowany stanowi granicę dla układu zdecentralizowanego, o takich granicach przesądzają 4 kryteria:

1. Strategiczny charakter rozstrzygnięcia (niezastrzeżony dla parlamentu)

2. Niezwykła waga dla zadania dla bezpieczeństwa i integralności państwa

3. Konieczność izolacji od splotu interesów lokalnych dla uniknięcia stronniczości rozstrzygnięcia i partykularyzmu

4. Niemożność późniejszej korekty lokalnego lub regionalnego błędu o dużym znaczeniu dla interesów całego państwa

45. Pojęcie i rodzaje decentralizacji

System organizacyjny administracji, w którym poszczególne podmioty administrujące mają wyraźnie określone kompetencje, ustalone bądź przekazywane z innych [wyższych] organów w drodze ustawowej, realizowane w sposób samodzielny i podlegające w tym zakresie jedynie nadzorowi weryfikacyjnemu organów kompetentnych

1. Decentralizacja zwykła

• Nie podlega aż hierarchicznie nikomu na zewnątrz

• Prawdziwa decentralizacja, państwo musi podzielić się władzą

• „w imieniu gminy w państwie” a nie „państwo w imieniu gminy”

• Legalny partykularyzm

2. Decentralizacja samorządowa

• Atrybut przy tworzeniu nowego podmiotu

• Upodmiotowienie grup społecznych dla potrzeb administrowania

• Art. 3 ust. 1 EKST samorząd terytorialny oznacza prawo i zdolność społeczności lokalnych w granicach określonych prawem do kierowania i zarządzania zasadniczą częścią spraw publiczną na ich władną odpowiedzialność i w interesie mieszkańców; w Konstytucji - wspólnota samorządowa

• Samorząd terytorialny - mieszkańcy, wspólnota, każdy jest jej członkiem jeżeli mieszka na danym terytorium

• Samorząd specjalny - np. zawodowy

3. Decentralizacja autonomiczna

46. Pojęcie i rodzaje dekoncentracji

Koncentracja polega na tym, że w danej dziedzinie administracji publicznej wykonuje swoje kompetencje tylko jeden organ administrujący. Jeżeli takie organy są przynajmniej 2 można już mówić o dekoncentracji. Opisują techniczną budowę danego obszaru administracji publicznej i przesądzają o podziale czynności administracyjnych. Prawo rozstrzyga ile spraw i jakiego rodzaju mają być spray mają być powiązane z poszczególnymi segmentami aparatu administracyjnego. Powiązanie może mieć charakter:

• resortowy - grupowanie spraw administracyjnych w rękach organu wyższego, niższego lub tego samego szczebla według kryterium przedmiotowego

• terenowy - grupowanie spraw administracyjnych w centrum lub w terenie.

Dekoncentracja i koncentracja związane z układem scentralizowanym gdyż tylko w tym obrębie można przesuwać kompetencje i zadania. Dekoncentrowanie to przekazywanie kompetencji podmiotom niższego szczebla z zachowaniem zależności hierarchicznej.

Rodzaje dekoncentracji:

• statyczna - układ scentralizowany jest zdekoncentrowany

• dynamiczna - zewnętrzna; 3 kierunki, pionowa, pozioma, skośna

- pionowa - terytorialna lub wertykalna; kompetencje organu wyższego stopnia są przekazywane podległym mu organom niższych szczebli organizacyjnych

- pozioma - resortowa lub horyzontalna; rozpraszanie kompetencji będzie zachodziło na tym samym szczeblu organizacyjnym, ale między organy różnych resortów

- skośna - rozpraszanie kompetencji z organu wyższego szczebla na organy niższego szczebla, ale spoza struktury samego resortu

47. Pełnomocnictwo administracyjne (upoważnienie administracyjne)

48. Naczelne a centralne organy administracji rządowej

Klasyfikację organów administracji państwowej należy sporządzić opierając się na przepisach obowiązującego prawa. Podobnie przypisywanie nazw danym grupom organów musi mieć swe źródło w regulacji normatywnej. Podstawowymi kryteriami klasyfikacji są:

1. sposób powoływania

2. miejsce w strukturze organizacyjnej administracji państwowej oraz

3. terytorialny zasięg działania.

Aby oznaczyć naczelne organy administracji państwowej należy zastosować jedno z dwóch pierwszych kryteriów, natomiast aby przeprowadzić szerszą klasyfikację i wyróżnić również organy centralne, należy zastosować także trzecie kryterium, łącząc je z pierwszym lub drugim.

Naczelne organy administracji państwowej nie są w ten sposób określone w Konstytucji z 1997 r., lecz są w ten sposób nazwane w wielu ustawach, także tych uchwalanych ostatnio. W związku z tym nauka ma na celu wyróżnić pojęciowo i znaleźć cechy wspólne organów naczelnych. Na podstawie cech wspólnych organów naczelnych należy je klasyfikować dopiero wtedy, gdy charakter organu nie wynika jednoznacznie z prawa.

Na podstawie obowiązującego prawa możemy wyróżnić 4 określenia organów naczelnych, z których każde podawane osobno jest poprawne, choć służy innym celom:

1. Naczelne organy administracji rządowej to organy administracji publicznej, które prezydent powołuje bezpośrednio lub po wcześniejszym wyborze przez Sejm.

2. Naczelne organy administracji państwowej to organy zwierzchnie w stosunku do pozostałych organów w strukturze administracji rządowej.

3. Naczelne organy administracji państwowej to organy powoływane przez prezydenta lub Sejm, których właściwość terytorialna obejmuje obszar całego państwa.

4. Naczelne organy administracji państwowej to organy zwierzchnie w stosunku do pozostałych organów w strukturze administracji rządowej, których właściwość terytorialna obejmuje obszar całego państwa.

Definicje zamieszczone w punktach 1 i 2 pozwalają na klasyfikację organów na naczelne i inne, natomiast definicje z punktów 3 i 4 umożliwiają również wyszczególnienie centralnych organów administracji państwowej, a także terenowych organów administracji rządowej (terenowych organów administracji publicznej). Klasyfikacja ta nie uwzględnia statusu prezydenta, co pozostaje w zgodzie z założeniami Konstytucji, wedle których prezydent ma być organem o podstawowym znaczeniu dla całego państwa, a nie jedynie dla administracji.

Organy centralne to takie organy, które obejmują swoja kompetencją terytorium całego państwa, natomiast organy terenowe - jedynie jakiś fragment jego terytorium. Wszystkie organy naczelne będą więc organami centralnymi, ale już nie wszystkie organy centralne będą organami naczelnymi. Jeśli organ centralny podlega jakiemuś innemu organowi administracyjnemu, to nie będzie wtedy organem naczelnym. Przykładowo Komendant Główny Policji jest organem centralnym, ale nie naczelnym, gdyż podlega ministrowi spraw wewnętrznych i administracji.

Konstytucja nie reguluje pozycji centralnych organów administracji rządowej, a nawet ich w ten sposób nie definiuje. Możemy jednak na jej podstawie wyróżnić 2 nowe kategorie organów centralnych:

1) centralne organy państwowe

2) centralne konstytucyjne organy państwa

Centralne organy administracji państwowej tworzone są drogą aktów rangi ustawowej, a wyjątkowo aktami niższego rzędu. Ich tworzenie i znoszenie odbywa się dosyć często, więc lista tych w zasadzie nie jest stała. Konstytucja nie stwarza bezpośrednich podstaw do tworzenia tych organów.

Organy mają zwykle nazwy, które sugerują kolegialny skład tych organów, ale są to zazwyczaj organy monokratyczne. Jeśli w nazwie znajduje się określenie urząd, to mamy jednak zwykle do czynienia z organem jednoosobowym. Przykładowo Wyższy Urząd Górniczy to tylko szef tego urzędu, czyli jego prezes lub dyrektor, natomiast cały urząd to tylko zespół osób, który ma pomagać mu w wypełnianiu zadań.

Jeżeli organ nosi ma w nazwie słowa: komitet lub komisja, to znaczy, że mamy faktycznie do czynienia z organem kolegialnym. Funkcje jednoosobowe spełnia w nim najczęściej jego przewodniczący.

Centralne organy są zwykle powoływane przez Prezesa Rady Ministrów. Organy centralne często podlegają swoim organom zwierzchnim. Do takich organów zwierzchnich należą np. Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, poszczególni ministrowie. Im przysługują także uprawnienia nadzorcze. Minister, który sprawuje nadzór nad określonym urzędem centralnym, omawia sprawy, które dotyczą tego urzędu na posiedzeniu Rady Ministrów. Kierownik urzędu centralnego jest centralnym organem administracji. Kompetencje tych organów przypominają kompetencje organów naczelnych, przy czym w sferze normotwórczej wydają one tylko zarządzenia.

Centralne organy administracji są często organami zwierzchnimi w stosunku terytorialnych organów administracji, z którymi tworzą tzw. quasi-resorty. Organami terenowymi mogą być np. organy rządowej administracji specjalnej, np. urzędy celne, lub też terenowe organy rządowej administracji ogólnej.

Podobnie jak organy naczelne, organy centralne mogą dysponować także swoimi organami opiniodawczo-doradczymi.

49. Minister jako organ monokratyczny i członek organu kolegialnego

Dualistyczny charakter ministra. Z Konstytucji wynika, że ministrowie kierują działami administracji rządowej lub wypełniają zadania powierzone przez premiera. Są członkami Rady Ministrów z jednej strony a z drugiej organami kierującymi działami administracji rządowej. Naczelne organy rządowej administracji publicznej zajmujące się poszczególnymi działami tej administracji.

Zakres działania każdego ministra jest wyznaczony przez grupy przepisów:

1. Przepisy ustawy o działach administracji rządowej, w których zawarte są zamknięte katalogi spraw należących do danego działu

2. Zadania ministra kierującego określonym działem administracji rządowej zawarte w rozdziale 3 ustawy o działach administracji rządowej. Wyznaczają zakres współdziałania ministrów z innymi organami, zobowiązują każdego ministra do wykonywania zadań z dziedziny obronności i ochrony bezpieczeństwa państwa z wyjątkiem spraw należących do innych organów lub jednostek organizacyjnych

3. Rozporządzenie PRM tzw. Rozporządzenie atrybucyjne - określa szczegółowy zakres działania wszystkich ministrów. Każde z rozporządzeń wskazuje dział, którym kieruje dany minister oraz zakres uprawnień każdego ministra jako dysponenta wyodrębnionych części z budżetu państwa

Minister posiada kierownicze i nadzorcze względem jednostek podporządkowanych. Tworzy i likwiduje jednostki organizacyjne, powołuje i odwołuje ich kierowników. Wytyczne ministra względem tych jednostek mają charakter wiążący, ale nie mogą rozstrzygać indywidulanych spraw, załatwianych w drodze decyzji administracyjnej. Nadzór ministra nie jest pełny, ponieważ ma kompetencje dotyczące powołania i odwołania kierownika urzędu centralnego i nadania temu urzędowi statusu poprzez składanie odpowiednich wniosków premierowi. Jako organ naczelny ma kompetencje do wydawania rozporządzeń i zarządzeń przy czym Rada Ministrów na wiosek premier może je uchylać. Ministrowie są również organami wydającymi decyzje administracyjne w indywidulanych sprawach z zakresu administracji publicznej. Wykonuje swoje zadania przy pomocy sekretarza i podsekretarzy stanu powoływanych i odwoływanych przez premiera. Korzysta również z pomocy gabinetu politycznego i komitetu doradczego. Aparatem pomocniczym ministra jest ministerstwo tworzone, znoszone lub przekształcane przez Radę Ministrów.

Trzon podstawowy tworzą 3 kategorie komórek organizacyjnych:

• Departamenty - realizacja zadań merytorycznych

• Biura - obsługa ministerstwa w zakresie wykonywania jego zadań

• Sekretariaty - obsługują ministra.

Minister jako członek Rady Ministrów. Jest częścią organu kolegialnego, ponosi solidarną odpowiedzialność za działania Rady Ministrów przed Sejmem a niezależnie od tego każdy minister odpowiada indywidualnie za swój zakres kompetencji i zadań. Uczestniczy w ustalaniu polityki państwa, realizuje tę politykę, ponosi odpowiedzialność za treść i realizację zadań rządu. Obowiązany jest również do przedkładania inicjatyw i opracowywania projektów aktów normatywnych na posiedzeniach Rady Ministrów. Reprezentują rząd przed Sejmem.

50. Reformy terenowej administracji rządowej - 1990, 1998 i 2002

STRONY 193 - 194 PODRĘCZNIKA

51. Rządowa administracja zespolona w województwie

Administracja rządowa potrzebuje dla sprawności i skuteczności odpowiedniej dekoncentracji w dół. Oznacza to lokowanie jej elementów w większych jednostkach podziału terytorialnego. Zbliża to obywatela do administracji i usprawnia działanie poszczególnych organów. Może to jednak prowadzić do dublowania się kompetencji administracji zespolonej i niezespolonej oraz do kolizji kompetencji co powoduje potrzebę jasnego rozgraniczenia obu struktur (zgodnie z zasadą pomocniczości), wypracowania mechanizmów współpracy między organami.

Powody merytoryczne wprowadzenia do jednostek samorządu terytorialnego administracji rządowej:

• Są sprawy i dziedziny, które mają znaczenie ogólnopaństwowe, nie łączą się z interesami i potrzebami wspólnot lokalnych, ale powinny być załatwiane poza centrum np. podatkowe, celne, wyborcze

• Dziedziny, które ze względu na konieczność zaangażowania wielkich sił i środków technicznych, ze względów obronnych, strategicznych powinny zostać w rękach administracji rządowej, choć dotyczą konkretnego terenu

• Konieczność nadzoru nad organami zdecentralizowanymi

Odrębne organy administracji rządowej są w zasadzie zlokalizowane tylko w województwie, w pewnym znaczeniu również w powiecie. Na szczeblu gminnym organy administracji rządowej nie istnieją a zadania z zakresu administracji rządowej wykonuje samorząd.

Przedstawicielem Rady Ministrów w województwie jest wojewoda.

Organy wykonujące zadania administracji rządowej w województwie:

1. Wojewoda

2. Organy rządowej administracji zespolonej w województwie w ty kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży

3. Organy niezespolonej administracji rządowej

4. Jednostki samorządu terytorialnego i ich związki (zadania powierzone i zlecone)

5. Starosta i inne podmioty jeżeli wynika to z ustaw.

52. Urząd wojewody a urząd wojewódzki

W nowej ustawie nie ma już definicji wojewody, zostały wyliczone tylko jego funkcje, które nie mają jednak katalogu jego zadań, art. 3 ma charakter porządkujący, informacyjny i charakteryzujący wojewodę. Można jednak dalej twierdzić, że wojewoda jest terenowym organem administracji rządowej o kompetencji ogólnej.

Funkcje wojewody:

1. Przedstawiciel Rady Ministrów w województwie, w sensie funkcjonalnym jest częścią rządu

2. Organ administracji rządowej w województwie

3. Zwierzchnik nad zespoloną administracją rządową i jednocześnie jest jej organem

4. Nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego i ich związków pod względem legalności

5. Reprezentant Skarbu Państwa

6. Jest organem II instancji (odwoławczym) w postępowaniu administracyjnym, jednocześnie sprawuje nadzór nad wydawaniem aktów administracyjnych

7. Sprawuje kontrolę pod względem legalności, gospodarności i rzetelności wykonywania przez organy samorządu terytorialnego zadań z zakresu administracji rządowej, realizowanych na postawie ustawy lub porozumienia z organami administracji rządowej

8. Stanowi akty para miejscowego obowiązujące na terenie województwa lub w jego części

Do kompetencji wojewody należą wszystkie sprawy z zakresu administracji rządowej w województwie niezastrzeżone dla innych organów. Podział na organy administracji rządowej w województwie o kompetencji ogólnej (zespolona) i o kompetencji szczególnej (niezespolona). Domniemanie kompetencji organu administracji publicznej (nie jest to zbyt dobra regulacja, kompetencje powinny być domniemywane, nie powinno się przyjmować fikcji dysponowania nią przez jakikolwiek organ Zimmerman)

Wojewoda realizuje swoje kompetencje poprzez zarządzenia.

1. Relacje między wojewodą a Radą Ministrów

Wojewoda odpowiada ze realizację polityki Rady Ministrów w województwie, w wystąpieniach reprezentuje stanowisko rządu. Przedstawia Radzie Ministrów projekty dokumentów rządowych dotyczących województwa. Reprezentuje rząd na uroczystościach państwowych, jest informowany o pobycie ministrów na terenie województwa.

2. Wojewoda jako przedstawiciel rządu

Kompetencje kontrolne i koordynacyjne skierowane do innych organów administracji rządowej działających na terenie województwa. Dotyczą zadań wynikających z celów polityki rządu - kompetencje kontrolne. Kompetencje koordynacyjne dotyczą współdziałania organów administracji rządowej i samorządowej. Ma kompetencje kierownicze podczas stanów nadzwyczajnych

3. Wydawanie poleceń

Polecenie - indywidulany akt wewnętrzny, skierowany do podmiotu podporządkowanego w układzie administracji scentralizowanej. Polecenia wojewody mogą być adresowane do wszystkich organów administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej) działających w województwie a w sytuacjach nadzwyczajnych także do organów samorządu terytorialnego. Nowy rodzaj aktu wewnętrznego o charakterze generalnym a wobec organów samorządu terytorialnego - specjalna forma nadzoru.

Polecenia nie mogą dotyczyć:

• Rozstrzygnięć co do istoty sprawy załatwianej w drodze decyzji administracyjnej

• Czynności operacyjno - rozpoznawczych, dochodzeniowo - śledczych, czynności z zakresu wykroczeń

O wydanych poleceniach wojewoda niezwłocznie informuje ministra właściwego w sprawie, w której poleceni dotyczy.

4. Inne :-)

Ocena stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego, opracowanie planu operacyjnego przed powodzią, ogłaszanie i odwoływanie alarmu przeciwpowodziowego, wstrzymywanie egzekucji administracyjnych w drodze decyzji administracyjnej.

Status osobowy wojewody - podlega organom wyższego stopnia, jednocześnie sam jest organem wyższego stopnia wobec innych organów administracyjnych. Powoływany i odwoływany przez premiera na wniosek ministra spraw wewnętrznych i administracji (nadrzędność osobowa). Premier nadzoruje działalność wojewody na podstawie jego zgodności z polityką Rady Ministrów, gospodarność, rzetelność i zgodność z prawem. Premier może mu wydawać wytyczne i polecenia, dokonuje okresowej oceny pracy wojewody. Ma kompetencje do uchylania poszczególnych aktów prawa miejscowego wydawanych przez wojewodę jeżeli są niezgodne z ustawami lub polityką rządu.

Urząd wojewódzki - zorganizowany jest w nim aparat pomocniczy wojewody, na którego czele stoi dyrektor generalny. Dzieli się na wydziały kierowane przez dyrektorów. Posiada statut nadany przez wojewodę i zatwierdzony przez premiera. Statut określa m.in. nazwy poszczególnych jednostek organizacyjnych urzędu i zakresy ich działania. Dołącza się wykaz jednostek organizacyjnych podporządkowanych wojewodzie. Urząd wojewódzki może posiadać swoje delegatury na terenie województwa.

53. Kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży - zagadnienia ustrojoprawne

Kierownicy służb, inspekcji i straży wchodzą w skład wojewódzkiej administracji zespolonej. Są to jednostki wyodrębnione na podstawie kryterium przedmiotowego - zajmują się poszczególnymi działami administracji. Kierownicy tych jednostek to jednoosobowe organy administracji publicznej.

Komendanci wojewódzkich Państwowej Straży Pożarnej, kuratorzy oświaty, wojewódzcy inspektorzy farmaceutyczni, wojewódzcy inspektorzy inspekcji handlowej, nadzoru geodezyjnego, transportu drogowego, wojewódzcy konserwatorzy zabytków, wojewódzcy lekarze weterynarii. Wykonują swoje zadania przy pomocy urzędu wojewódzkiego, chociaż na podstawie przepisów szczególnych mają swoje urzędy - komendy, kuratoria, inspektoraty itp.

Istotą zespolenia jest zwierzchnictwo jednego organu administracji publicznej nad drugim, według jednolitych kryteriów - art. 51 ustawy o wojewodzie [Obowiązki wojewody jako zwierzchnika rządowej administracji zespolonej w województwie] Wojewoda jako zwierzchnik rządowej administracji zespolonej w województwie: 1) kieruje nią i koordynuje jej działalność; 2) kontroluje jej działalność; 3) zapewnia warunki skutecznego jej działania; 4) ponosi odpowiedzialność za rezultaty jej działania. Wojewoda ma prawo wydawania poleceń - typowy środek kierownictwa.

Z przepisów ustaw (w tym ustaw szczególnych) nie wynika, że wojewoda jest przełożonym służbowym jednostek zespolonych, w tym kierowników. Polecenia przez niego wydawane to „polecenia celu” nakazujące realizację określonego działania, ale z wyłączeniem spraw określonych ustawowo oraz bez sprecyzowania środków, sposobu i trybu realizacji polecenia, należących już do kompetencji samego kierownika jednostki zespolonej. Pojęcie kierownictwa z art. 52 nie może być traktowane dosłownie, nie można mówić o pełniej centralizacji układu między wojewodą a administracją zespoloną - taki wniosek wynika również z zasady, że tryb powoływania i odwoływania organów rządowej administracji zespolonej określają inne ustawy. Kompetencje do odwoływania i powoływania organów zespolonej administracji rządowej mają organy nadrzędne względem wojewody - on sam ma kompetencje ustawodawcze.

Swoiste podwójne podporządkowanie kierowników służb, inspekcji i straży - zwierzchnictwo wojewody i jednocześnie podporządkowani są swoim organom nadrzędnym (ministrom).

Odpowiedzialność wojewody - art. 51 nakłada na wojewodę odpowiedzialność za działania jednostek rządowej administracji zespolonej, nie został skonkretyzowany charakter tej odpowiedzialności. Nieuzasadniona wydaje się jednak zbyt daleko idąca interpretacja tego przepisu - wojewoda nie ponosi pełnej i całkowitej odpowiedzialności za działania wszystkich jednostek administracji zespolonej. Odpowiedzialność za działania kierowników wojewódzkich służb, inspekcji i straży jest podzielona między wojewodę a odpowiedniego ministra.

Kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży działają pod zwierzchnictwem wojewody, z ustawowego upoważnienia bądź w imieniu własnym, jeżeli ustawa tak stanowi. Zespolenie służb, inspekcji i staży w administracji rządowej w województwie następuje pod zwierzchnictwem wojewody w jednym urzędzie, chyba że ustawa nie przewiduje zespolenia w jednym urzędzie. Z zachowaniem przepisów o tajemnicy państwowej i innych rodzajów tajemnicy określonych ustawami, wojewoda ma prawo wglądu w tok każdej sprawy prowadzonej na obszarze województwa przez organy administracji państwowej. 

W sytuacji kiedy kierownik służby, inspekcji lub straży wykonuje zadania i kompetencje w imieniu wojewody i gdy ta służba, inspekcja czy straż jest włączona do urzędu wojewódzkiego, to mamy wówczas zespolenie bezpośrednie (pod jednym zwierzchnikiem i w jednym urzędzie). Zaś sytuację, gdy kierownik służby, inspekcji lub straży działa we własnym imieniu, realizuje jemu przypisane kompetencje i gdy posiada aparat pomocniczy w postaci komendy, inspektoratu lub innej jednostki organizacyjnej nie wchodzącej w skład urzędu wojewódzkiego, to wówczas występuje zespolenie pośrednie, gdy dany kierownik działa pod zwierzchnictwem wojewody.

Szczegółową organizacje zespolonej administracji rządowej w województwie określa statut urzędu wojewódzkiego nadawany przez wojewodę, i zatwierdzany przez Prezesa Rady Ministrów. 

Wojewoda jest organem zespolonej administracji w województwie, a nadto w przypadkach określonych ustawami, takim organem jest kierownik zespolonej służby, inspekcji lub straży wojewódzkiej; mogą oni występować jako organ administracji zwłaszcza w zakresie wydawania indywidualnych aktów administracyjnych, a więc załatwiania licznych spraw indywidualnych.

Wojewoda jest zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej kieruje nią, koordynuje jej działalność, zapewnia warunki do skutecznego jej działania i ponosi odpowiedzialność za rezultaty jej działania. 

Kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich powołuje i odwołuje wojewoda. Nie dotyczy to komendanta wojewódzkiego Policji i Państwowej Straży Pożarnej. Powoływanie na te dwa stanowiska należy do kompetencji ministra do spraw wewnętrznych, ale za zgodą wojewody, zaś odwołanie z tych dwóch stanowisk wymaga zasięgnięcia opinii wojewody. Komendant wojewódzki Policji i Państwowej Straży Pożarnej wchodzi w skład kolegium doradczego (ciała opiniodawczo-doradczego)  z netu, nie Zimmerman!!!

54. Rządowa administracja zespolona w województwie a powiatowa administracja zespolona

Wedle koncepcji przyjętej przez ustawodawcę, wojewoda sprawuje władze administracji ogólnej w województwie. Pod zwierzchnictwem wojewody nastąpiło zespolenie kilkunastu terenowych organów administracji specjalnej.
Zespolenie pojawia się na kilku płaszczyznach
- organizacyjnej, często wyrazem jest m.in. włączenie regulacji dotyczących organizacji służb, inspekcji, straży do statutu urzędu wojewódzkiego, również regulaminy tych organów stanowią część regulaminu urzędu wojewódzkiego
- osobowej, związanej z uzyskaniem przez wojewodę prawa do powoływania kierowników tych organów (za wyjątkiem komendanta wojewódzkiego Policji, Państwowej Straży Pożarnej i wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska),
- kompetencyjnej, zakładając iż wojewoda jest organem zespolonej administracji rządowej w województwie, a jego zadania i kompetencje są wykonywane przez wojewódzkich inspektorów lub komendantów, działających w jego imieniu z ustawowego upoważnienia.
- Finansowej, włączenie budżetu danej służby czy inspekcji do budżetu organu administracji

Organy administracji zespolonej pozostają równocześnie w układzie podporządkowania wobec organów stopnia wyższego w ramach postępowania administracyjnego.

W skład organów administracji zespolonej wchodzą: Komenda Wojewódzka Policji, Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej, Kuratorium Oświaty, Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Farmaceutycznej, Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Handlowej, Wojewódzki Inspektorat Nadzoru Budowlanego, 
Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Nasiennej, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, 
Wojewódzki Inspektorat Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych, Wojewódzki Inspektorat Weterynarii, 
Wojewódzki Oddział Służby Ochrony Zabytków, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin

Powiatowa administracja zespolona jest uregulowana odmiennie niż w województwie. Administracja zespolona w województwie obejmuje wyłącznie administrację rządową, samorząd wojewódzki działa jako struktura organizacyjna, oddzielona od administracji rządowej. W powiecie administracja zespolona to administracja rządowa i samorządowa. Są to:

• Podmioty samorządowe - starostwo powiatowe, powiatowy urząd pracy

• Podmioty administracji rządowej - jednostki organizacyjne będące aparatem pomocniczym kierowników powiatowych służb inspekcji i straży

Art. 33b ustawy powiatowej: Powiatową administrację zespoloną stanowią:

1) starostwo powiatowe,

2) powiatowy urząd pracy, będący jednostką organizacyjną powiatu,

3) jednostki organizacyjne stanowiące aparat pomocniczy kierowników powiatowych

służb, inspekcji i straży.

• Do jednostek administracji rządowej w powiecie należą: policja, państwowa straż pożarna, powiatowe inspektoraty weterynarii, państwowe inspektoraty nadzoru budowlanego

Trzeba odróżnić kompetencje starosty jako zwierzchnika administracji samorządowej a zwierzchnika powiatowej administracji zespolonej.

Starosta jest kierownikiem starostwa powiatowego, zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa i kierowników jednostek organizacyjnych powiatu. Przy określeniu jego kompetencji w stosunku do administracji rządowej zespolonej ustawa nie posługuje się co do zasady pojęciem „kierownictwo”, nie upoważnia starosty do wydawania poleceń <nawet poleceń celu jakie przysługują wojewodzie w województwie. Ustawa wymienia enumeratywnie jego kompetencje: powoływanie i odwoływanie kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży (w uzgodnieniu z wojewodą), zatwierdzanie programów ich działania, uzgadnianie działań wspólnych, zlecanie przeprowadzenia kontroli. W „sytuacjach szczególnych” starosta „kieruje” działaniami tych jednostek. Kompetencje starosty mają charakter „koordynacyjno - kontrolny” - nie jest to koncepcja zwierzchnictwa taka jak w województwie.

W powiecie (w zakresie zespolenia) można zauważyć stosunkowo duży wpływ wojewody. Można mówić o zespoleniu (zwierzchnictwie) mieszanym. Do wojewody należy: tworzenie, przekształcanie i likwidowanie jednostek organizacyjnych powiatowych służb, inspekcji i straży jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej, uzgadnianie ze starostą aktów powoływania i odwoływania kierowników tych jednostek.

Zespolenie finansowe - zespolone jednostki organizacyjne stanowiące aparat pomocniczy kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży (z wyjątkiem Policji) są powiatowymi jednostkami budżetowymi (art. 33a ust. 3 ustawy powiatowej). Starosta prócz powoływania i odwoływania kierowników służb, inspekcji i straży, wykonuje wobec nich czynności w sprawach z zakresu prawa pracy, może składać wnioski o utworzenie, przekształcenie lub likwidację danej jednostki. Przepisy szczególne mogą jednak stanowić inaczej.

Specyficzną jednostką, która ma pomagać staroście w zakresie zwierzchnictwa nad tymi jednostkami a także w zakresie realizacji zadań dotyczących porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli jest komisja bezpieczeństwa i porządku.

55. Organy niezespolonej administracji rządowej; wojewoda a organy niezespolonej administracji rządowej

Administracja niezespolona (dotychczas określaną mianem specjalnej) to terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwym ministrom bądź kierownikom państwowych osób prawnych i kierownikom innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej na obszarze województwa, wobec której wojewoda posiada uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym zakresie - kontrolne. Są to wyspecjalizowane organy administracji, których kompetencje mieszczą się w ramach jednego resortu (quasi-resortu). Oparte są z reguły na zasadzie centralizacji. Działają w ramach zasadniczego podziału lub w ramach podziałów specjalnych.

Organy administracji niezespolonej działające na obszarze województwa obowiązane są do:
- Uzgadniania z wojewodą projektów aktów prawa miejscowego stanowionych przez te organy, np.: przez dyrektorów urzędów morskich
- Zapewnienia zgodności swoich działań z poleceniami wojewody, o których była mowa wyżej
- Składania wojewodzie rocznych informacji, a na żądanie wojewody także bieżących wyjaśnień o swojej działalności na obszarze województwa.

Wojewoda ma prawo wglądu na tok każdej sprawy prowadzonej na obszarze województwa przez organy administracji rządowej, a także przez organy samorządu terytorialnego w zakresie zadań przejętych na podstawie porozumienia lub zleconych; przepisy o tajemnicy państwowej i innych rodzajach tajemnicy muszą być przy tym przestrzegane.
Szereg kompetencji, zwłaszcza skierowanych do organów administracji niezespolonej, ma charakter niewładczy. Są to kompetencje typu kontrolnego, a przede wszystkim kompetencja do żądania informacji. Zalicza się do nich także obowiązek uzgadniania z wojewodą projektów prawa miejscowego.
Powoływanie i odwoływanie organów administracji niezespolonej następuje na wniosek właściwego miejscowo wojewody albo po uzyskaniu uprzednio jego zgody, chyba że ustawa stanowi inaczej. I tak np. w przypadku powoływaniu lub odwoływania regionalnego inspektora celnego w Białymstoku miejscowo właściwym wojewoda będzie Wojewoda Podlaski.
W sytuacjach nadzwyczajnych wojewodzie, niezależnie od innych uprawnień, przysługuje uprawnienie do żądania wszczęcia postępowania dyscyplinarnego wobec każdego pracownika rządowej administracji niezespolonej i pracownika samorządowego, który dopuścił się naruszenia prawa.

Lista organów administracji niezespolonej została ustalona w załączniku do ustawy o administracji rządowej w województwie z 5 czerwca 1998 roku (zawiera ona 15 pozycji)
Jednocześnie art. 5 ustawy ogranicza możliwość kreowania nowych organów niezespolonych. Ustanowienie tego typu organy może nastąpić wyłącznie w drodze ustawy. Są to: Dowódcy Okręgów Wojskowych, Szefowie Wojewódzkich Sztabów Wojskowych, Wojskowi Komendanci Uzupełnień, Dyrektorzy Izb Skarbowych, Naczelnicy Urzędów Skarbowych, Dyrektorzy Urzędów Kontroli Skarbowych, Dyrektorzy Okręgowych Urzędów Górniczych i Specjalistycznych Urzędów Górniczych, Dyrektorzy Okręgowych Urzędów Miar i Naczelnicy Obwodowych Urzędów Miar, Dyrektorzy Okręgowych Urzędów Probierczych i Naczelnicy Obwodowych Urzędów Probierczych, Dyrektorzy Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej, Dyrektorzy Izb Celnych i Naczelnicy Urzędów Celnych, Dyrektorzy Urzędów Morskich, Dyrektorzy Urzędów Statystycznych, Dyrektorzy Urzędów Żeglugi Śródlądowej, Komendanci Oddziałów Straży Granicznej, Komendanci Strażnic Oraz Komendanci Granicznych Placówek Kontrolnych i Dywizjonów Straży Granicznej, Okręgowi Inspektorzy Rybołówstwa Morskiego,Państwowi Inspektorzy Sanitarni, Jednostki terenowe podległe Prezesowi Agencji Rynku Rolnego 9np. Główny Inspektorat Weterynarii), Wojewódzki Inspektor Transportu Drogowego.

Wojewoda może wydawać „polecenia celu”, organy administracji niezespolonej są zobowiązane do składania wojewodzie corocznej informacji o swojej działalności.

56. Zakład administracyjny a korporacja

Zakład administracyjny to w prawie administracyjnym to samo co zakład publiczny. Dawniej używano pojęcia zakład administracyjny, podkreślano własność państwa nad tymi jednostkami. Obecnie częściej używa się pojęcia zakład publiczny, podkreśla się, że nie muszą być one prowadzone przez państwo, ale również przez jednostki samorządu terytorialnego albo inne podmioty pozapaństwowe.

Zakładem publicznym jest wyodrębniona jednostka organizacyjna, która otrzymuje do wykonania określony zestaw zadań publicznych od podmiotu administracji publicznej, który ją tworzy i która z tego powodu pozostaje pod stałym wpływem (nadzorem) tego podmiotu. Zakłady nie są organami administracji publicznej, ale realizują zadania administracji, zwłaszcza w szeroko rozumianym zakresie usług niematerialnych np. oświata, ochrona zdrowia. Organy tych zakładów są organami administrującymi.

Realizując swoje zadania, zakłady administracyjne mają możliwość korzystania z władztwa administracyjnego, chociaż nie jest to główny cel tej jednostki. Jest to wycinek władztwa, przypisany zakładom administracyjnym - władztwo zakładowe, które jest częścią władztwa państwowego. Są związane z państwem, ich istnienie zależy od państwa, nawet jeżeli są tworzone przez podmioty niepaństwowe, są poddane nadzorowi państwowemu. Władztwo zakładowe dotyczy przede wszystkim podmiotów korzystających z usług zakładu administracyjnego (użytkownicy/destynatariusze). Wyjątkowo rozciąga się na osoby trzecie - np. studenci przy rekrutacji. Istotą władztwa jest możliwość jednostronnego, elastycznego i dość swobodnego kształtowania uprawnień lub obowiązków użytkowników zakładu. Użytkownik dobrowolnie poddaje się (lub jest poddawany) szczególnemu reżimowi prawnemu, wiążącego się z celem działania danego zakładu - szczególne stosunki władcze. Wynikają z ustawy, z mocy decyzji administracyjnej, z samej czynności podjętej przez przyszłego użytkownika lub wyjątkowo z mocy wyroku sądowego. Podlegając władztwu użytkownik jest związany obowiązkami wynikającymi z aktów zakładowych, za ich nieprzestrzeganie podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej.

Dwa rodzaje władztwa:

• Władztwo administracyjne - dotyczy kwestii podstawowych związanych z funkcjonowaniem, organizacją i techniką świadczenia usług. Realizacja lezy w kompetencjach organów zakładu.

• Władztwo fachowe - merytoryczne świadczenie usług, służy pracownikom, którzy przy jego wykonywaniu wykorzystują wiedzę fachową

Nadzór nad zakładami może mieć charakter administracyjny (prawny, finansowy, itp.) albo fachowy (pedagogiczny). Prowadzony jest przez upoważnione organy administracji publicznej. Polega na nadawaniu, zatwierdzaniu statutu lub regulaminu zakładu, powoływaniu jego organów lub zatwierdzaniu wyników wyborów, uchylaniu aktów wydawanych przez te organy itp.

Struktur ę zakładów reguluje statut wydawany przez organ twórczy . Funkcjonowanie zakładu określa regulamin. W zakładach publicznych obowiązuje zazwyczaj zasada jednoosobowego kierownictwa (np. rektor, dyrektor szkoły itp.), ale powoływane są jednocześnie organy kolegialne współdecydujące lub opiniodawcze. Dopuszczony jest również udział użytkowników w zarządzaniu zakładem.

Cechą odróżniającą zakłady publiczne od przedsiębiorstw jest ich finansowanie z budżetu państwowego lub samorządowego. Co do zasady działalność zakładów publicznych nie jest nastawiona na zysk, mogą działać nie mając osobowości prawnej w rozumieniu prawa cywilnego. Ostatnio, niektóre zakłady zaczęły prowadzić również działalność komercyjną, jest to zjawisko bardzo niekorzystne, wymuszone przez sytuację ekonomiczną.

Korporacja mają pełną autonomię, nie są prowadzone przez członków, mają tylko użytkowników. Korporacja bywa nazywana „minidemokracją”, realizuje przede wszystkim własne interesy. Jeżeli w jakiejś kategorii zachodzi możliwość zarządzania nim przez użytkowników zaistnieje wspólnota interesów użytkowników pracowników tego zakładu można mówić o korporacji a nie zakładzie.

nie wiem co można jeszcze, w Zimmermanie nie ma nic więcej, w Bociu nie umiem znaleźć a i Internet nie pomaga

57. Zakład administracyjny - pojęcie i rodzaje

Zakład administracyjny (publiczny) - wyodrębniona jednostka organizacyjna, która otrzymuje do wykonania określony zestaw zadań publicznych od podmiotu administracji publicznej, który ją tworzy i która z tego powodu pozostaje pod stałym wpływem (nadzorem) tego podmiotu. Nie jest organem administracji publicznej (administracyjnym) - organy zakładów publicznych są jedynie organami administrującymi.

Władztwo zakładowe - wycinek władztwa administracyjnego przypisany zakładom publicznym. Zazwyczaj rozciąga się jedynie na osoby korzystające z usług zakładu publicznego (destynatariusze). Związana jest z nim zależność zakładowa - użytkownik zakładu dobrowolnie poddaje się lub jest poddany szczególnemu reżimowi prawnemu, związanemu z celem działania danego zakładu. Są to szczególne stosunki władcze, ponieważ nakładają się na inne stosunki prawne łączące daną osobę z państwem. Wynikają

• z ustawy (obowiązek szkolny);

• z mocy decyzji administracyjnej (pensjonariusz domu pomocy społecznej);

• z czynności podjętej przez przyszłego użytkownika;

• z mocy wyroku sądowego (więzień w zakładzie karnym).

Wyróżnia się w ramach władztwa zakładowego

• władztwo administracyjne - związane z funkcjonowaniem, organizacją i techniką świadczenia usług;

• władztwo fachowe - związane z merytoryczną istotą świadczonych usług.

Inne cechy zakładów publicznych

• kategorie nadzoru - charakter administracyjny (na przykład prawny, finansowy) i fachowy (na przykład pedagogiczny), sprawowany przez upoważniony organ administracji publicznej (nadawanie lub zatwierdzanie statutu, powoływanie lub zatwierdzanie wyboru ich organów, uchylanie aktów itd.);

• struktura - na podstawie statutu, zasada jednoosobowego kierownictwa oraz kolegialne organy współdecydujące i opiniodawcze. Dopuszczony udział w zarządzaniu użytkowników (samorząd studencki);

• działalność nienastawiona na zysk - finansowanie z budżetu państwa lub samorządu.

Rodzaje zakładów

• kryterium sposobu tworzenia zakładów

• w drodze ustawy (państwowe szkoły wyższe);

• na podstawie aktów administracji publicznej;

• na podstawie decyzji osób fizycznych lub prawnych (kościoły, stowarzyszenia, fundacje itd.);

• na podstawie zezwolenia;

• kryterium dostępności

• podział pierwszy : otwarte; o ograniczonym zasięgu (dostępność wyznaczona przez przepisy lub organy zakładu); zamknięte (korzystanie wyłącznie dla osób wyznaczonych przez prawo lub przez akt właściwego organu);

• podział drugi: zakłady dobrowolne; zakłady przymusowe;

• kryterium samodzielności prawnej:

• zakłady o pełnej zdolności prawnej (zakłady samoistne) - są osobami prawa cywilnego i jednocześnie prawa publicznego. Przepisy tych organów mają samodzielny byt prawny, w ich ramach mogą powstawać ciała samorządowe, można mówić o pewnej ich autonomii (szkoły wyższe). Ich struktura zbliżona jest do korporacji;

• zakłady pozbawione zdolności cywilnoprawnej (zakłady niesamoistne) - stopień ich samodzielności zależy od skali nadzoru. Takiej samodzielności zupełnie pozbawione są zakłady stanowiące funkcjonalne części jednostek zwierzchnich (zakłady komunalne).

58. Rodzaje i nazwy uczelni

Nie jestem pewna czy o to chodzi, nie ma tego nigdzie i nie mam jak sprawdzić.

Art. 3 ustawy z dn. 27 lipca 2005, prawo o szkolnictwie wyższym

Wyraz „uniwersytet” może być używany w nazwie uczelni, której jednostki organizacyjne

posiadają uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora co

najmniej w dwunastu dyscyplinach, w tym przynajmniej po dwa uprawnienia w

dziedzinach nauk humanistycznych, społecznych lub teologicznych, matematycznych,

fizycznych lub technicznych, przyrodniczych oraz prawnych lub ekonomicznych.

2. Wyrazy „uniwersytet techniczny” mogą być używane w nazwie uczelni, której

jednostki organizacyjne posiadają uprawnienia do nadawania stopnia naukowego

doktora co najmniej w dwunastu dyscyplinach, w tym co najmniej osiem

uprawnień w zakresie nauk technicznych.

3. Wyraz „uniwersytet” uzupełniony innym przymiotnikiem lub przymiotnikami w

celu określenia profilu uczelni może być używany w nazwie uczelni, której jednostki

organizacyjne posiadają co najmniej sześć uprawnień do nadawania stopnia

naukowego doktora, w tym co najmniej cztery w zakresie nauk objętych profilem

uczelni.

4. Wyraz „politechnika” może być używany w nazwie uczelni, której jednostki organizacyjne

posiadają uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora co

najmniej w sześciu dyscyplinach, w tym co najmniej cztery w zakresie nauk

technicznych.

5. Wyraz „akademia” może być używany w nazwie uczelni, której jednostki organizacyjne

posiadają co najmniej dwa uprawnienia do nadawania stopnia naukowego

doktora.

59. Nadzór nad uczelniami

Nadzór nad uczelnią publiczną jest przeprowadzany na podstawie zgodności jej działania z przepisami ustawowymi i statutem uczelni, prawidłowości wydatkowania środków publicznych. Nadzór jest sprawowanych przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego. Może żądać od organów uczelni informacji i wyjaśnień dokonywać kontroli działalności, stwierdzać nieważność uchwał organu uczelni lub decyzji rektora niezgodnej z ustawami lub statutem, zlecić wykonanie określonego zadania w dziedzinie nauczania lub kształcenia kadr naukowych, rozpatruje roczne sprawozdania uczelni razem z informacją dotyczącą obsady kadrowej na prowadzonych kierunkach studiów. Uczelnia ma obowiązek powiadomić odpowiedniego ministra uchwaleniu lub zmianie statutu, przyjęciu lub zmianie regulaminu studiów oraz o uchwałach w sprawie zasad i trybu przyjmowania na studia. Obowiązek taki dotyczy również innych spraw wskazanych w ustawie. Uprawnienia ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego w zakresie nadzoru nad uczelnią publiczną przysługują również odpowiednio innym właściwym ministrom w stosunku do podporządkowania im uczelni. W pewnych zakresie nadzór jest sprawowany przez władze właściwych kościołów i związków wyznaniowych wobec publicznych uczelni teologicznych i wydziałów teologicznych uczelni pulicznych.

60. Pojęcie kontroli, sposoby klasyfikowania kontroli

Kontrolą nazywamy porównywanie stanu faktycznego ze stanem wymaganym, wyznaczonym przez normy prawne, techniczne, ekonomiczne, itd.
Kontrola administracji polega na badaniu jej stanu organizacyjnego oraz zachowania się (działania lub niedziałania) ze względu na określone kryteria. Przedmiotem kontroli może więc być zarówno struktura organizacyjna administracji, jak i jej działalność.

Podstawowe funkcje kontroli, to:
- sprawdzanie,
- ocenianie,
- wnioskowanie.

Etapy postępowania kontrolnego:

1. Stwierdzenie stanu faktycznego badanych czynności, zjawisk, itp.,
2. Porównanie stanu faktycznego ze stanem określonym w normach prawnych, technicznych i innych i ustalenie nieprawidłowości od stanu wymaganego,
3. Ustalenie przyczyn stwierdzonych nieprawidłowości (obiektywnych niezależnych od działania jednostki kontrolowanej; subiektywnych- zależnych od jej działania),
4. Ustalenie osoby odpowiedzialnej za stwierdzone nieprawidłowości, tj. straty, szkody i inne negatywne skutki,
5. sformułowanie wniosków, zmierzających do likwidacji nieprawidłowości, usprawnienia działalności, osiągnięcia lepszych efektów.


Ze względu na usytuowanie podmiotów, które wykonują kontrolę w administracji wyróżniamy kontrolę:

• Zewnętrzną, którą wykonują osoby usytuowane na zewnątrz administracji, są to osoby fizyczne i prawne oraz inne jednostki organizacyjne, niepaństwowe i państwowe na podstawie uznanego zwyczaju lub przepisów prawnych ( osoby fizyczne oraz organizacje społeczne) oraz tylko i wyłącznie na podstawie i w zakresie wyznaczonym przez aktualne przepisy prawa (pozostałe jednostki organizacyjne).

• Wewnętrzną, wykonywaną przez osoby usytuowane wewnątrz administracji, czyli pracownika, wewnętrzną jednostkę organizacyjną lub inny podmiot należący do systemu jednostek organizacyjnych administracji. Może to być: samokontrola lub kontrola innych pracowników. 
  Do tej kontroli może być również powołana odrębna jednostka organizacyjna tego 
  urzędu.

Istnieje również:

• Kontrola społeczna - sprawowana przez osoby fizyczne, organizacje społeczne, a także organy państwowe, jeżeli w skład ich wchodzą przedstawiciele społeczeństwa wykonujący swoje funkcje niezawodowo.

• Kontrola zawodowa - sprawowana przez pozostałe organy państwowe i państwowe jednostki organizacyjne, a także pracownika organizacji społecznej.

Kontrola zewnętrzna
Dzieli się na:

• Kontrolę państwową, którą sprawują organy i instytucje państwowe: Sejm RP, Prezydent RP, Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu, NIK, Rzecznik Praw Obywatelskich, Państwowa Inspekcja Pracy, Generalny Inspektor Danych osobowych, sądy powszechne i administracyjne.

• Kontrolę niepaństwową, którą sprawują organy nie należące do administracji rządowej.

Kontrola wewnętrzna
Dzieli się na:

• Kontrolę funkcjonalną - to kontrola związana z funkcją, stanowiskiem kierowniczym w jednostce, do której obowiązków należą czynności kontrolne, np główny księgowy jednostki ma szerokie obowiązki kontrolne.

• Kontrolę instytucjonalną - to kontrola prowadzona przez specjalne, wyodrębnione organy kontroli, np. w urzędach wojewódzkich- wydziały kontroli, w ministerstwach- departamenty.

W literaturze znajdujemy również podział kontroli wewnętrznej ze względu na rzeczowy i terenowy zasięg tej kontroli na kontrolę:

• międzyresortową, wykonywana przez specjalistyczne jednostki instytucjonalnej kontroli zawodowej i niektóre instytucje specjalnie do tego powołane,

• wewnątrzresortową, wykonywana przez upoważnionych pracowników, wszystkich kierowników i głównego księgowego.

Z uwagi na okres objęty kontrolą, możemy wyodrębnić następujące trzy rodzaje kontroli:

• kontrola wstępna, wyprzedzająca (tzw. ex ante- przed danym działaniem), są to badania obejmujące czynności wstępne przed podjęciem decyzji, zarządzenia, przed zrealizowaniem wydatków, np. badanie umowy w sprawie transakcji, inwestycji.

• kontrola bieżąca, to kontrola czynności aktualnie prowadzonych, pracy bieżącej, kontrola robót inwestycyjnych, w trakcie pracy.

• kontrola następcza (następna)- tzw. kontrola ex post, to kontrola wykonywanych przedsięwzięć, zarządzeń, wydatków, sprawozdań finansowych.

Kryteria są to mierniki oceny, na podstawie których kontrolujący ocenia działalność badanej jednostki.
Kryteria kontroli to:

• Legalność- oznacza zgodność działania z przepisami prawa. Kontrola pod względem legalności oznacza, czy jednostka działa zgodnie z przepisami prawa ogólnie obowiązującymi (ustawami, rozporządzeniami odpowiednich organów), a także przepisami prawa lokalnego- zarządzeniami wewnętrznymi, statutem, regulaminami wewnętrznymi. Ponadto badanie według kryterium legalności oznacza także sprawdzenie czy decyzje, zarządzenie wydawane przez kierownictwo jednostki jest zgodne z obowiązującymi przepisami, a także, czy te zarządzenia i decyzje nie skłaniają jednostki do działań niecelowych, nieefektywnych.

• Gospodarność- badanie to oznacza, czy jednostka działa zgodnie z zasadą racjonalnego gospodarowania tzn., czy osiąga optymalne wyniki, efekty przy najniższych kosztach, nakładach, środkach majątkowych, zyski, oznacza również skuteczność i wydajność. 
  Ponadto kontrolujący bada, czy nie było strat, zbędnych kosztów, marnotrawstwa. Jednocześnie musi ocenić, czy podjęte decyzje gospodarcze nie przekroczyły granic określonego ryzyka.

• Rzetelność- oznacza, uczciwość, terminowość, dyscyplinę wykonania, sumienność, prawdomówność, słowność oraz zgodność dokumentów, ewidencji i sprawozdań ze stanem faktycznym.

• Celowość- oznacza, czy jednostka działa zgodnie z wyznaczonym celem, zadaniami określonymi w statucie, regulaminie, bądź aktach normatywnych. Oznacza zbadanie, czy jednostka realizuje wyznaczone jej działania oraz czy osiąga zaplanowane efekty, wyniki.

• Przejrzystość- oznacza odpowiednio dostępne procedury, regulaminy, przepisy, które są jawne i dostępne do wiadomości publicznej. Z przejrzystością łączy się konstytucyjny obowiązek informowania obywateli o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne.

• Jawność- łączy się ona z przejrzystością i oznacza podawanie do wiadomości publicznej różnego rodzaju sprawozdań finansowych, bilansów z działalności jednostek, itp..
  

61. Pojęcie i rodzaje nadzoru

Nadzór - podstawowe określenie prawa administracyjnego, używane w stosunku do organów scentralizowanych i zdecentralizowanych. Nadzór zawsze jednak oznacza podporządkowanie częściowe, ponieważ w każdej strukturze ma on określone kompetencje poza która nie może wykraczać. Istotą nadzoru jest wyciąganie konsekwencji z zachowań organu podporządkowanego. Organ podporządkowany jest obserwowany z punktu widzenia określonych kryteriów - wzorca, z którym porównywane jest dane zachowanie, kryterium to najczęściej kryterium legalności, celowości, gospodarności, rzetelności, słuszności.

Organy nadzorcze mogą wyciągać konsekwencje stosując środki nadzorcze - możliwość władczego i jednostronnego oddziaływania na czynności organu nadzorowanego nadzór represyjny

Nadzór prewencyjny realizowany przed podjęciem działania przez organ nadzorowany.

Kryteria nadzoru powinny być zawsze jednoznacznie przez ustawodawcę, środki nadzoru zamknięte w jednym katalogu

Nadzór jest stałe i bieżące kontrolowanie podległej lub podporządkowanej jednostki z równoczesnym wydawaniem stosownych decyzji, mających na celu usprawnienie, udoskonalenie działalności nadzorowanej jednostki.
Uprawnienia nadzorcze oznaczają tyle, co prawo do kontroli, wraz z możliwością wiążącego wpływania na organy czy instytucje nadzorowane. W niektórych przypadkach termin ten bywa używany do oznaczenia kierownictwa lub kontroli, co wiąże się z faktem, że nadzorowanie jest jednym z elementów funkcji kierowania. nie zawsze zawierają prawidłową terminologię, określając np. uprawnienia kontrolne mianem nadzoru.
Organ nadzorujący ma więc prawo do kontroli, sprawdzania na bieżąco funkcjonowania podległych mu jednostek oraz wydawania stosownych decyzji, rozporządzeń i zaleceń, mających na celu zlikwidowanie nieprawidłowości, usprawnienie działania, bardziej efektywne funkcjonowanie. Nadzór dotyczy odpowiedniego sterowania przez organy wyższego szczebla,
organami niższego szczebla. Aby organ nadzorujący mógł władczo oddziaływać na jednostki nadzorowane, przepisy muszą mu przyznawać takie uprawnienia. Noszą one miano środków nadzoru.

Uprawnienia organu nadzorującego dzieli się zwykle na:
− środki oddziaływania merytorycznego- to np. uprawnienia do zawieszania lub uchylania rozstrzygnięć (uchwał i zarządzeń) jednostek nadzorowanych,
− środki nadzoru personalnego to np. prawo zawieszania w czynnościach członków kierownictwa nadzorowanej jednostki.

Organ nadzorujący może stosować wyłącznie takie środki, jakie przyznaje mu ustawa. Przy braku środków nadzoru sformułowanych expressis verbis w przepisach prawa może tylko próbować wpływać na podmiot nadzorowany za pomocą środków niewładczych, starając się zwrócić uwagę na ewentualne nieprawidłowości w działaniu jednostki nadzorowanej.

62. Kontrola/nadzór/dozór

Kontrola - podstawowy element nadzoru i kierownictwa. Polega na badaniu istniejącego stanu, porównywaniu go ze stanem pożądanym (postulowanym) oraz na ustalaniu zakresu i przyczyn ustalonych odrębności. Można powiedzieć, że nadzór jest kontrolą wzbogaconą o element władztwa administracyjnego dokonywaną wewnątrz aparatu administracyjnego. Pozwala na wyciąganie konsekwencji z zastanych uchybień w działalności organu administracji lub innego podmiotu. Kontrola występuje jako etap procedury nadzorczej, może występować również samoistnie (np. kontrola NIK), jest przedmiotem odrębnej regulacji prawnej, która określa jej organy przeprowadzające, kryteria, procedurę i efekty.

Nadzór - podstawowe określenie prawa administracyjnego, używane w stosunku do organów scentralizowanych i zdecentralizowanych. Nadzór zawsze jednak oznacza podporządkowanie częściowe, ponieważ w każdej strukturze ma on określone kompetencje poza która nie może wykraczać. Istotą nadzoru jest wyciąganie konsekwencji z zachowań organu podporządkowanego. Organ podporządkowany jest obserwowany z punktu widzenia określonych kryteriów - wzorca, z którym porównywane jest dane zachowanie, kryterium to najczęściej kryterium legalności, celowości, gospodarności, rzetelności, słuszności.

Dozór -

63. Zewnętrzna i wewnętrzna kontrola administracji publicznej

KONTROLA ZEWNĘTRZNA

1. Kontrola parlamentarna

Kontrola Sejmu nad rządem - charakter polityczny, zgodnie z art. 95 ust. 2 Konstytucji Sejm sprawuje kontrole nad działalnością Rady Ministrów w zakresie przewidzianym Konstytucją i ustawami. Jest to przede wszystkim kontrola w ramach debaty budżetowej i dyskusji nad udzieleniem rządowi absolutorium. Działalność kontrolna Sejmu ma miejsce (taka właściwa) odbywa się na podczas prac różnych komisji sejmowych. Rozpatrują one sprawozdania i informacje ministrów, analizują działalność poszczególnych organów administracji państwowej. Szczególną rolę kontrolną pełnią komisje śledcze. Kontrola parlamentarna polega również na działalności poszczególnych posłów, którym przysługuje prawo do interweniowania w organy administracji publicznej. Mogą składać interpelacje, zapytania poselskie, pytania w sprawach bieżących.

2. Kontrola państwowa

Są to wszelkie formy kontroli sprawowane przez organy do tego upoważnione. Jest to: kontrola parlamentarna, kontrola NIK, prokuratorska itp. Najważniejszą rolę pełni kontrola NIK,

a) Kontrola NIKu

Art. 202 Konstytucji - NIK jest naczelnym organem kontroli, podległym Sejmowi, działającym na zasadach kolegialności.

NIK jako organ zależny:

Zależność od Sejmu polega na obowiązku NIKu przedkładania Sejmowi analizy budżetu państwa, założeń polityki pieniężnej, opinii o absolutorium dla Rady ministrów, informacji o wynikach kontroli, wniosków i wystąpień określonych w ustawie oraz sprawozdania z corocznej działalności. Podobne informacje przedkłada Prezydentowi, premierowi, delegatury NIK przestawiają wojewodom i organom stanowiącym jednostek samorządu terytorialnego. Statut NIK nadaje Marszałek Sejmu w drodze zarządzenia. Powiązanie Sejmu ma również wymiar personalny, ponieważ Sejm, za zgodą Senatu, na wniosek Marszałka Sejmu lub 35 posłów powołuje prezesa NIK na 6 letnią kadencję, która może być powtórzona jednokrotnie (jeden prezes max 12 lat). Prezes odpowiada przed Sejmem i bierze udział w posiedzeniach.

NIK jako organ naczelny:

Nie można zastosować „normalnego” znaczenia pojęcia „naczelny'” w rozumieniu prawa administracyjnego. NIK nie jest organem administracji publicznej, organizacja wewnętrzna jest zdekoncentrowana. Składa się z departamentów i delegatur, które mają określone właściwości terenowe, ale są to wewnętrzne jednostki organizacyjnie NIK i wobec nich nie pełni organu naczelnego. Różne organy kontroli, rewizji, inspekcji, działające w administracji rządowej są zobowiązane do współpracy z NIK, ale nie oznacza to ich podporządkowania. „Naczelność” NIKu oznacza, że zajmuje ona centralne miejsce w systemie kontroli państwowej w szerszym rozumieniu tego słowa.

Podmioty kontrolowane

1. Podmioty kontrolowane obligatoryjnie - NIK ma obowiązek przeprowadzenia kontroli; organy administracji rządowej, NBP, państwowe osoby prawne i inne państwowe jednostki organizacyjne. Wobec nich, NIK ma najszersze uprawnienia - kryteria legalności, gospodarności, celowości i rzetelności.

2. Podmioty kontrolowane fakultatywnie, wobec których zakres kompetencji może być pełen - może kontrolować działalność jednostek samorządu terytorialnego, komunalnych (samorządowych) jednostek organizacyjnych. Wyłączone jest jednak kryterium celowości - jego zastosowanie ograniczyłoby samodzielność terytorialnego swobodę samorządu terytorialnego.

3. Podmioty kontrolowane fakultatywnie, ale zakres kontroli jest ustawowo ograniczony - inne jednostki organizacyjne, podmioty gospodarcze (przedsiębiorcy), ale tylko w takim zakresie w jakim wykorzystują oni majątek lub środki państwowe, komunalne oraz w jaki sposób wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa. Wyłączone jest kryterium celowości i rzetelności. Rzetelność działania podmiotów prywatnych nie może być oceniana w formach kontroli państwowej.

4. Podmioty wyodrębnione ustawowo - obowiązek kontroli wykonania budżetu oraz gospodarki finansowej i majątkowej państwowych instytucji centralnych - Kancelaria Prezydenta, Kancelarie Sejmu i Senatu, TK, TS, RPO, KRRiTV, GIODO, IPN, SN, NSA

Kontrola NIK ma z założenia charakter przedmiotowy - kontrolowane jest działanie, a nie organ lub jednostka organizacyjna.

W stosunku do podmiotów 1, 2 i 3 NIK bada wykonanie budżetu państwa, realizację ustaw i innych aktów prawnych w zakresie działalności finansowej, gospodarczej i organizacyjno - administracyjnej.

Kontrola NIK może być przeprowadzana z inicjatywy własnej - na tym polega jej bieżąca praca. Może być przeprowadzana również na zlecenie Sejmu lub jego organów, na wniosek Prezydenta, premiera. Nie jest to jednak „zlecenie” kontroli a tylko sygnał do jej przeprowadzenia - NIK może przyjąć albo odrzucić. Każdy może złożyć kontrolerowi ustne lub pisemne oświadczenie dotyczące przedmiotu kontroli. Większość kontroli NIK jest zaplanowana - zasada wykonywania określonego planu pracy, ale istnieje możliwość wykonywania kontroli doraźnej.

Sposób przeprowadzenia kontroli NIK art. 27 - 65 ustawy o NIK

b) Kontrola sądów i trybunałów

Nie jest to tylko kontrola sprawowana przez sądy administracyjne. Jest to również kontrola sprawowana przez trybunały i sądy niewchodzące w skład sądownictwa administracyjnego.

Jest to:

1. kontrola aktów normatywnych dokonywana przez TK

2. kontrola konkretnych organów państwa dokonywana przez TS

3. kontrola dokonywana w wypadkach wyraźnie przewidzianych przez prawo przez sądy powszechne, sądy ubezpieczeń społecznych, sąd ochrony konkurencji i konsumentów

c) Kontrola prokuratorska

Obejmuje sprawy indywidualne, rozstrzygane przez organy administracyjne (administrujące), w których wydawane są decyzje administracyjne oraz sprawy poza zakresem postępowania administracyjnego.

Pozycja prawna prokuratora w zakresie prawa administracyjnego:

• może zwrócić się do właściwego organu administracji państwowej z wnioskiem o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem;

• może brać udział w każdym stadium postępowania i dopilnować, aby postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy odbyło się zgodnie z prawem;

• w obu wypadkach przysługują mu prawa strony, chociaż nie jest stroną.

Jedyne kryterium udziału prokuratora w postępowaniu stanowi kryterium legalności polegające na dążeniu do usunięcia stanu niezgodnego z prawem lub też do zagwarantowania, aby postępowanie i rozstrzygnięcie były zgodne z prawem.

• prokuratura

• w latach od 1950 do 1990 r. - uprawnienie do kontroli administracji państwowej (szczególnie ważne zadanie) → początkowo jako nadzór prokuratorski, potem jako prokuratorska kontrola przestrzegania prawa (szeroki zakres spraw i środków);

• praktyka: kontrola była uważana za działalność uboczną i nietypową, przeprowadzana w coraz węższym zakresie, choć czasem jej rola wzrastała w stosunku do administracji niższych szczebli;

• po 1990 nowela zmieniła to uprawnienie na „udział prokuratora w innych postępowaniach”:

• skład: Prokurator Generalny (MS), prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz prokuratorzy IPN;

• zadanie: strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw;

• kompetencje prokuratury:

• sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami;

• prowadzenie lub nadzorowanie postępowania przygotowawczego w sprawach karnych;

• wyta­czanie powództw oraz udział w postępowaniu sądowym stosunków pracy i ubezpieczeń społecznych;

• nadzór nad wykonaniem wyroków w sprawach karnych, postanowień o tymczasowym aresztowaniu oraz innych decyzji o pozbawieniu wolności;

• prowadzenie badań w zakresie przestępczości;

• podejmowanie środków zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w postępowaniu administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz w innych postępowaniach;

• zaskarżanie do sądów niezgodnych z prawem decyzji administracyjnych oraz udział w postępowaniu przed NSA;

• opiniowanie projektów aktów normatywnych;

• współdziałanie z organami i instytucjami państwowymi oraz organizacjami społecznymi w zapobieganiu przestępczości i innym naruszeniom prawa itd.

• kompetencje prokuratora:

• pozycja prokuratora w postęp. cywilnym, administracyjnym, o wykroczenia oraz innych - odrębne ustawy;

• prawo żądania nadesłania lub przedstawienia akt i dokumentów oraz pisemnych wyjaśnień;

• prawo przesłuchiwania świadków, zasięgania opinii biegłych;

• prawo przeprowadzania oględzin

• w celu wyjaśnienie sprawy, którą prowadzi, bądź zamierza prowadzić, bądź dla ochrony praworządności;

• kontrola aktów normatywnych:

• Prokurator Generalny może wystąpić do TK z wnioskiem o zbadanie zgodności oraz brać udział w postępowaniu przed TK, ale przed wystąpień w sprawie aktu wydanego przez naczelny/centralny organ, powinien wystąpić do tego organu o jego zmianę lub uchylenie;

• prokurator w stosunku do aktów samorządu terytorialnego lub terenowego organu administracji, które uzna za niezgodne z prawem może zwrócić się do tego organu o zmianę lub uchylenie tego aktu, albo skierować wniosek do właściwego organu nadrzędnego. W przypadku uchwały samorządu terytorialnego może także wystąpić do sądu administracyjnego z wnioskiem o jej uchylenie;

• lepiej niż w Zimmermanie :-)

d) Kontrola RPO

RPO jest powoływany żeby stać na straży wolności i prawa człowieka i obywatela określonych w Konstytucji i ustawach. Idea jego powołania wykracza poza zadanie kontrolowania administracji. Kryterium kontroli wykracza poza kryterium legalności i dotyka wartości najważniejszych dla życia poszczególnych obywateli.

Rzecznik bada czy wskutek działania lub zaniechania organów, organizacji i instytucji obowiązanych do przestrzegania i realizacji tych wolności i praw, nie nastąpiło naruszenie prawa, zasad współżycia społecznego i sprawiedliwości społecznej.

Podejmuje działania jeżeli otrzyma wiadomość wskazującą na naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela. Może rozpocząć działania z własnej inicjatywy, ale także na wniosek obywateli, ich organizacji, organów samorządowych, na wniosek RPD. Po złożeniu wniosku i uznaniu, że powinien zostać rozpatrzony, RPO ma wiele alternatywnych możliwości:

- przekazanie sprawy według właściwości odpowiedniemu organowi

- wskazanie wnioskodawcy przysługujących mu środków

- podjęcie sprawy - cykl skomplikowanych czynności; prowadzi postępowanie wyjaśniające, zwraca się o zbadanie sprawy do właściwych organów lub do Sejmu o zlecenie przeprowadzenia kontroli NIK

Kompetencje RPO, które może realizować po wyjaśnieniu sprawy:

- możliwość skierowania wystąpienia do organu, organizacji lub instytucji, w których stwierdził naruszenie praw i wolności

- zwrócenie się do organu nadrzędnego nad daną jednostką z wnioskiem o zastosowanie odpowiednich środków - głównie środków nadzoru

- prawo żądania wszczęcia postępowania i do składania w tych postępowaniach środków prawnych

- może zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego

- wnieść skargę do sądu administracyjnego

- uczestniczy w postępowaniu administracyjnym i sądowoadmisnitracyjnym na prawach przysługujących prokuratorowi

e) Inne rodzaje kontroli sprawowane przez organy administracyjne

1. Kontrola sprawowana przez RPD

2. Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych - został powołany do sprawdzania zgodności przetwarzania danych osobowych z przepisami o ochronie danych osobowych. Prowadzi rejestry zbiorów danych i udzielania informacji o zarejestrowanych zbiorach itp. W razie stwierdzenia naruszenia przepisów wydaje decyzję w której nakazuje przywrócenie stanu zgodnego z prawem.

3. Państwowa Inspekcja Pracy - sprawuje nadzór i przeprowadza kontrolę przestrzegania przez pracodawców prawa pracy, w tym przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

f) Kontrola społeczna (obywatelska)

Jest najmniej zinstytucjonalizowana, ale ma szczególne znaczenie w demokratycznym państwie prawa.

1. Najbardziej bezpośrednią instytucjonalną formą kontroli społecznej są skargi i wnioski, uregulowane w KPA. Opiera się na art. 63 Konstytucji - każdy obywatel ma prawo składać petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgoda do organów władzy publicznej. Dostępne są każdemu - skarga powszechna.

Najbardziej wyrazistym środkiem kontrolnym jest skarga, której przedmiotem może być zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy lub ich pracowników, naruszenie praworządności lub interesów skarżących, przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw.

Skargi wnosi się w zasadzie do organu wyższego stopnia nad organem, którego czynność jest przedmiotem skargi. Po wniesieniu skargi, organ rozpatrujący ma obowiązek udzielić skarżącemu odpowiedzi w sprawie jej załatwienia. Skarga może spowodować wszczęcie postępowania administracyjnego.

Postępowanie w sprawach skarg (petycji, wniosków) jest podstawowym sposobem ochrony interesów faktycznych w obowiązującym porządku prawnym.

2. Dalsze formy kontroli - ustawy: prawo prasowe i ustawa o dostępie do informacji publicznej i innych przepisów wykonawczych. Obowiązek udzielania prasie i innym środkom masowego przekazu informacji, dostępu do tej informacji itp. W ten sposób działalność środków masowego przekazu staje się realnym i prawnym elementem kontroli społecznej.

3. Róże formy wpływania wspólnot samorządowych na organy tych wspólnot; wybory, referenda, udział w pracach komisji i innych ciałach doradczych.

4. Udział organizacji społecznych w postępowaniu administracyjnym lub sądowoadministracyjnym

KONTROLA WEWNĘTRZNA

Istotą kontroli wewnętrznej jest jej wykonywanie przez podmioty mieszczące się strukturalnie w ramach administracji publicznej. Administracja kontroluję samą siebie.

a) kontrola prowadzona przez wojewodę

W obecnym stanie prawny wojewoda jest podstawowym organem kontroli wewnętrznej administracji publicznej. Podmiotami kontroli są: organy rządowej administracji zespolonej w województwie, organy samorządu terytorialnego gdy wykonują zadania z zakresu administracji rządowej, w szczególnych przypadkach organy niezespolonej administracji rządowej w województwie (nie są kontrolowane ich organy, ale sama działalność)

• Kontrola jest prowadzona na podstawie kryteriów legalności, gospodarności, celowości i rzetelności - wobec organów administracji rządowej; kontrola działalności organów samorządu terytorialnego - bez kryterium celowości.

• Kontrola kompleksowa - cała działalność podmiotu kontrolowanego

• Kontrola problemowa - zagadnienia wybrane

• Kontrola sprawdzająca - sprawdzenie sposobu wykorzystania uwag i wniosków z poprzedniej kontroli

• Kontrola doraźna - dotyczy tylko zagadnień wskazanych przez zarządzającego kontrolę

• Kontrola koordynowana - kilka podmiotów kontrolowane na raz

Wojewoda (lub upoważniony przez niego kierownik komórki organizacyjnej) zarządza kontrolę prowadzoną na podstawie rocznych planów kontroli i sporządzanego na ich podstawie programu kontroli. Po jej zarządzeniu kontrola biegnie prawie tak samo jak kontrola NIK.

NIK efektywności kontroli decyduje jej efekt końcowy. Po przeprowadzeniu postępowania kontrolnego, kontroler sporządza wystąpienie kontrolne. Zawiera ocenę działalności podmiotu kontrolowanego, opis przyczyn powstania, zakres i skutki stwierdzonych nieprawidłowości, wskazanie osób odpowiedzialnych za ich powstanie, uwagi, wnioski i zalecenia w sprawie usunięcia nieprawidłowości.

b) inne formy kontroli wewnętrznej

Kontrola międzyresortowa

• wykonywana przez:

• wyspecjalizowane jednostki instytucjonalnej kontroli;

• organy o pełnym zakresie międzyresortowym → min. Główny Inspektor Kontroli Skarbowej podporządkowany MF;

• organy o ograniczonym zakresie międzyresortowym;

• Inspekcja Handlowa, podległa prezesowi UOKIK. Zadania wykonują: GIIH oraz wojewoda przy pomocy kierownika wojewódzkiego inspektoratu inspekcji handlowej (adm. zespolona);

• Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (organ centralny), podległa M. Rolnictwa. Zadania wykonują: GIJHARS oraz wojewoda przy pomocy kierownika wojewódzkiego inspektora;

• Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa - GI (organ centralny, podległy MR) oraz wojewoda przy pomocy kierownika wojewódz­kiego inspektoratu (adm. zespolona);

• inne instytucje powołane do wykonywania też innych zadań;

• każdy organ administracji o kompetencjach ogólnych i koordynacyjnych (np. RM, naczelne organy adm. rząd. o charakterze funkcjonalnym lub sprawujące koordynację w określonych działach, GUS, Urząd Patentowy, Wyższy Urząd Górniczy, ZUS);

• premier może upoważnić swoją KPRM do kontroli realizacji zadań wskazanych przez RM (tryb w rozporządzeniu RM) oraz do koor­dynowania kontroli wobec organów adm. rząd;

Kontrola wewnątrzresortowa

• kontrola funkcjonalna → przez upoważnionych pracowników, wszystkich kierowników wewnętrznych jednostek organizacyjnych, głównego księgowego itp.;

• związana ze wszystkimi rodzaja­mi i formami działalności, prowadzona na podstawie przepisów określających obowiązki służbowe i zakres czynności dla poszczególnych stanowisk;

• kontrola instytucjonalna → przez wy­odrębnione jednostki organizacyjne i pracowników zajmujący stanowiska pracy utworzone wyłącznie w celu wykonywania kontroli;

• na podstawie ustawy o RM (obowiązek ich tworzenia);

• statut i regulamin danego urzędu określają pozycję, nazwę, zadania i zakres działania takiej jednostki;

• np. w KPRM jest Dep. Kontroli i Koordynacji, w MSW jest Dep. Nad­zoru i Kontroli;

Kontrola niezawodowa (społeczna)

• przez pracowników administracji oraz organizacje społeczne zrzeszające pracowników państwowych o ogólnej podstawie prawnej → m.in. obowiązek dbania o dobro zakładu (kodeks pracy), obowiązek ochrony interesu państwowego oraz doskonalenia funkcjonowania urzędu (ustawa o pracownikach urzędów państwowych) (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. nr 86, poz. 953 z późn. zm.) itp z innych pragmatyk;

• też przez organizacje społeczne funkcjonu­jące w ramach administracji publicznej i zrzeszające pracowników tej administracji, niezależnie od działalności, dla której zostały utworzone, np. związki zawodowe oraz organy upoważnione do orzekania o karach za przewinienia popełnione przez pracowników urzędu, zakładu lub instytucji.

64. Bezpośrednia a pośrednia kontrola sądowa administracji publicznej

65. Zakres kognicji sądów administracyjnych

Granice właściwości sądów administracyjnych zostały określone wprost w Konstytucji. Sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, która obejmuje także orzekanie o legalności uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej. Oznacza to, że sprawy w których sprawowanie wymiaru sprawiedliwości ma polegać na kontroli działalności administracji publicznej, są zastrzeżone do właściwości sądów administracyjnych. Nie jest to równoznaczne z tym, że sprawy wynikające z działalności administracji publicznej nie mogą być obejmowane właściwością sądów powszechnych. Rzecz jednak w tym, że przekazanie takiej sprawy sądowi powszechnemu polega na przekazaniu sprawy jako takiej do końcowego jej załatwienia, a nie powierzeniu sprawowania kontroli działalności organu administracji publicznej. O tym, czy w sprawach wynikających z działalności administracji publicznej właściwy jest sąd administracyjny, czy sąd powszechny decydować ma to, czy postępowanie sądowe ma polegać na kontroli działalności administracji, czy na rozpoznaniu sprawy przekazanej sądowi do końcowego załatwienia. Przykładowo, w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wydawane są przez organy rentowe decyzje administracyjne, jednakże na etapie postępowania sądowego nie chodzi tylko o kontrolę działalności tych organów (ocenę legalności decyzji), ale o rozpoznanie przez sąd sprawy jako takiej (sprawa "przechodzi" do właściwości sądu), a więc z tego względu w tych sprawach właściwy jest sąd powszechny a nie sąd administracyjny. Można powiedzieć, że wyodrębnienie w Konstytucji sądów administracyjnych z NSA na czele jako odrębnego pionu sądownictwa, obok sądów powszechnych z Sądem Najwyższym na czele, ma swoje uzasadnienie właśnie w tym, że uwzględniona jest specyfika sądownictwa administracyjnego, która polega na tym, że sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej. 

Różnica między sprawowaniem kontroli działalności administracji publicznej przez sąd administracyjny a załatwianiem sprawy wynikającej z działalności administracji publicznej przez sąd powszechny jest bardzo wyraźna. W przypadku kontroli działalności administracji przez sąd istotne jest to, że sprawa, której przedmiot związany jest z działalnością określonego organu administracji publicznej, nie przestaje być sprawą, której załatwienie należy do tego organu. Zadanie sądu administracyjnego polega zaś na dokonaniu oceny (kontroli) tej działalności. Oznacza to, że sąd administracyjny na skutek zaskarżenia działania (zaniechania) organu nie przejmuje sprawy administracyjnej jako takiej do końcowego jej załatwienia, lecz ma jedynie skontrolować (ocenić) działanie tego organu. Z tego względu sąd administracyjny, co do zasady, nie może zastępować organu administracji i wydawać końcowego rozstrzygnięcia w sprawie. Z natury rzeczy więc orzeczenia sądu administracyjnego, w razie uwzględnienia skargi, rozstrzygają o uchyleniu lub stwierdzeniu nieważności zaskarżonego aktu oraz zobowiązują organ administracji do określonego zachowania się w toku dalszego załatwiania sprawy przez organ administracji.

Wyjątki od tego rodzaju rozstrzygnięć winny być nader ograniczone i muszą mieścić się w ogólnej formule sprawowania kontroli. Przejęcie przez sąd administracyjny kompetencji organu administracji do końcowego załatwienia sprawy stanowiłoby wykroczenie poza konstytucyjnie określone granice kontroli działalności administracji publicznej. Poddanie działalności administracji publicznej kontroli sądu administracyjnego oznacza, że w sprawach objętych tą kontrolą mamy nadal do czynienia ze sprawami administracyjnymi, a organ administracji jako podmiot administrujący nie przestaje być odpowiedzialnym za administrowanie. 

Kierując się tymi przesłankami, sformułowano art. l ustawy - Prawo o ustroju sądów administracyjnych, który określa podstawowy zakres działania sądów administracyjnych, przyjmując, że sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności organów administracji publicznej, która jest równoznaczna z kontrolą wykonywania administracji publicznej. Kontrola ta, tak jak dotychczas, ma być sprawowana pod względem zgodności z prawem. Nie przewiduje się tu istotnych zmian w stosunku do obowiązującego dotychczas stanu prawnego. Zakresem orzekania sądów administracyjnych są zatem objęte:

• rozstrzygnięcia administracyjne w sprawach indywidualnych, 

• uchwały organów samorządu terytorialnego i akty normatywne terenowych organów administracji rządowej,

• akty nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego,

• rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej 

• oraz inne sprawy wynikające z działalności administracji publicznej poddane właściwości sądów administracyjnych. 

Przede wszystkim stwierdzić należy, iż NSA i sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości. Zatem są w istocie swej, powołane są do rozstrzygania konfliktów o prawo wynikających z działania administracji. Chodzić tu powinno przy "domniemaniu właściwości sądowej na rzecz sądów powszechnych"' o sprawy z zakresu administracji publicznej. Chodzi tu także o rozstrzyganie tych konfliktów przez badanie działania administracji publicznej co do jego zgodności z prawem. Tak należy bowiem rozumieć konstytucyjne sformułowanie, że NSA i inne sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej. 

Sprawowanie przez sądy administracyjne kontroli działalności innych organów nie może i nie powinno przybierać postaci orzeczeń merytorycznych zastępujących orzeczenia podmiotów kontrolowanych. Nie taka jest funkcja kontroli. Kontrola każda, w tym kontrola sądowa, nie powinna prowadzić do zastępowania działania podmiotu podlegającego kontroli. Wprowadzenie merytorycznego orzecznictwa sądowo administracyjnego prowadziłoby wprost do "uciekania administracji" od rozstrzygania spraw skomplikowanych. Prowadziłoby też wprost do zmiany funkcji sądu, który stawałby się administratorem. Z tych względów przyjąć należy, iż unormowania w dziś obowiązującej ustawie o NSA dopuszczające w sytuacjach wyjątkowych orzekanie przez Sąd zamiast administracji są rozwiązaniami wystarczającymi. 
Dalsze rozszerzanie kompetencji sądowych w kierunku merytorycznego załatwiania spraw, a więc w swej istocie prowadzące do wkraczania przez wymiar sprawiedliwości w samą istotę administrowania, mogłoby prowadzić do zatarcia różnicy między władzą wykonawczą i władzą sądowniczą, i bardzo niebezpiecznego upolitycznienia wymiaru sprawiedliwości. Dodatkowo należy wskazać, że sędziowie dziś, a będzie przecież tak w przyszłości, nie są i nie mogą być administratorami. Z tych powyższych względów przyjąć należy, iż unormowania w dziś obowiązującej ustawie o NSA dopuszczające w sytuacjach wyjątkowych orzekanie przez Sąd zamiast administracji są rozwiązaniami wystarczającymi.

66. Sądowa kontrola władczych form działania administracji

67. Sądowa kontrola działalności umownej administracji.

68. Majątek publiczny

Majątkiem publicznym jest ten majątek, który niezależnie od charakteru podmiotu będącego właścicielem zostaje w sposób prawny przeznaczony do użytku publicznego, w zakresie pełnego lub ograniczonego korzystania (również odpłatnego), regulowanego także lub wyłącznie prawem administracyjnym. 
Jeśli prawo nie reguluje konsekwencji wyróżnienia majątku publicznego, wyróżnienie to jest zbędne.
Przedmiotem majątku publicznego są: 
1. dobra naturalne,
2. dobra wytworzone.

Przysparzanie majątku publicznego odbywa się przez zmiany naturalne środowiska kwalifikowane przez obowiązujące prawo jako przysporzenie, wydanie przewidywanego w porządku prawnym jednostkowego aktu normatywnego (generalnego), np. utworzenie rezerwatu, przysporzenie powstałe z mocy samego prawa np. nacjonalizacja, zmianę właściciela powstałą z mocy samego prawa wraz z konieczną deklaratoryjną decyzją administracyjną, wydanie decyzji administracyjnej np. wywłaszczenie nieruchomości.
Uszczuplanie majątku publicznego winno się odbywać w ten sam sposób lub tymi samymi formami prawnymi co przysparzanie. 
Cechy korzystania jako warunki uznania za majątek publiczny to:
1. korzystanie musi mieć charakter powszechny,
2. korzystanie musi się cechować użytecznością publiczną,
3. korzystanie musi być organizowane przez państwo lub inny podmiot publicznoprawny (władzy wykonawcze państwa),
4. dane korzystanie nie może być zastąpione innym możliwym korzystaniem,
5. korzystanie publiczne nie może tolerować innego, jednoczesnego korzystania prywatnego z majątku publicznego (np. korzystanie z części drogi publicznej przez prywatnego czy innego inwestora).
Korzystanie przez obywateli z majątku publicznego musi mieć charakter dostępu bezpośredniego. To też należy wyróżnić korzystanie:
1. powszechne nieograniczone (plaża publiczna),
2. powszechne ograniczone (szkoła).
Ze względu na podstawy prawne korzystanie odbywa się : 
1. bez konieczności istnienia jakichkolwiek warunków ( np. z parku miejskiego),
2. gdy uprawnienie powstaje z mocy samego prawa,
3. gdy uprawnienie powstaje z mocy decyzji.

---