Układ pokarmowy, układ trawienny, zespół narządów służących do przyjmowania pokarmów, rozkładania większych substancji pokarmowych na mniejsze za pomocą enzymów trawiennych a następnie wchłaniania ich do krwi. Wyraźny przewód pokarmowy wraz z otworem gębowym i odbytowym występuje już u  pierścienic. Układ trawienny wszystkich kręgowców jest zbudowany wg. jednego planu - ma postać długiej, umięśnionej rury - a u wszystkich zwierząt chemiczne przemiany związane z trawieniem oraz enzymy biorące udział w tych procesach wykazują duże podobieństwo. Przewód pokarmowy rozpoczyna się jamą gębową (u człowieka tzw. jama ustna), w której pokarm ulega rozdrobnieniu i zostaje zapoczątkowane trawienie, następnie pokarm zmieszany ze śliną dostaje się gardzielą (gardło) i  przełykiem do żołądka, gdzie zachodzą właściwe procesy trawienne. Następnym odcinkiem przewodu pokarmowego jest jelito cienkie (dzielące się na dwunastnicę, jelito czcze i kręte), do którego uchodzą enzymy trzustki i  żółć produkowana przez wątrobę - tutaj pokarm zostaje rozłożony do składników prostych wchłanianych przez kosmki jelitowe. Natomiast niestrawione resztki pokarmowe dostają się do jelita grubego (dzielącego się na jelito ślepe, okrężnicę i odbytnicę), w którym zachodzi wchłanianie wody i formowanie kału. Transport treści pokarmowej w przewodzie pokarmowym zachodzi dzięki pracy jego mięśni (perystaltyka). U poszczególnych zwierząt przewód pokarmowy jest dostosowany do pokarmu, którym się żywią - u zwierząt mięsożernych, których pożywienie składa się z pokarmów łatwo przyswajalnych przewód pokarmowy jest krótki, natomiast u zwierząt roślinożernych o wiele dłuższy ze względu na pobieranie pokarmu mało treściwego, zawierającego dużą ilość błonnika (celuloza).

Narządy jamy brzusznej:

Objaśnienie

Przełyk, część przewodu pokarmowego łącząca gardło z żołądkiem, przechodząca z szyi przez śródpiersie klatki piersiowej do jamy brzusznej.

Wątroba, wieloczynnościowy organ gruczołowy o wadze 1,5 kg leżący głównie w prawym nadbrzuszu. Składa się z płatów prawego (większego) i lewego. Ma wypłukłą powierzchnię przeponową i wklęsłą powierzchnię trzewną (dolną). Na powierzchni trzewnej na granicy obu płatów widoczna jest wnęka stanowiąca wrota wątroby. Przez nie wchodzą naczynia krwionośne - tętnica wątrobowa zaopatrująca wątrobę w krew odżywczą (utlenowaną) i  żyła wrotna doprowadzjąca krew żylną z nieparzystych narządów jamy brzusznej, zawierającą produkty trawienia jelitowego: białka i węglowodany oraz produkty rozpadu krwinek czerwonych ze śledziony. Opuszczają natomiast wnękę przewody wątrobowe prawy i lewy, które zaraz łączą się w przewód wątrobowy wspólny. Te trzy elementy tworzą triadę wątrobową i występują w każdym najmniejszym elemencie wątroby czyli zraziku. Wątroba spełnia funkcje metaboliczne, wydalnicze oraz spełnia funkcję gruczołu trzewnego, wydzielając żółć - zbierana w  pęcherzyku żółciowym, niezbędna do trawienia tłuszczy. Wątroba magazynuje witaminy A, D, B₁₂ i znaczne ilości żelaza, uczestniczy w regulacji stężenia hormonów. Marskość wątroby jest stanem cechującym się współistnieniem na poziomie tkankowym trzech równolegle toczących się procesów:1) zwyrodnienia i martwicy komórek wątrobowych,2) regeneracji uszkodzonego miąższu wątroby,3) włóknienia rozszerzającego się stopniowo na coraz większe obszary narządu, powodującego zaciskanie sieci naczyń krwionośnych, upośledzenie krążenia, a przez to odżywianie komórek miąższowych. Skutkami tych procesów są: stopniowo coraz bardziej pogłębiająca się niewydolność wątroby w zakresie wszystkich jej zasadniczych czynności.

Żołądek, narząd układu pokarmowego, stanowiący przejściowy zbiornik i miejsce częściowego trawienia pokarmu. Leży w górnym piętrze jamy brzusznej w jamie otrzewnej. Workowaty rozszerzony, zbudowany z wpustu łączącego się z  przełykiem, i położonego na lewo od niego, wysklepionego dna, dalej trzonu, części odźwiernikowej oraz odźwiernika oddzielającego żołądek od dwunastnicy. Od góry krzywizna mniejsza żołądka zwrócona jest w stronę prawą i ku górze, od dołu krzywizna większa - w lewo i ku dołowi. Od tych krzywizn do sąsiednich narządów odchodzą fałdy otrzewnej (krezki), sieć mniejsza i sieć większa. Błona śluzowa żołądka wytwarza kwaśny sok żołądkowy, w którego skład wchodzą oprócz wody enzymy trawienne: pepsyna, podpuszczka, katepsyna i  lipaza oraz kwas solny.U zwierząt żołądek odznacza się dużym zróżnicowaniem budowy i wielkości, związanym z różnorodnością pokarmu. Najbardziej skomplikowaną budowę wykazują żołądki przeżuwaczy, składające się z 4 oddziałów: 3 przedżołądków - żwacza, czepca i ksiąg, oraz żołądka właściwego, tzw. trawieńca. Rak żołądka jest jednym z najczęstszych nowotworów u człowieka. Klinicznie, początek choroby jest najczęściej bezobjawowy lub niecharakterystyczny (pogorszenie łaknienia, wstręt do potraw z mięsa, stopniowe zmniejszenie masy ciała, później nudności i wymioty).

Umiejscowienie nowotworu w okolicy odźwiernika może dawać objawy jego zwężenia lub niedrożności, a w okolicy wpustu - wrażenie zatrzymywania się pokarmów poza dolną częścią mostka. Dla rozpoznania najważniejsze jest badanie gastroskopowe i rentgenowskie. Leczenie tylko operacyjne.

Żołądek

Jelito, stanowi najdłuższy odcinek przewodu pokarmowego u kręgowców rozpoczynający się za żołądkiem a kończący się odbytnicą lub stekiem. U większości bezkręgowców jelitem nazywa się cały przewód pokarmowy. Ściana jelita zbudowana jest z  błony śluzowej, błony mięśniowej (tkanka mięśniowa) i  otrzewnej. U ssaków więc, też u człowieka wyróżniamy jelito cienkie i grube.

Jelito cienkie, ma długość 5-6 m, składa się z dwunastnicy, jelita czczego czyli próżnego i jelita krętego czyli biodrowego. Jelito cienkie charakteryzuje się obecnością w błonie śluzowej fałdów okrężnych i na nich osadzonych kosmków jelitowych, które w bardzo dużym stopniu zwiększają powierzchnię resorpcyjną (wchłaniania). W jelicie cienkim odbywa się końcowy rozkład pokarmów (trawienie), cukrów do glukozy względnie fruktozy, tłuszczów do kwasów tłuszczowych: glicerolu, białek do aminokwasów. Z tego jelita resorbowane są do krwi cukry proste i aminokwasy, a do limfy(chłonki) kwasy tłuszczowe (enzymy trawienne).

Jelito grube, składa się z części rozpoczynającej się ślepo poniżej ujścia jelita cienkiego, zwanej jelitem ślepym, od którego odchodzi, zwisając do miednicy małej, wyrostek robaczkowy. Idąc w górę od prawego talerza biodrowego jelito ślepe przechodzi w dalszą część jelita grubego, czyli okrężnicę. Wyróżniamy trzy części okrężnicy. Pierwsza jest nazwana okrężnicą wstępującą, która następnie pod prawym łukiem żebrowym zgięciem prawym (wątrobowym) przechodzi w okrężnicę poprzeczną. Ta część jelita grubego jest zrośnięta z siecią większą żołądka. W lewym podżebrzu w sąsiedztwie śledziony okrężnica poprzeczna lewym zgięciem przechodzi w okrężnicę zstępującą, kierującą się ku dołowi i na lewym talerzu biodrowym przechodzi w esicę, która po przejściu do miednicy kończy się odbytnicą (prostnicą). Odbytnica jest zakończona otworem - odbytem zaopatrzonym w zwieracz. Odbyt jest końcowym otworem przewodu pokarmowego. Morfologicznie jelito grube cechuje obecność wypukleń, trzech taśm i przyczepków sieciowych. W jelicie grubym następuje resorpcja wody i innych składników, przez co treść ulega znacznemu zagęszczeniu. Ponadto odbywają się tutaj procesy fermentacyjne. Zagęszczona treść jelita tworzy kał, który jest wydalany przez odbyt w czasie defekacji.

Jelito olbrzymie, nie jest jednolitą jednostką chorobową, lecz zmianą chorobową, której przyczyny mogą być rozmaite. Rozróżniamy 3 postacie jelita olbrzymiego:

1) jelito olbrzymie wrodzone - choroba Hirschsprunga, jest to wada rozwojowa polegająca na braku lub mniejszej liczbie komórek zwojowych w ścianie jelita grubego, która ulega w tym miejscu obkurczeniu, głównie w odcinku esiczo-odbytniczym. Powyżej tego odcinka występuje znaczne rozszerzenie jelita grubego. Choroba objawia się uporczywym, przewlekłym zaparciem i powiększeniem brzucha, wymiotami, wychudzeniem, niedokrwistością, dystrofią. Objawy występują już w pierwszych dniach życia noworodka. Leczenie operacyjne. 2) postać samoistną, idiomatyczną. 3) postać objawową. Te dwie ostatnie postacie spotykane są w wieku dorosłym i starszym. W rozszerzonym jelicie gromadzą się twarde masy kałowe, które wywołują stany zapalne i zatrucie ustroju. Leczenie operacyjne.

Wyrostek robaczkowy, część układu pokarmowego o długości ok. 8 cm, grubości ok. 6-8 mm, odchodząca od jelita ślepego w dół do miednicy. Występuje u człowieka i niektórych ssaków. Leży w prawej, dolnej części jamy brzusznej. W ścianie wyrostka robaczkowego znajduje się duże skupisko grudek chłonnych.

Wyrostek robaczkowy

Odbyt, otwór, którym kończy się przewód pokarmowy, zamknięty zwieraczem odbytu - mięśniem prążkowanym (zależnym od naszej woli) i gładkim, położony na dnie szpary pośladkowej.Wysunięcie się błony śluzowej odbytu na zewnątrz. Gdy wszystkie warstwy ściany odbytnicy wysuwają się przez rozluźniony kanał odbytniczy, mówi się o wypadaniu odbytnicy (jelito).Wypadnięciu może ulec nieraz duży odcinek jelita (układ pokarmowy), zwłaszcza u dzieci wyniszczonych i u starców. W wypadku niemożności odprowadzenia wypadniętego odcinka jelita powstaje obrzęk i zmiany martwicze w wypadniętym jelicie. Jedną z przyczyn wypadania odbytu jest zwiotczenie układu mięśniowo-powięziowego dna miednicy. Leczenie: u niemowląt i dzieci początkowo zachowawcze (zwalczanie biegunki i stanów odwodnienia, unikanie długiego siedzenia na nocniku, zbliżanie fałdów pośladkowych przylepcem, leżenie na brzuchu). W razie braku poprawy leczenie operacyjne. U dorosłych leczenie wyłącznie operacyjne.

Zatrucie pokarmowe, ostry stan zapalny żołądka i  jelit spowodowany spożyciem nieświeżych lub źle znoszonych pokarmów (zwłaszcza u osób z niedostatecznym wydzielaniem soków trawiennych), podrażnienie przez jady bakteryjne lub substancje chemiczne. Objawy: nudności, wymioty, biegunka z bólami kolkowymi brzucha, pogorszenie samopoczucia, może wystąpić stan podgorączkowy.

Adrian Wojciechowski kl. 1Td

Korzystałem z encyklopedii PWN

wydanie siedemnaste. Encyklopedii

multimedialnej Onet.pl.wydanie 2002,

encyklopedii multimedialnej

PWN wydanie 1999 oraz

wyszukiwarki Wp.pl.

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---