Zaliczenie, dział społeczeństwo

I Wybierz prawidłową odpowiedź. (4 punkty)

1. Typ zbiorowości, której członków łączą trwałe więzi emocjonalne to

a. klasa, b. warstwa, c. wspólnota, d. zrzeszenie.

2. Podkreśl nazwę procesu polegającego na przyjmowaniu za własne poglądów, norm lub wartości grupowych.

a. interakcja, b. internalizacja, c. identyfikacja, d. internacjonalizm

3. Strukturę, w której uwzględnia się podział społeczeństwa ze względu na płeć, wiek, miejsce zamieszkania nazywamy:

a. klasową, b warstwową, c. demograficzną, d zawodową.

4. Podkreśl zdanie, które opisuje konflikt ról społecznych.

a. Dwie osoby pełniące takie same role społeczne rywalizują ze sobą, b. Dochodzi do sporu pomiędzy osobami pełniącymi różne role społeczne, c. Pełnienie jednej roli społecznej zmusza jednostkę do realizacji innej, d. Realizacja jednej z ról społecznych utrudnia jednostce pełnienie innej.

II. Do każdej podanej poniżej pary czynników warunkujących funkcjonowanie społeczeństwa danego typu w Europie dopisz nazwę tego społeczeństwa. (2 punkty)

Czynniki: A. wiedza i informacja, B. przywileje, ziemia, C. kapitał, praca

III. Do podanych poniżej wyjaśnień dopisz właściwe pojęcia. (2 punkty)

A. Nabywanie przez człowieka systemu wartości, norm i wzorów zachowań obowiązujących w społeczeństwie.

B. Zjawisko polegające na zaniku więzi i osłabieniu norm, na których opiera się społeczeństwo.

C. Postawa podporządkowania się, wbrew osobistym poglądom, wartościom i normom obowiązującym w danej grupie społecznej.

IV. Do każdej informacji o mniejszości w Polsce dopisz jej nazwę. Odpowiedzi wybierz spośród: Białorusini, Karaimi, Kaszubi, Niemcy. (1 punkt)

A. Jedyna grupa zamieszkująca Polskę, której język ma status języka regionalnego B. Najliczniejsza mniejszość narodowa zamieszkująca terytorium Polski. C. Mniejszość etniczna, której przedstawiciele zamieszkują najczęściej na pograniczu Polski i Białorusi.

V. Do podanych poniżej przykładów dopisz, jaki to rodzaj normy społecznej. (2 punkty)

A. Nie wolno dopuścić się zdrady małżeńskiej. B. Należy mówić prawdę. C. Należy ustąpić miejsca osobie starszej. D. Nie wolno przekraczać dozwolonej prędkości.

VI. Na podstawie tekstu źródłowego wykonaj polecenia.

Niezależnie od wieku, pozycji i poziomu umysłowego Amerykanie nieustannie się stowarzyszają. Mają nie tylko towarzystwa handlowe i przemysłowe [...], ale również mnóstwo innych: istnieją stowarzyszenia religijne i moralne, stowarzyszenia o poważnym i błahym charakterze, stowarzyszenia zajmujące się ogólnymi i bardzo szczegółowymi sprawami, stowarzyszenia wielkie i małe. Amerykanie stowarzyszają się w celu organizowania zabaw, tworzenia seminariów, budowania zajazdów, wznoszenia kościołów, rozpowszechniania książek, wysyłania misjonarzy na antypody. W ten właśnie sposób zakłada się w Ameryce szpitale, więzienia, szkoły.

Źródło: A. Pawlicki, T. Merta, A. Pacewicz, Z demokracją na ty. Materiały pomocnicze, Warszawa 2006.

1. Spośród podanych poniżej zdań podkreśl to, które oddaje sens powyższego tekstu. (1 punkt)

A. Amerykanie mają skłonność do samoorganizacji społecznej. B. Cechą charakterystyczną obywateli USA jest prowadzenie działalności gospodarczej. C. Społeczeństwo amerykańskie cechuje wysoka religijność. D. Społeczeństwo Stanów Zjednoczonych prowadzi rozrywkowy tryb życia.

2. Podaj nazwę zbiorowości opisanej w tekście. (1 punkt)

VII. Na podstawie tekstu źródłowego wykonaj polecenia.

W państwie, które więzi niesprawiedliwie, odpowiednim przybytkiem dla prawego obywatela jest również więzienie. […] Tam to właśnie powinni się spotkać zbiegły niewolnik, meksykański jeniec wojenny i Indianin upominający się o krzywdę swojego plemienia, w tym izolowanym, lecz za to najbardziej wolnym i honorowym miejscu, gdzie stan umieszcza tych, którzy nie są z nim, lecz przeciw niemu. Są to słowa amerykańskiego pisarza, Henry'ego Davida Thoreau, który w 1846 roku demonstracyjnie odmówił zapłacenia jednego dolara podatku na rzecz rządu Stanów Zjednoczonych i pozwolił zamknąć się w więzieniu. Thoreau pragnął zaprotestować przeciwko niewolnictwu oraz prowadzonej wówczas przez jego kraj wojnie z Meksykiem. Wiedział, że protest ten nie doprowadzi do zmiany polityki rządu i nie to było jego celem. Chciał jedynie pokazać swoim współobywatelom, że głęboko nie zgadza się z polityką swego kraju i że nie pozwoli, by rząd do jej prowadzenia wykorzystywał pieniądze z płaconych przez niego podatków. Działanie Thoreau wynikało z pobudek obywatelskich - jako obywatel Stanów Zjednoczonych czuł się odpowiedzialny za prowadzoną politykę.

Źródło: Aleksander Pawlicki, Tomasz Merta, Alicja Pacewicz, Z demokracją na ty, Warszawa 2006 r., s. 50.

1. Nazwij postawę przedstawioną w źródle i wskaż trzy zawarte w tekście cechy charakterystyczne dla tej postawy. (4 punkty)

2. Wskaż jeden dwudziestowieczny przykład takiej postawy, podając osobę, która ją reprezentowała, kraj, w którym się to odbywało i przedmiot protestu. (2 punkty)

VIII. Na podstawie tekstów źródłowych wskaż podobieństwo i różnicę w czynnikach, na których oparta jest tożsamość Białorusinów w Polsce i Polaków na Białorusi. (2 punkty)

Tekst 1

Białorusinem na Białostocczyźnie jest [na ogół] ten, kto Białorusinem się czuje, jest wyznania prawosławnego, pozostaje w bliskim związku z białoruską kulturą, urodził się w białoruskiej rodzinie, cechuje się postawami solidarności etnicznej. Obok wyznania prawosławnego, podstawową częścią składową białoruskiej tożsamości narodowej jest posiadanie własnego odrębnego języka [...]. Przynależność do kategorii Białorusinów ukształtowana została głównie na zasadzie rozbudowanych więzi wewnątrzgrupowych [a nie] w wyniku poczucia solidarności z białoruskim państwem.

Źródło: A. Sadowski, Pogranicze polsko-białoruskie. Tożsamość mieszkańców, Białystok 1995.

Tekst 2

Według spisu z 1989 roku [w Białoruskiej SRR] tylko 56 tys. Polaków (13,3%) wymieniło polski jako język ojczysty [...]. Dodatkowo 2/3 mówiących po polsku posługuje się miejscowym dialektem regionalnym, często bez umiejętności czytania i pisania w tym języku. Dużo większą rolę odgrywa religia. Szczególnie wśród starszych osób ze środowiska wiejskiego katolicyzm stanowi jedyny, zastępujący wszystkie inne, wyznacznik polskiej identyfikacji [...]. Dla zdecydowanej większości miejscowych Polaków polskość jest wyborem dokonywanym wbrew cechom ich kultury, która jest etnicznie tradycyjnie białoruska lub nabyta rosyjska.

Źródło: C. Żołędowski, Białorusini i Litwini w Polsce, Polacy na Białorusi i Litwie. Uwarunkowania współczesnych stosunków między większością i mniejszościami narodowymi, Warszawa 2003.

A. Podobieństwo. B. Różnica.

IX. Na podstawie tabeli sformułuj wniosek dotyczący zależności między rodzajem praw mniejszości a stopniem ich akceptacji społecznej. (1 punkt)

X. Na podstawie wykresu oraz tekstu źródłowego oceń, czy deklaracje większości społeczeństwa polskiego na temat identyfikacji z dwoma narodami są zgodne z przedstawionymi w tekście wynikami badań i poglądami. Odpowiedź uzasadnij. (2 punkty)

Tekst źródłowy.

[Wśród badanych przedstawicieli mniejszości ukraińskiej w Polsce obecne] są typy: Ukrainiec integralny o silnym poczuciu narodowej odrębności; „Ukrainiec z Polski”, podkreślający swój związek z polskim państwem i obywatelstwem; Ukrainiec-Polak odrzucający jednoznaczną deklarację jedynej narodowości [...]. Zwłaszcza w sytuacjach pogranicza jednostki oscylują często między dwiema zbiorowościami narodowymi i ich kulturami [...]. Zachowanie dwukulturowości, a nawet dwunarodowości, jest możliwe i może okazać się płodne w świecie wartości nowej ojczyzny pod warunkiem, że zostanie zaakceptowane przez jednostkę oraz jej nowe otoczenie, a nie będzie źródłem niepokojącej ambiwalencji. Kultura polska zasymilowała w swoich dziejach wiele elementów etnicznych wschodnich i zachodnich, zyskując dzięki temu bogactwo i atrakcyjność.

Źródło: A. Kłoskowska, Kultury narodowe u korzeni, Warszawa 2005.

XI. Zapoznaj się z rysunkiem i wykonaj polecenia. (3 punkty)

1. Nadaj właściwy tytuł. rysunkowi obok.

2. Podaj nazwisko autora przedstawionej na rysunku klasyfikacji.

3. Wyjaśnij, na czym polega potrzeba afiliacji.

Wykres. Czy jest możliwe, że ktoś czuje się związany jednocześnie z dwoma narodami?

---