POSTĘPOWANIE CYWILNE

(wykłady studia zaoczne 2008/2009)

ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE:

1. podmioty postępowania,

2. koszty procesu,

3. czynności procesowe,

4. przebieg postępowania przed sądem I instancji,

5. dowody w postępowaniu cywilnym,

6. orzeczenia sądów,

7. środki odwoławcze,

8. postępowania odrębne,

9. postępowanie nieprocesowe- zagadnienia ogólne,

10. postępowanie przed sądem polubownym.

NIE- postępowanie zabezpieczające, egzekucyjne, międzynarodowe

4.10.2008

• ZASADY POSTĘPOWANIA CYWILNEGO

• ZASADA PRAWA DO SĄDU

Zasada prawa do sądu została określona zarówno w przepisach Konstytucji, jak i w art.6 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Zgodnie z nią, każdy ma prawo do ochrony prawnej przed organem ustanowionym w drodze ustawy w zakresie swoich praw i obowiązków o charakterze cywilnym.

• Ochrona - następuje na wniosek (nie z urzędu), każdy kto znajduje się w jurysdykcji sądów polskich może żądać ochrony.

• Organ ustanowiony w drodze ustawy - nie musi mieć w nazwie słowo „sąd”, musi być niezawisły.

• Prawa i obowiązki o charakterze cywilnym.

Zasada ta nie mogłaby być efektywnie wcielona w życie, jeżeli nie posiadałaby określonych gwarancji. Jedną z podstawowych gwarancji prawa do sądu, mającą istotną rolę, jest instytucja zwolnienia od kosztów sądowych.

• ZASADA PRAWDY

Orzeczenie sądu musi być jak najbardziej zbieżne z rzeczywistym stanem faktycznym. Dociekanie prawdy przez sąd jest ograniczone do następujących czynności:

1. do pouczania strony działającej bez zawodowego pełnomocnika w zakresie możliwych czynności oraz skutków ich dokonania lub zaniechania,

2. przeprowadzenia dowodów zawnioskowanych przez strony,

3. przeprowadzenia dowodów z urzędu, ale powinno ono ograniczać się do dowodów pojawiających się w aktach sprawy lub oświadczeniach stron.

• ZASADA JAWNOŚCI

Zasada jawności jest jedną z gwarancji niezawisłości i bezstronności sędziów (kontrola społeczna).

1. Przejaw wewnętrzny- dotyczy stron i innych uczestników postępowania, tzn., że co do zasady mogą oni brać udział we wszystkich czynnościach procesowych. Wyjątek- posiedzenia niejawne, czyli takie, które sędzia sam odbywa, albo zaprasza na nie wedle swojego uznania (kodeks musi je wyraźnie dopuszczać).

2. Przejaw zewnętrzny- dotyczy wszystkich osób nie biorących udziału w postępowaniu. Zasadą jest to, że każdy pełnoletni może brać udział w rozprawie toczącej się przed sądem cywilnym. Wyjątek- posiedzenia sądu przy drzwiach zamkniętych (np. ochrona tajemnicy państwowej, ofiary przestępstw na tle seksualnym).

ZASADA DYSPOZYTYWNOŚCI, DYSPOZYCYJNOŚCI, ROZPORZĄDZALNOŚCI

Decydującą rolę w zakresie kształtowania postępowania ma strona. 2 istotne aspekty:

1. w sytuacji, gdy postępowanie wszczyna się na wniosek (wyjątek- czynności sądu rodzinnego i opiekuńczego,

2. sąd nie orzeka ponad żądanie strony,

W sprawach o alimenty, o odszkodowanie z tytułu czynu niedozwolonego a także w sprawach ze stosunku pracy, gdzie powodem jest pracownik, sąd poucza stronę działającą bez zawodowego pełnomocnika o wysokości przysługujących jej roszczeń.

Wymiar formalny i materialny tej zasady:

1. wymiar formalny- polega na tym, że strony decydują o przebiegu postępowania dokonując takich czynności jak np. cofnięcie pozwu; rozszerzenie lub zawężenie powództwa; zawarcie ugody, uznanie powództwa (sąd ma ograniczone uprawnienia kontrolne).

2. wymiar materialny- wynika z tego, że wszczęcie postępowania nie stoi na przeszkodzie w dysponowaniu czy zbyciu przedmiotu sporu. Jedynym skutkiem procesowym takiego zbycia jest to, że nabywca za zgodą obu stron może wstąpić w miejsce zbywcy.

• ZASADA KONTRADYKTORYJNOŚCI

W procesie cywilnym bezstronny i niezawisły sąd odgrywa rolę arbitra, który rozstrzyga spór pomiędzy stronami o sprzecznych interesach. W konsekwencji sąd nie może nadmiernie angażować się po żadnej ze stron ani też odgrywać żadnej innej roli procesowej.

(Przeciwieństwem tej zasady jest zasada inkwizycyjności.)

• ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI

W myśl tej zasady orzeczenie w sprawie może wydać skład orzekający, który zapoznał się bezpośrednio z materiałem dowodowym zgromadzonym w toku postępowania.

W postępowaniu cywilnym zasada ta ma pewne wyjątki:

1. orzec w sprawie może skład orzekający, który brał udział w rozprawie poprzedzającej wydanie orzeczenia,

2. instytucja sędziego wyznaczonego i sądu wezwanego,

• jeżeli wymaga tego szybkość postępowania lub ograniczenie jego kosztów, można pewne środki dowodowe przeprowadzić poza siedzibą sądu korzystając z pomocy prawnej innego sądu, albo wysyłając sędziego poza okręg sądowy.

Zasada ta dotyczy postępowania w I instancji. W II instancji sąd w przeważającej mierze korzysta z materiału dowodowego zgromadzonego w I instancji. Sąd Najwyższy korzysta tylko z materiału zgromadzonego w aktach sprawy.

• ZASADA KONCENTRACJI MATERIAŁU DOWODOWEGO

Postępowanie sądowe, aby było skuteczne musi być przeprowadzone w rozsądnych ramach czasowych. Dlatego ustawodawca wprowadza różnego typu narzędzia, których celem jest zdopingowanie stron do sprawnego prowadzenia postępowania dowodowego.

W tym zakresie wyróżnia się 2 systemy:

1. system prekluzji- ustawodawca wprowadza terminy po upływie, których określone czynności stają się bezskuteczne,

2. system dyskrecjonalnej władzy sędziego- ustawodawca wyposaża sędziego w instrumenty pozwalające na przyspieszenie, usprawnienie postępowania, np. przewodniczący w celu przygotowania rozprawy może zażądać od strony złożenia pisma przygotowawczego.

W polskim postępowaniu cywilnym obowiązuje mieszany system koncentracji materiału dowodowego, złożony z elementów systemu prekluzji i systemu dyskrecjonalnej władzy sądu.

• ZASADA USTNOŚCI

Zasada ustności - odnosi się do stron postępowania, ponieważ sąd swoje rozstrzygnięcia przygotowuje w formie pisemnej. Ustne oświadczenia stron na rozprawie mają taką samą moc jak oświadczenia składane w drodze pism procesowych.

• ZASADA FORMALIZMU PROCESOWEGO

Czynność procesowa, aby była skuteczna musi być dokonana w określonej formie, czasie i miejscu.

I. Formy dokonywania czynności procesowych:

1. ustnie do protokołu (wyjątek- w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych),

2. w formie pisma procesowego sporządzonego zgodnie z art. 126 i nast.

Pisma procesowe mogą mieć charakter:

• zwykły- nie są badane pod kątem dopuszczalności i warunków formalnych,

• kwalifikowany- takie, które są badane pod względem dopuszczalności i określonych warunków formalnych; do tych pism oznacza się dodatkowe elementy poza ogólnymi (np. art. 187).

3. w formie formularza procesowego,

Kryterium zastosowania formularzy procesowych:

• podmiotowe- ponieważ stosują go podmioty świadczące usługi o charakterze powszechnym takim jak: dostarczanie energii elektrycznej, dostarczanie wody i pobieranie ścieków, odbieranie śmieci czy transport publiczny,

• przedmiotowe- formularze są stosowane w postępowaniu uproszczonym

4. w formie elektronicznej

II. Terminy:

1. ustawowe- wyraźnie określone w k.p.c., mogą mieć różny charakter:

• terminy o charakterze prekluzyjnym- w przypadku, których przekroczenie terminu skutkuje bezskutecznością czynności,

• terminy o charakterze instrukcyjnym- wskazują, iż właściwym byłoby dokonanie określonych czynności w pewnym okresie czasu, naruszenie tego terminu nie wywołuje żadnych skutków procesowych.

2. sądowe - to takie, które określa skład orzekający lub przewodniczący na podstawie uprawnień wynikających z przepisów k.p.c. Ich cechą charakterystyczną jest to, że mogą być skracane bądź przedłużane,

3. umowne- ustalają je między sobą strony (np. wniosek o zawieszenie postępowania na zgodny wniosek stron, w którym strony mogą określić termin zawieszenia na okres od 3 miesięcy do 3 lat.

III. Miejsce:

Czynności procesowe co do zasady odbywają się w siedzibie sądu. Od tej zasady mogą występować wyjątki:

• sąd może dokonywać swoich czynności poza siedzibą (np. oględziny nieruchomości),

• strony i inni uczestnicy postępowania również mogą dokonywać skutecznych czynności procesowych poza siedzibą sądu (np. na ręce kapitana statku morskiego lub powietrznego; oddanie pisma procesowego w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego)

PODMIOTY POSTĘPOWANIA CYWILNEGO

SĄD

Cechy:

1. jurysdykcja krajowa- rozstrzyga, którego państwa sąd jest właściwy do rozpoznania sprawy z elementem zagranicznym. Element zagraniczny- to okoliczność wiążąca dane prawo lub stosunek prawny czy też roszczenie z więcej niż jednym systemem prawnym. Ten element może mieć charakter podmiotowy (np. miejsce zamieszkania powoda, obywatelstwo pozwanego), ale może mieć również charakter przedmiotowy (np. położenie nieruchomości, miejsce zawarcia umowy).

Problematykę jurysdykcji krajowej regulują dwustronne i wielostronne umowy międzynarodowe dotyczące kwestii obrotu prawnego między sygnatariuszami. Jeśli takiej umowy nie ma, to wówczas stosujemy przepisy k.p.c. dotyczące międzynarodowego postępowania cywilnego.

Określając jurysdykcję krajową korzysta się z tzw. łączników, tzn. wskazuje się kryterium według, którego można wskazać właściwy sąd.

22.11.2008

WŁAŚCIWOŚĆ SĄDU

WŁAŚCIWOŚĆ RZECZOWA

Zasadą jest, że sądem właściwym w I instancji jest sąd rejonowy. Sąd okręgowy jest właściwy tylko i wyłącznie w sprawach enumeratywnie wyliczonych w k.p.c. (art. 17 k.p.c. - sprawy większej wagi i wymagające większego doświadczenia zawodowego sędziów).

WŁAŚCIWOŚĆ MIEJSCOWA

OGÓLNA SZCZEGÓLNA

PRZEMIENNA WYŁĄCZNA

Właściwość ogólna- podstawowe kryterium to miejsce zamieszkania lub siedziba pozwanego, rozumiane według przepisów kodeksu cywilnego. Jeśli jest to niemożliwe do ustalenia to stosuje się właściwość subsydiarną (tzw. pomocniczą) - kryterium jest faktyczne miejsce pobytu pozwanego; jeżeli dana osoba nie ma miejsca pobytu w Polsce to należy odnieść się do ostatniego miejsca zamieszkania w RP.

Właściwość szczególna- gdy ustawodawca uznaje, że postanowienia dotyczące właściwości ogólnej są niewystarczające z jakiś przyczyn dla danych spraw.

1. przemienna- pozwala powodowi dokonać wyboru pomiędzy sądem właściwości ogólnej, a innym sądem wskazanym przez ustawodawcę. Obejmuje sprawy, gdy powód jest osobą „słabszą” (psychicznie lub finansowo).

Np. powództwo o roszczenie alimentacyjne oraz o ustalenie ojcostwa i związane z tym roszczenia wytoczyć można według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej; powództwo z zakresu prawa pracy można wytoczyć przed sąd, w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana, bądź przez sąd, w którego okręgu znajduje się zakład pracy.

2. wyłączna- gdy ustawodawca uznaje, że tylko i wyłącznie jeden ściśle określony sąd jest właściwy do rozpoznawania określonej kategorii spraw.

• WŁAŚCIWOŚĆ FUNKCJONALNA (FUNKCYJNA)

Odnosi się do poszczególnych czynności dokonywanych w ramach określonej sprawy cywilnej, a więc to ona określa jaki sąd dokonuje zabezpieczenia dowodów w danej sprawie, rozpoznaje zażalenie, rozpoznaje wnioski o wyłączenie sędziego itd.

• ŹRÓDŁA USTALENIA WŁAŚCIWOŚCI

1. właściwość ustawowa- źródłem są postanowienia KPC,

2. właściwość delegacyjna- określona przez sąd przełożony lub Sąd Najwyższy, wtedy, gdy nie sposób określić właściwość w zwykłym trybie lub, gdy sąd właściwy nie jest w stanie rozpoznać sprawy,

3. właściwość umowna- strony mogą zawrzeć między sobą umowę, w której określą właściwość odmiennie niż wynika to z przepisów KPC, np. strony mogą wskazać konkretny sąd, lub dać powodowi wybór z kilku.

Właściwość umowna może przybrać dwie formy:

• forma odrębnej umowy,

• forma klauzuli zawartej w umowie właściwej.

Umowa nie może dotyczyć spraw objętych właściwością wyłączną oraz spraw rozstrzyganych w postępowaniu nieprocesowym.

Specyficznym rodzajem umowy jest umowa derogacyjna- pojawia się wyłącznie w międzynarodowym postępowaniu cywilnym. Ma charakter negatywny, ponieważ przedsiębiorcy zagraniczni i polscy mogą zawierać umowy wyłączające sądy określonych państw.

• SKŁAD SĄDU

Podstawową regułą jest to, że w I instancji obowiązuje 1-osobowy skład zawodowy. Ustawodawca stopniowo zawęża zakres spraw rozpoznawanych przez 1 sędziego i 2 ławników. W tej chwili są to enumeratywnie wskazane sprawy rodzinne i z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych (np. mobbing).

W sprawach zawiłych lub precedensowych, Prezes Sądu może wydać zarządzenie o ich rozstrzyganiu przez 3-osobowy skład zawodowy.

Skład sądu musi być zawsze taki, jaki jest określony w ustawie.

W II instancji regułą jest 3-osobowy skład zawodowy, natomiast przed Sądem Najwyższym skład ten ma zastosowanie z wyjątkiem czynności wyraźnie przypisanych 1 sędziemu np. przedsąd- czyli badanie czy skarga kasacyjna jest dopuszczalna.

• WYŁĄCZENIE SĘDZIEGO

Ta instytucja ma być gwarancją bezstronności sędziego, który nie może być uwikłany w jakiekolwiek stosunki prawne lub faktyczne ze stroną lub jej pełnomocnikiem.

Wyróżniamy 2 formy wyłączenia sędziego:

1. z mocy ustawy- KPC enumeratywnie określa przesłanki wyłączenia sędziego (art.48 KPC). Sędzia nie może dokonywać żadnych czynności, z wyjątkiem nie cierpiących zwłoki. Jeżeli sędzia nie wyłączy się ze sprawy to:

- grozi mu odpowiedzialność dyscyplinarna,

- postępowanie z jego udziałem jest nieważne.

2. na wniosek- jeżeli istnieje inna okoliczność, niż ta wskazana w ustawie, która podważa lub poddaje w wątpliwość bezstronność sędziego to: strona, interwenient uboczny, prokurator, RPO mogą złożyć wniosek o wyłączenie sędziego. Wniosek taki powinien zawierać uprawdopodobnienie okoliczności wyłączających. Wniosek ten składa się do rozpoczęcia 1 rozprawy, chyba, że wnioskodawca wykaże, że okoliczność zaistniała później lub wiedza wnioskodawcy o okoliczności zaistniała później. Wniosek o wyłączenie sędziego jest rozpoznawany w składzie 3-osobowym zawodowym. Takie same zasady można zastosować do innych podmiotów biorących udział w postępowaniu (np. prokurator, protokolant, biegły, ławnik).

Nie ma możliwości wyłączenia sądu, jedynie poszczególnych sędziów, chociażby doprowadziłoby to do wyłączenia całego składu!

• STRONY POSTĘPOWANIA

Aby być stroną postępowania należy wykazać się 4 atrybutami:

1. zdolnością sądową,

2. zdolnością procesową,

3. zdolnością postulacyjną,

4. legitymacją procesową.

Ad.1 ZDOLNOŚĆ SĄDOWA

Jest powiązana bezpośrednio ze zdolnością prawną na gruncie prawa cywilnego materialnego, w związku z tym, osoba fizyczna ma tę zdolność od chwili narodzin do momentu śmierci, natomiast osoby prawne od momentu powstania (np. wpisu do właściwego rejestru) do momentu ustania ich bytu prawnego.

Jest to zdolność do bycia stroną postępowania.

Występują również szczególne przypadki zdolności sądowej, gdy przypisuje się ją jednostką organizacyjnym nie posiadającym osobowości prawnej, np. w sprawach gospodarczych taką zdolność mają przedsiębiorcy (spółki jawne, komandytowe, komandytowo-akcyjne); pracodawcy w sprawach z zakresu prawa pracy; organy rentowe lub emerytalne w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Ad.2 ZDOLNOŚĆ PROCESOWA

Jest to zdolność do skutecznego wykonywania czynności procesowych w postępowaniu cywilnym. Jest ona bezpośrednio powiązana ze zdolnością do czynności prawnych na gruncie prawa cywilnego materialnego. W konsekwencji osoby fizyczne dzielimy na 3 kategorie:

1. osoby, które nie mają zdolności procesowej- wykonują swoje czynności procesowe poprzez przedstawicieli ustawowych,

2. osoby, które mają ograniczoną zdolność procesową- mogą samodzielnie działać w procesie cywilnym, w tych sprawach, w których mogą samodzielnie występować w obrocie cywilno-prawnym,

3. osoby, które mają pełną zdolność procesową- pełnoletni, nie ubezwłasnowolnieni.

Dla podmiotów nie będących osobami fizycznymi, przyznanie zdolności sądowej jest równoznaczne z przyznaniem zdolności procesowej.

Ad.3 ZDOLNOŚĆ POSTULACYJNA

Jest to zdolność do samodzielnego wykonywania czynności procesowych. Może mieć ograniczenia:

1. faktyczne- wynikają np. z nieznajomości języka lub niepełnosprawności,

2. prawne- przymus adwokacko-radcowski, który może przybrać 2 formy:

• przymus względny- gdy strona może dokonywać samodzielnie niektórych czynności procesowych, albo dokonywać ich za pośrednictwem zawodowego pełnomocnika (w systemie common law, w Polsce nie),

• przymus bezwzględny- gdy strona może dokonać czynności procesowych tylko i wyłącznie przez zawodowego pełnomocnika, będącego radcą prawnym lub adwokatem.

W Polsce przymus ten obowiązuje w postępowaniu przed Sadem Najwyższym.

Obowiązek ten nie dotyczy strony będącej sędzią, adwokatem, radcą prawnym, notariuszem, prokuratorem, a także profesorem lub doktorem habilitowanym nauk prawnych polskich szkół wyższych. (Tylko osoby czynne zawodowo).

Ad.4 LEGITYMACJA PROCESOWA

Jest to uprawnienie do bycia stroną w konkretnym postępowaniu, wynikające z przepisów prawa materialnego (np. KC decyduje czy ktoś może być stroną postępowania czy nie, w sprawie o zapłatę czynszu najmu to powodem może być wynajmujący a pozwanym najemca).

1. Ze względu na stronę postępowania, po której legitymacja występuje, wyróżnia się:

1. legitymację czynną- po stronie powoda,

2. legitymację bierna- po stronie pozwanego.

1. Ze względu na ilość podmiotów, którym przysługuje legitymacja, wyróżnia się:

1. legitymację indywidualną,

2. legitymację grupową.

1. Ze względu na interes, który reprezentują strony postępowania, wyróżnia się:

1. legitymację publiczną- dotyczącą organów administracji publicznej, działających w interesie publicznym (zachodzi ona np. w przypadku prokuratora),

2. legitymację prywatną- dotyczącą podmiotów reprezentujących interes indywidualny.

1. Ze względu na status stron w stosunku prawnym lub co do prawa, które jest przedmiotem postępowania, wyróżnia się:

1. legitymację zwykłą - gdy strona jest podmiotem stosunku prawnego lub prawa,

2. legitymację szczególną- gdy strona nie jest podmiotem stosunku prawnego lub prawa będącego przedmiotem sporu.

W tym zakresie wyróżniamy 2 formy:

1. substytucje- gdy podmiot występujący w charakterze strony nie jest podmiotem stosunku prawnego lub prawa będącego przedmiotem sporu, ale jego obecność w sprawie nie niweczy uprawnienia procesowego podmiotu, który jest uczestnikiem tego stosunku prawnego lub jest podmiotem prawa,

2. subrogacje- gdy w postępowaniu pojawia się podmiot, który nie jest ani uczestnikiem stosunku prawnego ani podmiotem prawa, które jest przedmiotem sporu, ale jego udział w sprawie niweczy uprawnienie procesowe uczestnika stosunku prawnego lub podmiotu prawa (np. osobą podstawioną jest syndyk masy upadłości).

• WSPÓŁUCZESTNICTWO W SPORZE

Mamy z nim do czynienia, kiedy po 1 ze stron postępowania pojawia się więcej niż 1 podmiot.

1) Podział ze względu na charakter strony, po której współuczestnictwo występuje:

1. czynne- po stronie powodowej,

2. bierne- po stronie pozwanej.

2) Podział ze względu na rodzaj podstawy prawnej:

1. materialne- mamy z nim do czynienia, gdy prawa i obowiązki lub roszczenia współuczestników są oparte na tej samej podstawie prawnej lub faktycznej albo są im wspólne, np. zobowiązania solidarne- wierzyciel wybiera kto ma go zaspokoić, potem regres),

2. formalne- mamy z nim do czynienia, gdy prawa i obowiązki lub roszczenia współuczestników są oparte na takiej samej podstawie prawnej lub faktycznej.

Szczególnym rodzajem współuczestnictwa materialnego jest współuczestnictwo jednolite, które zachodzi w takiej sytuacji, gdy rozstrzygnięcie względem wszystkich współuczestników będzie zawsze jednakowe. To współuczestnictwo wywołuje określone konsekwencje procesowe, tzn. czynności procesowe współuczestnika działającego wywołują skutki procesowe również względem współuczestników niedziałających (biernych).

Takie czynności, które wpływają na tok procesu jak: uznanie powództwa, ograniczenie powództwa czy zawarcie ugody dotyczące jednego współuczestnika wymaga zgody pozostałych.

Współuczestnictwo konieczne- występuje głównie w sprawach z zakresu prawa rodzinnego, wtedy gdy przepisy wskazują wyraźnie, jaki powinien być skład osobowy stron postępowania, np. prokurator składający pozew o unieważnienie małżeństwa musi pozwać oboje małżonków- są więc oni współuczestnikami koniecznymi).

• INTERWENCJA GŁÓWNA I UBOCZNA

• INTERWENCJA GŁÓWNA

Z interwencją główną mamy do czynienia, gdy osoba trzecia występuje z powództwem przeciwko stronom toczącego się postępowania, tym samym powód i pozwany w postępowaniu głównym stają się pozwanymi w postępowaniu interwencyjnym, np. strony toczą spór o własność rzeczy a osoba trzecia twierdzi, że to jej rzecz.

Powództwo to można złożyć do czasu zakończenia postępowania przed sądem I instancji. Sąd może wówczas podjąć decyzję o zawieszeniu postępowania głównego, jeżeli uzna, że rozstrzygnięcie w postępowaniu interwencyjnym ma charakter prejudycjalny (tzn. wpływ 1 rozstrzygnięcia na 2 rozstrzygnięcie).

• INTERWENCJA UBOCZNA

Mamy z nią do czynienia gdy osoba trzecia wykazuje swój interes prawny i wstępuje do postępowania po jednej ze stron.

Interes prawny- nie jest zdefiniowany w ustawie, interpretuje się go szeroko, tzn. może on mieć charakter majątkowy, niemajątkowy (np. ochrona dóbr osobistych).

Z interwencją uboczną mamy do czynienia, wtedy gdy osoba trzecia przewiduje, iż w razie przegranej, strona do której chce ona przystąpić, wystąpi przeciwko niej z roszczeniem.

Jeżeli którakolwiek ze stron uważa, że interwenient uboczny nie powinien wstąpić do postępowania, może złożyć opozycję, przy czym podstawowym argumentem powinien być brak interesu prawnego. Jeśli sąd uzna argumentację opozycji to interwenient uboczny nie pojawi się w sprawie.

Interwencja uboczna może mieć charakter:

1. samoistny- gdy rozstrzygnięcie sprawy wpłynie bezpośrednio na interes interwenienta ubocznego i taki interwenient ma silniejszą pozycję w sprawie, dokonuje czynności procesowych z takim tylko zastrzeżeniem, że nie mogą one być sprzeczne z czynnościami dokonywanymi przez stronę, do której przystąpił,

2. niesamoistny- gdy wpływ ma jedynie charakter pośredni, co ogranicza samodzielność interwenienta.

Sprawą istotną dla strony, do której interwenient przystępuje jest to, że w późniejszym postępowaniu interwenient nie może wytoczyć zarzutu, że strona nienależycie prowadziła postępowanie, chyba że strona dysponowała środkami procesowymi, o których interwenient nie wiedział, albo których zastosowanie nie było możliwe od chwili wstąpienia interwenienta do sprawy.

Interwencję uboczną można zgłosić do zakończenia postępowania w II instancji.

• PEŁNOMOCNICTWO PROCESOWE

W procesie cywilnym mamy do czynienia z elementami przedstawicielstwa, które występuje w 2 formach:

1. przedstawicielstwo ustawowe- czyli wynikające z ustawy (rodzice, opiekunowie, kuratorzy),

2. pełnomocnictwo procesowe- czyli przedstawicielstwo oparte na oświadczeniu woli strony. Jest to oświadczenie woli, na mocy którego pełnomocnik procesowy może skutecznie dokonywać czynności procesowych w imieniu i na rzecz mocodawcy.

Pełnomocnictwa procesowego mogą udzielić:

• strony mające zdolność procesową,

• przedstawiciele ustawowi stron nie mających zdolności procesowej,

• organy stron będących osobami prawnymi.

Pełnomocnictwo procesowe może mieć 2 formy:

• ogólne- stanowiące umocowanie do wszystkich spraw cywilnych z udziałem mocodawcy,

• szczególne- stanowiące umocowanie do konkretnej, ściśle określonej w pełnomocnictwie sprawy. W niektórych kategoriach spraw, aby pełnomocnik został dopuszczony do sprawy wymagane jest właśnie pełnomocnictwo szczególne np. w sprawach o rozwód czy separację.

Wyróżnia się również pełnomocnictwo do poszczególnych czynności procesowych np. do złożenia pisma w sekretariacie, do odbioru pism procesowych, ale to pełnomocnictwo nie ma charakteru procesowego!

ZAKRES PEŁNOMOCNICTWA PROCESOWEGO

Pełnomocnictwo procesowe obejmuje całokształt czynności procesowych począwszy od czynności wszczynających postępowanie a skończywszy na odbiorze kosztów od strony przeciwnej.

Ustawodawca uznaje, że pełnomocnictwo procesowe oparte jest o zaufanie, toteż ogranicza możliwość zawężenia pełnomocnictwa procesowego jedynie do ściśle określonych czynności, takich jak: zawarcie ugody czy uznanie powództwa. Czynności te muszą być wyraźnie określone w treści pełnomocnictwa.

Strona odpowiada za czynności pełnomocnika jak za własne, a jedynym odstępstwem od tego jest sytuacja, gdy staje przed sądem wraz z pełnomocnikiem, bowiem wówczas może natychmiast odwołać czynności dokonywane przez pełnomocnika.

Pełnomocnikami procesowymi mogą być jedynie podmioty wyraźnie określone w przepisach KPC np. adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy w sprawach z zakresu ochrony prawa własności przemysłowej, małżonek, rodzeństwo, rodzice, zstępni, współuczestnik sporu itd. KPC przewiduje również szczególne przypadki pełnomocnictwa procesowego np. w sprawach alimentacyjnych pełnomocnikiem procesowym może być pracownik jednostki organizacyjnej gminy zajmującej się pomocą rodzinie.

WYGAŚNIĘCIE PEŁNOMOCNICTWA PROCESOWEGO

1. utrata zdolności sądowej lub procesowej przez mocodawcę,

2. utrata zdolności procesowej przez pełnomocnika procesowego,

3. śmierć strony lub pełnomocnika procesowego,

4. utrata kwalifikacji przez pełnomocnika procesowego,

5. wypowiedzenie pełnomocnictwa- najczęściej spotykane. Może nastąpić w każdej chwili przez każdą ze stron, jednak przed sądem wypowiedzenie jest skuteczne z chwilą, gdy sąd poweźmie wiadomość o takim wypowiedzeniu. •Jeżeli wypowiedzenia dokona zawodowy pełnomocnik to ma on obowiązek reprezentować stronę jeszcze przez 2 tygodnie, chyba że strona go z tego obowiązku zwolni.

•Jeżeli jest to pełnomocnik niezawodowy, to taki obowiązek ciąży na nim, jeżeli jego zachowanie wiązałoby się z niepowetowaną szkodą stron.

RZEKOMY PEŁNOMOCNIK (FALSUS PROCURATOR)

Do postępowania może być dopuszczona osoba, nie mająca pełnomocnictwa procesowego, jeżeli miejsce pobytu strony jest znane, ale nie ma z nią możliwości kontaktu, pod warunkiem, że osoba ta uprawdopodobni, iż gdyby była taka możliwość to otrzymałaby pełnomocnictwo procesowe.

Sąd określa termin, w którym osoba ta powinna przedstawić pełnomocnictwo procesowe, albo strona powinna potwierdzić jej czynności procesowe. Swoją zgodę sąd może uzależnić od złożenia na rachunek depozytowy, określonej kwoty tytułem zabezpieczenia kosztów czynności rzekomego pełnomocnika. Jeśli wyznaczony termin upłynie bezskutecznie, to czynności tej osoby uważa się za niebyłe. Strona przeciwna może natychmiast domagać się zwrotu kosztów, jakie poniosła w związku z czynnościami rzekomego pełnomocnika. Kwota ta zostaje zaspokojona z sumy zabezpieczenia.

! Przeczytać prokurator (średnio ważne), RPO itd.

6.12.2008

• DOWODY

• KLASYFIKAJA DOWODÓW

Dowody są klasyfikowane w różny sposób:

1. źródła informacji dotyczące danego środka dowodowego:

1. dowody osobowe- źródło informacji to człowiek (zeznania świadków, opinie biegłych, wyjaśnienia stron),

2. dowody rzeczowe- źródło informacji to przedmiot (dowód z dokumentu, oględzin),

1. sposób zapoznania się ze stanem faktycznym:

1. dowody bezpośrednie- takie, z którymi sąd zapoznaje się i w bezpośredni sposób pozyskuje wiadomości dotyczące stanu faktycznego (np. dowód z oględzin, gdzie sąd ogląda rzecz, miejsce, osobę),

2. dowody pośrednie- sąd pozyskuje wiadomości za pośrednictwem osób trzecich (świadek, biegły, strona),

• FAKTY NIE WYMAGAJĄCE DOWODU:

1. Fakty powszechnie znane (notoryjne),

czyli takie, co do których posiada wiedzę każdy przeciętny (wykształcenie i doświadczenie życiowe) mieszkaniec danej miejscowości- fakty historyczne, cykliczne wydarzenia, nietypowe zjawiska atmosferyczne.

2. Fakty znane sądowi urzędowo,

czyli takie, co do których sąd powziął wiadomość w ramach dokonywanych czynności urzędowych np. treść księgi wieczystej, sąd musi uprzedzić strony, że fakty będzie brany pod uwagę.

3.Fakty przemilczane,

czyli takie, co do których strona przeciwna się nie wypowiedziała, przemilczała je,

4.Fakty przyznane,

czyli takie, co do których nie ma żadnego sporu i strony zgodnie przyznają, iż fakty te miały miejsce (sąd nie może prowadzić postępowania dowodowego co do tego w czym strony są bezsporne).

DOWÓD Z DOKUMENTU

Dokument należy traktować jako utrwalenie oświadczenia woli lub wiedzy przy pomocy systemu znaków graficznych, które w momencie tworzenia i utrwalenia dokumentu mają rangę pisma.

Podział dokumentów:

1. dokumenty urzędowe- są sporządzane przez organy administracji publicznej, a także organy samorządowe, zawodowe i społeczne w ramach powierzonych im zadań z zakresu administracji publicznej; z przymiotu dokumentu urzędowego korzystają dokumenty: bankowe, notarialne, a także potwierdzenia wpłaty, lub nadania przesyłki wydane przez polskiego operatora pocztowego.

Dokumenty urzędowe korzystają z 2 domniemań:

• domniemanie autentyczności- domniemywa się, że oświadczenie woli lub wiedzy, pod którym złożył swój podpis umocowany reprezentant podmiotu wystawiającego, rzeczywiście od tego podmiotu pochodzi,

• domniemanie prawdziwości- domniemywa się, że oświadczenie woli lub wiedzy, pod którym złożył swój podpis umocowany reprezentant podmiotu wystawiającego, jest zgodne ze stanem rzeczywistym.

2. dokumenty prywatne- jest dowodem na to, że osoba, która złożyła pod nim podpis, złożyła również określonej treści oświadczenie woli lub wiedzy.

Stosunek dowodu z dokumentu do dowodu z zeznań świadka- jeżeli strony na mocy prawa materialnego powinny zastosować, w ramach danej czynności prawnej formę pisemną dla celów dowodowych, a tego wymogu nie spełnią, nie mogą zastąpić dowodu z dokumentu dowodem z zeznań świadka, z wyjątkiem:

1. jeżeli dokument istniał ale został uszkodzony, zniszczony lub zabrany przez osobę trzecią,

2. czynność została uprawdopodobniona za pomocą pisma np. korespondencja między stronami, w której odwołują się do czynności,

3. za zgodą obu stron,

4. w szczególnych przypadkach za zgodą sądu.

Ograniczenia nie dotyczą 2 rodzai dowodów:

• ponad osnowę dokumentu- gdy strona chce udowodnić, że dokument nie zawiera wszystkich postanowień uzgodnionych przez strony,

• przeciwko osnowie dokumentu- gdy strona wskazuje, że w dokumencie znalazły się inne postanowienia niż te uzgodnione.

• DOWÓD Z ZEZNAŃ ŚWIADKA

Najczęściej stosowany dowód.

Świadkiem nie może być:

1. osoba niezdolna do spostrzegania i komunikowania swoich spostrzeżeń (to nie znaczy, że ubezwłasnowolniona- zdecyduje lekarz),

2. osoby, które mogą składać w postępowaniu wyjaśnienia za stronę postępowania,

3. współuczestnicy jednolici,

4. mediator co do wiadomości powziętych w ramach tajemnicy mediacji, chyba że strony go od tego zwolnią.

• Prawa i obowiązki świadka

Obowiązki:

1. Stawiennictwo na rozprawie, wyjątkiem jest sytuacja, gdy niepełnosprawność lub stan zdrowia uniemożliwiają to- wówczas miejsce pobytu świadka, w innych przypadkach świadek usprawiedliwia nieobecność na rozprawie wskazując przyczynę od niego niezależną. Jeżeli świadek nie usprawiedliwi się, to naraża się na grzywnę z możliwością zamiany na areszt. Grzywna nie może przekroczyć 1000zł., a jeśli to nie pomoże świadek może zostać przymusowo doprowadzony. Grzywnę sąd może stosować kilkakrotnie.

2. Złożenie przyrzeczenia wg roty określonej w przepisach. Świadka za zgodą obu stron można zwolnić od tego obowiązku, ponadto takiego przyrzeczenia nie składają:

- osoby prawomocnie skazane za składanie fałszywych zeznań,

- małoletni do 17 roku życia.

3. Składanie zeznań - sędzia rozpoczyna od ustalenia stosunku świadka do stron postępowania, następnie wysłuchuje ogólnej wypowiedzi świadka dotyczącej stanu faktycznego, dochodzi do szczegółowych pytań sądu i stron.

Obowiązek składania zeznań nie ma charakteru bezwzględnego, ponieważ funkcjonują 2 ograniczenia:

• prawo odmowy zeznań- osoby bliskie strony np. małżonek, rodzice, dzieci, przysposobiony, przysposabiający, mogą odmówić składania zeznań. Prawo to przysługuje również, gdy stosunek ten zostanie rozwiązany.

• prawo odmowy odpowiedzi na poszczególne pytania- przysługuje tym samym osobom, wobec których kodeks przyznaje prawo odmowy zeznań. Świadek może odmówić, jeżeli odpowiedź naraziłaby jego lub stronę na hańbę, odpowiedzialność karną lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową. Świadek nie decyduje kiedy ta okoliczność istnieje, lecz ustala to sąd.

Prawo do odmowy odpowiedzi na poszczególne pytania mają też osoby zobowiązane do przestrzegania tajemnicy zawodowej np. adwokaci, radcowie prawni, lekarze, pielęgniarki itd., chyba że sąd zwolni je z tajemnicy.

Prawo takie ma również duchowny, co do wiadomości które powziął dla spowiedzi. Dotyczy to wszystkich kościołów i związków wyznaniowych działających legalnie.

Prawa:

1. prawo odmowy zeznań,

2. prawo odpowiedzi na poszczególne pytania,

3. prawo do zwrotu wydatków związanych z udziałem w postępowaniu,

4. prawo do zwrotu wynagrodzenia utraconego w związku z udziałem w postępowaniu.

• DOWÓD Z OGLĘDZIN

Oględzinom można poddać rzecz, miejsce lub osobę. Na oględziny osoby wymagana jest jej zgoda lub zgoda jej przedstawiciela ustawowego. Dowód z oględzin można połączyć z dowodem z zeznań świadków i z opinii biegłego.

Jeżeli przedmiot oględzin znajduje się w posiadaniu osoby trzeciej, to sąd może ją wezwać do dostarczenia rzeczy do sądu lub jej udostępnienia. Jednak ta osoba może w ciągu 3 dni od doręczenia jej wezwania złożyć wniosek o odstąpienie od oględzin z ważnych przyczyn- kwestia uszkodzenia rzeczy, okoliczności mające wpływ na to, że czynność nie powinna być przeprowadzana.

• DOWÓD Z OPINII BIEGŁEGO

Jest stosowany wówczas, gdy w celu rozstrzygnięcia sprawy niezbędne jest sięgnięcie po wiadomości specjalne, a więc wiadomości wykraczające poza wiedzę człowieka o przeciętnym wykształceniu i doświadczeniu życiowym. W tym przypadku nie ma również znaczenia wiedza sędziego.

Opinii biegłego nie stosuje się wobec prawa, w myśl zasady „sąd zna prawo- iura novit curia”, wyjątkiem może być prawo zwyczajowe, międzynarodowe publiczne, a także mało znane prawo obce.

Biegły może być powołany z listy prowadzonej przez sądy i jest to tzw. biegły stały. Biegły może być również ad hoc, czyli spoza tej listy, w tej sytuacji sąd zwraca się do korporacji lub organizacji z danej dziedziny lub branży i ona wskazuje autorytety, które mogą być biegłymi.

Biegły jest zobowiązany złożyć przyrzeczenie wg roty określonej przepisami. Biegły stały robi to przy okazji pierwszej sprawy, a biegły ad hoc każdorazowo.

Biegły podlega wyłączeniu na takich samych zasadach jak sędzia. Biegły może odmówić sporządzenia opinii z ważnych przyczyn np. dotyczących jego osoby- choroba, praca uniemożliwiająca wykonanie jej oraz z innych przyczyn takich jak niemożność wykonania opinii- bo np. zdjęcia są niewyraźne, próbki zanieczyszczone.

Biegłemu przysługuje prawo do wynagrodzenia oraz zwrotów wydatków związanych z wydaniem opinii.

Sąd określa czy opinia powinna mieć formę ustną czy pisemną.

Biegły ma obowiązek stawienia się na rozprawie w celu omówienia opinii i odpowiedzi na pytania sądu oraz stron. Sąd może zażądać uzupełnienia opinii, gdy widać, że jest niepełna, a także może zarządzić sporządzenie kolejnej opinii przez innego lub innych biegłych.

Specyficznym rodzajem opinii jest tzw. opinia łączna, którą wspólnie wydają specjaliści różnych dziedzin np. gdy ktoś ma ciężkie obrażenia to można powołać neurologa, ortopedę itd. Szczególnym przypadkiem jest sytuacja, kiedy pozyskanie niezbędnych wiadomości specjalnych wymaga badań empirycznych. W takiej sytuacji można zastosować dowód z opinii instytutu naukowo-badawczego. Opinię wtedy wydaje zespół, a przedstawia ją wobec sądu przewodniczący lub osoba upoważniona, przy czym każdy z członków zespołu może złożyć zdanie odrębne. Opinia biegłego lub jednostki naukowo-badawczej nie powinna odnosić się do samego rozstrzygnięcia sprawy, a jedynie poddawać interpretacji badany materiał dowodowy.

• INNE ŚRODKI DOWODOWE

Jest to kategoria otwarta podlegająca dynamicznemu rozwojowi wraz z rozwojem naukowym, technicznym, cywilizacyjnym.

Trudno wymienić wszystkie tzw. inne środki dowodowe, natomiast można wyróżnić ich 3 zasadnicze grupy:

1. środki biologiczne (dna),

2. dowody audialne- (sąd zapoznaje się z nimi przy pomocy zmysłu słuchu) urządzenia i środki przy pomocy których można utrwalić lub odtworzyć dźwięk

3. środki wizualne- (sąd zapoznaje się z nimi przy pomocy zmysłu wzroku) urządzenia oraz środki przy pomocy których można utrwalić lub odtworzyć obraz np. zdjęcia, kserokopie, mapy, plany.

Środki o charakterze mieszanym- zapis video.

• DOWÓD Z WYJAŚNIENIA STRON

Jest to dowód o charakterze pomocniczym, powinien być wykorzystywany tylko wtedy, gdy inne środki dowodowe nie pozwoliły na uzyskanie stanu sprawy dojrzałego do rozstrzygnięcia. Wyjątkiem są sprawy małżeńskie, a także sprawy ze stosunku między rodzicami a dziećmi, gdzie ten dowód ma charakter obligatoryjny

Dowód z wyjaśnienia stron przeprowadza się zazwyczaj w 2 etapach:

1. odbiera się wyjaśnienia od obu stron poprzedzając je pouczeniem, iż może być od nich odebrane przyrzeczenie. Jeżeli wyjaśnienia te w znacznym stopniu pozostają w sprzeczności, sąd może przystąpić do 2 etapu,

2. w którym wedle swej woli wybiera jedną ze stron (mniej wiarygodną/ bardziej wiarygodną) i odbiera od niej przyrzeczenie, a następnie ponownie wyjaśnienia. Na tym etapie niedopuszczalne jest odebranie wyjaśnień od drugiej strony, chyba że dotyczy to faktów nie związanych z treścią wyjaśnień pierwszej strony.

• ZABEZPIECZENIE DOWODÓW

Jeżeli istnieje uzasadniona wątpliwość, czy będzie możliwe przeprowadzenie określonego dowodu na rozprawie np. z powodu stanu zdrowia świadka, ulotności pewnego układu w przestrzeni itd. to jest możliwość zabezpieczenia dowodów. Można to uczynić zarówno przed wszczęciem postępowania poprzez złożenie wniosku do sądu rejonowego, w którego okręgu na nastąpić zabezpieczenie dowodów, a także w trakcie postępowania przed sądem, przed którym to postępowanie się toczy.

• POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM I INSTANCJI

• POSIEDZENIA SĄDOWE

W postępowaniu cywilnym wyróżnia się:

1.ROZPRAWY

Rozprawa jest regułą w procesie cywilnym, ponieważ stanowi ona odzwierciedlenie sporności prowadzonego postępowania, pozwala ona bowiem na przedstawienie twierdzeń przeciwników procesowych.

W postępowaniu nieprocesowym rozprawa stanowi rozwiązanie wyjątkowe i znajduje zastosowanie tylko w przypadkach wyraźnie w przepisach wskazanych, gdy natura prowadzonej sprawy tego wymaga np. w postępowaniu o ubezwłasnowolnienie.

2.INNE POSIEDZENIA, dzielimy je na:

1. jawne- mają zastosowanie wtedy, gdy ustawa nie przewiduje ani rozprawy ani posiedzenia niejawnego, a ma to zastosowanie w większości przypadków spraw rozpoznawanych w postępowaniu nieprocesowym, w którym brakuje elementu sporności,

2. niejawne- mogą być stosowane tylko w przypadkach wyraźnie określonych w ustawie i ich cechą charakterystyczną jest to, że sąd na te posiedzenia wedle własnej woli wzywa uczestników albo strony postępowania

W przeważającej liczbie przypadków posiedzenia te odnoszą się do tzw. spraw wpadkowych tzn. incydentalnych pojawiających się w toku postępowania np. zaistnienie konieczności zbadania przedmiotu sporu. Istnieją przypadki, gdy kodeks dopuszcza zastosowanie tej formy, co do rozstrzygnięć merytorycznych np. w odniesieniu do tzw. zastrzeżonego wyroku zaocznego (polega to na tym, że jeżeli wysłano zawiadomienie do stron o rozprawie i stawia się powód a nie ma pozwanego i nie wiadomo czy prawidłowo został wezwany to rozprawa zostaje odroczona, a jak po 2 tyg. jest zwrotka o tym, że był zawiadomiony to sąd może wydać na posiedzeniu niejawnym wyrok zaoczny, art. 341 KPC).

• DORĘCZENIE

W postępowaniu cywilnym obowiązuje zasada oficjalności doręczeń, a więc doręczenia powinny odbywać się za pośrednictwem sądu. W tym zakresie sąd może korzystać z pomocy woźnego, operatorów pocztowych, komornika (gdy postępowanie egzekucyjne), a także sądowej służby doręczeniowej. Wyjątkiem od tej zasady jest możliwość doręczania za potwierdzeniem pism procesowych między zawodowymi pełnomocnikami, jednak dotyczy to tylko pism, które nie są badane pod kątem formalnym. W sprawach gospodarczych ta możliwość została przekształcona w obowiązek w celu przyspieszenia postępowania.

W stosunku do osób fizycznych, można stosować przede wszystkim doręczenia w miejscu zamieszkania, ale również dopuszczalne jest doręczenie pism w miejscu pracy. W stosunku do innych podmiotów mających zdolność sądową zastosowanie znajduje adres wskazany we właściwym rejestrze, chyba że podobnie jak osoba fizyczna podmiot ten podał inny adres do doręczeń.

Wraz z pierwszym doręczeniem strona jest pouczana o obowiązku aktualizacji adresu do doręczeń. Jeśli strona nie wykona tego obowiązku to bezskutecznie doręczone pismo procesowe dołącza się do akt sprawy z adnotacją „doręczone”. Ułatwieniem w zakresie doręczeń jest domniemanie, że pracownik w siedzibie przedsiębiorstwa jest upoważniony do odbioru pism procesowych.

Doręczenia dzielimy na:

1. właściwe- doręczenie następuje do rąk strony lub osoby przez nią umocowanej,

2. zastępcze- gdy doręczający korzysta z pośrednictwa osoby trzeciej, w tym przypadku może to być dorosły domownik, jeżeli zadeklaruje chęć doręczenia i nie jest uczestnikiem postępowania, którego pismo dotyczy, może to być również administracja domu/osiedla, a także urząd gminy

Nietypowe przypadki doręczeń:

1. doręczenie pisma procesowego osobie pozbawionej wolności lub aresztowanej- następuje za pośrednictwem władz aresztu lub więzienia,

2. doręczenie pisma procesowego żołnierzowi służby zasadniczej- odbywa się za pośrednictwem jego przełożonego.

Co do zasady doręczeń dokonuje się w porze dziennej, a w porze nocnej między 22-w wyjątkowych przypadkach. Od tych reguł istnieją w niektórych postępowaniach odrębnych, w postępowaniu uproszczonym, z zakresu prawa pracy, wyjątki pozwalające na zastosowanie innego najbardziej efektywnego sposobu doręczeń np. zawiadomień i wezwań. W tych sprawach możliwe jest stosowanie faksu, telefonu, e-mail, takie doręczenie jest skuteczne jeżeli nie ma wątpliwości, że informacja doszła do jej adresata. Istnieją również sytuacje absolutnie wyjątkowe, gdy strona może się zrzec doręczenia i ma to miejsce w postępowaniu uproszczonym.

• OBRONA POZWANEGO W PROCESIE CYWILNYM

1. BIERNOŚĆ

2. ZAPRZECZENIE

3. ZARZUTY

4. POWÓDZTWO WZAJEMNE

• BIERNOŚĆ- Jest to forma obrony, która nie przynosi żadnych pozytywnych skutków procesowych, ponieważ efektem bierności (omieszkania) pozwanego jest dopuszczalność wydania wobec niego wyroku zaocznego. W odniesieniu do tego wyroku funkcjonuje założenie, że wszystkie twierdzenia powoda nie budzące wątpliwości, co do zgodności ze stanem faktycznym, są przyjmowane przez sąd jako zgodne z tym stanem.

ZAPRZECZENIE- Może przybrać 2 formy:

• negacja zwykła- pozwany tylko neguje twierdzenia powoda,

• negacja kwalifikowana- pozwany neguje twierdzenia powoda i przeciwstawia im twierdzenia własne.

Ta forma obrony jest nieefektywna, bowiem jest obalana dowodem powoda podważającym zaprzeczenie.

ZARZUTY- Pozwany może skutecznie podnosić zarzuty w toku całego postępowania, a w niektórych przypadkach w terminach określonych w KPC np. zarzut niewłaściwości sądu, albo zarzut zapisu na sąd polubowny. Zarzut może zostać zgłoszony jedynie przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy.

Klasyfikacja zarzutów:

A. Zarzuty dylatoryjne i peremptoryjne.

• zarzuty dylatoryjne (zawieszające)- to takie, które w sposób przejściowy wstrzymują dochodzenie roszczeń przez powoda, np. zarzut niewłaściwości sądu czy zarzut czasowej niedopuszczalności drogi sądowej,

• zarzuty peremptoryjne (niweczące)- to takie, które trwale uniemożliwiają dochodzenie roszczeń przez powoda, np. zarzut przedawnienia.

B. Zarzuty materialno- prawne i formalne.

• zarzuty materialno- prawne- wynikające z prawa materialnego, np. zarzut przedawnienia, potrącenie,

• zarzuty formalne- wynikające z prawa procesowego, np. zarzut niedopuszczalności drogi sądowej, zarzut braku jurysdykcji krajowej.

POWÓDZTWO WZAJEMNE- Jest to forma najbardziej zaawansowana i skuteczna, bo pozwany przedstawia swoje zarzuty wobec powoda. Do tego pozwu stosuje się takie reguły jak do pozwu zwykłego. Roszczenie wzajemne musi być albo w związku z roszczeniem powoda, albo nadawać się do potrącenia. Powództwo wzajemne można wytoczyć nie później niż na pierwszej rozprawie przy pierwszej czynności procesowej. Brak ograniczenia natury- właściwości. Jednak gdyby okazało się, że pozew wzajemny powinien być rozpoznany przez inny sąd (okręgowy a sprawa wszczęta była w sądzie rejonowym) to cała sprawa zostaje przekazana sądowi właściwemu do rozpoznania powództwa wzajemnego.

10.01.2009

• ORZECZENIA

CZYNNOŚCI DECYZYJNE SĄDU:

1. ZARZĄDZENIA

2. UCHWAŁY

3. POSTANOWIENIA

4. WYROKI

ZARZĄDZENIA- Nie są orzeczeniami. Mają charakter techniczno-organizacyjny, czysto wewnętrzny w stosunku do struktury sądu (np. przekazanie sprawy do innego wydziału tego samego sądu). Zarządzenia przewodniczącego, np. o zwrocie pozwu z brakami formalnymi lub nieopłaconego. Są podobne do postanowień.

UCHWAŁY- Są orzeczeniami. Podejmuje je Sąd Najwyższy. Są to orzeczenia o charakterze abstrakcyjnym, czyli oderwane od konkretnego stanu faktycznego. Odpowiedzi SN na pytania prawne. Uchwały mogą być 3 osobowe, 7 osobowe, a nawet całej izby.

POSTANOWIENIA- Orzeczenia o charakterze formalnym, odnoszące się do toku postępowania (np. postanowienie o zawieszeniu/umorzeniu postępowania).

Postanowienia dowodowe- dotyczące postępowania prowadzonego w sprawie postępowania dowodowego. Są niezaskarżalne i sąd w każdej chwili może je zmienić.

W postępowaniu nieprocesowym:

1. dotyczące aspektów formalnych w toku postępowania (zaskarżenie),

2. o charakterze merytorycznym odnoszącym się do istoty sprawy (apelacja).

PODZIAŁ POSTANOWIEŃ:

1. niekończące postępowanie- rozstrzygają kwestie natury wpadkowej, incydentalnej, wpływają na postępowanie ale go nie kończą, np. ukaranie świadka grzywną; są zaskarżalne gdy kodeks tak wyraźnie stanowi;

2. kończące postępowanie- zamykają drogę do wydania wyroku w danej sprawie; zawsze są zaskarżalne np. postanowienie o umorzeniu postępowania.

WYROKI- Mogą mieć charakter:

1. konstytutywny- powstaje, modyfikuje lub ustaje stosunek prawny lub prawo (tzw. nowy stan prawny), np. wyrok w sprawie o rozwód, wyrok zasądzający świadczenie;

2. deklaratywny- potwierdza istniejący stan prawny i faktyczny np. na podstawie art. 189 KPC.

Rozszerzona prawomocność- dotyczy nie tylko stron procesu, ale także wszystkich osób (erga omnes).

Podział wyroków:

1. wstępny,

2. częściowy,

3. końcowy,

4. zaoczny.

Wyrok wstępny sąd wydaje wówczas, gdy uznaje zasadność jego roszczenia, co do samej jego zasady, natomiast co do wysokości tego roszczenia prowadzi się dalszą rozprawę. Wydanie wyroku końcowego rozstrzygającego o wysokości świadczenia następuje po uprawomocnieniu się wyroku wstępnego. Wyrok wstępny nie podlega wykonaniu, ale podlega zaskarżeniu na zasadach ogólnych. Nie rozstrzyga się w nim o kosztach.

Wyrok częściowy może zostać wydany, gdy sąd stwierdzi, że część roszczenia, lub niektóre z kilku roszczeń dochodzonych w pozwie, dojrzały do rozstrzygnięcia. Po wydaniu wyroku częściowego prowadzi się dalej postępowanie w zakresie nieobjętym jego treścią. Można wydać kilka wyroków częściowych w jednym postępowaniu. Wyrok ten jest zaskarżalny na zasadach ogólnych i podlega wykonaniu. W tym wyroku nie rozstrzyga się o kosztach, ponieważ nie kończy on postępowania.

Wyrok końcowy kończy postępowanie w danej instancji. Wyrok końcowy jest wydawany wówczas, gdy wcześniej był wydany wyrok wstępny lub częściowy. Zawiera rozstrzygnięcie o kosztach.

Wyrok zaoczny. Jeżeli pozwany złoży jakiekolwiek oświadczenie na rozprawie, to ustają podstawy do wydania wyroku zaocznego. Sąd w wyroku zaocznym przyjmuje wszystkie fakty i twierdzenia powoda, które nie budzą wątpliwości, co do zgodności ze stanem faktycznym (sąd nie podważa tego wówczas).

Zastrzeżony wyrok zaoczny- występuje, gdy na rozprawę nie dotrze dowód doręczenia zawiadomienia pozwanemu, co uniemożliwia stwierdzenie prawidłowości tego doręczenia, jeżeli w ciągu 2 tygodni do sądu dojdzie potwierdzenie prawidłowego doręczenia, to sąd może wydać na posiedzeniu niejawnym wyrok zaoczny.

Od wyroku zaocznego powodowi przysługuje apelacja za zasadach ogólnych, a pozwanemu przysługuje sprzeciw w terminie 7 dni od doręczenia wyroku. Sprzeciw ten nie przenosi sprawy wyżej, rozstrzyga go ten sam sąd.

• ORZEKANIE

Podstawy orzekania:

1. FAKTYCZNA- sąd określa je w drodze swobodnej oceny dowodów, na podstawie dopuszczalnych środków dowodowych wnioskowanych przez strony, a wyjątkowo dowodów dopuszczalnych z urzędu. Stan faktyczny ustalony przez sąd powinien być w maksymalnym stopniu odzwierciedleniem rzeczywistego stanu, a jeśli tak nie jest, nie z powodu bierności stron, ale z powodu nieprawidłowości sądu, to taka okoliczność stanowi podstawę tzw. zarzutów faktycznych w apelacji.

2. PRAWNA- musi być postrzegana w 2 aspektach:

1. prawo materialne- podstawą tu jest treść przepisów prawa obowiązujących w momencie zaistnienia stanu faktycznego podlegającego ocenie sądu,

2. prawo procesowe- co do zasady przyjmuje się, że obowiązuje to prawo, które jest obowiązujące w toku postępowania (lex retro agit- wyjątek!).

W odniesieniu do podstawy faktycznej mamy do czynienia z tzw. ciężarami procesowymi stron, tzn. jeśli strona nie przedstawi swoich twierdzeń i dowodów na ich poparcie to naraża się na konsekwencje przegranej. Ciężar to nie obowiązek!

W stosunku do podstawy prawnej strony nie mają obowiązku przytoczenia podstawy prawnej swoich roszczeń. Sąd może zobowiązać zawodowych pełnomocników stron do przedstawienia wywodów, których przedmiotem będzie rozstrzyganie aspektów prawnych sprawy.

• ZASADY ORZEKANIA DOTYCZĄCE ZAKRESU

Sąd nie może rozstrzygać sprawy w szerszym zakresie niż wnioskują o to strony, a więc przedmiot orzekania jest zakreślony żądaniem stron. Sąd nie może rozstrzygać ponad żądanie stron, a więc np. zasądzić wyższej kwoty świadczenia niż domaga się strona. Pewną modyfikacją w tym zakresie jest to, że w sprawach z zakresu alimentów, odszkodowania z tytułu czynów niedozwolonych oraz roszczeń pracowniczych może wskazać stronie zakres jej dopuszczalnych roszczeń, ale to strona decyduje czy poszerzy swoje żądania.

W materii dotyczącej precyzyjnego określania zakresu i wysokości zasądzonych świadczeń, także w relacji do żądań strony, występują pewne wyjątki:

1. sąd w sprawach o dochody, o bezpodstawne wzbogacenie, o dożywocie, jeżeli precyzyjne określenie świadczenia jest niemożliwe lub utrudnione może zarządzić świadczenie według swej oceny, musi jednak uwzględnić i podać okoliczności, które brał pod uwagę przy określeniu wysokości świadczenia;

2. jeżeli strona ma ograniczoną odpowiedzialność do określonych składników majątkowych, albo do określonych wartości, to sąd w orzeczeniu może nie ująć tych składników lub ich wartości, a jedynie określić prawo strony do powołania się na to ograniczenie w razie egzekwowania świadczeń wynikających z orzeczenia;

3. moratorium sędziowskie- sąd orzekając w sprawie o zapłatę świadczenia pieniężnego, może spłaty tego świadczenia rozłożyć na raty, a w sprawie o wydanie nieruchomości lub o opróżnienie pomieszczenia, może określić termin wydania lub opróżnienia.

• CZAS ORZEKANIA

Sąd powinien brać pod uwagę przy wydawaniu orzeczenia stan faktyczny istniejący w momencie wydania orzeczenia. Przyjmuje się zasadę, że jeżeli sąd uzna, że sprawa dojrzała do rozstrzygnięcia to może zamknąć rozprawę, ale jeśli między zamknięciem a wydaniem rozstrzygnięcia zajdzie jakakolwiek nowa okoliczność mająca znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, to rozprawa powinna być otwarta na nowo.

• REKTYFIKACJA WYROKÓW (NAPRAWIENIE)

SPROSTOWANIE- służy do usuwania oczywistych pomyłek pisarskich, błędów rachunkowych i innych uchybień technicznych nie mających znaczenia dla treści i istoty rozstrzygnięcia. Tym samym sprostowanie wyroku nie może spowodować jakiejkolwiek inferencji w treści tego rozstrzygnięcia. Sprostowanie może nastąpić w każdym czasie. Jeżeli sprawa toczy się przed sądem II instancji, sąd ten może z urzędu sprostować wyrok I instancji.

UZUPEŁNIENIE- stosuje się, gdy sąd nie odniósł się do któregokolwiek z roszczeń przedstawionych przez stronę (sąd musi się zawsze jakoś odnieść do roszczeń), oraz gdy nie uwzględnił rozstrzygnięcia o charakterze formalnym, do którego był zobowiązany z urzędu, lub który zawnioskowały strony. Uzupełnienie następuje przez sąd, który wydał orzeczenie w tym samym składzie, na wniosek złożony w terminie 2 tygodni od ogłoszenia lub doręczenia wyroku.

WYKŁADNIA WYROKU- dokonuje jej ten sam sąd i w tym samym składzie, który wydał orzeczenie i ma ono zastosowanie, gdy wyrok budzi wątpliwości, co do swej treści na etapie wykonania. Wniosek może złożyć strona lub inny uczestnik postępowania a także komornik. Nie podlega wykładni uzasadnienie wyroku, podobnie jak ugoda zawarta przez strony przed sądem.

KOSZTY (nie obowiązuje?)

1. KOSZTY DZIAŁANIA W POSTĘPOWANIU SĄDOWYM

2. OPŁATA SĄDOWA

3. OPŁATA KANCELARYJNA

Ad.1 Koszty działania w postępowaniu sądowym:

1. koszty działania sądu,

2. koszty działania strony i jej pełnomocnika,

3. koszty działania innych uczestników postępowania.

Ad.1a. Koszty działania sądu, określa się ryczałtowo, biorąc pod uwagę:

• rodzaj sprawy,

• długość postępowania,

• wartość przedmiotu sporu.

Powinny one objąć wszystkie koszty, jakie ponosi orientacyjnie sąd w związku z prowadzeniem danej sprawy, np. korespondencja, podróże służbowe.

Ad.1b. Koszty działania strony i jej pełnomocnika, czyli koszty, które były niezbędne i konieczne do dochodzenia roszczenia lub obrony praw strony, np. dojazd, nocleg, uzyskanie dokumentów; zarobków utraconych w związku z udziałem w sprawie.

Strona ma zwrot tylko za 1 pełnomocnika, ale ustanowić ich może ile chce. Jeśli jest on niezawodowy, to może żądać zwrotu kosztów nie wyższych niż koszty działania zawodowego pełnomocnika.

Pełnomocnik może też domagać się zwrotu wydatków koniecznych do prowadzenia sprawy, a także stosownego wynagrodzenia

Mogą domagać się albo zwrotu kosztów według norm przypisanych, czyli w kwocie ryczałtowej, albo na podstawie przedstawionego wykazu kosztów.

W przypadku osoby nie reprezentowanej przez zawodowego pełnomocnika, sąd ma obowiązek zasądzić koszty ryczałtowo z urzędu.

Ad.1c. Koszty działania innych uczestników postępowania, są to głównie koszty świadków.

Ad.2 Opłaty sądowe:

1. opłata stosunkowa - to taka, którą uiszcza się w wysokości zależnej od wartości przedmiotu sporu np. w przypadku roszczeń o zapłatę należy uiścić 5% wartości przedmiotu sporu;

2. opłata stała- jest niezależna od wartości przedmiotu sporu i zazwyczaj dotyczy spraw o charakterze niemajątkowym, nawet jeżeli są z nimi związane jakiekolwiek roszczenia o charakterze majątkowym, np. rozwód 600zł

3. opłata wstępna (tymczasowa)- określana przez sąd w sytuacji, gdy nie sposób w chwili wszczęcia postępowania określić wartości przedmiotu sporu.

Ad.3 Opłata kancelaryjna, dotyczy kwestii czynności technicznych, biurowych wykonywanych przez sąd (np. kopia, wypis, odpis)

24.01.2009

• ZASADY PONOSZENIA KOSZTÓW

I. ZASADA ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA WYNIK SPRAWY

W myśl tej zasady w procesie cywilnym ponosi koszta ta osoba, która przegrywa proces. Przegrana może mieć charakter formalny np. odrzucenie pozwu, jak i charakter merytoryczny np. oddalenie powództwa. Wyjątki:

1. niezależnie od wyniku sprawy można obciążyć kosztami tę stronę, która w toku postępowania niewłaściwie się zachowywała np. zmierzała do przewlekania postępowania, nie wzięła udziału w mediacji, na którą się zgodziła;

2. jeżeli strony zawarły ugodę sądową lub zawarły ugodę przed mediatorem, to ich koszty znoszą się wzajemnie, chyba że strony postanowią inaczej.

II. ZASADA KOSZTÓW KONIECZNYCH I NIEZBĘDNYCH

W myśl tej reguły strona może się ubiegać tylko i wyłącznie o zwrot takich kosztów, które są uzasadnione i konieczne, albo do dochodzenia jej praw, albo do obrony. Zasada ta ma szczególne znaczenie, gdy strona ubiega się o zwrot kosztów według spisu kosztów.

III. ZASADA KONCENTRACJI KOSZTÓW

W celu usprawnienia postępowania sąd nie orzeka o kosztach przy każdej czynności, która te koszty generuje, ale czyni to zbiorowo w orzeczeniu kończącym postępowanie w danej instancji. Rozstrzygnięcie o kosztach ma formę postanowienia, a więc jeśli nie zaskarża się rozstrzygnięcia merytorycznego, można w tej materii złożyć zażalenie.

• ZWOLNIENIE OD KOSZTÓW SĄDOWYCH

1. Z MOCY USTAWY

Ustawa wskazuje katalog podmiotów np. osoby dochodzące ustalenia ojcostwa i roszczeń z tym związanych; osoby uprawnione do świadczeń alimentacyjnych; kurator ustanowiony dla potrzeb sprawy; prokurator; osoba, która domaga się stwierdzenia postanowień wzorca umowy za niedozwolone; pracownik wnoszący powództwo lub strona wnosząca odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych; powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów w sprawach dotyczących ochrony zbiorowych interesów konsumentów; powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów w sprawach dotyczących ochrony indywidualnych interesów konsumenta- w zakresie przyznanego konsumentowi przez sąd zwolnienia od kosztów sądowych; Skarb Państwa i gmina, chyba że sprawa dotyczy ich działalności gospodarczej.

2. Z MOCY ORZECZENIA SĄDOWEGO

W formularzu wskazuje się swoje dochody, stan majątkowy i rodzinny oraz złożyć oświadczenie, że nie jest się w stanie pokryć kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Zwolnienie może być zawsze cofnięte, przy zmianie okoliczności jego udzielenia i gdy podstawy do jego przyznania nigdy nie istniały.

• ZABEZPIECZENIE KOSZTÓW

Konstrukcją stosowaną w tym zakresie jest tzw. kaucja aktoryczna. Dotyczy ona sytuacji:

1. gdy powodem jest cudzoziemiec, choć może on być na zasadach wzajemności z tego obowiązku zwolniony;

2. w sprawach określonych w KSH, jeżeli wspólnik wnosi powództwo przeciwko spółce akcyjnej? lub spółce z o.o.

Kaucję tą określa sąd na wniosek pozwanego, wyznaczając termin wpłaty na rachunek depozytowy sądu. W razie przegranej powoda, wygrany musi złożyć wniosek o zaspokojenie się z tej kwoty, przy czym ma w tym pierwszeństwo przed innymi wierzycielami powoda. Jeśli kaucja nie zostanie wpłacona, to sprawa nie zacznie biec.

• ŚRODKI ODWOŁAWCZE

ŚRODKI ZASKARŻENIA dzielimy na:

1. środki odwoławcze,

2. inne środki zaskarżenia.

Ad. a) Środki odwoławcze mają 2 cechy:

-dewolutywność- środek odwoławczy przenosi postępowanie do wyższej instancji, wyjątkiem jest zażalenie, które jest względnie dewolutywne, bo jeżeli zażalenie jest oczywiście zasadne lub oparte na zarzucie nieważności postępowania to sąd I instancji jeśli uwzględnia je w całości, może uchylić lub zmienić postanowienie bez przekazywania sprawy do wyższej instancji;

-suspensywność- wstrzymanie uprawomocnienia się od złożonego środka odwoławczego

Ad. b) Np. Skarga na orzeczenie referendarza sądowego, zarzuty na nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, skarga na czynności komornika, zarzuty na plany podziału sumy wyegzekwowanej.

Podział środków odwoławczych:

1. zwykłe- przysługują od orzeczeń, które jeszcze się nie uprawomocniły (apelacja i zażalenie),

2. nadzwyczajne- przysługują od prawomocnych orzeczeń (skarga kasacyjna, skarga o wznowienie postępowania, skarga o stwierdzenie niezgodności orzeczenia z prawem, skarga na orzeczenie sądu polubownego.

APELACJA

1. apelacja niepełna- sąd II instancji zajmuje się jedynie uchybieniem sądu prowadzącego postępowanie w I instancji i wówczas jego orzeczenia mają charakter (kontrolny???) tzn. uchylają orzeczenie I instancji i przekazują do ponownego rozpoznania;

2. apelacja pełna- zawiera elementy rewizyjne tzn. sąd obok analizy czynności sądu I instancji dokonuje też analizy błędów stron popełnionych w tym postępowaniu, a nawet pozwala im na wskazanie nowych faktów i dowodów.

W PL- apelacja pełna, ale taka, w której strona, która chce przedstawić nowe fakty i dowody na ich poparcie musi jednocześnie wykazać, że ich przedstawienie w I instancji nie było możliwe, albo potrzeba ich przedstawienia zaistniała dopiero w II instancji.

Apelacja przysługuje od wyroków w I instancji i jest składana do sądu II instancji za pośrednictwem sądu, który wydał orzeczenie. Sądem II instancji dla sądu rejonowego jest sąd okręgowy, a dla sądu okręgowego sąd apelacyjny.

Apelacja musi spełniać wymogi pisma procesowego oraz skarżący musi:

• oznaczyć orzeczenie, które podlega zaskarżeniu, ze wskazaniem zakresu zaskarżenia (jeśli nie całe to część),

• zwięźle przedstawić zarzuty (brak zamkniętego katalogu),

• uzasadnić te zarzuty,

• przedstawić nowe fakty i dowody,

• wnieść wniosek o uchylenie lub zmianę tego orzeczenia, ze wskazaniem w jakim zakresie to ma nastąpić,

• wskazać wartość przedmiotu zaskarżenia, jeżeli dotyczy praw majątkowych (liczenie jak do wartości przedmiotu sporu, bez ubocznych, ale nie zawsze są tożsame)

Termin- apelację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok, w terminie dwóch tygodni od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem. W sytuacji gdy strona w terminie tygodniowym od ogłoszenia sentencji nie złożyła wniosku o uzasadnienie wyroku, termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia, w którym upłynął termin do żądania uzasadnienia.

Sąd I instancji bada apelację pod kątem formalnym i odrzuca apelację wniesioną po terminie, nieopłaconą, niedopuszczalną z innych przyczyn, a także taką w której skarżący nie usunął błędów formalnych w terminie wyznaczonym.

Sąd wysyła apelację stronie przeciwnej i przekazuje akta sprawy do sądu II instancji. Strona przeciwna może złożyć odpowiedź na apelację w terminie 2 tygodni od doręczenia.

Sąd II instancji odrzuca na posiedzeniu niejawnym apelację, jeżeli uległa ona odrzuceniu przez sąd I instancji. Jeżeli dostrzeże braki, do których usunięcia strona nie była wezwana, zażąda ich usunięcia. W razie nie usunięcia braków w wyznaczonym terminie apelacja ulega odrzuceniu (art.373 KPC).

Przykładowe zarzuty apelacyjne:

1. naruszenie prawa procesowego,

2. naruszenie prawa materialnego,

3. nowe fakty i dowody (tzw. nowości),

4. o charakterze faktycznym,

5. nierozpoznanie istoty sprawy.

Zarzut naruszenia prawa procesowego może dotyczyć:

1. nieważności postępowania (nie tylko zarzut, ale też sąd z urzędu musi to monitorować), zachodzi gdy:

• sprawę administracyjną rozpoznano przed sądem cywilnym,

• strona nie miała zdolności sądowej/procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany,

• jeśli o to samo roszczenie między tymi samymi stronami toczy się sprawa wcześniej wszczęta (zawisłość sporu),

• jeżeli sprawa ta została już prawomocnie osądzona (powaga rzeczy osądzonej- ugody z tego nie korzystają),

• jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa,

• w sprawie orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy,

• jeżeli strona została pozbawiona możliwości obrony swoich praw (doręczenia)

• jeżeli sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu;

2. inne naruszenie przepisów prawa procesowego- nie wywołuje skutku nieważności postępowania. Art. 162 KPC- obowiązek sygnalizowania uchybień sądu przez stronę w trakcie postępowania. Jeżeli sąd nie bierze tego pod uwagę, strona może żądać wpisu do protokołu o odmowie.

Naruszenie prawa materialnego. Uchybienia:

1. niewłaściwa subsumcja, czyli przyporządkowanie do rozstrzygnięcia stanu faktycznego niewłaściwego przepisu prawa materialnego;

2. zastosowanie przepisu, który nie istnieje, albo został uchylony albo nie wszedł w życie;

3. niewłaściwa interpretacja przepisów prawa materialnego.

Zarzuty o charakterze faktycznym odnoszą się do stanu faktycznego, mogą dotyczyć np. przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, błędów logicznych.

Zarzut nie rozpoznania istoty sprawy występuje wtedy, gdy sąd nieprawidłowo wyda rozstrzygnięcie w oparciu o kryterium formalne, np. zbyt pochopnie uzna za zasadny zarzut przedawnienia.

7.03.2009

ZAŻALENIE

To zwykły środek odwoławczy i przysługuje od następujących orzeczeń:

1. postanowień kończących postępowanie w sprawie,

2. postanowień sądu II instancji lub zarządzenia przewodniczącego określone w art. 394§1 pkt.1-12 (na egzamin 3 przykłady i znać artykuł)

Art. 394. § 1. ^(*) Zażalenie do sądu drugiej instancji przysługuje na postanowienia sądu pierwszej instancji kończące postępowanie w sprawie, a ponadto na postanowienia sądu pierwszej instancji i zarządzenia przewodniczącego, których przedmiotem jest:

1) ^(*) zwrot pozwu, odmowa odrzucenia pozwu, przekazanie sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu albo podjęcie postępowania w innym trybie, 

2) ^(*) odmowa zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcie takiego zwolnienia oraz odmowa ustanowienia adwokata lub radcy prawnego lub ich odwołanie;  

3) oddalenie opozycji przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego oraz niedopuszczenie interwenienta do udziału w sprawie wskutek uwzględnienia opozycji;  

4) rygor natychmiastowej wykonalności;  

4¹) ^(*) wstrzymanie wykonania prawomocnego orzeczenia do czasu rozstrzygnięcia skargi o wznowienie postępowania; 

4²) ^(*) stwierdzenie prawomocności orzeczenia, 

5) ^(*) skazanie świadka, biegłego, strony, jej pełnomocnika oraz osoby trzeciej na grzywnę, zarządzenie przymusowego sprowadzenia i aresztowania świadka oraz odmowa zwolnienia świadka i biegłego od grzywny i świadka od przymusowego sprowadzenia, 

6) zawieszenie postępowania i odmowa podjęcia zawieszonego postępowania;  

7) odmowa uzasadnienia orzeczenia oraz jego doręczenia;  

8) sprostowanie lub wykładnia orzeczenia albo ich odmowa;  

9) ^(*) zwrot kosztów, określenie zasad ponoszenia przez strony kosztów procesu, wymiar opłaty, zwrot opłaty lub zaliczki, obciążenie kosztami sądowymi, jeżeli strona nie składa środka zaskarżenia co do istoty sprawy, koszty przyznane w nakazie zapłaty oraz wynagrodzenie biegłego, 

10) oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego;  

10¹) ^(*) zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem, 

11) odrzucenie zażalenia.  

12) ^(*) odrzucenie skargi na orzeczenie referendarza sądowego. 

§ 2. Termin do wniesienia zażalenia jest tygodniowy i liczy się od doręczenia postanowienia, a gdy strona nie zażądała w terminie przepisanym doręczenia postanowienia zapadłego na rozprawie - od ogłoszenia postanowienia.

§ 3. Zażalenie powinno czynić zadość wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego oraz zawierać wskazanie zaskarżonego postanowienia i wniosek o jego zmianę lub uchylenie, jak również zwięzłe uzasadnienie zażalenia ze wskazaniem w miarę potrzeby nowych faktów i dowodów.

3. postanowienia zaskarżalne na mocy innych przepisów postępowania cywilnego.

Zażalenie jest co do zasady środkiem dewolutywnym tzn. składa się je za pośrednictwem sadu I instancji do sądu II instancji z jednym wyjątkiem: gdy sąd I instancji stwierdzi, że zażalenie jest zasadne i przyjmuje je w całości.

Termin- 1 tydzień liczony:

• jeśli strona zażądała doręczenia to od dnia doręczenia,

• jeśli nie zażądała to od chwili ogłoszenia na rozprawie.

Wymogi- musi czynić zadość wymaganiom pisma procesowego. Należy scharakteryzować postanowienie, od którego składa się zażalenie. Należy wskazać czy żądamy zmiany, czy uchylenia postanowienia i wskazać zakres zmiany czy uchylenia. Zwięzłe uzasadnienie zażalenia, oraz przytoczyć „nowości” (nowe fakty i dowody).

Akta sprawy wraz z zażaleniem sąd I instancji przedstawia sądowi II instancji po doręczeniu zażalenia stronie przeciwnej, a w wypadkach wskazanych w art. 394§1pkt 2 i5- niezwłocznie po złożeniu zażalenia bez doręczenia go stronie przeciwnej. Odpowiedź na zażalenie może być wniesiona wprost do sądu II instancji w terminie tygodniowym od doręczenia zażalenia. Jeżeli zażalenie zarzuca nieważność postępowania lub jest oczywiście uzasadnione, sąd który wydał zaskarżone postanowienie, może na posiedzeniu niejawnym, nie przesyłając akt sądowi II instancji, uchylić zaskarżone postanowienie i w miarę potrzeby sprawę rozpoznać na nowo. Sąd I instancji może wstrzymać wykonanie zaskarżonego postanowienia do czasu rozstrzygnięcia zażalenia. (Przy zażaleniu nie ma rozprawy, zażalenie rozpoznawane jest na posiedzeniu niejawnym).

NADZWYCZAJNE ŚRODKI ODWOŁAWCZE

SKARGA KASACYJNA (po uprawomocnieniu)

Dwa rodzaje środków kasacyjnych w doktrynie europejskiej:

1. środki czysto kasatoryjne- sąd ma prawo tylko do uchylenia orzeczenia i przekazania do ponownego rozpatrzenia,

2. z elementami rewizyjnymi- sąd może nie tylko uchylić orzeczenie, ale też w uzasadnionych przypadkach (np. naruszenia prawa materialnego) orzec co do istoty sprawy.

OGRANICZENIA DOPUSZCZELNOŚCI SKARGII KASACYJNEJ

Skarga kasacyjna przysługuje:

1. od wydanego przez sąd II instancji prawomocnego wyroku,

2. postanowienia w przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania kończących postępowanie w sprawie (chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej - prawo upadłościowe i naprawcze- ogranicza),

Legitymacja czynna: (wycięty interwenient uboczny samoistny)

1. strona,

2. Prokurator Generalny,

3. Rzecznik Praw Obywatelskich.

Ograniczenia przedmiotowe:

1. skarga jest niedopuszczalna w sprawie o prawa majątkowe, jeżeli wartość przedmiotu zaskarżenia nie przekracza 50.000 zł; a przy sprawach gospodarczych 75.000 zł; w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych 10.000zł; jednakże w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych skarga kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawach o przyznanie i o wstrzymanie emerytury lub renty oraz o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego;

2. skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach:

• o rozwód, o separację, o alimenty, o czynsz najmu lub dzierżawy oraz o naruszenie posiadania,

• w sprawach dotyczących kar porządkowych, świadectwa pracy i roszczeń z tym związanych oraz o deputaty lub ich ekwiwalent,

• rozpoznanych w postępowaniu uproszczonym.

3. skarga jest niedopuszczalna od wyroku ustalającego nieistnienie małżeństwa lub orzekającego unieważnienie małżeństwa, jeśli choćby jedna ze stron po uprawomocnieniu się wyroku zawarła związek małżeński.

Skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach:

1. naruszeniu prawa materialnego poprzez jego błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie,

2. naruszenie przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (np. nieważność postępowania lub inne naruszenia; należy wykazać związek przyczynowy pomiędzy naruszeniem a wynikiem sprawy /istotny wpływ/). Prokurator Generalny dodatkowo musi wykazać naruszenie podstawowych zasad porządku publicznego, a Rzecznik Praw Obywatelskich musi wykazać naruszenie konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela.

Instytucja przedsądu ( badania wstępnego) - Sąd Najwyższy w składzie 1 sędziego rozstrzyga o przyjęciu skargi kasacyjnej do rozpoznania, jeżeli zajdzie 1 z następujących okoliczności:

1. w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne,

2. istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów np. dane zagadnienie budzi wątpliwości w orzeczeniach SN,

3. jeżeli zachodzi nieważność postępowania,

4. jeżeli skarga jest oczywiście uzasadniona.

Skarga kasacyjna musi czynić zadość wymaganiom pisma procesowego. W sprawach o charakterze majątkowym należy podać wartość przedmiotu zaskarżenia. Skarga kasacyjna powinna zawierać:

• oznaczenie orzeczenia, od którego została wniesiona, ze wskazaniem, czy jest ono zaskarżone w całości czy w części,

• przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie,

• wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania i jego uzasadnienie oraz

• wniosek o uchylenie lub uchylenie i zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakresu żądanego uchylenia i zmiany.

Do skargi kasacyjnej dołącza się także dwa jej odpisy przeznaczone do akt Sądu Najwyższego oraz dla Prokuratora Generalnego, chyba że sam wniósł skargę.

Termin- skargę kasacyjna wnosi się do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie, w terminie 2 miesięcy od dnia doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem stronie skarżącej. Termin do wniesienia skargi kasacyjnej przez Prokuratora Generalnego i Rzecznika Praw Obywatelskich wynosi 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, a jeżeli strona zażądała doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem- od chwili doręczenia orzeczenia stronie.

(rozpatrywanie skargi- nie obowiązuje?)

Orzeczenie Sądu Najwyższego wydane na skutek rozpoznania skargi kasacyjnej:

1. SN oddala skargę kasacyjną, jeżeli nie ma uzasadnionych podstaw i jeżeli zaskarżone orzeczenie mimo słusznego uzasadnienia odpowiada prawu;

2. uchyla zaskarżone orzeczenie w całości lub w części w razie uwzględnienia skargi kasacyjnej i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania sądowi, który wydał zaskarżone orzeczenie lub innemu sądowi równorzędnemu;

3. uchyla w całości lub w części orzeczenie sądu I instancji i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania sądowi temu samemu lub równorzędnemu, sąd ten rozpoznaje sprawę w innym składzie, ponadto sąd, któremu sprawa została przekazana, związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez SN;

4. uchyla na wniosek skarżącego zaskarżony wyrok i orzeka co do istoty sprawy, jeżeli podstawa naruszenia prawa materialnego jest oczywiście uzasadniona, a skargi kasacyjnej nie oparto także na podstawie naruszenia przepisów postępowania lub podstawa ta okazała się nieuzasadniona.

SKARGA O WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA

Można żądać wznowienia postępowania zakończonego wyrokiem, ale jeśli podstawą skargi o wznowienie jest orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, to postępowanie może być wznowione również w razie zakończenia go postanowieniem.

Zgodnie z przepisami KPC, można wskazać dwa rodzaje podstaw wznowienia postępowania, które tworzą zamknięty katalog:

1. przyczyny jego nieważności;

2. tzw. właściwe przyczyny restytucyjne.

Można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności:

1. jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona, albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona nie mogła domagać się wyłączenia tego sędziego przed uprawomocnieniem się wyroku;

2. jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, lub nie była należycie reprezentowana bądź jeżeli w skutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania; możliwość żądania wznowienia nie zachodzi, jeżeli przed uprawomocnieniem się wyroku niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe.

Ponadto można żądać wznowienia postępowania również w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie.

Do właściwych przyczyn restytucyjnych należy zaliczyć przypadki, gdy:

1. wyrok został oparty na dokumencie podrobionym lub przerobionym albo na skazującym wyroku karnym, który został następnie uchylony (art.403, zob. art.11KPC);

2. wyrok został uzyskany za pomocą przestępstwa;

3. w późniejszym okresie wykryto okoliczności faktyczne lub środki dowodowe, które mogły mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu;

4. w późniejszym terminie został wykryty prawomocny wyrok dotyczący tego samego stosunku prawnego, w tym wypadku przedmiotem rozpoznania przez sąd jest nie tylko zaskarżony wyrok, lecz są również z urzędu inne prawomocne wyroki dotyczące tego samego stosunku prawnego;

5. na treść wyroku miało wpływ postanowienie niekończące postępowania w sprawie, wydane na podstawie aktu normatywnego uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, uchylone lub zmienione zgodnie z art.416¹ KPC.

Skarga jest niedopuszczalna- w przypadku orzeczenia o rozwodzie, unieważnienia małżeństwa, jeżeli na podstawie tego orzeczenia jedna ze stron zawarła związek małżeński.

Termin- 3 miesiące od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji- od dnia, w którym o wyroku dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy.

Jeśli podstawą ma być orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego (401¹), to skargę o wznowienie wnosi się w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Jeżeli w chwili wydania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego orzeczenie, o którym mowa a art. 401¹, nie było jeszcze prawomocne na skutek wniesienia środka odwoławczego, który został następnie odrzucony, termin biegnie od dnia doręczenia postanowienia o odrzuceniu, a w wypadkach wydania go na posiedzeniu jawnym- od dnia ogłoszenia tego postanowienia.

Wznowienia nie można żądać po upływie 5 lat od uprawomocnienia się wyroku, z wyjątkiem:

• gdy strona nie miała możliwości działania,

• gdy strona nie była należycie reprezentowana.

SKARGA O STWIERDZENIE NIEZGODNOŚCI Z PRAWEM PRAWOMOCNEGO ORZECZENIA (od 2005 roku)

Przysługuje od prawomocnego orzeczenia sądu II instancji, kończącego postępowanie w sprawie, gdy przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego orzeczenia w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe. Strona musi wykazać swoją szkodę.

W wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, skarga przysługuje także od prawomocnego orzeczenia „kończącego postępowanie w sprawie wydanego przez sąd I lub II instancji, jeżeli strony nie skorzystały z przysługujących im środków prawnych, chyba że jest możliwa zmiana lub uchylenie orzeczenia w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych.

Od orzeczeń sądu II instancji, od których wniesiono skargę kasacyjną, oraz od orzeczeń SN skarga nie przysługuje. W takich wypadkach orzeczenie SN traktuje się jak orzeczenie wydane w postępowaniu wywołanym wniesieniem skargi.

Termin- skargę wnosi się do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie, w terminie 2 lat od dnia jego uprawomocnienia się. Po wpłynięciu skargi przewodniczący bada, czy zostały zachowane warunki formalne przewidziane dla skargi i jeżeli stwierdzi braki, to wzywa o poprawienie lub jej uzupełnienie. Gdy strona nie opłaci i nie uzupełni braków w terminie, sąd odrzuci skargę na posiedzeniu niejawnym.

POSTĘPOWANIE ODRĘBNE W SPRAWACH MAŁŻEŃSKICH

Rozstrzyga się sprawy:

• o unieważnienie małżeństwa,

• o ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa (a więc gdy są wątpliwości do formy zawarcia małżeństwa),

• o rozwód,

• o separację na żądanie jednego z małżonków (gdy na zgodny wniosek to postępowanie nieprocesowe) (art. 425 KPC);

• ponadto o zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej (art. 452 KPC!).

Właściwość sądu:

• właściwość rzeczowa-sprawy o charakterze niemajątkowym co do zasady rozpoznawane są przez sąd okręgowy, natomiast sprawy o zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej przypisane są do właściwości sądów rejonowych (tzw. sąd rodzinny),

• właściwość miejscowa- sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie wspólne zamieszkanie, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze stale przebywa; w braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a gdy i tej podstawy nie ma- sąd miejsca zamieszkania powoda.

Art. 47§2 pkt 2a,b KPC- sprawy o rozwód i separację 1 sędzia i 2 ławników.

1. ODRĘBNOŚCI WSPÓLNE DLA WSZYSTKICH KATEGORII SPRAW

2. ODRĘBNOŚCI CHARAKTERYSTYCZNE DLA SPRAW O ROZWÓD I SEPARACJĘ

3. ODRĘBNOŚCI DOTYCZACE INNYCH SPRAW

Odrębności wspólne dla wszystkich kategorii spraw. Pełnomocnik procesowy w sprawach małżeńskich musi mieć pełnomocnictwo szczególne.

Sprawy te odbywają się przy drzwiach zamkniętych ( co do zasady, ponieważ strony mogą zażądać publicznego rozpoznania sprawy, ale sąd może tego odmówić ze względu na zasadę moralności).

Jeżeli powód nie stawi się w sposób nieusprawiedliwiony na pierwszą rozprawę, to przy sprawie o rozwód i separację sąd z urzędu zawiesza postępowanie. Przy pozostałych sprawach czyni to, jeżeli prokurator nie popiera żądanie powoda. Postępowanie to można podjąć na wniosek powoda, ale nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od jego zawieszenia. Jeżeli wniosek taki nie zostanie złożony w ciągu roku, to wówczas dochodzi do umorzenia postępowania, a pozew nie wywołuje żadnych skutków prawnych (dotyczy tylko 1 rozprawy). Dalsze rozprawy bez względu na niestawiennictwo stron odbywają się, za wyjątkiem gdy obie strony nie stawią się. Jeżeli strona zostanie wezwana do osobistego stawiennictwa i się nie pojawi i nie usprawiedliwi niestawiennictwa, to może być ukarana na podstawie przepisów o stosowani środków przymusu wobec świadków.

Udział małoletnich- w charakterze świadków mogą się pojawić jedynie wspólni zstępni małżonków powyżej 17 roku życia, a inni małoletni jeżeli przekroczą 13 rok życia.

W tym postępowaniu nie ma możliwości odmowy zeznań w ramach prawa stanu (prawa dotyczące stanu cywilnego- obecnie mają małe znaczenie), wyjątkiem są sprawy o rozwód.

Protokół rozprawy powinien zawierać oświadczenia małżonków co do posiadanych dzieci; co do ich stanu majątkowego, dochodów; co do istniejących u małżonków obowiązków alimentacyjnych wobec osób nie będących ich wspólnymi dziećmi (szczególne znaczenie w sprawach o rozwód i separację).

Rozstrzygnięcia w tych sprawach nie można oprzeć wyłącznie na uznaniu powództwa, ani też na przyznaniu przez stronę okoliczności faktycznych wskazanych przez przeciwnika procesowego. Sąd obowiązany jest przeprowadzić postępowanie dowodowe. Ponadto wydanie wyroku zaocznego również musi być poprzedzone postępowaniem dowodowym.

Elementem specyficznym postępowania dowodowego jest wywiad środowiskowy- służy ustaleniu w jakich warunkach żyją i wychowują się wspólne dzieci małżonków. Jest to prawo sądu a nie jego obowiązek (korzysta z tego w sytuacji walki o dziecko).

Orzeczenie w sprawach małżeńskich należy do kategorii orzeczeń skutecznych erga omnes (poszerzona skuteczność). Zazwyczaj orzeczenie wywołuje skutek między stronami, natomiast gdy jest erga omnes to każdy podmiot, osoba trzecia musi respektować to orzeczenie i wywodzić z niego skutki prawne. Skutki prawomocnego orzeczenia odnoszą się również do osób trzecich takich jak np. organy administracji publicznej, banki.

Odrębności charakterystyczne dla spraw o rozwód i separację.

Mediacja- w zwykłym postępowaniu cywilnym mediacja ma zmierzać do rozwiązania już zaistniałego sporu, natomiast w przypadku spraw o rozwód i separację ta instytucja idzie o krok dalej i ma również dążyć do pojednania małżonków.

W tych sprawach mediację muszą prowadzić osoby przygotowane teoretycznie do analizy psychologicznej pożycia małżeńskiego (odbywa się raz w ciągu całej sprawy).

Legitymacja procesowa- każdy z małżonków może żądać rozwodu albo separacji ale wykluczone jest powództwo wzajemne (ale może być powództwo wzajemne o inną sprawę np. 1 osoba żąda rozwodu a 2 unieważnienia małżeństwa).

W tych sprawach przewiduje się dodatkowy przypadek zawieszenia postępowania- sąd może zawiesić postępowanie, jeśli istnieją widoki na utrzymanie pożycia małżeńskiego. Może to nastąpić tylko raz w ciągu całego postępowania.

Istnieje możliwość ograniczenia postępowania dowodowego- gdy strony nie mają wspólnych dzieci, to można postępowanie ograniczyć do dowodu z przesłuchania stron. Wskazuje się, że jak małżonek przyzna się do winy, to nie jest to równoznaczne z uznaniem powództwa.

To postępowanie różni się również tym, że fakt śmierci jednego z małżonków jest równoznaczny z umorzeniem postępowania.

Odrębności dotyczące innych spraw

Unieważnienia małżeństwa- charakterystyczne jest to, że pozew może złożyć każdy z małżonków, również prokurator, a także każdy kto ma interes prawny, w tym aby unieważnić małżeństwo z powodu bigamii, pokrewieństwa między małżonkami. Pozew o umorzenie małżeństwa można złożyć po jego ustaniu.

Jeżeli w trakcie postępowania umrze małżonek przeciwko, któremu skierowano pozew to postępowanie to można kontynuować, a interes zmarłego reprezentuje kurator wyznaczony przez sąd rejonowy miejsca zamieszkania zmarłego małżonka. Jak umrze powód to powództwo mogą podtrzymać jego zstępni (mają na to 6 miesięcy). Jeżeli zmarli obydwoje małżonkowie, ustanawia się dwóch kuratorów.

W sprawie o unieważnienie małżeństwa rozpoznaje się również na takich samych zasadach jak przy rozwodzie kwestie dotyczące władzy rodzicielskiej i alimentów.

Jeśli chodzi o ustalenie istnienia albo nieistnienia małżeństwa obok prokuratora, każdy kto wykaże interes prawny może złożyć powództwo. W unieważnieniu i ustaleniu mamy do czynienia ze współuczestnictwem koniecznym.

Zniesienie wspólności majątkowej- w tych przypadkach mają zastosowanie przepisy postępowania odrębnego dotyczące pełnomocnictwa, postępowania dowodowego- w tym między innymi nie można oprzeć postępowania tylko na uznaniu powództwa, a także dotyczące poszerzonej skuteczności prawomocnego orzeczenia.

POSTĘPOWANIE ODRĘBNE ZE STOSUNKÓW MIĘDZY RODZICAMI A DZIEĆMI

W tym postępowaniu rozpoznaje się następujące rodzaje spraw:

• o ustalenie albo zaprzeczenie pochodzenia dziecka (ojcostwo, macierzyństwo),

• o unieważnienie uznania dziecka,

• o rozwiązanie przysposobienia.

Właściwość sądu:

- sądy rejonowe,

• właściwość miejscowa- reguła to właściwość ogólna a wyjątkiem są sprawy o ustalenie ojcostwa, które ze względu na właściwość przemienną mogą być rozpoznawane przez sąd miejsca zamieszkania osoby powodowej.

W sprawach o unieważnienie uznania oraz o rozwiązanie przysposobienia pozostał skład 1 sędziego i 2 ławników.

Legitymacja procesowa

• Ustalenie ojcostwa- legitymacja czynna w okresie małoletniości dziecka przysługuje matce i domniemanemu ojcu, natomiast gdy dziecko osiągnęło pełnoletność to przysługuje dziecku, ojcu, a zawsze przysługuje prokuratorowi. Natomiast pozwanym jest domniemany ojciec, jak nie jest powodem, a jak jest to współuczestnictwo konieczne między dzieckiem a matką. Jeżeli domniemany ojciec nie żyje to wówczas sprawa może być prowadzona, a dla pozwanego sąd opiekuńczy powołuje kuratora. W sytuacji, gdy nie żyje matka pozwanym może być dziecko. Jeżeli powództwo złożyło dziecko i umrze to powództwo dochodzić mogą jego zstępni.

• Zaprzeczenie ojcostwa- legitymacja czynna przysługuje mężowi matki w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka; matce dziecka w ciągu 6 miesięcy od urodzenia dziecka; dziecku po tym jak stanie się pełnoletnie; oraz prokuratorowi. W tym postępowaniu zawsze muszą wystąpić dziecko, matka dziecka i jej mąż. Jeżeli mąż matki nie żyje, a powodem jest dziecko, powództw wytacza się przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy. Natomiast jeżeli mąż matki nie żyje, albo matka nie żyje, a powodem jest inna osoba niż dziecko to pozwanym staje się tylko dziecko.

• Ustalenie i zaprzeczenie macierzyństwa/ojcostwa- ustawodawca nie zakreśla wyraźnie podmiotów legitymowanych. Przyjmuje się, że legitymację czynną można przyznać następującym osobom: dziecku; kobiecie wpisanej w akcie urodzenia jako matka; kobiecie, która twierdzi, że jest rzeczywistą matką; ich mężowi; mężczyźnie, który uznał dziecko; a także osobom, które dziecko przysposobiły; oraz prokuratorowi.

• Unieważnienie uznania dziecka-legitymacja czynna przysługuje mężczyźnie, który uznał dziecko w ciągu roku od uznania; osobie, której zgoda był niezbędna do uznania (matka a jeśli nie żyje to przedstawiciel ustawowy); a także jeśli do uznania doszło przed pełnoletnością, dziecku w ciągu 3 lat od osiągnięcia tej pełnoletności. Należy pamiętać, że np. matce lub przedstawicielowi ustawowemu przysługuje to z powodu wady oświadczenia woli, natomiast dziecko ma inne podstawy powództwa- z powodu braku stosunku biologicznego między nim a uznającym.

• Rozwiązanie przysposobienia-legitymacja czynna przysługuje przysposobionemu, przysposabiającemu, a jak powództwo złoży prokurator to następuje współuczestnictwo konieczne obu tych osób.

Osoba domagająca się ustalenia ojcostwa lub macierzyństwa i dochodząca roszczeń z tym związanych jest związana z mocy ustawy od kosztów sądowych.

Rozprawa odbywa się bez względu na niestawiennictwo jednej ze stron. Jeżeli strona zostanie zobligowana do osobistego stawiennictwa i nie zastosuje się do tego, można ukarać ją grzywną na podstawie przepisów o świadkach. Szczególna rola prokuratora- gdy nie wytacza powództwa, to w sprawach o zaprzeczenie ojcostwa lub unieważnienie uznania dziecka otrzymuje odpis pozwu i zawiadomienie o terminach rozpraw.

Odrębności dotyczące postępowania dowodowego- nie można oprzeć orzeczenia na przyznaniu okoliczności faktycznych, na uznaniu powództwa, a jeżeli istnieją przesłanki wydania wyroku zaocznego, to jego wydanie musi poprzedzać postępowanie dowodowe. Sąd może też zarządzić przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. Nie ma możliwości odmowy zeznań. Szczególne zastosowanie mają inne środki dowodowe.

Orzeczenia w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi są skuteczne erga omnes.

POSTĘPOWANIE Z ZAKRESU PRAWA PRACY I UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

Co do zasady w zależności od wartości sporu sprawy te należą do sądów pracy rejonowych albo sądów pracy i ubezpieczeń społecznych okręgowych. Wyjątek stanowią takie sprawy, które zawsze należą do sądów rejonowych:

1. o ustalenie istnienia stosunku pracy,

2. o uznanie bezskuteczności istnienia pracy,

3. o przywrócenie do pracy, względnie przywrócenie poprzednich warunków pracy i płacy i roszczenia z tym związane,

4. o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy prawne wypowiedzenia lub rozwiązania stosunku pracy,

5. sprawy dotyczące kar porządkowych, świadectw pracy i roszczeń z tym związanych.

THE END

16

---