Czasy trybu orzekającego:

Presente

Koniug. I (trov-are)

Koniug. II (cred-ere)

Koniug. III

(sent-ire)

z -isc- (fin-ire)

l.p.

l.m.

l.p.

l.m.

l.p.

l.m.

l.p.

l.m.

1

trov-o

trov-iamo

cred-o

cred-iamo

sent-o

sent-iamo

fin-isc-o

finiamo

2

trov-i

trov-ate

cred-i

cred-ete

sent-i

sent-ite

fin-isc-i

finite

3

trov-a

trov-ano

cred-e

cred-ono

sent-e

sent-ono

fin-isc-e

fin-isc-ono

Imperfetto

Zazwyczaj, choć nie zawsze, odpowiada polskiemu czasowi przeszłemu niedokonanemu. Używamy go w odniesieniu do czynności trwających dłużej lub powtarzających się, wreszcie w opisach.

	Koniug. I (trov-are)		Koniug. II (cred-ere)		Koniug. III (fin-ire)
		l.p.	l.m.	l.p.	l.m.	l.p.	l.m.
1	trov-a-v-o	trov-a-v-amo	cred-e-v-o	cred-e-v-amo	fin-i-v-o	fin-i-v-amo
2	trov-a-v-i	trov-a-v-ate	cred-e-v-i	cred-e-v-ate	fin-i-v-i	fin-i-v-ate
3	trov-a-v-a	trov-a-v-ano	cred-e-v-a	cred-e-v-ano	fin-i-v-a	fin-i-v-ano

Forma nieregól. przybiera końc. osobowe czasowników zak. na - ere (dire - dicevo, fare - facevo, bere - bevevo, trarre - traevo, porre - ponevo, produrre - producevo).Jedynie essere nierególarnie tworzymy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1	er-o	er-av-amo
2	er-i	er-av-ate
3	er-a	er-ano

Passato remoto

Wyraża on czynności przeszłe nie mające żadnego związku z teraźniejszością. Na ogół odpowiada polskiemu czasowi przeszłemu dokonanemu. Poniżej odmiana rególarna, ale są też liczne nierególarności

	Koniug. I (trov-are)		Koniug. II (cred-ere)		Koniug. III (fin-ire)
		l.p.	l.m.	l.p.	l.m.	l.p.	l.m.
1	trov-a-i	trov-a-mmo	cred-e-i (-etti)	cred-e-mmo	fin-i-i	fin-i-mmo
2	trov-a-sti	trov-a-ste	cred-e-sti	cred-e-ste	fin-i-sti	fin-i-ste
3	trov-ò	trov-a-rono	cred-é, (-ette)	cred-e-rono(-ettero)	fin-ì	fin-i-rono

Futuro semplice

Jest to czas przyszły. Poniżej formy rególarne

	Koniug. I (trov-are)		Koniug. II (cred-ere)		Koniug. III (fin-ire)
		l.p.	l.m.	l.p.	l.m.	l.p.	l.m.
1	trov-er-ň	trov-er-emo	cred-er-ň	cred-er-emo	fin-ir-ň	fin-ir-emo
2	trov-er-ai	trov-er-ete	cred-er-ai	cred-er-ete	fin-ir-ai	fin-ir-ete
3	trov-er-ŕ	trov-er-anno	cred-er-ŕ	cred-er-anno	fin-ir-ŕ	fin-ir-anno

Tworzenie czasów złożonych

Z pomocą czasownika essere tworzy się czasy złożone:

czasowników zwrotnych: mi sono lavato;

większości czasowników nieprzechodnich: sono andato, sei venuto.

Natomiast z pomocą avere czasy złożone tworzą:

czasowniki przechodnie (mające dopełnienie): ho trovato;

niektóre czasowniki nieprzechodnie, jak dormire, vivere.

Zasady zgodności:

• essere+ particpio passato musi się zgadzać z podmiotem w rodzaju i liczbie:

(il uomo è andato, la donna è andata, i signori sono andati, le donne sono andate).

• avere+ participio passato pozostaje na ogół w formie -o:

(il uomo ha scritto la lettera, la donna ha scritto la lettera).

• avere Gdy dopełnienie stoi przed czasownikiem, formę participio passato można uzgodnić rodzajem i liczbą z tym dopełnieniem: (la lettera che ho scritta).

Czas passato prossimo

Używa się go dla wyrażenia czynności przeszłej mającej związek z teraźniejszością, takiej, której skutki jeszcze trwają, a także takiej, która jeszcze się nie zakończyła. Na ogół odpowiada polskiemu czasowi przeszłemu dokonanemu.

	l.p.	l.m.
1	ho trovato	abbiamo trovato
2	hai trovato	avete trovato
3	ha trovato	hanno trovato

	l.p.	l.m.
1	sono andato, -a	siamo andati, -e
2	sei andato, -a	siete andati, -e
3	è andato, -a	sono andati, -e

Czas trapassato prossimo

Wyraża czynność przeszłą, która miała miejsce przed inną czynnością przeszłą (czas zaprzeszły).

Tworzenie: imperfetto od essere lub avere + participio passato.

	l.p.	l.m.
1	avevo trovato	avevamo trovato
2	avevi trovato	avevate trovato
3	aveva trovato	avevano trovato

	l.p.	l.m.
1	ero andato, -a	eravamo andati, -e
2	eri andato, -a	eravate andati, -e
3	era andato, -a	erano andati, -e

Czas trapassato remoto

Wyraża czynność przeszłą poprzedzającą inną czynność przeszłą.

Używany na ogół po spójnikach: appena, dopo che, allorchè ...

Tworzenie: passato remoto od essere lub avere + forma participio passato.

	l.p.	l.m.
1	ebbi trovato	avemmo trovato
2	avesti trovato	aveste trovato
3	ebbe trovato	ebbero trovato

	l.p.	l.m.
1	fui andato, -a	fummo andati, -e
2	fosti andato, -a	foste andati, -e
3	fu andato, -a	furono andati, -e

Czas futuro anteriore

Na ogół wyraża czynność przyszłą, która odbędzie się przed inną czynnością przyszłą. Ponadto służy do wyrażania przypuszczeń.

Tworzenie: futuro semplice od essere lub avere + forma participio passato.

	l.p.	l.m.
1	avrò trovato	avremo trovato
2	avrai trovato	avrete trovato
3	avrà trovato	avranno trovato

	l.p.	l.m.
1	sarò andato, -a	saremo andati, -e
2	sarai andato, -a	sarete andati, -e
3	sarà andato, -a	saranno andati, -e

Tryb warunkowy: Condizionale presente

Formy trybu condizionale odpowiadają zazwyczaj w języku polskim trybowi przypuszczającemu:

troverei - znalazłbym. Tworzenie form rególarnych poniżej

	Koniug. I (trov-are)		Koniug. II (cred-ere)		Koniug. III (fin-ire)
		l.p.	l.m.	l.p.	l.m.	l.p.	l.m.
1	troverei	troveremmo	crederei	crederemmo	finirei	finiremmo
2	troveresti	trovereste	crederesti	credereste	finiresti	finireste
3	troverebbe	troverebbero	crederebbe	crederebbero	finirebbe	finirebbero

Condizionale passato

Formy trybu condizionale odpowiadają zazwyczaj w języku polskim trybowi przypuszczającemu. Tworzenie: condizionale presente czasowników essere lub avere + forma participio passato.

	l.p.	l.m.
1	avrei trovato	avremmo trovato
2	avresti trovato	avreste trovato
3	avrebbe trovato	avrebbero trovato

	l.p.	l.m.
1	sarei andato, -a	saremmo andati, -e
2	saresti andato, -a	sareste andati, -e
3	sarebbe andato, -a	sarebbero andati, -e

Tryb rozkazujący: Imperativo

wyraża rozkaz: parla - mów, parli - niech mówi, niech pan mówi, parlate - mówcie. non parlare - nie mów

Koniug. I (trov-are)

Koniug. II (cred-ere)

Koniug. III

(sent-ire)

z -isc- (fin-ire)

l.p.

l.m.

l.p.

l.m.

l.p.

l.m.

l.p.

l.m.

1

---

troviamo

---

crediamo

---

sentiamo

---

finiamo

2

trova

trovate

credi

credete

senti

sentite

finisci

finite

3

trovi

trovino

creda

credano

senta

sentano

finisca

finiscano

Czasy trybu congiuntivo:

W zdaniach głównych congiuntivo wyraża życzenie, żal, przekleństwo, a także rozkaz: evviva l'arte!

Najczęściej jednak ten tryb występuje w zdaniach podrzędnych:

po czasownikach wyrażających przypuszczenie, wątpliwość, niepewność, obawę, pragnienie (np. desiderare, preferire, temere): temo ch'egli sia qui - boję się, że on jest tutaj;

po wielu spójnikach, głownie w zdaniach celowych, przyzwalających, skutkowych, np. po: affinchè, benchè, perchè, sebbene;

po formie superlativo relativo przymiotników: è il più bel paese che io conosca;

także po chiunque, dovunque, qualunque: qualunque sia la sua opinione;

po przymiotnikach: primo, ultimo, unico, solo: è l'ultima volta che io te lo dica.

Congiuntivo presente

Poniższa odmiana odnosi się do czasowników regularnych.

Koniug. I (trov-are)

Koniug. II (cred-ere)

Koniug. III

(sent-ire)

z -isc- (fin-ire)

l.p.

l.m.

l.p.

l.m.

l.p.

l.m.

l.p.

l.m.

1

trovi

troviamo

creda

crediamo

senta

sentiamo

finisca

finiamo

2

trovi

troviate

creda

crediate

senta

sentiate

finisca

finiate

3

trovi

trovino

creda

credano

senta

sentano

finisca

finiscano

Congiuntivo imperfetto

Podstawą do tworzenia tej formy jest czas passato remoto (2 osoba liczby mnogiej passato remoto i congiuntivo imperfetto są identyczne). Używamy go dla wyrażenia czynności jednoczesnej, gdy czasownik zdania głównego stoi w czasach imperfetto, passato remoto i passato prossimo trybu orzekającego.

	Koniug. I (trov-are)		Koniug. II (cred-ere)		Koniug. III (fin-ire)
		l.p.	l.m.	l.p.	l.m.	l.p.	l.m.
1	trovassi	trovassimo	credessi	credessimo	finissi	finissimo
2	trovassi	trovaste	credessi	credeste	finissi	finiste
3	trovasse	trovassero	credesse	credessero	finisse

Congiuntivo passato

Używamy go wtedy, gdy trzeba użyć trybu congiuntivo w odniesieniu do czynności uprzedniej, dokonanej przed inną czynnością.

Tworzenie: congiuntivo presente czasowników essere lub avere+ forma participio passato.

	l.p.	l.m.
1	abbia trovato	abbiamo trovato
2	abbia trovato	abbiate trovato
3	abbia trovato	abbiano trovato

	l.p.	l.m.
1	sia andato, -a	siamo andati, -e
2	sia andato, -a	siate andati, -e
3	sia andato, -a	siano andati, -e

Congiuntivo trapassato

Używamy go dla wyrażenia czynności uprzedniej w storunku do innej czynności, gdy czasownik zdania głównego stoi w czasach imperfetto, passato prossimo, passato remoto lub trapassato prossimo trybu orzekającego.

Tworzenie: congiuntivo imperfetto czasowników essere lub avere+ forma participio passato.

	l.p.	l.m.
1	avessi trovato	avessimo trovato
2	avessi trovato	aveste trovato
3	avessi trovato	avessero trovato

	l.p.	l.m.
1	fossi andato, -a	fossimo andati, -e
2	fossi andato, -a	foste andati, -e
3	fosse andato, -a	fossero andati, -e

Formy nieosobowe:

Bezokoliczniki

Infinitivo presente

Jest formą podstawową w słowniku. Odpowiada polskiemu bezokolicznikowi: parlare - mówić, finire - kończyć itp. Po wielu czasownikach poprzedzany jest przez di lub a.

Infinitivo passato

Tworzenie: essere lub avere+ forma participio passato:essere andato, avere trovato.

Imiesłowy

Participio presente

Forma ta ma funkcję odpowiadającą polskiemu imiesłowowi czynnemu przymiotnikowemu (idący, idącego itp.).

Koniug. I parlare	Koniug. II credere	Koniug. III servire
parl-ante mówiący	cred-ente wierzący	serv-ente służący

Nie wszystkie czasowniki tworzą participio presente. Ponadto niekiedy w koniugacji 3 zamiast -ente końcówką jest -iente:nutriente od: nutrire.

Participio presente odmienia się jak przymiotniki -e (uomo parlante, donna parlante, uomin parlanti, donne parlanti).

Participio passato

Odpowiada polskiemu imiesłowowi biernemu -ny, -ty (czytany, widziany itp.). Przy jego pomocy odbywa się też tworzenie czasów złożonych oraz strony biernej. Ponadto służy do skracania wielu zdań złożonych.

Koniug. I (trov-are)	Koniug. II (cred-ere)	Koniug. III (fin-ire)
trov-ato	cred-uto	fin-ito

Powyższa odmiana odnosi się do czasowników regularnych.

Participio passato odmienia się przez osoby i liczby tak, jak przymiotnik na -o.

Gerundio presente

Odpowiada polskiemu imiesłowowi przysłówkowemu na -ąc (idąc, widząc itp.)

Koniug. I (trov-are)	Koniug. II (cred-ere)	Koniug. III (part-ire)
trov-ando	cred- endo	part-endo

Gerundio passato

Najczęściej odpowiada polskiemu imiesłowowi przysłówkowemu na -wszy / -łszy (zobaczywszy itp.).

Tworzenie: essendo lub avendo + forma participio passato: essendo andato, avendo trovato.

Strony:

(strona czynna...)

strona bierna

Stronę bierną w języku włoskim tworzymy podobnie jak w języku polskim za pomocą czasownika posiłkowego essere + participio passato:

essere amato - być kochanym

sono amato - jestem kochany itp.

strona zwrotna

Czasowniki zwrotne

Polskiemu zaimkowi zwrotnemu “się” odpowiada włoski zaimek “si”. Jego forma zmienia się jednak w zależności od osoby podmiotu:

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1	mi lavo	ci laviamo
2	ti lavi	vi lavate
3	si lava	si lavano

.

4

---