Znaczenie zasobów naturalnych w rozwoju społeczno - gospodarczym wybranego kraju.

Australia należy do najlepiej rozwiniętych gospodarczo państw świata. W 1998 roku PKB na mieszkańca wyniósł w tym kraju 18666 USD, zwiększając się w porównaniu z 1990 rokiem o 28 punktów (1401 USD). Wzrost ten świadczy o dynamicznie rozwijającej się gospodarce. O tym, jak wysoko rozwinięty jest ten kraj świadczy również ilość energii elektrycznej wytwarzanej na mieszkańca: 9685 kW*h, przy średniej światowej 2217 kW*h.

Jak jest to możliwe, że kraj o niespełna 250 letniej historii (początki kolonizacji Australii to rok 1770) i niespełna dwudziesto milionowej populacji stał się jednym z dwudziestu pięciu najbogatszych państw świata?

(źródło wykresu - „Geografia Gospodarcza świata” I. Fierli)

Wykres obrazuje dynamikę wzrostu gospodarki światowej i liczby ludności w latach 1969 - 1990. Jak widać najbardziej dynamicznie (dynamiczniej od wzrostu ludności) rozwijał się eksport oraz produkcja przemysłowa, a więc dziedziny, na które mają wpływ zasoby naturalne.

Wydaje się, że decydujący wpływ na rozwój Australii ma baza surowcowa. W tej pracy zajmę się zasobami naturalnymi, które obejmują minerały, źródła energii, warunki klimatyczne, gleby, roślinność naturalna, świat zwierzęcy, wody, ukształtowanie powierzchni oraz położenie geograficzne. Pominę jednak faunę i florę, ponieważ wydaje mi się, że te czynniki nie odgrywają szczególnej roli w rozwoju kraju.

Przeważająca część Australii ma klimat zwrotnikowy kontynentalny suchy lub wybitnie (skrajnie) suchy. Jedynie wschodnia część kontynentu (poza barierą gór) leży w klimacie wilgotnym, oraz północ leży w strefie klimatów równikowych (klimat podrównikowy suchy, na wschodzie przechodzący w wilgotny). Opady są bardzo niewielkie: 80% powierzchni kontynentu otrzymuje poniżej 600 mm opadów rocznie, w tym 50% poniżej 300mm. Większe opady występują jedynie na obszarze Wielkich Gór Wododziałowych. Temperatury średnie w najzimniejszym miesiącu (lipcu) wahają się w granicach 24 ⁰C, w styczniu osiągają 34 ⁰C. Opady są bardzo ograniczone z powodu wyżów barycznych, co powoduje zaleganie suchych mas powietrza nad kontynentem. Oddziaływanie wilgotnych mas powietrza jest zauważalne jedynie w wąskim pasie pobrzeży.

Kontynent australijski jest najuboższym w wodę kontynentem na Ziemi. 60% powierzchni kontynentu to obszary bezodpływowe, miejsce występowania jezior (często słonych) i rzek okresowych. Największy system rzeczny znajduje się w południowo - wschodniej części kontynentu, jest to rzeka Murray z dopływem Darling. W dolinach rzek występują najżyźniejsze gleby - mady. W tym regionie koncentruje się rolnictwo australijskie.

Powyżej opisane czynniki działają hamująco na rozwój gospodarczy Australii, zwłaszcza niedobory wody w znacznym stopniu ogranicza rolnictwo. Do zasobów wodnych można zaliczyć również wody artezyjskie i subartezyjskie, które dzięki systemom nawadniającym dostarczają 80% wody używanej w rolnictwie. Czynnikiem pozytywnym dla rozwoju australijskiego rolnictwa są ogromne zapasy ziemi, umożliwiające prowadzenie rolnictwa ekstensywnego, co w połączeniu z bogatym parkiem maszynowym daje dobre efekty. Mimo stosunkowo niskich plonów pszenicy (ok. 20q/ha) na jednego mieszkańca przypada prawie 600 kg. tego zboża, co daj Australii czwarte miejsce w świecie i czyni z niej jednym z eksporterów. 54% ziemi użytkowej stanowią pastwiska, rozwinęła się na wielką skalę hodowla, zwłaszcza owiec. Pogłowie przekracza 120 mln. sztuk, co stanowi ok. 14% światowego pogłowia owiec. Na Australię przypada 1/3 światowej produkcji wełny.

Eksport produktów rolnych odgrywa ważną rolę w handlu zagranicznym Australii (tabela 1) i jego znaczenie rośnie coraz bardziej (do 18,3% eksportu w roku 1998). Reasumując, choć większość czynników zasobów naturalnych w Australii nie sprzyja rozwojowi rolnictwa, dzięki udziałowi zasobów kapitałowych ogromne tereny mogą zostać przystosowane dla celów rolniczych a wpływy z eksportu produktów rolnych w znacznym stopniu przyczyniają się do rozwoju gospodarczego kraju. Dzięki tak dużym zasobom ziemi rolnictwo w Australii posiada jeszcze jeden atut sprzyjający szybkiemu rozwojowi kraju. Ekstensywne rolnictwo tego regionu nie wymaga zaangażowania tak dużych zasobów kapitałowych i ludzkich (udział pracujących w rolnictwie w Australii wynosi poniżej 5%) jak byłoby to w przypadku rolnictwa intensywnego w podobnych warunkach klimatycznych i wodnych. Możliwe jest więc przeniesienie tych zasobów do rentowniejszych form działalności gospodarczej, związanych głównie z usługami. Przyspiesza to również, poprzez korzystne zmiany struktury zatrudnienia, rozwój społeczny kraju.

	Import (w procentach)			Eksport (w procentach)
	1990	1998	tendencja	1990	1998	tendencja
Towary rolno spożywcze	4,4	4,4	0	17,0	18,3	+1,3
Surowce (bez paliw)	3,0	2,0	-1,0	16,1	20,6	+4,5
Paliwa	5,5	4,4	-1,1	16,1	17,0	+0,9
Produkty przemysłowe	44,2	43,4	-0,8	43,2	32,1	-11,1
Maszyny i urządzenia transportowe	42,9	45,8	+2,9	7,6	12,0	+4,4

Tabela 1, porównanie importu i eksportu Australii z lat 1990 i 1998

Wydaje się, że najbardziej do rozwoju społeczno - gospodarczego Australii przyczyniły się ogromne bogactwa naturalne tego kontynentu. Jak wynika z tabeli 1 łączny eksport surowców mineralnych wraz z paliwami wynosi 37,6% eksportu, i zwiększył się od roku 1990 o 5,6%. Tabela 2 przedstawia udział Australii w wydobyciu poszczególnych surowców mineralnych.

	1993 (w tyś. ton)	1993 w proc. wydobycia na świecie	Miejsce w świecie
węgiel kamienny (mln. ton)	194a	5,0a	7
węgiel brunatny (mln. ton)	49	4,4
ropa naftowa (mln. ton)	19,5a	0,6a
ruda żelaza (mln. ton)	111	11,7 (	3
ruda manganu	1008	11,3	2
ruda kobaltu	2,3	6,2	5
ruda uranu	3,5	11,1	4
ruda niklu	69	7,8	2
ruda miedzi	342	3,7
ruda cynku	1020	13,4	3
ruda ołowiu	580	17,3	1
boksyty (mln. ton)	40	36,1	1
złoto (w tonach)	240	11,6	2
srebro (w tonach)	1248	8,7	7
Diamenty		40	4

Tabela 2, wydobycie surowców naturalnych w Australii (a - dane z 1996)

Niewątpliwie to właśnie bogactwa mineralne Australii przyczyniły się do jej rozwoju gospodarczego. Zarówno fundusze uzyskane z eksportu samych surowców, jak i eksportu dóbr wytworzonych przez przemysł australijski oparty na wydobywanych surowcach w znacznym stopniu pozwala rozwijać handel, podnosić nakłady na oświatę i wydatki socjalne. O dynamice wzrostu gospodarczego Australii świadczą poniższe dane.

Przyjmując za 100 stan z roku 1990 wzrosła do roku 1998:

- ogólna produkcja przemysłowa o 18 punktów

- górnictwo o 45 punktów

- energetyka o 18 punktów

- handel międzynarodowy o 86 punktów (!)

- produkt krajowy brutto o 28 punktów

- przeciętne wynagrodzenia nominalne o 10 punktów

Z całą pewnością Australia nie stałaby na tak wysokim poziomie rozwoju gospodarczo społecznego gdyby nie jej bogata baza surowcowa i intensywne wydobycie surowców. Zwłaszcza rozwój gospodarczy w XIX i pierwszej połowie XX wieku bardzo ściśle był związany z wydobyciem surowców (węgla kamiennego, rudy żelaza) i rozwojem przemysłu opartego na tych zasobach i odpowiednio prowadzonej polityce eksportu do krajów które same nie posiadały złóż, choć miały rozwinięty przemysł oparty na surowcach (np. Japonia).

Jednak obecnie zasobność w bogactwa naturalne nie zawsze przyczynia się do wzrostu gospodarczego. Według badań dwóch ekonomistów z Uniwersytetu Harwarda - Jeffreya Sachsa i Andrew Warnera obecnie związek między posiadaniem bogactw naturalnych a rozwojem gospodarczym jest negatywny.

„Jedną z zaskakujących cech współczesnego wzrostu gospodarczego jest to, że gospodarki zasobne w bogactwa naturalne rozwijają się wolniej niż te, które ich nie posiadają” - taką tezę postawili Sachs i Warner na początku swej pracy „Zasobność w bogactwa naturalne i wzrost gospodarczy”. W dalszej jej części autorzy tezę tą udowadniają, odwołując się dynamiki rozwoju gospodarczego niemal stu państw w okresie od 1970 do 1989 roku. Znajduje się wśród tych stu państw przykład Szwajcarii i Japonii, które pozbawione dużych ilości surowców naturalnych stały się obecnie jednymi z najbogatszych państw świata. Z drugiej strony przedstawiony jest przykład Rosji, która dysponując ogromnymi bogactwami naturalnymi boryka się z biedą. Podobna sytuacja tyczy się państw Ameryki Południowej które, choć zasobniejsze od państw Azji Południowo - Wschodniej, rozwijają się od nich znacznie wolniej.

Australia jest w pracy Sachsa i Warnera wyjątkiem od reguły. Swoją potęgę gospodarczą zawdzięcza właśnie bogatej bazie surowcowej i innym zasobom naturalnym, połączonych z odpowiednio prowadzoną polityką handlową.

W stosunku do krajów wolno rozwijających się mimo posiadanych zasobów naturalnych wysuwane jest twierdzenie zbieżne z tzw. twierdzeniem Rybczyńskiego. Zgodnie z nim, odkrycie nowych zasobów surowcowych może powodować przesuwanie kapitału i siły roboczej do górnictwa. Odbywa się to na ogół kosztem innych rodzajów działalności, może więc prowadzić do względnego zwolnienia tempa rozwoju przemysłowego. Innymi słowy, bogate w zasoby kraje rozwijające się będą tak długo biedne, jak długo pozostaną bierne w rozwijaniu innych dziedzin gospodarki.

Reasumując, bez zasobów naturalnych, jakimi dysponuje Australia obecny, bardzo wysoki poziom rozwoju gospodarczo - społecznego tego kraju nie byłby możliwy. Jednak same zasoby naturalne nie wystarczają. Dla dalszego, dynamicznego rozwoju niezbędne jest prowadzenie odpowiedniej polityki handlowej, rozwój nie - surowcowych dziedzin gospodarki, inwestowanie kapitału.

Literatura:

1. Kazimierz Kuciński „Geografia Ekonomiczna - zarys teoretyczny”

2. Praca zbiorowa pod red. Ireny Fierli „Geografia gospodarcza świata”

3. Rocznik statystyczny 1999

4. Jeffrey Sachs, Andrew Warner „Zasobność w bogactwa naturalne i rozwój gospodarczy”

5. Gazeta bankowa, nr 4 (28 stycznia 1996) „Surowcowa pułapka”

1

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---