Ekologia-bada zależności mierzy org a ich środ. oraz miedzy org.

Środowisko(biotop)-to całokształt warunków życia działających na jednostki biol. w jego sytuacji życiowej.

Ekosystem-ogół org. zamieszkujących jakiś obszar pozostając we wzajemnych relacjach wraz z ich abiotycznym środ.

Ekosystem(układ ekologiczny)-w którym biocenoza i środ oddziałują kompleksowo czyli zachodzi wymiana materii i energii miedzy częścią ożywioną i nie ożywianą oraz w ramach tych części.

Siedlisko-zespół czynników abiotycznych w danych warunkach geograf i topograficznych.

Nisza ekologiczna-umiejscowienie danego org w ekosystemie.

Biocenoza-zespół org roślinnych i zwierzęcych zamieszkujących określone środ powiązanych przez rożne czynniki ekologiczne i tworzących ograniczone całości, która dzięki samoregulacji pozostaje w równowadze.

Homeostaza- zdolność do utrzymania stałości lub względnej jednorodności funkcji w obrębie org, miedzy org lub grupami wielogat wobec zmieniających się war otoczenia.

Ekoton- strefa przejściowa miedzy 2 biocenozami lub ekosystemami, wyst. tu gat charakterystyczne dla obu stref jak i gat typowe dla ekotonu.

Biosfera-strefa bytowa org żywych.

Ekotyp-(Krebs)grupa organizmów 1 gat które są przystosowane do określonych war siedliska i mogą się tam rozmnażać.(Faliński)populacja w obrębie gat przystosowana w wyniku ewolucji do specyficznych war środowiska.(Encykl leśna) rasa, forma ekologiczna- ogół populacji 1 gat zajmujący pewien obszar, wytworzyły się pod wpływem długotrwałego oddziaływania war ekologicznych, które decydowały o powstaniu ekotypu, które różnią się pod względem fizjologicznym.

Genotyp- zespół wszystkich genów org.

Fenotyp-zespół właściwości org ukształtowany w wyniku współdziałania genotypu i czynników środ.

Populacja- osobniki 1 gat swobodnie się rozmnażających i wydających płodne potomstwo i wyst na jednym obszarze. w obrębie zachodzą procesy o charakterze genetycznym i ewolucyjnym.

Wystawa-to kierunek w którą stronę najsilniej opada stok.

Mezorelief- różnego rodzaju płaszczyzny stoki grzbiety doliny.

Mikrorelief- różne wypukłości i zagłębienia w terenie. Określamy go jako płaski falisty obejmuje garby wały terenowe.

Wierzchołek- wyst tam warunki niekorzystne do rozwoju roślin(silne wiatry gwałtowne zmiany temp)

Klimat-system pogód z dłuższego czasy określany na podstawie parametrów meteorologicznych(ciś, temp opad)

Klimat polski-jest pod wpływem ścierania się mas powietrza polarno-morskiego, polarno-kontynentalnego , tropikalno-morskiego i tropikalno-kontynentalnego.

Położenie geogr.(ogólne):-szerok.(kąt padania promieni słonecznych na powierzchnie Ziemi, -ilość ciepła dochodzącego do danego miejsca dł. dnia i nocy. Energia słoneczna maleje wraz z wzrastającą szerok. geogr. tzn. od równika w kierunku biegunów) i dł. geogr., -odległ. od mórz i oceanów(morza ogrzewają się wolno i wolniej niż ląd oddają ciepło), od dużych łańcuchów górskich, -charakter krajobrazu w którym mieści się dane siedlisko. Położenie ogólne decyduje o makroklimacie.

Położenie topograficzne(lokalne):-wzniesienie terenu n.p.m. (wysokość bezwzględna-absolutna to w.n.p.m. [m]. Wysokośc względna-różnica wys. miedzy dwoma punktami w terenie. Określenie tych wysokości przeprowadza się przy pomocy map warstwicowych lub altrimetru) , -wystawa i nachylenie terenu, -mezo i mikroelief. Położenie topogr. wpływa na mikrokl.

REGUŁKI: im dalej od dużych zbiorników wodnych tym wieksze amplitudy temp. I mniejsza wilgotnośc powietrza. Zmiany mikroklimat. z rosnącą wysokością n.p.m: -zmniejsza się grubość atmosfery, rośnie stopień napromieniowania, -maleje temperatura (gradient termiczny ok. 0,55⁰C/100m w zależności od masywności, -do pewnej wysokości rośnie ilość opadów(gradient opadów w Sudetach 60-70mm/100m0, -skraca się okres wegetacyjny. Zwiększa się liczba dni przymrozkowych. Różnica wysokości 1000m powoduje podobną zmianę temp. co przemieszczenie się na linii pł-pd o ok. 800km.

Wystawa-ekspozycja- strona świata, ku której teren najsilniej opada.Wyznacza się ją kompasem lub mapą.

Nachylenie- kąt mierzony w stopniach miedzy powierzchnią stoku.

Atmosfera: fizyczna mieszanina gazów, która otacza kulę ziemską i przechodzi dyfuzyjnie w przestrzeń kosmiczną. Składniki: pierwiastki i związ. chem. w normalnych warunkach nie wchodzące ze sobą w reakcje. Atmosfera nie ma górnej granicy.

Pionowy przekrój atmosfery: a.)toposfera-najniższa: najbliższa Ziemi, grubość: 6(bieguny) i 18(równik), ma nad Polską 10-12km, zawiera ok. 80%masy atm., zawiera niemal całą ilość wody w atm, ciągła pionowa wymiana materii, stały pionowy spadek temp. (śr. 0,65K/100m),ciągłe pionowe ruchy powietrza. B.)stratosfera: brak pionowych ruchów atm., 19,5%masy atm, 2 podwarswty: niższa tzw. warstwa zimna do wys ok. 25km i wyższa warstwa ciepła lub atm., ozonosfera wyłapuje UV w paśmie 200-300nm, bd cienkie chmury(obłoki iryzujące),w ozonosferze temp. rośnie z wys. c.)Mezosfera: pas 50-80km, spadek temp. do ok. -100C, 0,5% masy atm., wyst. Pionowe ruchy atm.. d.)Termosfera: najbardz. rozrzedzona część, temp. wzrasta z wys., (aż do ok. 650C), 2 podwarstwy(jonosfera i egzosfera).

Skład atm.: a.)pierwiastki: N(78,8%), O(20,95%), Ar(0,93), CO2 (0,003), H20(ppm),CH4(0,1), W gazie wulkanicznym: N(1,29%), O(-),Ar(0,04%),CO2(11,61),H2O(79,31%).

*Dlaczego klatka meteorol. Na 2m?: cechy:-duża zmienność, specyficzność jego elem. w porównaniu z warstwami powietrza powyżej, -tu odbywa się rozwój kiełków, siewek, sadzonek, młodych drzew, -po wyjściu z przygruntowej warstwy powietrza większość gatunków drzewiastych rozpoczyna szybki rozwój.

Powierzchnia czynna:każda powierzch. Przez którą odbywa się wymiana energii w postaci ciepła.

Albedo:stosunek ilościowy promieniowania odbitego względem promieniowania padającego na daną powierzchnię.

REGUŁY: -w nocy ze wzrostem wys. wzrasta temp., a za dnia najcieplej jest przy gruncie. -wilgotnośc bezwzględna za dnia ze wzrostem wys. maleje zawartość pary wodnej, a w nocy wraz z wys rośnie wilgotność względna za dnia a w nocy wraz z malejącą wys. maleje wys. względna.. rośnie zawartość pary wodnej w powietrzu, -wraz z wys. PRZYGRUNTOWA WARSTWA POW.(p.w.p.)- do wys 1,5m - pierwsze fazy rozwojowe drzew odbywają się w p.w.p. - specyficzne war odmienne od war klimat mierzonych na wys 2m. - zmienność temp jest 500x większa od zmienności powyższej warstwy. ZALEŻY od : 1)charakteru gruntu(czyli albedo) 2)mikroreliefu(analogia do stoku i doliny w wersji mikro> skiba=stok/ bruzda=dolina(gromadzi się zimne pow.-inwersja temp tworzenie zmrozowisk-wieksze amplitudu pow) 3)Prędkosć wiatru- im bliżej gruntu prędkość mniejsza, szata roślinna spowalnia wiatr. 4)wysokość im bliżej gruntu tym gradient + wyższy, wyższe amplitudy temp. 5)szaty roślinnej zmiejsza siłe wiatru ma wpływ na wilg gruntu zwiększ wilg przy pow gruntu 6)temp.-wzmaga *parowanie *wzmaga siłe wiatru, mieszanie się pow, ma wpływ na wart ciśnienia *wilgotnośc- im wyższa tym mniejsze amplit. temp. A1.Definicja światła . Jakie zjawiska fizyczne świadczą o jego właściwościach falowych i korpuskularnych?

Swiatło- to strumień cząsteczek zwanych fotonami , które wykazują wł. Falowe

- promieniowanie elektromagnetyczne, na które reaguje oko ludzkie (światło widzialne). Światło w optyce to także promieniowanie UV i podczerwone .

- Dyfrakcja, interferencja i polaryzacja - świadczą o tym, że światło jest falą

- żjawisko fotoelektryczne świadczy o wł. Korpuskularnych światła.

2. Wymień rodzaje promieniowania słonecznego docierającego do pow. Ziemi.

Do litosfery dociera promieniowanie: kosmiczne ,podczerwone, dalekiej czerwieni, światło widzialne i część promieniowania UV.

3. Wyj. Pojęcie albedo. Od czego zależy jego wielkość ?.

Albedo- inaczej współczynnik odbicia i procentowy stosunek światła odbitego do danej pow. Do promieniowania całkowitego.

Wielkość albedo określa się zatem tę część promieni, która jest pochłaniana. Wielkość albedo jest b. Różna w zależności od: - wysokości słońca ; kąta padania jego promieni ; pory roku ; charakteru pow. Odbijających ( 9% dla gruntu wilgotnego do 75-95% dla świeżego śniegu ). Zależy również od ukształtowania powierzchni roślinnej - im jest równiejsza, tym albedo jest większe.

4. Wymień rodzaje światła ze względu na kierunek padania promieni słonecznych w d-stanie.

Wyróżnia się: - światło górne, boczne, dolne (odbite od tafli wody ), mozaikowe ( obrazkowe ).

5. Porównaj pojęcie ażurowości d-stanu.

Ażurowość d-stanu jest jego cechą strukturalną, która decyduje o możliwości przenikania światła i opadów do dna lasu oraz o pionowych ruchach powietrza w lesie. Ineczej mówiąc jest to stosunek sumarycznej pow. Pionowych rzutów przerw w pułapie d-stanu do ogólnej pow. D-stanu i wyraża się najczęściej w %. (sito pułapowe Matusza).

6. Porównaj pokrój drzewa rosnącego w zwarciu i poza d-stanem.

Wpływ światła na pokrój, czyli na ogólny zewn. Wygląd drzew - uwidacznia się w szczegółach morfologicznych całych drzew ; ich poszczególnych organów. Różnice między typowymi kształtami drzew rosnących w zwarciu

I na przestrzeni otwartej powodowane są różnym w tych warunkach natężeniem światła.

Drzewa rosnące samotnie: mają do dyspozycji w nieograniczonej ilości światło górne i boczne, wykształcają szeroką i wielką, korone i nisko osadzoną koronę ; ich wzrost na wysok. Jest wolniejszy, a dolna część strzały znacznie grubsza niż górna ( o kształcie pośrednim między stożkiem a neiloidą ) zbieżyste.

Drzewa rosnące w lesie : poddane przez przez cały dzień znacznie słabszemu oświetleniu ; mają skierowane wieżchołki ku światłu górnemu , staje się długie i smukłe , a ich Korony są wysoko osadzone i stosunkowo nieduże.

- dł. I wielkość koron się zmniejsza, grubość drzew maleje, strzały stają się pełniejsze i lepiej oczyszczone z gałęzi - w miarę zwiększania się zwarcia.

Drzewa wyrosłe na okrajkach d-stanów: nierównomierny dostęp światła sprawia, że korony drzew wykształcają się silniej od strony

Naświetlonej, zanikając od strony ocienionej, co w dalszym ciągu staje się przyczyną powstania ekscentrycznego przekroju poprzecznego strzały. Równocześnie i korzenie rozwijają się silniej po stronie zewnętrznej.

7. Wyjaśnij pojęcie wydzielania się drzew i opisz znaczenie tego procesu.

Światło pełni rolę naturalnego czynnika redukcyjnego w d-stanie. Drzewa, które znalazły się pod okapem innych drzew z różnych przyczyn, mają małe szanse na przeżycie. Zmniejszona ilość światła sprawia, że procesy asymilacji w wielu przypadkach nie równoważą procesów dysymilacji, co prowadzi do osłabienia drzew a w konsekwencji do ich śmierci.

8. Wyjaśnij pojecie oczyszczania się drzew i podaj różnicę w przebiegu tego procesu między gatunkami iglastymi i liściastymi.

Oczyszczanie się drzew - w zwarciu niżej położone gałęzie obumierają w skutek niedostatecznego dostępu światła, słabiej asymilują, gorzej są odżywione, tworzą coraz większe słoje roczne i w końcu powoli umierają, usychają i odpadają

- u liściastych - gałęzie odpadają przeważnie na całej długości albo w dużych kawałkach, natomiast u iglastych krótszymi odcinkami, przy czym na strzale pozostają przeważnie suche tylce. W ten sposób strzały oczyszczają się z gałęzi do ½ lub nawet 2/3 wysokości drzew.

9. Zdefiniuj okres odnowienia i podaj kilka przykładów.

Okres odnowienia- jest to czas upływający od pierwszego cięcia obsiewnego do ostatniego cięcia uprzątającego resztę starodrzewia z powierzchni manipulacyjnej. Wyróżnia się następujące okresy odnowienia: krótki- 10l., średni-11-20l., długi-21-40l., bardzo długi-40l.

Okres odnowienia- trwa on tym dłużej im drzewo lepiej znosi ocienienie i wynosi dla Jd. 10-20l., Bk. 8-12l., Św. 6-10l., Db. 4-7l., So. 2-3l.,

10. od czego zależy pionowy rozkład natężenia światła w d-stanie?. Jak zmienia się to natężenie przesuwając się od szczytów koron do dna lasu?.

Pionowy rozkład natężenia światła w d-stanie zależy od następujących czynników: - natężenia światła na przestrzeni otwartej (oświetlenie w d-stanie zwiększa się i zmniejsza tak jak światło zewnętrzne).

- położenie słońca ( przy jednakowej intensywności oświetlenia, promienie ukośnie padające muszą przebyć dłuższą drogę; tym samym więcej promieni ulega adsorpcji i odbiciu).

- masy listowia znajdujące się nad poszczególnymi punktami pomiaru

-przestrzennego rozmieszczenia tej masy

- elementów położenia (stok, niziny).

W d-stanach Bk-Db-So (zwarcie pionowe) wzgledne natężenie światła maleje bardzo regularnie od powierzchni koron ku glebie.

Jeżeli d-stan ma zwarcie poziome - to wnikające coraz głębiej do d-stanu promienie nie natrafiają na masę organów asymilacyjnych, które by je pochłaniała i odbiła. Wskutek tego, po silnym osłabieniu światła wewnątrz przestrzeni koron, krzywa w niższej partii koron załamuje się, co oznacza, że odtąd natężenie światła w kierunku dna lasu spada ale nieznacznie

11. Czy warunki świetlne panujące na brzegu d-stanu są korzystne dla odnowienia naturalnego?. Wymień strefy odnowieniowe dla Św. Ze względu na warunki świetlne panujące na brzegu d-stanu.

Brzegi d-stanu- tj. bardzo wąskie (zaledwie kilkumetrowe) wydłużone powierzchnie po zewnętrznej i wewnętrznej stronie skrajnego rzędu drzew - korzystają przede wszystkim ze światła bocznego, polepsza ono stosunki świetlne na smudze brzeżnej d-stanu, ale natężenie światła na niej jest bardzo różne, zależnie od usytuowania brzegu względem stron świata.

Wyróżnia po wewnętrznej stronie brzegu zwartego d-stanu świerkowego trzy strefy:- pierwszą- szerokości 6-8 m , w której powstają naloty mają dosyć światła i opadów i dlatego dobrze rosną.

-drugą- o granicy położonej w odległości około 30 m od brzegu, mianowicie tam gdzie działanie światła bocznego jest zbyt słabe dla wzrostu nalotu świerka, konieczne są cięcia.

-trzecią- w której kiełki świerkowe wprawdzie powstają, ale wskutek dużego ocienienia zawsze giną, jeżeli im się nie udostępni dostatecznej ilości światła górnego.

# zależy od usytuowania względem stron świata i czasu ekspozycji.

12. Od czego zależą i jak zmieniają się warunki świetlne panujące na gnieździe.

Natężenie na stoku południowym jest większe niż na stoku północnym - intensywność światła w gniazdach położonych w nieckach była zbliżona do wartości w gniazdach leżących na stoku północnym.

- we wszystkich gniazdach oświetlenie wzmagało się szybko ze zwiększeniem się średnicy do 1-1.5 h. drzew po czym nasilało się dalej, ale w wolniejszym tempie, zwiększając średnicę gniazda >1.5 h. D-stanu tracimy wpływ otaczającego d-stanu na mikroklimat.

- północna strona i środek gniazd

na południowym brzegu d-stanu otrzymuje większe ilości promieniowania niż strona zachodnia, na której z kolei jest nieco więcej światła niż po stronie wschodniej. Ostatnie miejsce zajmuje południowa strona leżąca w cieniu brzegu d-stanu. Zależy więc od wystawy, nachylenia stoku, na którym jest położone a także średnica gniazda (silna zależność do średnicy 1-1.5 h drzewa.

13. W jaki sposób można regulować natężenie światła w d-stanie.

-położenie uprawy

-ustalenie składu gatunkowego i więźby

-prowadzone cięcia

14. Co to jest przyrost z prześwietlenia?.

Jest to przyrost na grubości uzyskany w wyniku przeprowadzania w d-stanach bliskorębnych TP.

15. co to jest przedplon? Wymień gatunki wysadzane w przedplonie.

Przedplon- uprawa leśna o charakterze przejściowym wprowadzona na grunty porolne, ale także dla takich gatunków jak Jd, Bk, Db. Stosuje się tu Brz, Os, Md, drzewa mające luźne korony i szybko rosnące. Przedplon można pozostawić do dalszej chodowli.

16.Gat. światłorzadne:Md,Brz brod.,Tp,So zw.,Ol szara, Rb

Gat. Lepiej znoszące ociennienie:So w.,Db czerw.,Db bezszyp.,Je,Kl,Lp drob.,Dg ziel.,Św,Gb

Gat. Gorzej znoszące ocienienie:Brz omsz.,osika,Js,Ol cz.,So limba, Wz,Db szyp.,

Gat. Cieniolubne:Cis,,Jd,Bk

17. światło niebieskie- wpływ na rośliny.

-może powodować zahamowanie wzrostu u roślin wyższych

-synteza karotenoidów u grzybów i roślin niższych

-regulacja ruchu aparatów szparkowych

-silne oddziaływanie na grzyby, np. fototropizm niektórych grzybów.

Światło niebieskie może wzmacniać oddziaływanie promieniowania UV.

Klimat-wypadkowa ogólnych warunków. geograficznych danego obszaru oraz realizacji trzech cykli klimatotwórczych (obiegu ciepła, obiegu wody, ogólnej cyrkulacji atmosferycznej)

Atmosfera- fizyczna mieszanina gazów, która otacza kulę ziemską i przechodzi dyfuzyjnie w przestrzeń kosmiczną.

Pionowy przekrój atmosfry

-troposfera-najbliższa ziemi, grubość- 6-bieguny, 18-równik, Polska -10-12 km., zawiera 80% atmosfery, zawiera niemal całą wodę atmosferyczną, ciągła pionowa wymiana materii, stały pionowy spadek temp., ciągłe pionowe ruchy powietrza.

-stratosfera-brak pionowych ruchów powietrza, zawiera około 19.5% masy atmosfery, ma dwie warstwy- niższa zimna około 25 km., ciepła- ozonosfera 50km., bardzo cienkie chmury, w ozonosferze temp. Rośnie wraz ze wzrostem wysok.

-mezosfera-pas rozciągający się do wys. Ok. 80 km., spadek temp, do ok., -100st,C

min, dla atmosfery, 0.5% masy atmosfery, pionowe ruchy atmosfery

- termosfera- najbardziej rozrzedzona, tenp, wzrasta wraz z wysokością, dwie podwarstwy: jonosfera, egzosfera.

Klimat przygruntowej warstwy powietrza. Cechy: -duża zmienność, -fazy młodociana, rozwojowa roślin, -po wyjściu z przygruntowej warstwy powietrza szybki wzrost na wysokość rozpoczyna większość gat. Drzewiastych.

Powierzchnia czynna-każda powierzchnia przez którą odbywa się wymiana energii w postaci ciepła np., gleba , korony drzew.

Przebieg parametrów: -temperatura:- wzmaga parowanie,- indukuje wiatr (różnica temp, to różnica ciśnień)

-wilgotność- zwalnia wahania temp, zmniejsza wahania temp,

-wiatr-obniża temp, w dzień, podwyższa temp, w nocy.Insolacja -dopływ bezpośredniego promieniowania słonecznego do powierzchni poziomu (heliograf- pomiar) *sposoby zapobiegania przymrozkom w lesie: dość luźna osłona koron brzóz stwarza już skuteczną ochronę dla wrażliwych gatunków drzew, dowodzą tego badania nad ochronnym działaniem przedplonu brzozowego przed wiosennymi przymrozkami. Często pojawiająca się na zrębach zupełnych bujna roślinność przerastająca sadzonki drzew chroni je przed przymrozkami. Gdy jednak z kolei sadzonki wyrosna nieco ponad trawy drzewka znajdą się w niebezpiecznej strefie nocnego wypromieniowania, wtedy należy zniszczyć chwasty przy czym należy stworzyć możliwie dużą różnicę wysokości między pędami wierzchołkowymi drzew a wierzchołkami gęstych chwastów(powierz. wypromieniowania). Niebezpieczeństwo przymrozków w zakładanych nowych uprawach może w pewnych przypadkach zmniejszyć pełna(na całej powierzchni)orka, gdyz polepsza właściwości gleby mające duże znaczenie dla bilansu cieplnego gleby i przyziemnej warstwy powietrza. Zmrozowisko:zasloniete od wiatru zagłębiebie terenu do którego napływa zimne powietrze. Latem wyst. do wys. kilku cm i rosnie do 2m zimą. Drzewa które przekroczą 2m wys. są mniej narażone. Do takich miejsc spływa w bezchmurne i bezwieczne noce oziębione powietrze najnizszych warstw przylegających do ziemi, nie może wymieszać się z cieplejszym powietrzem spływa jako cięższe i gromadzi się w zmrozowiskach.

*Wymagania cieplne drzew: a.)klimat nizinny:

-duże wymagania: Lp szer.,Jd,Bk,jawor,Db bezsz.

- średnie wymagania: Gr,Db szyp.,Lp drobn, Kl zw,

Js,Ol cz, Ol sz, Wz g,

- małe wymagania: Św, So,Md,Tp osika, Brz br.

b.) klimat górski:

-duże wymagania: Ol cz,Gr,Db szyp,So

- śr wym:Ol sz,Js,Lp dr,Lp szer,Brz br,Wz g,Kl zw, Jd,Bk, Tp osika, Jawor

- małe: Md,So limba, Św,jarząb posp.

*Szereg gat. drzew ze względu na ich wrażliwość na przymrozki:

- bd wrażliwe: Js,Bk,Db,Rb ak,Jd

- mniej wrażliwe: Kl zw,Lp dr,Md,Św,Dg zielona

- najmniej wrażliwe: Brz br,Tp osika, Ol cz, Wz, Gr, Jarzab, So zw, wierzba.

Kwiaty i liście Db bezsz są mniej wrażliwe na przymrozki bo rozwijają się 2 tygodnie później. *Temp w lesie.: promieniowanie cieplne w lesie jest o wiele słabsze a jego działanie znacznie krótsze. Zapobiega to nadmiernej transpiracji i niebezpieczeństwu usychaniu młodych roslin drzewiastych rosnących pod osłoną d-stanu. Las nieznacznie obniża przecietną temp pwietrza i wybitnie łagodzi temp. skrajne. Temp max pod wpływem roślinności drzewaistej są łagodzone, i to bd w lecie aniżeli w zimie, także temp min podnoszą się bardziej w okresie weget., mniej w porze zimowej. Spadek temp. max i wzrost min. powoduje zmniejszenie dobowej amplitudy dobowej. Dość luźna osłona koron brzóz stwarza już skuteczną ochronę dla wrazliwych gat. drzew.

*Temp. na brzegu d-stanu: termoklimat panujący na brzegach i gniazdach d-stanu ma scególne znaczenie dla naturalnego odnowienia drzew rębnią brzegowo-smugową i różnych rębniach posługujących się cięciami gniazdowymi. Specyficzny klimat brzegów lasu wytwarza się gł. pod wpływem insolacji i wiatrów. D-stan otzrymuje w poblizu brzegu więcej energii słonecznej niż w swoim wnetrzu. Swiatło boczne, które na brzegu przeważa nad światłem górnym, warunkuje temp. brzegów, zależnie od ich położenia względem stron swiatła. Brzegi otwarte ku południowi(SE i SW)sa nieco cieplejsze, a otwarte ku północy(NE i NW)odpowienio chlodniejsze. Również odbicie promieni od drzew brzeznych powoduje podwyższenie temp.

*Temp w gniazdach: im wieksze gniazdo tym wieksza wymiana temp. z otoczeniem, gdy zwiększa się średnica będzie rosło niebezpieczeństwo

przymrozków. Gdy średnica równa 0,5 wys. d-stanu może dochodzić do podwyższenia śr temp. Gdy średnica równa jest 3x śrenia wys d-stanu to zanika wpływ d-stanu na mikrolkimat gnaizda. Im dłuższa oś elipsy skierowana na pł-pd to średnie temp. są najwyższe.

*Temp w hodowli lasu: Dla hodowli ważny jest nie tylko obszar klimatyczny lecz także lokalne ukształtowanie terenu, względna wys. nad poziomem morza, ekspozycja, zmrozowiska, które maja własny układ temp. Najważniejszym regulatorem klimatu lasu są cięcia zmieniające zwarcie w d-stanie. W świerczynach trzebionychsilnie i bardzo silnie promieniowanie przenika przez sklepienie leśne znacznie głebiej niż w d-stanach nie trzebionych. Tym samym po silniejszych trzebieżach punkt wyst. max temp przesuwa się do dolnych partii koron. Przy cieciach odsłaniających i uprzątających należy unikać tworzenia zmrozowisk. We wszystkich tych przypadkach przylegający stary d-stan musi być przerzedzony, a podszyt na brzegach zrębu usunięty dla zapobieżenia gromadzeniu się zimnegoPowietrza. Przy zrębach zupełnych powinien być brany pod uwagę stosunek powierzchni zrębu chronionej przez ścianę d-stanu do pozostałej powierzchni zrębu, która jest pozbawiona tej ochrony. Podział roślin ze względu na ich stosunek do H₂O

1.) Hydrobionty(hydrolity)-org. Żyjące w H₂O

2.) Helobionty(helofity) org. Z pogranicza H2O i lodu

3.) higrofile- org. Wymagające dużej wilgotności środowiska

A.) Atmofile(mezofile) wymagają dużej wilgotności względnej powietrza

B.)higrofile właściwe wymagają dużej wilgotności względnej powietrza i gleby

4.) Kserofile- org.wykazują dużą odporność na susze Wymagania drzew co do wilgotności powietrza

- o dużej: Jd, Św, Js

- dość dużej: Dg, Md jap. Bk, Jw., Kl

-małych pozostałe Stosunki wodne w lesie

Las ne wpływa na cykliczność opadów, w warunkach klimatu umiarkowanego las może zwiększac ilość opadów do kilku % poprzez wymuszenie wznoszenia się mas powietrza od nawietrznej, las zmniejsza powierzchniowy splyw wiosenny wod, gromadzenie wody w glebie(retencja), zwiekszanie wilgotności powi etrza przez silna transpiracjeLuka i gniazdo- jeżeli wielkość nie przekracza 1 wysokośco wysokości d-stanu to ilośc opadu docierającego do dna gniazda luki będzie wynosił 50% z tego na otwartym terenie bo istniejący drzewostan zatrzyma opad

Wielkość luki ok. 1,5 wysokości drzewostanu to do dna gniazda dociera ponad 100% opadu w porównaniu do otwartej przestrzeni

Gniazda i luki

Gniazda i luki mają lepsze warunki wodne niż równomiernie przeżedzone d-stany, Natężenie światła i temp. Są w nich wiekrze niż pod zwartym okapem koronstad naturalne odnowienie d-stanu znajduje w lukach i gniazdach dobre warunki rozwoju które należy wykozystac poprzez stosowanie odpowiednich rodzajów i form rebni

1.Pojęcie i zakres poznawczy ekologii

Ekologia- nauka o otoczeniu określonych grup organ żywych, nauka o wzajemnych stos między organ żywymi z ich nieożywionym środowiskiem. To nauka o strukturze i funkcjonowaniu żywej przyrody. Nazwa „ekologia” wprowadzona została przez niem biol Ernesta Hacckla w 1869 r( słowa greckie:ekos-dom, otoczenie; logo-słowo, nauka). Rozwinęła się i wysunęła na czołowe miejsca w naukach biolog w latach 60. Ekologię dzielimy na: ekologię roślin, zwierząt, człowieka(sozologia). Ekologia roślin: autekologia- nauka o przystosowaniu się żywych organ do ich środowiska, silnie związana z klimatologią, gleboznawstwem, fizjologią, fenologią; synekologia- zajmuje się zbiorowiskiem współwystępujących ze sobą organ jako określoną jednostką socjalną i jej stos do swego środ. Opiera się na fitosocjologii i fitogeografii. Ekologia powiązana jest z:

-działy podstawowe: anatomia, morfologia, fizjologia, ekologia, genetyka

-działy taksonomiczne: bakteriologia, mikologia, entomologia, botanika

W ekol lasu autekologię reprezentuje siedliskoznawstwo leśne, natomiast synekologię- ekologia populacji drzewiastych, ekol biocenoz leśnych, ekol ekosystemów leśnych

2. Wzajemna współzależność czynników składających się na pojęcie siedliska

Siedlisko(ekotop)- zespól warunków klimatycznych (klimatop) i glebowych w określ położeniu geogr i topogr

W przyrodzie czynniki środow działaja zawsze kompleksowo, wszystkie elementy gl jak i klimatyczne są dla roślin bezwarunkowo potrzebne. Nie ma czynnika, którego można by zastąpić innym. Tylko niektóre z nich podlegające względnie nasileniu mogą się do pewnego stopnia zastępować, np. niedobór światła może rekompensować większa żyzność gl, wyższa temp gl i powietrza. Zmiana nasilenia jednego czynnika pociąga za sobą zamiany pozostałych czynników danego kompleksu. Siedlisko jest podstawowym czynnikiem produkcji leśnej. Od warunków siedliskowych zależy zarówno ilośc jak i jakos produkcji

Stosunki klimatyczne warunkują wyst poszczeg gat drzew natomiast gl warunkuje o stopniu ich zmieszania i jakości d-nu.

- czynniki atmosf- powietrze, światło, temp, woda, wiatr- kompleksowo oddziaływują na roślinność wielkich obszarów

- czynniki gl- fiz, chem, biolog właściwości gl oraz skała macierzysta

Przy bezpośrednim oddz czynników ekolog jeden z nich nie może zastapić innego( np. brak energii słonecznej nie może być zastąpiony przez CO2). W pośrednim działaniu jeden czynnik może być zastąpiony innym ( np. duża pojemnośc wodna gl może zastąpić w pewnym stopniu zapotrzebowanie na wode w okresie suszy, czyli zastąpić czyste opady)

Składowe części siedl oddziaływają na rośliny kompleksowo, są tak powiązane ze zmianami któregokolwiek czynnika pociągają ze sobą zmiane innych (np. zmiana oświetlenia powoduje zmianę temperatury i wilg powietrza, zmianę temp gl i przebiegających w niej procesów)

Położenie: ogólne(szer i dł geogr, odległość od morza), lokalne (wzniesienie n.p.m., wystawa i nachylenie terenu, mezorelief i mikrorelief)

Klimat:powietrze, światło, temp, woda, wiatr

Znaczenie wody w hodowli lasu

Hujowe jaki huj, wy ściągający hóóje uczyć się a nie kurwa na łatwiznę iść! Ks. Robak

Znane są sposoby pozwalające na pewne zwiększenie lub zmniejszenie wilg zgodnie z potrzebami drzew w róznych fazach ich życia

a)przy sztucznym odnowieniu d-nu na pow otwartej często potrzebne jest zmniejszenie parowania z miejsc sadzenia albo wzbogacanie w wilgoć płytkich gl- można to osiągnąć przez sadzenie w zagłębieniach , wyorywanie wzdłuż warstwic bruzd, które spełniają rolę rowków chłonnych gromadzących spływającą wodę powierzchniową, stosowanie odpowiedniej więźby b) od fazy młodnika wilg można regulować przez cięcia (stosując przerzedzanie młodników i tyczkowin), trzebieże (drągowiny i starsze d-ny), cięcia prześwietleniowe i rębne

c) każda zredukowana pow koron zmniejsza możliwośc intercepcji d)przez przejście z trzebieży umiarkowanej do silnej uzyskuje się zwiekszenie przepuszczalności koron i zmniejszenie intercepcji o ok. 5%(jednak grozi to wiatrołomami) e)ujemne oddz. Opadu w postaci śniegu jest szczególnie widoczne w 30-50 letnich d-nach Św niedostatecznie pielęgnowanych(TW zabezpieczają w dużym stopniu przed śniegołomami) f) dobór nasion lub sadzonek odpowiedniej proweniencji

Promieniowanie w lesie-pionowy i poziomy rozkład światła w d-nie

W lesie pow czynną na której odbywa się proces wymiany energii słonecznej jest pow lasu oraz pow gl. Dach koron może być bardzo róznie ukształtowany, zależy od gat drzewa i ulistnienia. W rezultacie mamy więc w lesie nie z pow lecz z warstwą, często zmiennej grubości na której dokonuje się wymiana energii. Proces rozkładu natężenia światła zależy(rozkład pionowy) od: -natężenia swiatła na pow otwartej(oświetlenie w d-nie zwiększa się i zmniejsza tak jak światło zewnętrzne), -położenia Słońca(prostopadłe lub ukośne padanie promieni), -masy listowia, -przestrzennego rozkładu masy listowia. Poziomy rozkład zależy od: -wystawy, -nachylenia terenu. Na stokach PD promienie słoneczne mogą łatwiej docierać do gl niż na stokach PN. Oprócz gat drzew, wpływ na oświetlenie dna lasu wywieraja:- wiek d-nu, -rozmieszczenie drzew na pow - wielkośc ogólna pow przekroju. Każda trzebież poteguje skokowo natężenie światła, które następnie traci powoli na sile aż do najbliższej trzebieży

Znaczenie czynnika termicznego w hodowli lasu

W gosp lesnym powinno się zawsze uwzględnić wymagania cieplne drzew i ich wrażliwość na przymrozki. Dla hodowli drzew leśnych ważny jest nie tylko obszar klimatyczny, lecz także lokalne ukształtowanie terenu, względna wys n.p.m., ekspozycja, zmrozowiska, które maja wpływ na układ temperatur. Najważniejszym regulatorem klimatu lasu są cięcia zmieniające zwarcie d-nu. Przy cięciach odsłaniających i uprzątających należy unikać tworzenia zmrozowisk i niebezpieczeństwo to powstaje szczególnie: - jeżeli wielkośc pow odnawianych przekroczy podwójną wys d-nu - przy usuwaniu d-nu od góry ku dołowi, zwłaszcza na przebiegających w poprzek stoku tarasach - przy odnowieniach w nieckach i innych zagłębieniach terenu. We wszystkich tych przypadkach przylegający stary d-an musi być przerzedzony, a potem na brzegach zrębu usunięty dla ułatwienia odpływu zimnego powietrza. Z obniżeniem stopnia zwarcia zwieksza się ekstrema temperatur. Na stosunki termiczne na pow zrębów zupełnych można wpływać utrzymując wielkość zrębów we właściwych granicach i stosując odpowiednie kierunki cięć. Często pojawia się na zrębach bujna roślinność przerastająca sadzonki drzew chroni je przed przymrozkami. Intensywna pełna uprawa gleby umożliwia wyhodowanie na otwartej pow, młodników Bk, Db bez uszkodzeń przymrozkowych. Ekotypy powstałe w ciepłym klimacie nie można przenieśc do klimatu zimnego- zbyt krótki okres wegetacyjny, małe zdrewnienie przyrostów na zimę.

Szkodliwe emisje przemysłowe i wrażliwośc na nie drzew leśnych

Występuje w postaci dymów, gazów, sadzy, popiołu lotnego, pyłów węglowych, cementowych, wapiennych. Powstają one głównie w trakcie procesów produkcyjnych przy spalaniu węgla, podczas pracy silników. Do szczególnie szkodliwych należą substancje należące do związków azotu i siarki. Emisje szkodzą roślinom w sposób mechaniczny i chem (zatykanie szparek, hamowanie asymilacji, transpiracji, oddychania). Uszkodzenia chem wywołuje SO2, który przenika do szparek i komórek, wiąże Fe w chloroplastach i wyłącza je z procesów fotosyntezy, chlorofil zamiera, liście żółkną, następują zaburzenia w bilansie wodnym rośliny, uszkodzenia tkanek, osłabienie fotosyntezy, spadek przyrostu drzewa. Oprócz bezpośr oddziaływania emisji zaznacza się wpływ pośredni. Z deszczem dostają się do gl liczne cząsteczki gazów (głownie SO2) i rózne kwasy, które mogą działac odwadniająco. Pył węglowy pogarsza właściwości fiz gl, zmieniając jej przewiewność i przesiąkliwośc. Wyróżnia się 4 grupy: a)gat b wrażliwe:Jd, Św, Szw., So Banksa, Lpszer, b)gat wrażliwe: Lpdrobn, Js, kasztanowiec, Wz, c)gat mało wrażliwe:Db szyp, Ol, Tp, Dg, Md, d)gat najodporniejsze: Bk, Kl, Db czerw, Brz, Rb, Socz, cis

Czynniki regulujące i ograniczające z punktu widzenia ekologii(prawo Liebiga i Shelforda)

Czynnikami ograniczającymi (limitującymi) nazywamy wszystkie czynniki które hamują potencjalny wzrost organ populacji bądź całych ekosystemów. Jeżeli to hamowanie ma wpływ na przeżywalność gat względnie populacji to czynniki odpowiedzialne za ten stan rzezcy nazywamy czynnikami regukującymi.A. Prawo Liebiga- aby organ mógł się pojawic i normalnie rozwijać w określonym środowisku muszą się w nim podstawowe subst odżywcze konieczne dla jego wzrostu i rozmnażania się. Prawo to mówi, że tempo wzrostu rośliny zależy od składników pokarmowych znajdujących się w minimum w stosunku do zapotrzebowania.B. Prawo tolerancji Shelforda- .istnienie i pomyślne bytowanie organizmu w jakimś środowisku zależy od pełności i całego kompleksu czynników. Niewystępowanie lub degradacja biolog organ mogą być wywołane zarówno brakiem jaki nadmiarem (zarówno pod względem jakości i ilości) któregokolwiek z czynników bliskich granic tolerancji.

Wzrost i rozwój populacji lub biocenoz zależy od całego kompleksu czynników; każdy czynnik, który zbliza się do granic tolerancji organ lub grupy organ, względnie przekracza ta granicę, może być nazywany czynnikiem ograniczającym. Do prawa tolerancji Shelforda można wprowadzić wg Oduma pewne pomocnicze zasady pozwalające na lepsze jego zrozumienie:- organizmy mogą mieć szeroki zakres tolerancji w stosunku do jednego czynnika i wąski w stosunku do innego (eurybionty, stenobionty) - organ z szerokim zakresem tolerancji w stos do wszystkich czynników są również najszerzej rozpowszechnione (gat pionierskie: Brz brod, So zwycz.) -kiedy warunki środowiska nie są optymalne dla gat pod względem jednego czynnika, wtedy granice tolerancji do innych czynników mogą być zwężone; -granice tolerancji podlegają często zmienności geograficznej i sezonowej - stwierdza się że organ nie zawsze żyją w zasięgu optimum jakiegoś czynnika fiz (borówka czernica: niż-cienioznosna, góry światłożądna) - okres rozmnażania związany jest z okresem krytycznym w którym czynniki środowiskowe mają prawdopodobnie najbardziej ograniczający wpływ

Walencja ekologiczna

- steno-wąski, eury-szeroki

Gat eurytypowe- gat o szerokich granicach tolerancji, stenotypowe- waskie granice tolerancji

Szerokie granice tolerancji w stos do jednego czynnika nie muszą oznaczać szerokich granic w stos do innych czynników. Czynniki ograniczające wg Oduma: - temp -promieniowanie świetlne -woda -łączne działanie wody i temp -gazy atmosf -sole min -prądy i ciśnienia -pożary i huragany -mikrośrodowisko

Wskaźniki ekologiczne

Organ w przyrodzie dzięki zdolności różnego reagowania na zmienne nasilenie czynników ograniczających mogą służyc jako wskaźniki ekolog (gat. Chartka w fitosocjologii, rośliny wskaźnikowe w typologii leśnej). Odum scharakt wskaźniki ekolog w następujący sposób: -gat stenotypowe są przeważnie lepszymi organ wskaźnikowymi niż gat eurytypowe - gat większe, o większym ciężarze są lepszymi organ wskaźnikowymi niż mniejsze - aby sprawdzić, że czynnik o który nam chodzi jest czynnikiem ograniczającym trzeba poznać zdolności organ do kompensacji i przystosowania się - zależności liczbowe miedzy gat, populacjami, biocenozami SA często bardziej niezawodnym wskaźnikiem niż pojedynczy gat.

Zasada skupieniowości- poj osobnik prowadzi odmienną gosp niż zgrupowanie danego gat

Pojęcie klimatu i jego zróżnicowanie

Klimat- to wieloletni ustrój warunków atmosf, właściwości terenu lub innego miejsca w zalezności od jego warunków geofizycznych. To wieloletni, chartka dla danego miejsca układ pogód uwarunkowany przez promieniowanie słoneczne, charakter podłoża i związana z nim cyrkulacja atmosf. Klimat dzieli się na:

Makroklimat (klimat ogólny, duży)- dotyczy dużych jednostek geograf (regiony, strefy), zależy od szer geograf, odległ od morza, makrorzeźby terenu i od mas roślinności. Pomiar: temp 2m nad ziemią, opad 1m, wiatr 8-12m. Makroklimat odznacza się większą stabilnością zarówno w skali czasowej jak i przestrzennej. Mezoklimat- kształtuje się pod wpływem czynników o charakterze miejscowym, zależy od: wys n.p.m., mezoreliefu, skały macierzystej, stanu GL, rodzaju pokrywy roślinnej, zabudowań i zakładów przem. Wyróżnia się zatem klimat lokalny gór, dolin, kotlin, lasu, pola, jeziorny, miasta. Specyficznym jego wariantem jest klimat siedliskowy (ekoklimat). Mikroklimat- powstaje w najmniejszych częściach mezoklimatu, w warstwie przylegającej do pow gruntu. Wywieraja na niego wpływ ukształtowanie terenu, stosunki GL, rodzaj roślinności. Wyróżniamy mikroklimat luki, gniazda w d-nie, brzegu lasu, zagłębienia terenu, danej partii stoku, podwórza miejskiego. Mikroklimat cechuje duża zmienność. Klimat przyziemnej warstwy powietrza- zależy gł od stopnia pokrycia pow ziemi roślinnością. Cecha chartka są duże wahania temp między dniem i nocą. Jeśli pow GL jest pokryta roślinnością to klimat ten powinien się nazywać fitoklimatem.

Wpływ zabiegów gospodarczych na warunki biocenotyczne w lesie

-faworyzowanie litych d-nów So i Św, tępienie Brz, -hodowla drzew nieprzystosowanych do siedliska, -nie uwzględnianie pochodzenia nasion i ras klimatycznych, -stosowanie zrębów i odnowień wielkopow, -niezachowanie ładu przestrzennego, -brak pielęgnacji GL i d-nów, -stosowanie chem zwalczania owadów lesnych

Zjawisko homeostazy

Homeostaza (równowaga biocenotyczna)- to zdolnośc żywego organ do zachowania względnego stanu równowagi przez odpowiednią koordynacje i regulacje procesów życiowych. Oparta jest na zasadach ujemnego sprzężenia zwrotnego mechanizmów dostosowawczych. Ta równowaga jest u każdego gat, jak i u populacji danego gat oraz w populacji różnych gat. Skuteczność sterowania homeostatycznego osiągana jest dopiero po pewnym okresie przystosowania ewolucyjnego. Ekosystem osiaga homeostazę w momencie w którym import równoważony jest przez eksport materii. Podstawowe mechanizmy homeostatyczne tj pobudzanie, hamowanie, działanie i przeciwdziałanie juncjonuja w ten sposób, że prowadza do pewnej integracji, polegającej na tym, że w obrębie większych jednostek funkcjonuja mniejsze. Mechanizmy homeostazy prowadza do: -zachowania struktury, - zachowania obiegu materii i przebiegu materii, -zachowania produktywności, -stabilizacji procesów

Zależności zachodzące pomiędzy zachowaniem równowagi biocenotycznej, a ilości agat i wielkością obszaru przez nie zajmowanego

Strefa przejściowa miedzy dwoma biocenozami to ekoton- strefa zazwyczaj bogatsza w gatunki. Na złączu biocenoz panuje tolerancja wzrostu liczby, większego zróżnicowania gat i ich koncentracji. W niej możemy obserwować gat obu sąsiadujących biocenoz jak i gat stykowe. Najistotniejszy związek biocenoz, to związek pokarmowy. Wyróżniamy w biocenozie 3 poziomy troficzne: a)producenci, b)konsumenci, c)reducenci.

Struktura troficzna przejawia się w tzw. Łańcuchach pokarmowych i piramidach ekolog. Redukcjonizm- stosowanie brzytwy Okchama- nie należy tworzyć typów ponad potrzebne. Zasada organizacji biocenoz- gat wchodzące w skład biocenoz powiązane SA ze soba zależnościami biotycznymi w wyniku których wytwarza się specyficzna struktura organizacyjna oparta na wielostronnych powiązaniach pomiędzy poszczególnymi komponentami, szczególnie pokarmowymi. Nisze ekolog- gat, sytuacje lub usytuowanie gat w biocenozie zależy od tego gdzie dany osobnik żyke i co robi. Nisza siedliskowa- mikrosiedlisko zajmowane przez dany organizm; nisza troficzna; nisza fizjolog- przystosowawcza

Łańcuchy pokarmowe a sieć zależności pokarmowych. Piramidy ekologiczne

Łańcuchem pokarmowym nazywamy przepływ energii zawartej w pokarmie, począwszy od jej źródeł czyli roślin poprzez szereg organ zjadających i zjadanych. Podstawe cyklu pokarmowego tworzą organ autotroficzne, produkujące w procesie fotosyntezy subst organ, przyswajalna dla zwierząt-roslinożerców (konsumenci 1 rzedu), które pożerane są z kolei przez małych drapieżników (konsumenci 2 rzędu), te następnie przez większe drapieżniki mięsożerne i jeszcze wieksze a na koncu łańcucha znajduje się jakis wielki, największy dla danego zgrupowania drapieżnik, który już poza człowiekiem i chorobotwórczymi mikroorgan nie ma innych wrogów. Producenci- to rośliny zielone posiadające zdolnośc wykorzystywania energii słonecznej do produkowania mat organ z subst nieorgan w procesie fotosyntezy, a także bakterie samożywne ( są to tzw organ autotroficzne). Konsumenci- to rośliny i zwierzęta cudzożywne, heterotroficzne, odżywiające się innymi organ lub gotowa mat organ. Reducenci- to bakterie i grzyby odżywiające się martwą subst organ czerpiąca z jej rozkładu pożywienie i potrzebna do życia energię. W przyrodzie mogą wyst trojakiego rodzaju łańcuchy pokarmowe: 1.łancuchy drapieżników (rośliny-wielki drapieżnik). 2.łańcuchy pasożytów (organ duży- organ mały), 3.łańcuchy saprofitów (martwa mat organ-drobnoustroje). Łańcuchy pokarmowe często w przyrodzie krzyżują i wiążą się wzajemnie. Taki układ powiązanych ze sobą łańcuchów w róznych ich ogniwach, nazywamy siecia zależności pokarmowych. Pierwszy poziom to rośliny produkujące mat organ. Drugi poziom to roślinożercy. Trzeci buduja drapieżcy pożerający zwierzęta roślinożerne. Czwarty- drapieżcy 2 rzedu . Najliczniejsze SA pierwsze ogniwa łańcucha pokarmowego, następne ogniwa SA mniej liczne. Problematyka łańcuchów pokarmowych wiąże się z sytuacja czy umiejscowieniem osobnika względnie gat w biocenozie- zwane nisza ekolog.

Strukture troficzną można Mierzyc i opisywać albo przez oznaczenie na kolejnych poziomach troficznych jej aktualnej biomasy przypadającej na jednostke pow, albo ilościa energii wiązanej na jednostce pow i w jednostce czasu. Strukt troficzna i przebieg procesów troficznych w biocenozie można przedstawić graficznie w postaci piramidy ekologicznej w której pierwszy poziom trof tzw producentów tworzy podstawe piramidy na której spoczywają następne poziomy konsumentów kolejnych rzedów Az po wierzchołek. Wyróznia się 3 typy piramid ekolog: 1.Piramida liczb- przedstawia liczebnośc osobników na kolejnych poziomach trof, 2. piramida biomas- sucha masa organ lub ogólna ilośc kalorii w kolejnych poziomach trof, 3.piramida energii- szybkość przepływu energii przez kolejne poziomy trof oraz produktywnośc tych poziomów.

Piramida liczb i energii ma zawsze kształt piramidy stojącej na szerszej podstawie. Piramida biomasy może mieć podstawe wąską (wielkość osobnicza producentów jest mniejsza od wielkości osobniczej konsumentów)

Sukcesje

Sukcesje ekolog= rozwój ekosystemu. Zmiany zachodzące w asocjach roślinnych dzielimy na 3 kategorie: 1.zmiany cykliczne (wahadłowe)- zmiany w fitocenozie zachodzące pod wpływem tych samych, powtarzających się w pewnych okresach czynników: a)zmiany sezonowe (aspekty fenologiczne-wiosenny, letni); b) zmiany roczne (warunki klimatyczne-pory roku); 3.zmiany okresowe (warunki pogodowe działające w okresach niestałych-lasy alewowe-Ol). 2.zmiany regeneracyjne (sukcesja wtórna)- wyst pod wpływem przemijającego czynnika destruktywnego, zmierzaja do powrotu zniekształconego lub zmienionego zespołu do typu zasadniczego. Przykładem może być pożar, na pożarzyskach pojawiaja się gat pionierskie drzew i krzewów (Brz, Os), trawy; Po takim „naturalnym przedplonie” stopniowo pojawiaja się naloty Bk, Św, Jd. Zalesianie pożarzysk trwa niekiedy b długo (poprawki, uzupełnienia). Gdybyśmy zostawili takie pożarzysko to wkraczanie roślin trwało by b długo, d-ny mieszane powstały by za 200-300 lat. 3. Zmiany asymptotyczne- czyli niepowtarzalne, przebiegaja niezmiennie w pewnych określonych kierunkach pod wpływem stale działającego czynnika. Prowadza one do całkowitej zmiany. Jednak przez roślinnośc całkowicie od pionierskiej różną. Wyróżniamy: a) zmiany historyczne (zmiany roślinności epok geologicznych), b) zmiany sukcesyjne (sukcesje ekolog)- typowym przykładem może być nasuwanie się lasu na step.

Sukcesja ekologiczna- to uporządkowany proces przemian jakim podlega biocenoza; to kolejne następujące po sobie w miare upływu czasu na określonym terenie zbiorowiska roślinne różniące się składem gat. Podstawowym terminem określającym cały łańcuch przemian jakim podlega biocenoza są: biocenoza pionierska (stadia seralne), klimaks. Cały szereg biocenoz składający się na sukcesje nazywamy mianem sera.

Sukcesja pierwotna- zaczyna się na martwej subst- skała macierzysta, która wietrzeje, pojawia się roślinnośc, zmienia się ilość i jakość

Sukcesja wtórna- wyst na terenach gdzie wcześniej była już roślinnośc, jest to zastepowanie jednego zespołu roślinnego drugim, który został zniszczony

Stadia sera (seralne)- to dalsze skomplikowane procesy, zaczyna się od skały macierzystej (piaskowce, granit, bazalt) która jest gładka; woda, wiatr w tej pow rzeźbi i w miejscach tych pojawiaja się organ pionierskie (porosty). Porosty mogą kruszyć skałe, zmiękczac poprzez wydzielanie odpowiednich subst chem, które rozkładaja kamień i kruszywo. Zaczyna się początek procesu glebotwórczego (powstają pęknięcia), pojawiają się mszaki i wątrobowce, które po czasie obumieraja i powstaje zaczątek gleby.

Drugie stadium seralne- mamy już cienka warstwę gl i rosnące tam mszaki, wątrobowce i porosty; później trafiaja tam nasiona Brz i So które kiełkuja i rosną, wzbogaca się skład gat. Wszystkie zespoły dążą do pewnego stadium-harmonii która nazywa się klimaksem

Sukcesja progresywna (wstępująca)- sukcesja przebiegajaca od zbiorowisk prostych do coraz bardziej złożonych trwałych i wysoko zorganizowanych, sukcesja regresywna-odwrotnie

Sera- następstwo biocenozy rozwijającej się po bazującej na tym samym miejscu, biocenozy przejściowe nazywa się stadiami seralnymi, biocenozę końcową kończąca serę określa się mianem klimaksu

Pojęcie klimaksu

Klimaks- stan równowagi, jest to ustabilizowana biocenoza kończąca serę. Istnieją dwie szkoły interpretujące zjawisko klimaksu: a) szkoła monoklimaksowa- każdy region klimatyczny stwarza warunki dla powstania jednej jedynej formy biocenozy klimaksowej do której na drodze naturalnej sukcesji zmierzaja wszystkie istniejące na tym terenie biocenozy. Szkoła ta uznaje tylko 1 klimaks klimatyczny, nie biorąc pod uwagę zmienności geomorfolog terenu. b) szkoła poliklimaksowa- według niej zdążanie wszystkich biocenoz do jednej modelowej biocenozy klimaksowej jest całkowicie nierealne, bowiem fiz warunki środow, przy ustalonym i jednakowym klimacie nigdy nie SA wyrównane do tego stopnia aby mogły przekształcic się w krótkim czasie do jednego poziomu. Szkoła ta uznaje możliwość powstania wielu klimaksów edaficznych odpowiadających zróżnicowaniu podłoża geologicznego. Istnieje jeszcze teoria pośednia (kompromisowa)- łączy obie koncepcje

Dysklimaks - to klimaks sztuczny, względnie zniekształcony, utrzymuje się dzięki wysiłkowi człowieka (np. nadmierne wypasanie bydła, pustynnienie obszarów, monokultury-wycięcie i ponowne posadzenie). Odejście od dysklimaksu- powrót do warunków najbardziej naturalnych

Historyczne zmiany lasów na kontynencie europejskim po okresie ostatniego zlodowacenia

Do zmian historycznych zaliczamy zmiany szaty roślinnej zachodzące pod wpływem minionych epok geologicznych. Cała Europa Środkowa nosi wyraźne ślady trzech zlodowaceń, które zubożyły skład gat lasów( ok. 40 gat), podczas gdy lasy amerykańskie maja 250-500 gat. Tłumaczono to usytuowaniem gór, które w Europie przebiegają równoleżnikowo, a w Ameryce i w Azji przebiegaja południkowo. Góry w europie stworzyły bariere na której zatrzymał się lodowiec, jednak uniemożliwiły one ucieczkę roślin do strefy cieplejszego klimatu, a później utrudniły im powrót na uprzednio zajmowane stanowiska. Do zmian roślinności leśnej powodowanej klimatem zmieniających się epok geolog w ostatnim ich etapie dołączył jeszcze człowiek, który zmienił nie tylko stan powierzchniowy lasów, ale także budowę i skład gat. Do przeprowadzenia retrospekcji historycznej przyczynił się szwedzki geolog Von Post, który dokonywał analizy pyłowej (palinologia). Metoda ta opiera się na faktach: - pyłki poszczególnych gat drzew różniły się w budowie morfolog; -drzewa wykształciły pyłki każdego roku w bardzo dużych ilościach; -w anaerobowych warunkach (tlen zbiorniki wodne) pyłki ulegaja mumifikacji i tak mogą przebywać kilka tysięcy lat

Na podstawie pyłku można wnioskowac o przybliżonym składzie gat lasów w poszczególnych epokach. Pierwsza roślinnośc pojawiła się ok. 10 mln lat temu (na terenach gdzie kiedys był lodowiec), nastapiła faza bezdrzewnej tundry, w miare ocieplania się klimatu wkroczyła roślinnośc drzewiasta której rozwój można podzielić na 4 okresy:

1.okres So i Brz- okres preborealny- miał miejsce 8 tys lat p.n. e., był wówczas klimat suchy i zimny; w tundrze pojawiły się gat pionierskie:So, Brz, Os, Wb

2.Okres leszczyny- okres borealny- miał miejsce 8-5,5 tys lat p.n.e., klimat nadal się ocieplał, jednak brakowało wilgoci ; pojawiła się leszczyna, Db, Lp, Wz

3.okres mieszanych lasów dębowych- okres atlantycki- miał 5,5-2 tys lat p.n.e., bardzo korzystne warunki atmosferyczne (temp, wilgoć0, dominował Db, Wz, Lp, GB. So została zepchnięta na słabsze piaszczyste gleby, wówczas las sięgał wyżej o 200-400 m niż obecnie.

4.okres Bk- okres subatlantycki i subborealny; rozpoczą się 2 tys lat p.n.e. i trwa do dziś; klimat uległ stopniowo pogorszeniu, (obniżenie temp). Las Db zaczął ustępować Bk i gat iglastym (Św). W epoce tej wyraźnie i bardzo istotnie zaznaczył się wpływ człowieka.

Człowiek karczujący lasy, wypasają bydło w lesie, zmieniając sztucznie skład gat w stosunkowo krótkim czasiezmienił pierwotne lasy mieszane na d-ny lite(monokultury So i Św)

Pojęcie i budowa zespołu leśnego

Najbardziej rzucająca się w oczy cecha zespołow leśnych jest ich wielowarstwowośc, gdzie poszczególne warstwy się warunkują a ich występowanie jest wynikiem wieloletnich przystosowań ekolog i biolog. Wyróżniamy 4 zasadnicze warstwy: 1.warstwa drzew(d-an);2 warstwa krzewów (podszyt); 3.warstwa zielna (zioła, byliny, krzewinki; 4.warstwa mchów i porostów; te dwa ostatnie tworza runo (dno lasu)

Pomiędzy warstwami roślinnymi w lesie zachodzą bardzo różnorodne i skomplikowane stosunki i oddziaływania (głównie walka o światło). Cecha decydująca o przydziale roślin czy zbiorowisk do takiej czy innej formy jest trwałość i wys roślin. Wyróżnia się 3 typy drzew: 1.drzewa o wys>25 m, 2.drzewa o wys 10-25 m; 3.drzewa o wys 5-10 m, mniejsze osobniki to krzewy (wys < 5m)

Regresja i degeneracja

Regresja -proces kierunkowy zaniku danego zbiorowiska, np. zbiorowiska lesnego i jego komponentów, wraz z całą biocenozą , w granicach całej biocenozy pod działaniem czynników zewnętrznych: naturalnych, antropogenicznych

-wyraża się stopniowym lub gwałtownym uproszczeniem struktury pionowej i poziomej zbiorowisk - prowadzi do zastąpienia układów bardziej złozonych, trwałych przez układy prostsze, nietrwałe o odmiennej funkcji -zaburzeniu lub zniszczeniu podlegają także dotychczasowe powiązania biocenozy z siedliskiem i środowiskiem, które wcześniej lub równocześnie poddają się działaniu tego samego czynnika zewnętrznego - przykład regresji: podtopienie olsu-łozowisko-dłuższe utrzymywanie się podtopienia-szuwar trzcinowy lub turzycowy- zbiorowisko roślin wodnych

Degeneracja- krótkotrwały proces odkształceń w strukturze zaburzeń w funkcjonowaniu zbiorowiska. Nastepuje mozaikowo lub pasowo- nie obejmuje całego zbiorowiska w granicach jego biocenozy

Przyczyny: a)czynniki biocenotyczne: nadmierna presja zwierzyny, nitrofizacja siedlisk wokół drzew zajętych przez gniazda kolonijnych ptaków np. czapli b) czynniki zewnętrzne: wkraczanie inwazyjnych gat roślin i zwierząt, wypasy, wydeptywanie, lokalne odwodnienia, żrąb lub pożar obejmujący zbiorowiska w części biocenozy, chemiczne skażenie środowiska

Degeneracji podlegają zbiorowiska: naturalne, półnaturalne, synantropijne

Wymagania drzew w stosunku do różnych czynników

Światło: 1.drzewa światłożądne: Md, Brzbrod, Tp, Sozw., Olsz, Rb; 2.drzewa cienioznośne, czyli półcieniste:a)gorzej znoszące ocienienie:Dbsz, Wzg, limba, Olcz, Js, Os, Brzom b)lepiej znoszące ocienienie:GB, Św, Dg, Lpd, Klzw, Jw., Dbbezsz, Db cz, Sowej; 3.drzewa cieniolubne:Jd, Bk, cis

Temperatura niziny: a)drzewa o dużych wymaganiach:Lesz, Jd, Bk, Jw., Dbbezsz b)drzewa o średnich wymaganiach: GB, Dbsz, Lpd, Klzw, Js, Ol, Wzg c)drzewa o małych wymaganiach: Św, So, Md, Os, Brz

Temperatura pogórze i góry: a)drzewa o dużych wymaganiach: Olcz, GB, Dbsz, So b)drzewa o średnich wymaganiach: Olsz, Js, Lpd, Lesz, Brz, Wzg, Klzw, Jd, Bk, Os, Jw. C)drzewa o małych wymaganiach: Md, limba, Św, Jb

Przymrozki: 1.drzewa bardzo wrażliwe:Js, Bk, Db, Rb, Jd 2.drzewa mniej wrażliwe: Kl, Lp, Md, Św, Dg 3.drzewa odporne:Brz, Os, Ol, Wz, GB, Wb, Jb, So

Wilgotnośc - zapotrzebowanie na wodę: a)higrofity- drzewa o dużych wymaganiach wilgotnościowych:Olcz, Brzom, Js, Wzg, Tp, Dbsz, Św, b)mezofity-drzewa o średnich wymaganiach wilgotnościowych: Jd, Klzw, Bk, GB, Dbbezsz, Dacz, Md, Sowej, Dg; c)kserofity-drzewa o małych wymaganiach wilgotnościowych:Rb, Os, Brzbrod, Szw., Socz,

Wymagania do wilgotności powietrza: a)drzewa o dużych wymaganiach: Jd, Św, Js; b)drzewa o dość dużych wymaganiach: Dg, Mdjap, Bk, Jw., Klzw, c)drzewa o małych wymaganiach: pozostałe gat drzew

**Ekologia- nauka o zależnościach między organizmami a środowiskiem o strukturze (ekosys, gatunki, liczebność, rozmn, proporcja), mikroklim i funkcjon przyrody (prod biomasy rozklad) krążenie pierw i przepływ energii. **Środowisko-(BIOTOP)- calokształt war w którym przebiegają proc życiowe ogół czynników ekolog zarówno biotycznych jak i abiotycznych mających bezpośrednie znaczenie dla życia i rozw org danego gat lub jego populacji; czynniki środ wplywają wzajemnie na siebie a współdziałając tworząc określony zespół war środow w jakich bytuje dany org czy populacja. **Siedlisko- (Ekotyp)- abiotyczne części środowiska, klimat gleba w danym położeniu (war, klimat. i gleb, w danym biotop.) wynika z położenia(P) PK+GS (K-klim, R-roślinn, G-gleba). **Biocenoza- biotyczna część środowiska, zespół wszystkich org, żywych, naturalny zespół org, żywych danego środowiska, powiązanych ze sobą przez rozmaite czynniki ekolog, i tworzących organiczną całość, która dzięki samoregulacji i rozmn, utrzymuje się trwale w przyrodzie w stanie dynamicznej równowagi. **Biocenoza lasu- organizacja najbardziej zlożona w której doinują roś, drzewiaste, i w której każdy składnik spełnia wlasną, ściśle oznaczoną f-cję. Każda biocenoza charakter, się uwarstwieniem pionowym 1)górna warstwa oświetlona światłem slonechnym, stref, eufotyczna, gdzie dominują org, autotroficzne, 2) dolna warstwa, w której domin, org heterotrof.. Biocenozy przechodzą b, często 1 w 2gą, bez ostro zaznaczonych granic. Mogą być wyraźnie ostro odgraniczone 1a od 2ej; tak bywa gdy sielisko zmienia się nagle(ta strefa to ekoton) **Ekoton- strefa przejściowa między sąsiadującymi ekosystemami. Jednym z najważniejszych ekotonow jest brzeg lasu,będący między biocenozą przejściową między zbiorowiskiem drzewiastym a zbior, traw, i krzew. **ekotyp- jest to wyspecjalizowana populacja do życia w specyficznych warunkach środowiskowych, reakcja genotypu na środowisko. **Ekoklin- zmienność ciągła genotypu wzdłuż czynnika środowiskowego (temp, szer, geograf, wysokość n.p.m. ilość opadów, wilgotność i ph gleby**Sucesja ekologiczna- uporządkowany proces następstw 1ych zespołów po 2gich, jakiemu pdlega biocenoza. **Ekosystem- układ ekologiczny. Odnosi się do strukt, i funkcjonow, przyrody na fragmęt przyrody. **KrajobrazyBiomyBiosfera- wszystkie ekosystemy na kuli ziemskiej ekosystemy tego samego typu na kuli ziemskiej np. step, tundra. **Środowisko lub układ ekologiczny- śiedlisko(klimat,gleba), zespół żywych org.(rośliny,grzyby,zwierzęta) **Biotop lub ekosystem- ekotyp(klimat,edafotop), biocenoza (fitocenoza,fungicenoza,zooenoza) **Nisza ekologiczna- miejsce wyst, gat. warunki jaką spelnia dany gat, osobnik w biocenozie. **Klimatyp- ekotyp powstały glównie pod wpływem klimatu. **Edaotypy- ekotypy tworzące się pod przeważającym wpływem war. glebowych. **Krajobraz- jest najszerszą jednostką biogeograficzną, w ramach której przebiegają wszelkie proces życiowe. **PRAWO tolerancji Shelforda- „istnienie i pomyślne bytowanie org, w jakimś środo, zależy od pełności całego kompleksu czynników” każdy gat, względem wszystkich czynnikow środ, ma przedziały tolerancji, max i min oraz wart optymalne, poza którymi gatunek nie może występować. **Pawo minimum Liebiga- Uważa ze plon roślin jest często ograniczany przez brak w glebie ważnych dla życia pierwiastków- bez względu na to czy pierwiastki te są roślinie potrzebne w dużych czy małych ilościach. Więc tępo wzrostu rośliny zależy od skł, pokar, w ilościach minimalnych w stosunku do zapotrzebowania org.

*Zakresy tolerancji- woda- euyhydriczne, temp.- eurytermiczne, sole min.- euryhydryczny, pokarm- euryfagi, środowisko- eurytopowy. Zakres tolerancji wg. danego czynnika jest tym szerszy im bliżej optimum znajdują się pozostałe czynniki środowiska. Min. I max. wzg, czynnika ulegają kompensacji*Kompensowanie się czynników- każdy gat, ma swoje granice wymagania środowiska oraz optimum, w którym najlepiej rośnie jjeżeli przekracza te wartości to występuje zagrożenie dla życia org. **Mechanizmy samo regulacyjne w przyrodzie:- mech, homeostatyczny(dotyczy osobnika), mech, samoregulacji(dotyczy populacji, biocenozy, ekosyst.)- zapewniają zdolność powracania do stanu dynamicznej równowagi na wszystkich poziomach przyrody. *Model układu sterującego w organizmie: bodziec—droga uczuciowa modulator—droga ruchowaefektor reakcja. *Stany równowagi a aktywność genów: bodziec -receptor- modulator-(włączanie, wyłączanie)-aktywność genów- synteza białka- obec, enzymów- reakcje chemiczne- odpowiedz organiz,- stan równowagi. * Życie to kontrolowany metabolizm przy aktywności genów, od nich zależy zdolność powrotu do stanu równowagi(zdolność przeżycia) na poziomach organizacji: komórki tkanki osobnika. Mechanizmy samoregulacji na wyższych poziomach przyrody: populacja biocenoza gat, (pozostają osobniki najlepiej przygotowane) bazują bezpośrednio na przeżywalności. Mechanizmy samoregulacji na poź: ekotypu, krajobrazu, biomu, biosfery. Związane są z przeżywalnością org, ale jednocześnie ze sprzężeniami zwrotnymi występującymi międz organizmami i czynnikami środowiska nieożywionego(i innymi sprzężeniami). **Ekologiczna adaptacja i specjacja- osobnik będzie tak długo żył dopuki będzie się przystosowywał do zmienności warunków. +Procesami selekcji przeciwdziała panmiksja (przepływ genów)- rozmnażalność osobników. +Fragmenty klina oddalone od siebie wykonują wyraźne zróżnicowanie genetyczne można traktować jako ekotyp. +Osobniki i populacje danego gat, nabierają odporności względem czynników środowisk, względem wzrostu (zwłaszcza na granicy zasięgu). +Dzięki zmienności osobników ma większe możliwości przeżycia rozprzestrzenienia się. *Świerk- można odnawiać naturalnie, gdy nie znamy jego pochodzenia, gdyż jego potomstwo wykazuje dobre przystosowanie +w górach nie powinno się przenosić nasion w górę lub w dół 200-300 m, na niżu 200-300km, +im dalej od miejsca, w którym populacja powstała, tym większy będzie musiała pokonać opór środowiska. *Zaburzenia-częściowa lub całkowita destrukcja biomasy roślin wynikająca z aktywności-roślinożerców- patogenów- człowieka(melioracje odkrywki wykaszanie łąk)- zjawisk fizycznych( wiatr pożar mrozy wymywanie i erozja gleby).

+Dynamika biocenoz jest związana z zaburzeniami. +Jest to zmiana wywolana przez naturalne i antropo, czynniki zakłucająca strukturę populacji, zbiorowiska , biomasy.

**prawo wzajemnego uwarunkowania elementów i prawo samoreulacji mają szerokie zastosowanie, dowodzą tego przykłady: owadziarki, agradacja szkodliwych dla lasu owadów jako przykład samoregulacji utrzymującej równowagę składników w przyrodzie, lub istnienie rączyc(muchówek) uzależnione występowaniem w zespole roślinnym gat, z rodz, baldaszkowatych, zjawisko zoochoriii, rozsiewania i rozprzestrzeniania roślin(dębu, buka, jodły czy cisa) przez zwierzęta głównie ptaki i drobne gryzonie, będące przykładem wzajemnego uwarunkowania elementów roślinnych i zwierzęcych. **Dynamika biocenoz leśnych- *Zmiany cykliczne - (dobowe sezonowe roczne okresowe)- zm, cykl powstają na skotek działania czynników okresowo przemijających i nie wykraczają poza normalny obręb szaty roślinnej. Zaliczamy tu zm dobową sezonową, roczną i okresową, dyktowaną różnym nasileniem w czasie czynników meteorologicznych. Chronologia - ma za zadanie badanie struktury czasu w odniesieniu do f-cji organizmów, ich podjednostek, a więc narządów tkanek, komórek(nie wyłączając bud, submikroskopowej) jak i większych jednostek biologicznych (populacje czy biocenozy). Zmienność sezonowa aspekty fenologiczne szczególne wyraźnie w runie cienistych lasów, 2 aspekty wiosenny i letni. Wiosenny złożony jest z roślin, które od wczesnej wiosny do pokrycia się drzew listowiem przechodzą pełny cykl rozwojowy (zawilce, przylaszczki, pierwiosnki) Aspekt letni złożony jest z roślinności przystosowanej już do zniakomej ilości światła, przefiltrowanej przez gęsty dach koron drzew (zachylka, marzanna, gajowiec). Zmiany roczne powodowane są czynnikami meteorologicznymi, wywołuje je różna ilość lub rozkład opadów atmos, lub różny przebieg tamp. Zmiany okresowe również zależą od układu czynników pogodowych, meteorologicznych działających jednak w okresach niestałych (lasy zalewowe-olsy,łęgi)

*Zmiany regeneracyjne- występujące pod wpływem przemijającego czynnika destruktywsego, zmierzają do powrotu zniszczonego lub znieksztauconego zespołłu do typu zasadniczego. (obecnie sukcesja wtórna) Stosunki zachodzące na wypalonej przez pożar powierzchni leśnej, zajmowanej przez las mieszany (najpierw naloty brzozy, osiki-przejściowe ogniwo regeneracyjne , podokapem takiego d-stanu stopniowo naloty buka św, i Jd,

które niedługo opanują calkowicie ten obszar) to samo na zarzuconych wśród leśnych polach (zarastanie „szczotką” zarośla brzozowe lub sosnowe). *Zmiany asymptotyczne-czyli sukcesje ekologiczne, przebiegają niezmiennie w pewnym określonym kierunku, pod wpływem stale dzialającego czynnika. Prowadzą one do calkowitej zmiany jednej roślinności przez inną zupełnie różną od pierwotnej. Przykład- nasowanie się lasu na step. Analizy profilów gleb, wykazują w głębszych warstwach lessowych liczne brunatne zacieki tzw. Kretowiny, po norkach stepowych gryzoni, rozw, się wylącznie w środowisku stepowym. W pierwtnych lasach pokrywających gleby lessowespoyka się również w głębszych warstwach analogicznie kretowiny, będące wytworem nigdy nie występujących w lesie zwierząt. Teren ten pokrywała poprzednio roślinność stepowa, wyparta następnie w drodze naturalnej sukcesji przez asocjację leśną. Wypieranie roślinności stepowe przez wyżej zorganizowaną asocjację leśną jest zjawiskiem naturalnym. Rośliny trawiaste, światłożądne, giną w miarę ich zacienienia przez las o tyle wschody młodych drzewek na stepie nie wytrzymują konkurencji i także giną. Jesto to związane z tępem wzrostu( młode drzewka rosną wolniej więc dają się przygłuszyć roślinności stepowej)

*Sukcesja ekologiczna-przemiany polegające na strefowym bądź lokalnym następstwie jednych biocenoz po 2, +selekcja naturalnych zmian składu gat, i strukt, biocenoz. „I podzial” SUKCESJA PIERWOTNA- rozpoczyna się na martwym obszarze nie zajętym jeszcze nigdy przez żadną biocenozę(np. naga skała, plaża morska), pierwsze pojawiają się org, pionierskie, SUKC. WTORNA- rozwój biocenozy zaczyna się od wyższego , wyżej zorganizowanego ogniwa przemian i ma charakter regeneracyjny z którego biocenoza już istniejąca została w taki czy inny sposób usunięta (np. zaorane pole, wyrąb lub spalony las) Cechuje się zazwyczaj większą szybkością przemian w biocenozie, ponieważ na danym obszarze istnieje już gleba i kilka przynajmniej organizmów. Ten rodzaj sukcesji jest dominującym.

II podział : autogeniczna- jej przebieg zalezy wylacznie od org bioracych w nich udzial allogeniczna - wymuszona przez zmiany w srodowisku np.zmiany poziomu wod,klimatu

Według koncepcji Clemensa proces deutronistyczny i klimaksowy - kolejne stadia zastepuja się dzieki zmianie warunków przez poprzednie; ciag charakterystycznych stadiów - SERA(seria sukcesyjna)Rodzaje:*hydrosera- sukcesja rozpoczynajaca się w środowisku wodnym np.zarastanie jeziora;*kserosera- w środowisku lądowym np. napopiołach wulkanicznych;*litosera- na nagich skałach np. odsłoniętych przez lodowiec;*mikrosera - sukcesja drobnoustrojów np.na rozkładającym liściu. #w przebiegu sukcesji pierwotnej Clemens wyróżnił 3fazy:1.neudycja- odsłoniecie2.ecezja- imigracja3.konkurencja i reakcja.

**KLIMAKS- końcowe stabilne stadium sukcesji(rozwoju roślin i grzyby);-osiaga równowagę:produkcji,dekompozycji,liczby gat.:-zdolny do regeneracji po zaburzeniu.Rodzaje :-monoklimaks- końcowe stadium okreslone jednoznacznie przez warunki klimatyczne;subklimaks-klimaks niedoskonały przed ostatnie stadium rozwoju biocenozy;-dysklimaks- (subklimaks antropogeniczny)-biocenoza zastepujaca klimaks na skutek zaburzeń środowiskowych np.intensywny wypas może przekształcić (klimaks) w półpustynie;-plagioklimaks - trwałe stadium rozwoju roślinności , powstające w wyniku zmiany kierunku lub zatrzymania sukcesji przez człowieka;-postklimaks - końcowe stadium sukcesji, różniące się od klimaksu klimatem, siedliskiem chłodniejszym i wilgotniejszym;-preklimaks - rózni się suchszym i cieplejszyn niż przecietne w klimacie danego regionu.WG. TANSLEYA- dopuszcza możliwość formowania się rozmaitych postaci klimaksu, zależnie od lokalnych warunków klimatycznych, glebowych topograficznych.

**Fluktuacja- trwałość biecenozy i powstanie kombinacji gat. zapewnione przez krażenie (?)propagul wewnatrz fiocenozy.

**Regeneracja- odtwarzanie zniszczonego lub odkształconego fragmentu fitocenozy przez propagul pochodzacej z tej samej fitocenozy. **Sukcesja- tworzenie lub propagowanie całej fitocenozy przez propagule pochadzace z innej fitocenozy. **

**Regresja - proces kierunkowy, zaniku danego

zbiorowiska np.zbiorowiska lesnego i jego komponentów wraz z cała biocenozą w granicach całej biochory pod działaniem czynników zewnetrz. :natur.i antr. - wyraża się stopniowym lub gwałtownym uproszczeniem strukyt. Pion i poziom zbior. - prowadzi do zastąp. Układów bardziej złoż. Trwałych przez układy proste nietrwałe o odmiennej funkcji; - zaburzeniu lub zniszczeniu podlegaja także dotychczasowe powiazania biocenozy z siedliskiem i środow., które wczesniej lub równoczesnie podleg.dział. tego samego czynnika zewntrz. (wyciecie d-stanu w bagiennym lesie Ol lub So borze bag. Zrab w całej granicy biochory ->zbior.roślin wod.**Degeneracja- kurwa ej juz krótkotrwały proces odkształceń w strukturze i zaburzeń w funkcj. Środ., - wystepuje mozajkowo lub pasowo(nie obejmuje całego zbiorow.w granicy biochory. Przyczyny- czynniki biocenotyczne (nadmierna presja zwierzyny, nitrofizacja siedlisk wokół drzew zajetych przez gniazda kolonizujacych ptaków np.czapli)- czynniki zewnetrz. (wkroczenie inwazyjnych gat. roslinnych lub zwierz., wypas, wydeptywanie, lokakne odwodnienie, zrab lub pozar obejmujacy zbior. czesci biochory, chem. skarzenie środ,

**Sukcesja pierwotna po ustapieniu lodowca -*metody odtworzenia sukcesji : palinologia - na podst, pyłków, które są bardzo trwałe w warunkach beztl, (np.,mułach, torfach, dno jeziorach)

LAS JAKO ZJAWISKO GEOGRAFICZNE:

Spośród czynników klimat. Najwyraźniejszym zmianom, tzn. stałemu spadkowi przy przechodzeniu od równika do biegunów podlega temp. I ona decyduje o równoleżnikowej strefowości rozmiesc. Typów lasu.Drudi czynnik to woda, której źródłem wilgoci są parujące morza i oceany, dlatego czynnik ten zmienia się wyraźnie od brzegów mórz w głąbkontynent. 3czynnik:gleba.

1.Ekologiczne formy i typy lasu wg rozmieszczenia poziomego:

a.)tropikalny las deszczowy-dżungla: najbujniejsza roślinność, jest to pas przyrównikowy, sięgający do 10⁰ szer. Geogr. Pł i Pd. Korony drzew tworzą 2 lub więcej pięter, a niższe warstwy to bujna roślinność powiązanych lianami i epifitami, mało traw, dużo opadów: dolna granica to 1600mm rocznie, śr. 2000 -3000mm, nie przekracza 500m n.p.m, przeciętna temp. Powietrza 22-28stC, brak wyraźnie zaznaczonych pór roków(drzewa nie wykazują słojów rocznych), trwałe ulistnienie. Tropikalne dzrewa mają cienką korę a wys. Nie przekracza 40-60m,płytkie ukorzenienie. Chartka. Cechą tych lasów jest wielka i zmienna liczba gat. Pędowych, w tym duży udział gat. Drzewiastych.

b.)lasy tropikalne zielone w porze deszczowej-lasy monsunowe: gł. Subkontynent indyjski, przez 4-6 miesiecy trwa susza na przemian z porą desc., drzewa zrzucają liście na początku pory suchej. Zmiana pory suchej na deskową powodowana jest monsunami-wiatry stałe wiejące na przemian w przeciwnych kierunkach. Monsunowi zimowemu(lądowemu)towarzyszy pora sucha, letniemu(morskiemu)deskowa. Wys. Drzew mniejsza niż w dżungli, słoje wyraźniejsze, liście mniejsze, kora grubsza, to las bd uboższy w gat., gleba pokryta gęstą darnią ziół i wys. Traw, chartka. Gat. to drzewo tikowe i sal.

c.)tropikalne lasy suche:pojawia się tam gdzie jest 700-1500mm opadów rocznych przy suszy trwającej 6-10miesiecy, względna niskość pni drzew i znaczna grubość kory, drewno twarde lub zastąpione miękką tkanką gąbczastą magazynującą wodę, korony spłaszczone u góry, liście duże i opadające w porze suchej lub małe, skórzaste i wiecznie zielone. Wyst. Tu różne rodzaje: -las sawannowy(głównie trawy), -namorzyny(zarośla mangowe), -tropikalne lasy iglaste, -lasy bambusowe, -lasy galeriowe(bujna roślinność, na wzór dżungli), -lasy deskowe ciepłej i umiark. Str. Klimatycznej.

d.)Twardolistne lasy ciepłej i umiark. Str. Klimat.: gorące i suche lata, krótkie, łagodne i obfite w opady zimy, niewielkie skórzaste liście, suma opadów rocznych mniejsza niż w strefie lasu deskowego, duże roczne i dzienne wahania temp. I wilgotności powietrza, drzewa nie wysokie, luźno stojące, poniżej warstwa noskich drzew i krzewów oraz bujne runo z bylin, ziół i podkrzewów.

e.)lasy letnie-lasy liściaste umiarkow. Str. Klimat. (zrzucające liście na zime):chartka dla niżowych położeńEuropy środk. I średnich położeń górskich. Niskie temp. Zimowe są powodem fizjologicznej suszy, kiedy to

drzewa gubią liście. Liczba warstw roślinności w porównaniu z dżunglą wyraźnie mniejsza a roślinność znacznie uboższa, brak epifitów i lian, wysokie i równomiernie w ciągu roku rozłożone opady atm(700-1500mm rocznie) i umiark. Temp, od -5stC w styczniu do +20 w lipcu, gł. Okr. Weget. nie przekracza 6miesięcy, drzewa kwitną na wiosnę, przeważnie wiatropylne. Gat. lasotwórcze dla Europy:Querqus petrea i Q.robur a dla pobrzeż Bałtyku i niższych położeń górskich: Fagus silvatica.

f.)lasy mieszane liściasto-iglaste oraz lite lasy iglaste umiarkowanej str. klimat.: człowiek swym długotrwałym oddziaływaniem na las letni i str. przejściową lasów mieszanych zubożył ten obszar o bogate niegdyś składniki liściaste i iglaste, przekształcając lasy mieszane tej str. klimat. W wielkoobszarowe monokultury iglaste niewielu wysokoprodukcyjnych i stosunkowo szybko rosnących gat. So,Jd,Św. Zmiany na ogół nieodwra.

g.)lasy iglaste chłodnej str. klimat.: to 1/3 powierzchni leśnej świata, od tundry po str. umiarkowaną klimatu, chłodne klimat o ostrych zimach, największy obszar jest pł częśc Ameryki Pł., tajga syberyjska zbudowana gł. Ze So i Św. Gat. lisiastetu wyst. To na stanowiskach wilgotnych i depresyjnych Ol czarna i Brz omszona. Św i So dzięki swej ostrostożkowym pokroju przystosowały się do obfitych opadów śnieżnych i silnych wiatrów. Inny przejaw przystosowania to budowa aparatu asymilacyjnego iglastych-igły. Stałe ulistnienie koron iglaków umożliwia wykorzystanie do max krótkiego okr. Weget.Igły mniej narażone na śniegołomy. Zwarcie gęste i duża produkcja miąższości grubizny. Runo przeważnie ubogie.

2. Ekolog. Typy lasu wg ich rozmiesc. pionowego:

a.)uwarunkowanie formacji leśnej wzniesieniem npm w różnych szer. geogr.: temp obniża się, skraca się okr. Wegetac. i pogarszają się warunki glebowe, w ślad za tym idzie zmienność roślinności leśnej w górach, różniącą się szer. pierścieni, opasujących masywy górskie po warstwicach.

b.)leśne piętra roślinne w górach:przykład Polskich Sudetów, Karpat i Tatr.:

-piętro pogórza. Teren wyżynny wznoszący się. To lasy mieszane z dużym udziałem gat. liściastych z typu lasu letniego, w szczególności Db,Gr, początkowo gęsto jesce przemieszanych z So. Górna granica przebiega na wys. 400-600m npm. Chartka. Typ lasu pogórza to grąd.

-Pietro regla dolnego. Zwane krainą buka, do wys. 1000-1250m npm. Typowym zespołem jest buczyna karpacka i sudecka jako lity d-stan lub z domieszką Jd i Św. Wyst tu domieszki Jaworu, Wz górskiego, Js i osiki a igl. To Jd,Św,Md. W pasie przejściowym przeważa Sw tworząc lite d-stany.

-Pietro regla górnego. Zwane krainą Św, do wys. Bezwzględnej 1250-1550m npm. Przy posuwaniu

się w górę pierwsza ustepuje Jd, póżniej Md, do granicy ze Św dochodzi limba i jarząb.

-piętro kosodrzewiny. Płaty kosodrzewiny przetkane są karłowatymi Św. Zwarte płaty kosodrzewiny wiążą duże masy śniegu nie pozwalając na zsuwy i lawiny.

-Piętro hal wysokogórskich. W tatrach do 2300m npm. Roślinność: dębik ośmiopłatkowy, wierzby karłowate.

-Pietro turni. Tylko w Tatrach, pow. 2300m npm, to „granica wiecznych śniegów”.

3.Granice lasu:

a.)granica lasu powodowana niską temp powietrza: malejąca ilość ciepła w okresie weget. I skracanie się tego okresu ze zwiększającą się szerokością geogr. Oraz położeniem wysokościowym pociąga za sobą zmiany innych istotnych dla egzystencji lasu warunków:-maleje produkcja materii org., -pogarszają się warunki egzystencji roślin, -zmniejsza się odporność na szkody powod. Przez czynniki biot. I biot., -obradzanie nasion staje się coraz mniejsze i rzadsze, -wraz z tym osłabia się siła regeneracyjna lasu po katastrofach w przyrodzie.

b.)granica powodowana fizjolog. Suszą mrozową: gwałtowne zmniejszenie się wysok. Drzew przy granicy lasu w górach i na pł. zależy w znacznym stopniu od wielkości uszkodzeń i zdolności regeneracji pędów wierzchołkowych drzew. Szkody od suszy mroz. zależą od tego: -jak drzewa drzewa przystosowały się przed przedwczesną nadmierną transpiracją, -ile wody potrafią zmagazynować i gospodarującą, -w jakim stopniu ich pędy wierzchołk. są podatne na obsychanie pod wpływem wiatrów wczesnowiosennych.

c.)gr. Powodowana suszą rzeczywistą: wywołana płytką glebą i słabo spękaną skałą, gdzie drzewa muszą wykształcać płytkie systemy korzeniowe.

d.)powodowana nadmiarem wilgoci: wyst. Wśród bagien, torfowisk, na wybrzeżach morskich, nad rzekami, jeziorami.

II. LAS JAKO OBIEKT ZAINTERESOWAŃ CZŁOWIEKA.

1.Budowa lasu. A.)warstwa drzew: gł. obiekt zainteresowań w sensie pielęgnacji i użytkowania.Wpływa na ukształtowanie całego zespołu i determinuje wyst. Pozostałych warstw i ich rytmikę sezonową. W str. umiark. Są 3 grupy drzew: -I.drzewa pow. 25m, -II. 10-25m, -III. 5-10.

b.)warstwa krzewów(podszyt):krzewy, rośliny drzewiaste. Podszyt krzewiasty trwale utrzymuje się w tej postaci pod d-stanem. Podszyt drzewiasty albo trwale(Db pod So)albo przejściowo by zamienić się w podrost i dalej w piętro d-stanu. Dodatni wpływ:chroni przed erozją, obniża parowanie, szybki rozkład substancji org., zapobiega degradacji gleb, przyspiesza zwieranie się upraw. Nalot-najmłodsze roślinki drzewiaste w pierwszych latach po skiełkowaniu nasion i wegetujące w najniższych warstwach roślin.

c.)runo leśne: roślinność zielna i mszysta:porosty,

mchy,zioła,trawy,byliny,pnącza,krzewinki. Runo wpływa na powstawanie i utrzymywanie się nalotów drzew.

2.Las jako wartość przyrodnicza,gosp. i idealna:

a.)las pierwotny-zespół leśny nie naruszony przez człowieka w sposób bezpośredni i pośredni. To puszcza sprzed tysięcy lat. W europie to parki narodowe i rezerwaty przyrody.

Las naturalny- las gdzie gospodaruje przyroda a człowiek ogranicza się do pozyskania użytku. Las natur. nawet najoszczędniej uzytkowany jeśli nie będzie odpowiednio pielęgnowany, nie spełni warunku możliwie wysokiej i wartościowej produk.

b.)las gospodarczy-cel człowieka-produkcja dużej ilości surowca drzewnego najwyższej jakości w możliwie krótkim czasie przy zachowaniu niezmienionych możliwości wytwórczych siedliska osiągnięty przy rozumnym gospodarowaniu zasobami przyrody i umiejętnym kierowaniu jej naturalnymi siłami wytwórczymi. Las który dla osiągnięcia powyższego celu człowiek urządza, ochrania, odnawia, pielęgnuje i użytkuje jest zatem obiektem gospodarczym o celach ekonomicznych i finansowych, czyli lasem gospodarczym.W lasach gosp. człowiek kieruje od początku rozwojem lasu, poczynając od sztucznego odnowienia powierzchni pozrębowej produkowanymi w szkółkach leśnych sadzonkami, a kończąc na całkowitym wycięciu plonu swej działaln. w postaci dojrzałego d-stanu.

c.)las ochronny-do tych lasów zalicza się: -lasy glebochronne(na wydmach nadmorskich ,śródlądowych,klifach,na stromych zboczach,), -lasy w str. górnej granicy lasu, -lasy wodochronne (u źródlisk rzek,potoków,w górach, wzdłuż rzek, na ważniejszych wododziałach), -uzdrowiskowo-klimatyczne, -przeznaczonedo masowego wypoczynku, -str. zieleni wysokiej, -krajobrazowe, -o dużym znaczeniu dla nauki.

3.)Człowiek a las. A.)bezpośredni wpływ człowieka: w pierwszej połowie Xix człowiek zaczął odnawiać las sztucznie, wpierw z siewu, później przez sadzenie sadzonek-dziczek pozyskiwanych sopd okapu drzew matecznych, później ze szkółek. Kiedyś człowiek zaślepiony na punkcie rentowności i wydajności litych d-stanów So iŚw sadził je wszędzie gdzie tylko to byo możliwe powodując zmniejszenie odporności biocenotycznej,degradacje gleby,zagrożenia ze strony wiatrów i śniegów, posusz prze żery owadzie i choroby grzybowe.Dziś sadząc jesce monokultury chroni je chemicznie.

b.)pośredni wpływ czł.: W problematyce sozologicznej las kształtuje środowisko biol i ma wielkie znaczenie w ogólnym bilansie tlenu o CO2, w bilansie wodnym kontynentów oraz ochronie gleb przed erozją pow. I wodną.Najszkodliwszym czynnikiem hamującym lub wręcz uniemożliwiającym produkcję leśną alokaljnie nawet utrzymanie lasu to zanieczyscenia powietrza, najbardziej SO2. Siedlisko jest to całokszta war abiotycznych tzn klimatyczn i glebowych w danym położeniu geograficz i topograf.to zewnętrzne war bytowania lasu jako zbioru biocenoz, jako trwały element ekosystemu nawet po zmianie roślinności nadal ma zdolności produkcyjne. W szerokim pojęciu jest to miejsce na ziemi wyznaczane przez szer. i dł. geogr. oraz przez odległość od morza. Specjalne warunki klimatyczne siedliska kształt są przez położ topograficzne (wystawa nachylenie ter i wysokość npm).i są funkcją położenia ogól i lokalnego. Od pierwszych zależą ogólne wpływy klimatu, których całokształt charakteryzuje klimat większego obszaru, drugi modyfikuje wpływy klimatyczne w granicach mniejszego obszaru. Położenie wywiera wpływ na glebę jej powstawanie i przebiegające w niej procesy. należy pamiętać ze elem położenie działaja w połoczeniu z innymi czynnikami siedliskowym.

Szer geograf wpływa na ilośc promien słonecznego docierającego do ziemi a tym samym na ilość ciepła(stref rozmieszczenia temp, gleb i roślin).oraz na długość dnia i nocy. Dł. geog ma mniejsze znaczenie i wpływana stosunki wilgot powietrza . Odleg od morza które wolniej się ogrzewa i wolniej stygnie wpływa na zmiany temp im bliżej morza tym wahania temp. mniejsze a im dalej tym zmiany gwałtowniejsze Wpływa tez na wilg powietrza im dalej od morza tym powietrze staje się suchsze. Te 2 parametry decydują o klim na ziemi Wys nad poz morza powoduje zmniejsz grubości atmosf i wzrasta nateż prom słonecznego oraz UV .Zmienia się przebieg pór roku wiosna i lato się opóznia a wcześniej przychodzi zima, okres wegetacji jest skrócony. Ze wzrostem wysok spada temp śred o 0.5ctopnia na 100m, ilość opadów wzrasta ale do pewnej wysokości a następ zaczyna spadać aż do prawie całkowitego zaniku. Wraz ze wzrostem wysok produk lasów spada. a po przekroczeniu pewnej wysokości las zanika, a następnie zanika cała roślinność. Wystawa(ekspozycja)kierunek strony świata ku której teren najsilniej opada. a nachyl teren to kąt jaki tworzy stok z podstawą góry. Wystawa decyduje o war oświetl a nachylenie o stopniu nasłonecznieni. Najgorsze war dla gosp lesnej panują na stoku wschod gdyż przeważają tu suche wiatry; korzystne war zapewniają wyst połud, a najlepsze zachodnia i północna .Lepiej ogrzane stoki cechują się wyższą temp, powietrza i gleby, mniejsza wilgot, krótkim zaleganiem sniegui intenyw transpiracją. Dodatnia cech zboczy jest to ze zimne powietrz spływa po stokach i przymrozki wyst rzadziej. Na stokach szybciej nastep splyw wody i sa one suchsze od dolin. Ważna jest wystawa w stosunku do wiatrów, które u nas wieją od zachodu. W związku z tym drzewa lepiej rosna na stokach zasłoniętych niż na zboczach wystawionych na działanie wiatr. Z drugiej strony na stokach wschodnich wyst najwięcej śniegołomów gdyż śnieg nie jest zwiewany przez wiatr.

Wiatr jest to poziom ruch pow. powstaje wskutek róznicy ciś atmosfer wywołanego przez róznice temp. dwóch sąsiednich obszarów i powietrze dąży do wyrównania tych różnic. Natomiast ruch pion czyli konwekcyjny to prądy wstępujące i zstępujące , wywołane są różnic temp w najniższych warstwach troposfery. Prędkość wiatru wyrażana w m/s nie jest jednakowa na różnych wysok i im wyżej tym jest ona wyższa. Na jego prędkość wpływa rzeżba terenu i stopień zasłonięcia terenu drzewami .Siła wiatru to parcie wiatru na przeszkodę i zależy od prędkości wiatru oraz od wysokości im wyżej tym siła zwiększa się. Na podstawie obserwacji parcia wiatru na różne przeszkody opracowano skalę Beauforta obejmuje 13 stopni. Wiatry lokalne. Bryzy- powstają na wybrzeżu w wyniku różnic temp mórz i lądów. W dzień wiatr wieje od morza ku lądowi gdyż jest on cieplejszy a w nocy jest odwrotnie i to morze jest cieplejsze i wiatr wieje od lądu. Wiatry gór i dolin powstają przez nie równomierne nagrzewanie się stoków gór i dolin w czasie doby. W dzień wyst wiatry „dolinne” prądy wstępujące ciepłe wiejące z dolin ku górze i trwają aż do zachodu słońca gdy stoki się ochłodzą wówczas w nocy wyst wiatry chłodne „górskie” opadające po stokach ku dolinom i wieją aż do wschodu słońca. najintensywniej wyst latem i mają znaczenie dla wedet roslin. Feny to suche, ciepłe i porywiste wiatry wyst w górach spływające po stokach ku dolin.Powstaja gdy wilgotne powietrze przepływające nad góra traci swą wilgoć a gdy przekroczą szczyt opada i następuje jego ogrzanie. W Polsce typowy wiatr fenowy to halny, którego wpływ jest odczuwalny w Krakowie a nawet o okolicach warszawy ze względu na jego suchy charakter Wiatry globalne są to głównie pasaty które wieją zawsze w jednym kierunku, po obu stronach równika. Powstają w wyniku różnic temp obszarów równikowych i biegunowych. Na miejsce ciepłego powietrza, które odpływa ku górze napływa zimne z nad biegunów. Pożyteczne znaczenie wiatru:1zapylanie kwiatów i rozsiewanie nasion, a tym samym pozwala na podnoszenie górnej granicy lasu na stokach nawietrznych a obniżanie na stokach odwietrznych. i przenoszenie nasion na znaczne doległo. Co powod rozprzestrzenianie roślinności na ziemi. 2zwiększa transpirację przez napływ suchego powietrz nad rośliny 3zwiększa intensywność fotosyntezy, gdyż wiatr nasuwa powietrze bogate w CO24podnosi temp powietrza i stwarzają korzystne war rozwoju. Jednocześnie na brzegach d-stanu i na połud stokach wymienia powietrz intensywnie ogrzane przez słońce które może szkodzić młodym uprawom5zmiejsza ryzyko wyst wiosen przymrozków przez wywiewanie mas zimnego powietrza z dolin i zagłębień teren.6przynosi masy wilgot powietrz znad morza co sprzyja wyst opadów i tworzeniu się rosy7spulchnia glebe korzen drzew poruszanych przez wiatr.

Szkodliwe dział wiatru: 1obniżanie górnej granicy lasu na zboczach odwietrznych2nadmierna transpir. zjawisko szczególnie szkodliwe w okresie susz lub zima gdy korzenie mają ograniczony dostęp do wody. Powoduje to powstaw suchoczubów ,obumieranie gałęzi lub całych drzew. Jednocześnie ograniczana jest fotosynteza gdyż zamykają się aparaty szparkowe i utrudnione jest pobieranie CO2.3deformacja strzał i korony drzew szczególnie widoczne przy stale wiejących wiatrach jednokierunkowych (powstawanie korony chorągiewkowej)nastep pochylenie pni i lekkia asymetria pnii.4zmniejsza się przyrost drzew na wysokość oraz miąższośći na eksponow stanowiskach(w górach i na brzegu d-stanu)5mechaniczne uszkodzenia w postaci łamania gałęzi, rany powstaw podczas ocierania drzew o drzewa i tzw biczowania drzew. Rany wywołane przez piasek miotany wiatrem widoczne na liściach i igłach. Przez powstałe rany mogą wnikają patogeny drzew.6wysuszanie górnej warstwy gleby i niebezpieczeństwo erozji wietrznej, wywiewanie ścioły i lużnej próchnicy.7powstawanie wiatrołomów i wywrotów oraz obniżanie temp gleby i roślin przez intensywne parow. ujemnie wpływa na wzrost roslin D-stany zagrożone od wiatrów:1rosnące na gleb. płytkich wilgotnych mokrych lub zwięzłych gdzie powstaje płytki i płaski syst korz.2d-stany jedno gatunkowe szczególnie iglaste lub z rozłożystymi koronami d-stany liściaste3d-stany blisko rębne gdzie panuje niekorzystny stos masy dni i korony do masy korz. Powstają silne naprężenia w szyi korz.4d-stany nagle i silnie przerzedzone, które przedtem były gęste i nie pielęgnowane.5d-stany płytko ukorzeni lud rosnące na obszarach wystawionych na silne wiatry(grzbiety gór i miejsca przewałów wiatru)głównie stoki odwietrzne.

Zwiększanie odporności d-stanów na wiatry polega głównie na wprowadzanie domieszek odpornych na dział wiatru, stosowanie struktury piętrowej co sprawia że wiatr szybciej wytraca prędkość w lesie, racjonalne gosp. (zapobieganie powst luk odpowiednie rębnie i odnowienia), pielęgnowan d-stanów od wczesnej młodości i zakładanie i utrzym pasów przeciwwietrznych na brzegach d-stanów, prawidłowe planowanie ładu przestrzennego, zakład rozrębów. Zaobserwowano że na brzegach d-stanów silnie zagęszczonych prędkość wiatru jest większa co powoduje silną degradacje gleb w tych pasach a jednocześnie tak spiętrzony wiatr wznosi się i z większą siłą uderz w korony dalej położonych drzew powodując szkody. Dlatego zaleca się nie zagęszczać brzegów i utrzymywać je w takim samym zwarciu co resztę d-stanu.(zapobiega to tworzeniu niebezpiecznych wirów) Poza tym drzewa w tych pasach od młodości są przystosow do obrony przed silnym wiatr(dobrze rozwin system korzen, silne ugałęzienie od brzegu co przesuwa środek ciężkości drzew)

Uszeregowanie drzew w stosunku do ich odporności na wiatr od najbardziej odpornych

liściaste:Db,Kl,Lp,Wz,Js,Ol,Bk,Tp

iglaste:Md,So,Jd,Dg,Św.

Fitoklimatsą to stosunki klimatyczne przygrunt warstwy atmosf zalezą od morfologii roślin ich biologicznych właśc. i wieku, a także ozd zabiegów gosp/

Glebowe czynniki siedliska. Humifikacja jest procesem przemian chemicznych I biologicznych, którym podlegają szczątki org. Na początku następuje mechan rozdrob a nastepnie maceracja i chemiczna przebudowa tych szczątków. tracą strukturę kom, zmienia się ich skład chem. zostają wzbogacone w azot i przekształcone w związki wysokokaloryczne o charak kw org.

Pod pojęciem typu próchnicy rozumiemy układ w jakim określone odmiany próch wyst w powierzch warstwach gleby .mamy nastep typy próch: Mull-głównie na siedl eutroficznych, duża aktywność rozkłady mat org co uniemożliwia powst trwałego poz org.w miner części gleby powstaje dobrze wykształcony poziom próchnicy z dużą ilość zhuifikowanej mat org Moder-głównie siedliska mezotroficzne, umiarkowana aktywność rozkłady mat org, powstaja poziomy surowiznowy i detrytusowy. Mor- siedliska oligotroficzne, mała intensywność rozkładu mat. org.powstaja trzy pod poziomy surowiznowy, butwinowy i epihumusowy

Ogólna char gleb leśnych- panujący w Polsce klimat wilgotny sprawia że dominują gleby z przemywną gosp wodną. Powoduje to ze w powierzch warstwach gleby wyst niedobór kat zasadowych, a w związku z tym powierz warstwy cechuj odczyn kwaśny .Powstawanie gleb- jest to złożony proces na który składają się liczne procesy .rozpoczyna się wietrzeniem skały macierzystej proces ten może się odbywać pod wpływem wiatru wody temp lodowca. Na tak przygotowane podłoże wkraczają org żywe bakterie mchy porosty a potem org wyższe i modyfikują podłoże. Właśćiwości gleb; fiz to ciężar właściwy i objętościowy, porowatość, zwięzłość, lepkość, plastyczność, pęcznienie, kurczenie, Właśc. chemiczne: sorpcja, odczyn(kwasowość)Nawożenie gleb leśnych ma na celu usprawnienie fizyc mikrobiol innych właściw gleby.planując nawożenie należy nie tyle na koncentracji biogenów w glebie co no tym aby usuwać przeszkody jakie mogą zakłócić proces ich obiegu. Powinno się tez prowadzić działania zapobiegające wymywaniu skład pokarmowych z gleby. należy tez prowadzić zabiegi które likwidują zatrzymywanie skład pokar w warstwach nieczynnej próchnicy przez uaktywnianie procesów humifikacji, przekształcania mało wartościowych wiązań w wiązania wysokokaloryczne. Problemem w nawożeniu jest wiek do jakiego powinno się nawozić d-stany. ponieważ w starszych i silnie przeświet intensywne nawożenie doprowadza do silnego rozwoju chwastów co potem utrudnia zalesianie zrębów. Pielęgnowanie gleb polega na zapobieganiu erozji np. przez odpowiedn wykonywanie orki przed sztucz odnowieniami zapobieganiu niszczeniu gleb przy zrywce i wywózce drzewa,.

Mikoryza-warunki wyst mikoryzy w glebach leśnych sprzyja dobra insolacja przy równoczesnym niedoborze azotu i fosforu, a hamuje m.in. zbyt alkaliczny odczyn i susza. Silna insolacja sprzyja wytwarzaniu węglowodan a braki azotu i fosforu sprawiają że spływają do korzeni gdzie są wykorzystywane przez grzyby mikoryzowe a te sprzyjają odżywianiu azotem i fosforem. Mikoryza ochrani korzenie i ułatwia przyswajanie substancji pokarmowych.. 6. Środowiskotwórcza rola lasu:- podstawowe cechy mikroklimatu wnętrza d-stanu: sklepienie koron drzew tworzących zazwyczaj mniej lub więcej gęsty pułap, oddziela warstwę powietrza ponad lasem od warstwy znajdującej się poniżej sklepienia koron, w obrębie pozbawionych gałęzi pni drzew. Kontaktowanie się atmosfery z powietrzem wnętrza lasu dokonuje się poprzez ażurowe sklepienie koron, również od strony otwartej graniczącej z lasem. Las chroniąc się przed tym wykształca na obrzeżu tzw. Okrajek leśny. Z tego powodu powietrze znajdujące się wewnątrz lasu posiada odmienne parametry poszczególnych czynników klimatycznych. Powietrze wnętrza charakteryzuje się większą wilgotnością względną, większą zaw. CO2, niższą i bardziej wyrównaną temp., małą ilością światła (mozaiką świetlną) oraz zaciszną atmosferą, co stanowi jedną z najważniejszych cech klimatu lasu. Las jako zbiorowisko roślinne zabezpiecza glebę przed erozją, wodę przed zbyt szybkim i niszczącym spływem powierzchniowym i elementem odtruwającym powietrze atmosferyczne, korzystnie wpływa na klimat. Lasy glebochronne obejmujące: a) lasy na wydmach nadmorskich i klifach spełniające ochronę głównie przed działaniem wiatru (uruchamianiem wydm). b) lasy na wydmach śródlądowych, spełniające funkcje glebochronne, wiatrochronne i polochronne. c) lasy na stromych zboczach górskich o funkcjach przeciwerozyjnych, wodochronnych (retencyjnych) i przeciwlawinowych. d) lasy na stromych zboczach jarów, wąwozów i wzgórz, spełniające głównie funkcje przeciwerozyjne. e) lasy na glebowych powierzchniach wzorcowych, których celem jest zabezpieczenie wzorców gleb typowych dla danego regionu przed sztucznie wywołanymi zmianami ich morfologii oraz mechanicznych, fizycznych, chemicznych i biologicznych ich właściwości. Lasy w strefie górnej granicy lasu. Ich zadaniem jest ochrona niżej położonych d-stanów przed wiatrami, zsuwiskami skalnymi, lawinami śnieżnymi. Lasy wodochronne, obejmujące: a) lasy u źródlisk rzek, potoków górach, spełniające głównie funkcje retencyjne i glebochronne. b) lasy wzdłuż rzek, potoków, kanałów, na brzegach jezior i innych zbiorników wodnych, spełniające funkcje glebochronne, przeciwpowodziowe i turystyczne. c) lasy na ważniejszych wododziałach, spełniające przede wszystkim funkcje wodochronne. Lasy uzdrowiskowo-klimatyczne, potęgujące licznie właściwości klimatu lokalnego przez swe działanie mikroklimatyczne oraz wzbogacanie powietrza atmosferycznego w olejki eteryczne. Lasy przeznaczone do masowego wypoczynku, w pobliżu wielkich aglomeracji miejskich, służą jako teren rekreacyjno-wypoczynkowy dla ludności. Lasy strefy zieleni wysokiej, należą tu tereny okalające miasta, osiedla i zakłady przemysłowe. Ich zadanie to oczyszczanie powietrza z CO2 i innych trucizn emitowanych przez miasta i przemysł. Lasy krajobrazowe, kształtowane w terenach atrakcyjnych turystycznie i w tym kierunku intensywnie zagospodarowywanych. Lasy o dużym znaczeniu dla nauki, do których należą parki narodowe oraz rezerwaty przyrody.

Wymagania drzew w stosunku do różnych czynników

Światło: 1.drzewa światłożądne: Md, Brzbrod, Tp, Sozw., Olsz, Rb; 2.drzewa cienioznośne, czyli półcieniste:a)gorzej znoszące ocienienie:Dbsz, Wzg, limba, Olcz, Js, Os, Brzom b)lepiej znoszące ocienienie:GB, Św, Dg, Lpd, Klzw, Jw., Dbbezsz, Db cz, Sowej; 3.drzewa cieniolubne:Jd, Bk, cis

Temperatura niziny: a)drzewa o dużych wymaganiach:Lesz, Jd, Bk, Jw., Dbbezsz b)drzewa o średnich wymaganiach: GB, Dbsz, Lpd, Klzw, Js, Ol, Wzg c)drzewa o małych wymaganiach: Św, So, Md, Os, Brz

Temperatura pogórze i góry: a)drzewa o dużych wymaganiach: Olcz, GB, Dbsz, So b)drzewa o średnich wymaganiach: Olsz, Js, Lpd, Lesz, Brz, Wzg, Klzw, Jd, Bk, Os, Jw. C)drzewa o małych wymaganiach: Md, limba, Św, Jb

Przymrozki: 1.drzewa bardzo wrażliwe:Js, Bk, Db, Rb, Jd 2.drzewa mniej wrażliwe: Kl, Lp, Md, Św, Dg 3.drzewa odporne:Brz, Os, Ol, Wz, GB, Wb, Jb, So

Wilgotnośc - zapotrzebowanie na wodę: a)higrofity- drzewa o dużych wymaganiach wilgotnościowych:Olcz, Brzom, Js, Wzg, Tp, Dbsz, Św, b)mezofity-drzewa o średnich wymaganiach wilgotnościowych: Jd, Klzw, Bk, GB, Dbbezsz, Dacz, Md, Sowej, Dg; c)kserofity-drzewa o małych wymaganiach wilgotnościowych:Rb, Os, Brzbrod, Szw., Socz,

Wymagania do wilgotności powietrza: a)drzewa o dużych wymaganiach: Jd, Św, Js; b)drzewa o dość dużych wymaganiach: Dg, Mdjap, Bk, Jw., Klzw, c)drzewa o małych wymaganiach: pozostałe gat drzew

Wymagania drzew w stosunku do różnych czynników

Światło: 1.drzewa światłożądne: Md, Brzbrod, Tp, Sozw., Olsz, Rb; 2.drzewa cienioznośne, czyli półcieniste:a)gorzej znoszące ocienienie:Dbsz, Wzg, limba, Olcz, Js, Os, Brzom b)lepiej znoszące ocienienie:GB, Św, Dg, Lpd, Klzw, Jw., Dbbezsz, Db cz, Sowej; 3.drzewa cieniolubne:Jd, Bk, cis

Temperatura niziny: a)drzewa o dużych wymaganiach:Lesz, Jd, Bk, Jw., Dbbezsz b)drzewa o średnich wymaganiach: GB, Dbsz, Lpd, Klzw, Js, Ol, Wzg c)drzewa o małych wymaganiach: Św, So, Md, Os, Brz

Temperatura pogórze i góry: a)drzewa o dużych wymaganiach: Olcz, GB, Dbsz, So b)drzewa o średnich wymaganiach: Olsz, Js, Lpd, Lesz, Brz, Wzg, Klzw, Jd, Bk, Os, Jw. C)drzewa o małych wymaganiach: Md, limba, Św, Jb

Przymrozki: 1.drzewa bardzo wrażliwe:Js, Bk, Db, Rb, Jd 2.drzewa mniej wrażliwe: Kl, Lp, Md, Św, Dg 3.drzewa odporne:Brz, Os, Ol, Wz, GB, Wb, Jb, So

Wilgotnośc - zapotrzebowanie na wodę: a)higrofity- drzewa o dużych wymaganiach wilgotnościowych:Olcz, Brzom, Js, Wzg, Tp, Dbsz, Św, b)mezofity-drzewa o średnich wymaganiach wilgotnościowych: Jd, Klzw, Bk, GB, Dbbezsz, Dacz, Md, Sowej, Dg; c)kserofity-drzewa o małych wymaganiach wilgotnościowych:Rb, Os, Brzbrod, Szw., Socz,

Wymagania do wilgotności powietrza: a)drzewa o dużych wymaganiach: Jd, Św, Js; b)drzewa o dość dużych wymaganiach: Dg, Mdjap, Bk, Jw., Klzw, c)drzewa o małych wymaganiach: pozostałe gat drzew

Wymagania drzew w stosunku do różnych czynników

Światło: 1.drzewa światłożądne: Md, Brzbrod, Tp, Sozw., Olsz, Rb; 2.drzewa cienioznośne, czyli półcieniste:a)gorzej znoszące ocienienie:Dbsz, Wzg, limba, Olcz, Js, Os, Brzom b)lepiej znoszące ocienienie:GB, Św, Dg, Lpd, Klzw, Jw., Dbbezsz, Db cz, Sowej; 3.drzewa cieniolubne:Jd, Bk, cis

Temperatura niziny: a)drzewa o dużych wymaganiach:Lesz, Jd, Bk, Jw., Dbbezsz b)drzewa o średnich wymaganiach: GB, Dbsz, Lpd, Klzw, Js, Ol, Wzg c)drzewa o małych wymaganiach: Św, So, Md, Os, Brz

Temperatura pogórze i góry: a)drzewa o dużych wymaganiach: Olcz, GB, Dbsz, So b)drzewa o średnich wymaganiach: Olsz, Js, Lpd, Lesz, Brz, Wzg, Klzw, Jd, Bk, Os, Jw. C)drzewa o małych wymaganiach: Md, limba, Św, Jb

Przymrozki: 1.drzewa bardzo wrażliwe:Js, Bk, Db, Rb, Jd 2.drzewa mniej wrażliwe: Kl, Lp, Md, Św, Dg 3.drzewa odporne:Brz, Os, Ol, Wz, GB, Wb, Jb, So

Wilgotnośc - zapotrzebowanie na wodę: a)higrofity- drzewa o dużych wymaganiach wilgotnościowych:Olcz, Brzom, Js, Wzg, Tp, Dbsz, Św, b)mezofity-drzewa o średnich wymaganiach wilgotnościowych: Jd, Klzw, Bk, GB, Dbbezsz, Dacz, Md, Sowej, Dg; c)kserofity-drzewa o małych wymaganiach wilgotnościowych:Rb, Os, Brzbrod, Szw., Socz,

Wymagania do wilgotności powietrza: a)drzewa o dużych wymaganiach: Jd, Św, Js; b)drzewa o dość dużych wymaganiach: Dg, Mdjap, Bk, Jw., Klzw, c)drzewa o małych wymaganiach: pozostałe gat drzew

---