Inflacja - (poch. łac. Inflacio - rozdęcie) podlega mu rynek pieniężny. Mamy doczynienia z nadmiarem pieniądza w obiegu.

Inflacja (w podejściu od strony objawów) to proces ciągłego wzrostu ogólnego poziomu cen rynkowych w danym okresie czasu (dekady kwartalne, typowym okresem jest rok), najczęściej spowodowany tym, że globalny popyty w gospodarce przewyższa podaż.

Inflację należy mierzyć przeciętną stopą wzrostu cen.

Przyczyny inflacji

1. Rosnące koszty produkcji - koszty spowodowane rosnącymi cenami materiałów, podatków, odsetek - inflacja kosztowa (podażowa) - przyczyny po stronie producenta.

2. Po stronie popytu - jest nadmierny popyt - ludzie mają za dużo pieniędzy, zbyt szybki wzrost płac (np. dzięki związkom zawodowym), szybszy niż produkcja - wynik wzrostu zagregowanego popytu.

3. Nadmierna ilość pieniądza w obiegu
   Równanie FISHERA:      M x V = P x Q
   M - ilość pieniądza w obiegu
   V - szybkość obiegu pieniądza (mierzona ilością transakcji obsłużonych przez jednostkę pieniądza w ciągu roku)
   P - poziom cen (średnia cena danego produktu)
   Q - liczba produktów (usług) w jednostkach fizycznych
   P x Q - wartość wszystkich dóbr i usług - ilustruje podaż
   M x V - ilustruje popyt

4. W budżecie państwa (plan wydatków i dochodów państwa) Wydatki są większe od dochodu (musimy pożyczać pieniądze. Powstają wydatki nieplanowane - pojawia się problem komu nie dokładać (wojsku, szkolnictwie, służbie zdrowia, itp.), z czym z kolei wiążą się strajki, demonstracje.

5. Nadmierny popyt inwestorów również powoduje inflację - wzrasta cena maszyn, urządzeń, rosną ceny usług budowlanych

6. Wzrost eksportu - zmniejsza się podaż co powoduje wzrost ceny - inflację

Rodzaje inflacji

1. Inflacja podażowa (kosztowa) - rosną koszty produkcji. Przyczyny:

• wzrost cen surowców i materiałów - kiedy zmniejsza się ich podaż

• wzrost cen surowców i materiałów (na rynkach światowych) jest czynnikiem zewnętrznym

• wzrost oprocentowania kredytów

• wzrost cła

• podatki

• charakter polityczny: częste zmiany rządu,, skłonność polityków do ulegania naciskom społecznym na wzrost wydatków.

Inflacja strukturalna - kiedy się zmienia struktura produkcji np.: ziemniaki zastępujemy frytkami lub chipsami.

Inflacja dochodowa - źródłem jest walka o podział dochodów między różne grupy społeczne, które są uprzywilejowane, chciałyby umocnić swoją pozycję kosztem innych, każda grupa chroni swoją pozycję.

Inflacja ukryta - trwała nadwyżka popytu nad ograniczoną podażą dóbr i usług przy względnie stałym i administracyjnie regulowanym poziomie cen rynkowych.(występowała głównie w krajach komunistycznych) Skutki tej inflacji to głęboka nierównowaga na rynku, upokarzające kolejki, kupowanie na zapas, spekulacja, nieuprzejma obsługa, przekupstwo nadmierne zużycia energii, materiałów, paliwa; nielegalne zaopatrzenia.

W zależności od tempa wzrostu cen możemy rozróżnić:

1. inflację pełzającą - nie rodzącą zbyt negatywnych skutków

2. inflację kroczącą - wzrost cen sięga kilkunastu % w skali rocznej (taki ruch cen daje się przewidzieć i uwzględnić w podejmowanych decyzjach)

3. inflację galopującą - wzrost cen od kilkudziesięciu do 100% w skali rocznej

4. hiperinflację - wzrost cen o więcej niż 50% w skali miesiąca działa ona już destrukcyjnie na gospodarkę i destabilizuje stosunki społeczno-polityczne, osłabi wiarygodność finansową u wierzycieli

Skutki, konsekwencje inflacji

• powoduje redystrybucję dochodu narodowego na rzecz grup bogatszych kosztem ludzi biedniejszych: rencistów, emerytów (ludzi otrzymujących stałe dochody),

• powoduje spadek wartości pieniądza, czyli jego deprecjację,

• zniechęca do oszczędzania,

• obniża ciężar spłaconych kredytów,

• niszczy rachunek ekonomiczny (nikt nie wie jakich żądać cen), powoduje duże zamieszanie w kalkulacji kosztów produkcji,

• rodzi niepewność co do oczekiwanych zysków przez co zniechęca do podejmowania ryzykownych inwestycji

• powoduje wzrost stopy oprocentowania kredytów na działalność inwestycyjną (zwłaszcza kredytów długoterminowych - co odbija się niekorzystnie na budownictwie mieszkaniowym, postępie innowacyjnym i wzroście produkcyjności pracy)

• osłabia eksport (waluta krajowa stopniowo traci na wartości w stosunku do innych walut wymienialnych w krajach o niższej inflacji)

• prowadzi do dewaluacji waluty krajowej, która wzmacnia pozycje eksporterów, ale osłabia pozycje importerów co stanowi z kolei przyczynę dalszego wzrostu cen

• wprowadza zamieszanie na rynku papierów wartościowych, przez co zakłóca system finansowy kraju

• pogłębia niepewność jutra i prowadzi do obniżenia realnych dochodów ludności

Każda inflacja prowadząca do wzrostu cen bez wzrostu produkcji jest zjawiskiem niepożądanym zarówno przez przedsiębiorców jak i konsumentów. Jest ona jednak nieunikniona. Inflacja jest konsekwencją toczącej się między różnymi grupami społecznymi walki o podział dochodu narodowego, które wymuszają decyzje o konsekwencjach inflacyjnych, na czym traci większość społeczeństwa.

Sposoby walki z inflacją

Ze względu na negatywne skutki inflacji walka z nią jest jednym z priorytetów polityki gospodarczej państwa.

Należy przede wszystkim nie dopuścić, aby inflacja osiągnęła rozmiary wymykające się spod kontroli rządu.

Nie ma jednoznacznej i powszechnie akceptowanej odpowiedzi jak zwalczać inflację. Zależy to w dużym stopniu od diagnozy przyczyn inflacji, a także od warunków określonego kraju, w którym występują procesy inflacyjne.

Wg współczesnej teorii neokeynesistowskiej należy:

1. hamować wzrost cen przez odpowiednie hamowanie wzrostu płac pieniężnych (podatek od ponad normatywnych wzrostów wynagrodzeń; przekonywanie związków zawodowych, aby wzrost płac nie przekraczał wzrostu cen, lecz dokonywał się dzięki wydajności pracy)

2. dążyć do likwidacji deficytu budżetowego (podwyższanie obciążeń podatkowych, drastyczne cięcia w wydatkach budżetowych, co jednak z kolei grozi recesją i wzrostem bezrobocia) W krótkim okresie czasu deficyt budżetowy można finansować pieniądzem znajdującym się w obiegu i ściągniętym przez sprzedaż obligacji skarbowych, bądź przez zaciągnięcie kredytu w banku komercyjnym)

3. odpowiednio regulować dopływ pieniądza do obiegu za pośrednictwem polityki banku centralnego (zmiany stopy rezerw obowiązkowych, co umożliwia kreację pieniądza przez banki komercyjne oraz zmiany stopy dyskontowej od kredytu refinansowanego, która wywiera wpływ na wysokość stopy oprocentowania depozytów i kredytów - skłonność do oszczędzania i do inwestycji)

4. likwidacja monopoli i dążenie do konkurencji doskonałej

Sposoby mierzenia inflacji

1. Indeks cen dóbr produkcyjnych (PPI) - oferowane przez producentów: ceny surowców, ceny materiałów.
   Mierzy ceny, które płacą producenci, gdyż obejmuje czynniki produkcyjne, z wyjątkiem pracy. Stanowi on pojemny miernik wpływu inflacji na przemysłowy sektor gospodarki.

2. Indeks cen dóbr konsumpcyjnych (CPI) - ceny detaliczne
   Służy do badania wpływu inflacji na gospodarstwa domowe, czyli konsumentów, gdyż mierzy przeciętny poziom cen typowego koszyka dóbr i usług konsumowanego przez typową rodzinę.

3. Deflator Produktu Narodowego Brutto (deflator PNB)
   Deflator = n-PNB / r-PBB
   n - nominalny - produkt brutto w cenach bieżących
   r - realny - produkt brutto w cenach stałych
   Jest to najobszerniejszy miernik inflacji, który nie mierzy wpływu inflacji tylko na jakąś grupę, np. konsumentów lub producentów, ale obejmuje największą ilość cen.

Polityka fiskalna

Rodzaje polityki fiskalnej:

Aktywna polityka fiskalna polega na podejmowaniu takich decyzji dotyczących zmian dochodów i wydatków budżetowych, które pozwolą na zamierzone w danej sytuacji cele gospodarcze. Polityka ta wymaga każdorazowo podejmowania decyzji o wykorzystaniu konkretnych instrumentów fiskalnych (np. zmiana stawek i zasad opodatkowania).

Pasywna polityka fiskalna polega na wykorzystaniu właściwej niektórym instrumentom możliwości na zmiany poziomu dochodu narodowego zatrudnienia i innych wielkości ekonomicznych. Instrumenty te zwane automatycznymi stabilizatorami koniunktury niejako samoczynnie reagują na zmianę koniunktury bez potrzeby podejmowania konkretnych decyzji dostosowawczych. Do tego typu instrumentów należą:

• Automatyczne zmiany stopy podatkowej

• Zasiłki dla bezrobotnych

• Inne świadczenia społeczne

Podatki - to przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne nałożone przez państwo na podatnika (os. fizyczną lub prawną) w celu uzyskania dochodów dla pokrycia wydatków związanych z zadaniami państwa.

Funkcje podatków:

1. Fiskalna - dostarczenie państwu dochodów.

2. Redystrybucyjna - podatki mogą być wykorzystywane jako narzędzie korekty dochodów różnych grup społecznych. Spełnia się to w Polsce poprzez progresywną skalę podatku dochodowego od osób fizycznych.

3. Stabilizacyjna - podatki pełnią rolę instrumentu polityki gospodarczej państwa.

4. Motywacyjna - polega na ukierunkowaniu działalności podmiotów gospodarczych zgodnie ze strategią rozwoju przyjętą przez kraj (ulgi, zniżki).

Klasyfikacja podatków

Klasyfikacja podatków w Polsce wg kryteriów:

1. Kryterium przedmiotu opodatkowania (co podlega opodatkowaniu)

1. Podatki przychodowe - podstawą opodatkowania jest przychód np.: podatek leśny, rolny. Opierają się na cenach świadczących o osiąganych dochodach. Pomijane są koszty poniesione na wszystkie przychody, a jedynie przyjmuje się w formie domniemania, że dochód został otrzymany.

2. Podatki dochodowe - podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych. Ma charakter osobisty (od nadwyżki przychodów nad poniesionymi kosztami uzyskania tych dochodów).

3. Podatki majątkowe (płacone od majątku). Zróżnicowane, uzupełniają podatki dochodowe.

1. od wielkości majątku (posiadania)

• podatek od nieruchomości,

• podatek od środków transportu,

• dywidendy (które płacą przedsiębiorcy)

• oprocentowanie kapitału w jednoosobowych spółkach skarbu państwa

2. podatki od przyrostu majątkowego

• podatek od spadków i darowizn

Podatki od wydatków - naliczane w momencie płacenia za kupowane dobro lub usługę. Ich ciężar ponosi konsument, a podatnikiem jest sprzedawca dobra

1. od towarów i usług (VAT)

2. akcyzowy

3. podatek od gier

2. Kryterium stosunku przedmiotu opodatkowania do źródła podatku (relacja: kto jest obciążony podatkiem, a kto go uiszcza)

1. Podatki bezpośrednie - opodatkowaniu podlegają dochody podatnika oraz posiadany przez niego majątek np.:

1. podatki przychodowe

2. podatki dochodowe

3. podatek majątkowy od posiadania majątku oraz przyrostu majątku

2. Podatki pośrednie - są jednym ze składników cen produktów i są płacone w momencie dokonywania zakupów.

1. podatki od obrotu majątkiem i wydatków,

2. pozostałe podatki

3. Kryterium podziału dochodów podatkowych między państwo i samorząd terytorialny

1. Państwowe - trafiają do Centralnego Budżetu Państwa. Zasilane wpływami z podatków budżetu państwa i budżetów gmin

1. podatek od towarów, usług.

2. Samorządowe - trafiają wyłącznie do Kasy Samorządu.

1. podatek rolny,

2. podatek leśny,

3. podatek od nieruchomości,

4. podatek od środków transportowych.

3. Podatki wspólne - trafiają częściowo do Centralnego Budżetu Państwa, częściowo do Samorządowego.

1. podatek od osób fizycznych (85% przypada budżetowi państwa, 15% gminom),

2. podatek od osób prawnych (95% państwo, 5% gminy)

Przychody z podatków

Krzywa Laffera

Krzywa opiera się na założeniu, że wpływy do budżetu (z podatków) zależą od dwóch wielkości:

• podstawy opodatkowania (wysokości dochodów)

• wysokości stóp podatkowych (h)

Przy niskiej stopie opodatkowania np. 20% i dochodzie stanowiącym podstawę opodatkowania wynoszącym 500 jednostek pieniężnych, można uzyskać takie same wpływy do budżetu T1, jak przy wysokiej stopie opodatkowania np. 80% oraz dochodzie wynoszącym 125 jednostek.

Równowaga na rynku pieniężnym

Równowaga na rynku pieniężnym zachodzi, gdy popyt i podaż są zrównoważone

Poziom równowagi

Model ten pokazuje, w jaki sposób cena uruchamia mechanizmy dostosowując popyt i podaż do równowagi rynkowej.

W gospodarce rynkowej działanie popytu i podaży kształtuje ceny na poziomie równowagi. W niektórych państwach natomiast stosowane są również ceny minimalne i maksymalne (nieregulowane przez mechanizmy rynkowe); są to ceny, które narzuca państwo.

Polityka monetarna a polityka fiskalna

Ogólnie rzecz biorąc polityka gospodarcza kraju obejmuje wszystkie czynności mające na celu podwyższenie standardu życia obywateli. W związku z tym, rząd każdego państwa stara się prowadzić politykę gospodarczą tak, aby jak najlepiej służyła interesom obywateli. Aby z dobrym skutkiem prowadzić politykę gospodarczą, rząd jest wyposażony w narzędzia do kontroli sytuacji ekonomicznej. Do tych narzędzi zaliczają się polityka fiskalna i polityka monetarna.

Polityka fiskalna polega na odpowiednim manipulowaniu stawkami podatkowymi, tak, aby pobudzić aktywność gospodarczą zarówno osób fizycznych, jak i podmiotów gospodarczych. Ogólne reguły są takie, że im niższe stawki podatkowe, tym więcej dochodów zostaje do dyspozycji ludności i właśnie te dochody zostają wydane na zakupy i inwestycje. To z kolei powoduje, że podmioty gospodarcze więcej produkują, a ludzie kupują, co podwyższa standard stopy życiowej. Obniżka stawek podatkowych powoduje jednak, że mniej dochodów wpływa do skarbu państwa. W przypadku Polski, gdzie mamy duże wydatki rządowe (na przykład ZUS), znaczne obniżenie podatków mogłoby wprowadzić wiele zamieszania. W związku z tym, stawki podatkowe są utrzymane na wysokim poziomie, niezależnie czy jest to rząd prawicowy, czy lewicowy. Wysokie stawki podatkowe powodują, że ludzie są mniej przedsiębiorczy, co powoduje spadek wzrostu gospodarczego, wzrost bezrobocia, spadek eksportu i ogólne niezadowolenie społeczne.

Polityka monetarna natomiast jest zazwyczaj prowadzona przez bank centralny i wiąże się z umiejętnym obniżaniem lub podwyższaniem stóp procentowych. Takie działanie ma pobudzić lub osłabić aktywność gospodarczą w kraju. Wysokie stopy procentowe powodują, bowiem, że ludzie nie biorą kredytów, dlatego, że są zbyt drogie. Jednocześnie wysoki poziom stóp procentowych zachęca do oszczędzania, czyli poziom depozytów w bankach rośnie. Jednak wzrost depozytów nie oznacza wzrostu inwestycji w kraju, ponieważ ludzie nie biorą kredytów, bardziej koncentrując się na oszczędzaniu. W takiej sytuacji, też aktywności gospodarczej spadek i notujemy wzrost bezrobocie, spadek eksportu, spadek wzrostu gospodarczego i inne. Natomiast niskie stopy procentowe działają odwrotne, pobudzają aktywności gospodarczej, ale zwiększają popytu globalnego i wzrostu inflacji. W związku z tym polityka monetarna może być bardzo skutecznym instrumentem w kierowaniu polityką gospodarczą państwa.

Majątek podmiotu gospodarczego ma zawsze źród­ło pochodzenia, czyli finansowania.

Podstawowym źródłem pochodzenia majątku jednostki gospodarczej jest wkład jej właściciela. Jeżeli właścicielem jest osoba fizyczna (lub grupa osób), to w celu rozpoczęcia określonej działalności gospodarczej — z prawnego punktu widzenia — konieczne staje się wydzielenie — w ściśle określonej formie prawnej — częś­ci lub całości posiadanych zasobów finansowych i, ewentualnie, rzeczowych z przeznaczeniem na prowadzenie konkretnej działalności. W spółdzielczych jednostkach gospodarczych głównym źródłem pochodzenia majątku są udziały jej członków. Natomiast w przedsiębiorstwach państwowych źródłem tym jest część zasobów majątku ogólnonarodowego, przydzielona im ze skarbu państwa.

Amortyzacja środków trwałych

Środki trwałe wchodzą w skład rzeczowych składników majątku trwałego. Środki te nie zużywają się całkowicie w czasie jednego cyklu gospodarczego. W trakcie poszczególnych operacji gospodarczych zużywają się tylko w niewielkim stopniu, dlatego też utrata ich wartości i przekazywanie tej wartości na wytworzony wyrób następuje stopniowo.

Przyjęto, że do środków trwałych zalicza się grunty i tereny, budynki i budowle, maszyny i urządzenia techniczne, środki transportu i inne przedmioty, które spełniają warunki:

• stanowią własność lub współwłasność danej jednostki gospodarczej,

• są kompletne i zdatne do użytku w momencie ich przyjęcia do użytkowania,

• przewidywany okres ich użytkowania trwa dłużej niż rok,

• są przeznaczone na własny potrzeby lub do wynajmu.

Użytkowane środki trwałe ulegają stopniowemu zużyciu, przy czym wyróżniamy:

• zużycie fizyczne - polegające na stopniowej utracie sprawności użytkowanego środka trwałego w wyniku jego eksploatacji. Na jego wysokość mają wpływ: rodzaj i jakość środka, intensywność eksploatacji, staranność obsługi, częstotliwość remontów. Po pewnym czasie środek trwały nie funkcjonuje już tak sprawnie, wydajność spada i obniża się jakość produkowanych wyrobów.  

• zużycie ekonomiczne - zwane zużyciem moralnym. Wynika ono z postępu technicznego, co powoduje konieczność wymiany dobrych jeszcze fizycznie obiektów na lepsze i często tańsze w eksploatacji.

Dalsze stosowanie dotychczas używanych środków trwałych staje się nieopłacalne.

Zużycie ekonomiczne następuje również, gdy:

• brak zapotrzebowania na wyroby produkowane z zastosowaniem danego urządzenia,

• wyczerpują się złoża , gdyż zainstalowane urządzenia nie mogą być już eksploatowane,

• przy zmianach technologii.

Zużycie to dotyczy określonych warunków. Zmiana tych warunków może sprawić, że dany środek trwały i jego użytkowanie stanie się ponownie opłacalne.

• Zużycie ekologiczne - związane jest ze szkodliwością oddziaływania na środowisko naturalne w związku z eksploatacją zasobów środowiska, co jest szczególnie groźne na terenach szczególnego zagrożenia ekologicznego.   

Wartość środka trwałego w momencie oddania go do użytku to wartość początkowa zwana inaczej wartością inwentarzową lub wartością brutto. Wartość tą stanowi cena nabycia środka trwałego lub koszt wytworzenia, jeżeli środek trwały wytworzono w tej samej jednostce gospodarczej oraz koszt zainstalowania, montażu i inne.  

Zużycie powoduje obniżenie wartości początkowej środków trwałych i jest ono zaliczane w koszty działalności danego podmiotu. Równowartość zużycia środków trwałych korygującego ich wartość początkową ( brutto) do wartości netto ( wartość początkowa nabycia lub wytworzenia) nazywamy umorzeniem. Wartość netto (wartość bieżąca),to wartość początkowa pomniejszana o wysokość umorzenia.

Umorzenie własnych środków trwałych jest ustalane:

1. w momencie przyjęcia do użytkowania używanych środków trwałych (“umorzenie początkowe”), lub

2. bieżąco od wartości środków eksploatowanych w danym okresie.  

 

Umorzenie bieżące środków trwałych ustala się wg takich samych zasad jak w przypadku amortyzacji.  

AMORTYZACJA to równowartość zużycia zaliczona w koszt działalności. Kwotowo umorzenie i amortyzacja są sobie równe.  

Przy obliczaniu amortyzacji, bądź umorzenia, stosuje się stawki amortyzacyjne, które ustala się wg wzoru: 

So =

 

Gdzie:  

So - roczna stawka amortyzacyjna w procentach, 

T- przewidywany okres użytkowania środków trwałych w latach. 

 

Podmiot gospodarczy sam ustala stawki amortyzacyjne, uwzględniając przypuszczalne zużycie fizyczne, sposób wykorzystania środka trwałego (zmianowość, liczbę godzin pracy), oddziaływanie postępu technicznego w danej grupie środków trwałych i inne. 

 

W celu uproszczenia można korzystać ze stawek ustalonych w opracowaniach branżowych lub wynikających z przepisów podatkowych. Jeżeli jednostka gospodarcza ustali w swoim planie stawki amortyzacyjne w granicach stawek ujętych w przepisach podatkowych, to kwota amortyzacji będzie uznana za koszt uzyskania przychodu. Jeżeli natomiast stawki ustalone przez jednostkę są wyższe od ustalonych przepisami, to kwota amortyzacji przewyższająca amortyzację podatkową nie jest uznawana za koszt uzyskania przychodu.

  

Stawki amortyzacyjne niektórych pojedynczych środków trwałych użytkowanych w szczególnie niekorzystnych warunkach lub użytkowanych mniej intensywnie mogą być obniżone lub podwyższone stosownie do obowiązujących przepisów.

  

Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się zawsze wtedy, gdy wartość początkowa środków trwałych jest wyższa niż 2500,00 zł. Jeżeli wartość środka jest niższa lub równa 2500,00 zł można dokonać odpisu amortyzacyjnego wg podanych zasad lub w formie jednorazowego odpisu całej wartości środka trwałego w miesiącu oddania go do użytku. 

 

Nie stosuje się odpisów amortyzacyjnych w przypadkach zasobów takich jak:

• ziemia , w której znajdują się kopalnie, będące w ciągłej eksploatacji,

• ziemia rolna i wydatki na plantacje,

• własność o charakterze inwestycyjnym,

• hotel własny lub wydzierżawiony na dłużej niż 50 lat,

• dzieła sztuki i eksponaty muzealne.

 

Stawka amortyzacyjna służy do obliczania rocznego odpisu amortyzacyjnego:

Ar =

Gdzie:

Ar - roczny odpis amortyzacyjny,

Wp - wartość początkowa środka trwałego,

So - roczna stawka amortyzacyjna w procentach.

 

Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się począwszy od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym środki trwałe zostały przyjęte do użytkowania, do końca miesiąca, w którym suma odpisów amortyzacyjnych zrówna się z wartością początkową środka trwałego. 

 

Metody obliczania zużycia środków trwałych, z punktu widzenia sposobu rozkładania w czasie wartości zużywania dzielimy na:

• amortyzację równomierną,

• amortyzację nierównomierną.  

 

1. METODA AMORTYZACJI RÓWNOMIERNEJ ( LINIOWA).

Metoda ta zakłada, że w miarę upływu czasu wartość środka trwałego zmniejsza się równomiernie. Każdego roku odpisywana jest taka sama suma. Równa kwota amortyzacji jest obliczana następująco:  

 

KOSZT--WARTOŚĆ NA KONIEC OKRESU AMORTYZACJI

OCZEKIWANY OKRES UŻYTKOWANIA ŚRODKÓW W LATACH

 

2. METODY AMORTYZACJI NIERÓWNOMIERNEJ.

 

• AMORTYZACJA DEGRESYWNA:

Metoda ta zakłada, że utrata wartości środka trwałego nie następuje równomiernie i ,że największą jej część tracą środki trwałe w początkowych latach .

Metoda ta odnosi się do maszyn i urządzeń produkcyjnych, (z wyjątkiem samochodów osobowych).

Amortyzuje się środki trwałe przy zastosowaniu stawek podanych w wykazie, podwyższonych współczynnikiem do 2,0, a nawet do 3,0.

W pierwszym roku użytkowania amortyzację liczy się podwyższoną stawką od wartości brutto środka trwałego, a w następnych latach - od wartości netto, ustalonej na początku danego roku.

W roku następnym po roku, w którym nastąpiło zrównanie rocznej kwoty amortyzacji obliczonej metodą degresywną i metodą liniową należy stosować metodę liniową, (liczoną od wartości brutto).

Metoda ta powoduje przyśpieszenie amortyzacji środków trwałych w pierwszych latach ich użytkowania. 

• AMORTYZACJA NATURALNA:  

Metoda ta zakłada, że zużycie środka trwałego jest jednakowe na każdą jednostkę jego pracy, np. sztukę, godzinę, tonę. 

• AMORTYZACJA PROGRESYWNA:  

Metoda ta zakłada ,ze starzenie się środka trwałego powoduje wzrost kosztów jego eksploatacji (stawki rosnące).

Inne metody to m.in.:

• jednorazowy , skumulowany odpis ostatnich rat amortyzacji,  

• zastosowanie kryterium zużycia, gdy utrata wartości jest związana ze zużyciem, a nie z czasem,  

• przeszacowanie, gdy środki trwałe muszą być co roku odpowiednio przeszacowywane.  

Najczęściej stosowane metody to metoda liniowa i degresywna. 

Generalnie amortyzuje się wszystkie własne środki trwałe. Przerywa się amortyzację środków trwałych uznanych za trwale nieczynne na czas ich nieczynności. Odpisów amortyzacyjnych od składników użytkowanych sezonowo dokonuje się tylko za miesiące ich wykorzystania. Odpis miesięczny jest wówczas wynikiem podzielenia odpisu rocznego przez liczbę miesięcy w sezonie.

Amortyzacja ma na celu sukcesywne przenoszenie wartości zużycia środków trwałych na produkowane wyroby i usługi przez odpisywanie danych kwot w koszty, oraz gromadzenie funduszy na zakup nowych środków trwałych w miejsce zużytych.

Leasing - charakterystyka

Leasing ze względu na podmiot finansujący (udzielający leasingu) można podzielić na dwie grupy - leasing bezpośredni i leasing pośredni, natomiast ze względu na skutki podatkowe, jakie rodzi - na leasing operacyjny i kapitałowy (finansowy).

Od 01.10.2001 w ustawach o podatku dochodowym od osób fizycznych i prawnych pojawił się rozdział o zasadach opodatkowania stron umów leasingu. W zależności od parametrów, jakie charakterystyczne są dla danej umowy, leasing możemy uznać za finansowy lub operacyjny. Jeżeli umowa nie spełnia warunków postawionych w ustawie powinniśmy uznać za umowę najmu lub dzierżawy (w sensie skutków podatkowych, jakie taka umowa rodzi).

Leasing bezpośredni

Z leasingiem bezpośrednim stykamy się w kontaktach z producentami dóbr zbywalnych. Służy on, bowiem do kredytowania nabywców towarów produkowanych przez leasingodawcę. Najczęściej leasing bezpośredni występuje u producentów samochodów, ale w krajach gospodarki rynkowej prawie wszyscy producenci droższych środków trwałych stosują tę formę wspomagania dystrybucji. W leasingu bezpośrednim dużo częściej istnieje możliwość wymiany używanej rzeczy na nowszą po jej zestarzeniu się technologicznym, często też występują leasingi na dość krótkie, kilkumiesięczne okresy czasu, po których rzecz wraca do leasingującego. Leasing bezpośredni jest zwykle nieco tańszy od leasingu pośredniego - wynika to z mniejszych kosztów kredytowania rzeczy wynajmowanych.


Leasing pośredni

Jest to dominująca forma leasingu na rynku polskim. W leasingu pośrednim występuje zawsze wyspecjalizowana firma leasingowa, która zakupuje dla leasingobiorcy wskazaną rzecz, aby ją później wynajmować. Leasing pośredni jest droższy od bezpośredniego. Kupowana rzecz ma cenę ustaloną dla użytkownika końcowego, do tej ceny należy doliczyć koszt kredytowania i marżę pośrednika, - czyli firmy leasingującej. W leasingu pośrednim umowy zawierane prawie zawsze na dłuższe okresy, a po zakończeniu umowy leasingowana rzecz zostaje u finansującego lub zostaje sprzedana korzystającemu albo osobie trzeciej. Niektóre firmy stosują już mechanizmy wymiany sprzętu na nowszy w trakcie trwania jednej umowy leasingowej, co dotychczas było charakterystyczne dla leasingu bezpośredniego.

Podział leasingu na kapitałowy i operacyjny ma charakter terminologiczny. W ustawach podatkowych taki podział nie występuje. Podział, jaki występuje ze względu na parametry umowy polega na określeniu, kto, finansujący czy korzystający, zalicza do kosztów uzyskania przychodu odpisy amortyzacyjne oraz co stanowi przychód i koszt odpowiednio u korzystającego i finansującego.


Leasing kapitałowy

Charakterystyczną cechą leasingu kapitałowego jest fakt, że ewidencyjnie, przez cały okres trwania umowy leasingu, przedmiot umowy traktowany jest jako własność korzystającego, czyli leasingobiorcy (nie dotyczy to własności w sensie kodeksowym tylko rachunkowym). Skutkiem takiego stanu rzeczy jest sposób ewidencji i zarachowania wydatków związanych z leasingiem. Amortyzacji środka trwałego dokonuje korzystający, finansujący wystawia faktury na raty czynszu leasingowego zawierające kwoty rozbite na ratę kapitałową i odsetkową. Jeśli takiego rozbicia nie ma, wyznacza się je biorąc pod uwagę wartość początkową środka trwałego i czas trwania umowy.

Korzystający w koszt uzyskania przychodu zalicza comiesięczne odpisy amortyzacyjne i część raty dotyczącą odsetek. Finansujący do przychodu zalicza wyłącznie część dotyczącą odsetek oraz, w momencie zakończenia umowy, dochód ze sprzedaży środka trwałego, wyliczany na zasadach określonych w ustawie o pdof lub pdop.


Leasing operacyjny

Leasing operacyjny ze względu na korzystne skutki podatkowe, jakie rodzi u korzystającego jest formą leasingu najbardziej pożądaną przez klientów firm leasingowych. Środek trwały w trakcie umowy leasingu operacyjnego stanowi w sensie rachunkowym własność finansującego, i on dokonuje od niego odpisów amortyzacyjnych zaliczając je w swoje koszty uzyskania przychodów. Do przychodów zalicza wartość całej raty czynszu. Natomiast korzystający całość rat czynszu leasingowego zalicza w koszty. Po zakończeniu umowy strony mają trzy możliwości: odsprzedaż osobie trzeciej, sprzedaż korzystającemu i przedłużenie umowy.


Podatki a leasing

Leasing znalazł precyzyjne unormowanie w ustawach podatkowych.

Do dnia 01.10.2001 w kwestii leasingu decydujące było Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 6 kwietnia 1993 r. w sprawie zaliczania przedmiotu umów najmu lub dzierżawy rzeczy albo praw majątkowych do składników majątku stron tych umów.

To krótkie rozporządzenie stało się przedmiotem niezliczonych interpretacji, wyjaśnień, orzeczeń i polemik pomiędzy podatnikami a fiskusem. Ponieważ leasing znalazł w miarę precyzyjne unormowanie w ustawach podatkowych, ilość sporów zmaleje. Na pewno jednak nie znikną całkowicie - już bowiem pojawiają się pierwsze wątpliwości w kwestii interpretacji przepisów.

Koszt fiskalny leasingu operacyjnego

Koszt fiskalny leasingu różni się od kosztu rzeczywistego (nominalnego) tym, że opłaty (lub ich część) możemy zaliczyć w koszt uzyskania przychodu, uzyskując w ten sposób tzw. premię podatkową.

Samochody osobowe doczekały się osobnego potraktowania w ustawach o pdop i pdof. Według definicji ustaw podatkowych samochód osobowy to każdy samochód, który nie posiada homologacji producenta lub importera wymaganej dla samochodów innych niż osobowe oraz którego dopuszczalna ładowność nie przekracza 500 kg.

W myśl ustaw pdof i pdop nie uważa się za koszt uzyskania przychodów:

- odpisów z tytułu zużycia samochodu osobowego w części ustalonej od wartości samochodu przewyższającej równowartość 20.000 EURO przeliczonej na złote według kursu średniego EURO ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia przekazania samochodu do używania,

- poniesionych wydatków zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów z tytułu używania niewprowadzonego do ewidencji środków trwałych samochodu osobowego (trochę odmienne uregulowania dot. samochodu pracownika), w tym także stanowiącego własność osoby prowadzącej działalność gospodarczą, dla potrzeb działalności gospodarczej podatnika - w części przekraczającej kwotę wynikającą z pomnożenia liczby kilometrów faktycznego przebiegu pojazdu oraz stawki za jeden kilometr przebiegu, określonej w odrębnych przepisach wydanych przez właściwego ministra; w celu ustalenia faktycznego przebiegu samochodu podatnik jest obowiązany do prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu, według określonego wzoru

Od 01.10.2001 limitu wydatków na samochód nie wprowadzony do ewidencji środków trwałych nie stosuje się do rat czynszu leasingowego, jeśli spełniają one wymogi ustawy o pdof lub pdop.

W trakcie trwania umowy leasingu w zależności od jego rodzaju dokonujesz różnych operacji rachunkowych, które wywierają odmienne skutki podatkowe. Jeśli zawarłeś umowę leasingu kapitałowego, w koszty uzyskania przychodów wpisujesz co miesiąc ratę odsetkową, w wysokości wyszczególnionej na fakturze. Dodatkowo do kosztów uzyskania przychodów zaliczasz miesięczne odpisy amortyzacyjne, wynikające z ewidencji środków trwałych, którą masz obowiązek prowadzić.

Jeśli zawarłeś umowę leasingu operacyjnego w koszty uzyskania przychodów wpisujesz całą wartość raty. Nie wpisujesz też używanej rzeczy do ewidencji środków trwałych.

Majątek Obrotowy

Majątek Obrotowy obok majątku trwałego jest składnikiem majątku firmy. Składniki majątku obrotowego obejmują te składniki majątku firmy, które w procesie gospodarczym mogą zmieniać postać na pieniężną. O zakwalifikowaniu poszczególnych pozycji do majątku trwałego lub obrotowego decyduje zamiar w jakim go kupowano. Majątek obrotowy jest finansowany z kapitału stałego (kapitał własny, zobowiązania długoterminowe, zysk nie podzielony).

Podstawą obliczania majątku obrotowego firmy są pozycje jej bilansu, które połączono w zespoły o podobnych cechach. Majątek obrotowy ma płynny charakter, co oznacza, że firma może obracać gotówką w okresie krótszym od sprawozdawczego. W okresie sprawozdawczym majątek obrotowy ulega ciągłym, sezonowym i znacznym zmianom, co jest wynikiem kondycji firmy, jej pozycji na rynku oraz odzwierciedla ogólne tendencje branży.

Majątek Obrotowy Netto = Majątek Obrotowy - Zobowiązania Bieżące

Biorąc pod uwagę powyższy wzór zarządzanie majątkiem obrotowym będzie wynikiem:

• Wysokości zapasów w firmie na które składają się:

• materiały dla produkcji;

• półprodukty i produkty w toku;

• produkty gotowe w magazynach;

• towary;

• zaliczki na poczet przyszłych dostaw materiałów.

• Wysokości należności i roszczeń:

• należności z tytułu dostaw, robót i usług wykonywanych przez firmę;

• należności z tytułu podatków, dotacji i ubezpieczeń społecznych;

• należności wewnątrzzakładowe;

• należności dochodzone na drodze sądowej;

• pozostałe należności.

• Wartości papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu:

• udziały lub akcje własne do zbycia;

• inne papiery wartościowe.

• Środków pieniężnych znajdujących się w dyspozycji firmy:

• środki pieniężne w kasie;

• środki pieniężne na bieżącym rachunku w banku;

• inne środki pieniężne (weksle, czeki obce itp.).

• Zobowiązań bieżących:

• zobowiązań terminowych wobec dostawców, instytucji, budżetu i pracowników;

• kredytów otrzymanych w bankach;

• pożyczek.

Tak obliczony majątek obrotowy jest testem pokazującym płynność finansową firmy i jej pozycję rynkową.

Jeżeli określimy majątek obrotowy w dwóch okresach, to jego wzrost lub spadek oznacza strumień pieniądza przychodzącego lub odchodzącego z firmy. Wzrost majątku obrotowego oznacza dodatkowe zapotrzebowanie na pieniądz, natomiast spadek uwalnia środki pieniężne.

Do uwolnienia środków pieniężnych w firmie może przyczynić się:

• spadek należności lub wzrost zobowiązań. Firmom oczekującym na zapłatę zależy na skróceniu tego okresu, ponieważ są zmuszane w skrajnych przypadkach do zaciągania wysoko oprocentowanych kredytów;

• spadek zapasów, który jest wynikiem spadku sprzedaży lub poprawy funkcjonowania zaopatrzenia.

Skokowy wzrost majątku obrotowego może być przejawem szybkiego rozwoju firmy, ponieważ gwałtownemu wzrostowi sprzedaży towarzyszy wzrost wszystkich aktywów - składników majątku obrotowego netto. Tempo tego wzrostu zależy przede wszystkim od szybkości obiegu środków obrotowych. Jeżeli wzrostowi sprzedaży będzie jednocześnie towarzyszyła poprawa organizacji obiegu elementów majątku obrotowego to niekoniecznie musi wystąpić dodatkowe zamrożenie środków pieniężnych w obrocie.

Przyspieszenie obrotu wyzwala zawsze dodatkowe środki pieniężne, które można użyć do realizacji dodatkowych zadań.

Należności

Należności są elementami majątku obrotowego firmy. Należności są to kredyty handlowe udzielane nabywcom jako element umowy sprzedaży. Wielkość tej pozycji jest więc zależna od polityki kredytowej firmy. Udział należności w sprzedaży danej firmy zależy od wielu czynników, m.in. od branży i stopnia występującej w niej konkurencji.

Należności obliczamy według wzoru:

Należności= [(okres kredytu - miesiące)/12 miesięcy] x całkowita sprzedaż roczna

Należności mogą być długoterminowe i krótkoterminowe. Przez należności krótkoterminowe rozumie się należności, których okres spłaty na dzień bilansowy jest nie dłuższy niż jeden rok. Przy należnościach długoterminowych okres ten jest większy niż jeden rok.

Zapasy

Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy jest w dużej części zależne od środków zamrożonych w postaci zapasów. Firma powinna podejmować wszelkie możliwe działania w celu zredukowania (minimalizowania) zapasów. Zapasy można podzielić na kilka elementów:

• materiały do produkcji. Poziom zapasów zależy od źródeł i sposobu dostarczania, solidności kontrahentów i ich liczby, sezonowości dostaw, spodziewanych wahań cen;

• części zamienne. Poziom zapasów zależy od źródła zaopatrzenia, od procedury importowej, od istnienia warsztatów naprawczych w firmie, od charakteru działalności gospodarczej;

• produkcja w toku. Poziom zapasów zależy od technologii procesu produkcyjnego i stopnia przetworzenia materiałów w procesie technologicznym;

• produkty gotowe. Poziom zapasów zależy od rodzaju produkcji, sieci handlowej, sposobu dystrybucji, rynku zbytu, ilości odbiorców.

---