PRAWO KARNE

29. Przestępstwo - pojęcie i rodzaje

Przestępstwo:

1) czyn człowieka

2) zabroniony przez ustawę obowiązującą podczas popełnienia

3) pod groźbą kary

4) jako zbrodnia lub występek

5) bezprawny

6) zawiniony

7) społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy

czyn zabroniony + wina + bezprawność + społ. szkodliwość = przestępstwo ==> odpowiedzialność karna

|

\/

rodzaj zachowania opisany w ustawie jako zabroniony

ad.1

musi mieć charakter zewnętrzny, sterowany ludzką wolą

przymus bezwzględny, przymus względny

ad. 2

znamiona (cechy) danego przestępstwa - elementy czynu zabronionego

Każde przestępstwo składa się z kilku elementów:

- podmiotu - sprawca, współsprawca, podżegacz, pomocnik

- przedmiotu - dobra prawne przeciw którym przestępstwo zostaje skierowane

- strony podmiotowej - określenie na czym czyn zabroniony polega oraz czynności, które trzeba wykonać by mówić o czynie zabronionym

- strony przedmiotowej

Konieczność udowodnienia winy umyślnej lub nieumyślnej.

ad. 3 - sankcja karna warunkuje przestępstwo

ad. 5 - bezprawność - prawo zabrania i nic nie może wyłączyć tej bezprawności

ad. 6

teoria normatywna - zarzucalność czynu (postawienie zarzutu z określonego czynu)

teoria psychologiczna - psychiczny stosunek sprawcy do określonego czynu

Rodzaje przestępstw

Zbrodnia - kara nie krótsza od lat 3 lub surowsza (pozbawienie wolności)

Występek - kara przekracza 1 miesiąc (pozbawienie wolności), ograniczenie wolności lub grzywna powyżej 30 stawek dziennych

Przestępstwa umyślne - jeśli zbrodnia to trzeba udowodnić winę umyślną, występki też z winy umyślnej, chyba, że ustawa stanowi inaczej (np. art 155 k.k.)

Przestępstwa nieumyślne - adekwatnie

Przestępstwa z działania i zaniechania - w zależności od przestępstwa

Przestępstwa skutkowe (materialne) - skutek materialny potrzebny do dokonania przestępstwa np. kradzież, zabójstwo itp.

Przestępstwa bezskutkowe (formalne) - np. składanie fałszywych zeznań

Przestępstwa powszechne - każdy może być sprawcą przestępstwa

Przestępstwa indywidualne - tylko dana kategoria ludzi może popełnić dane przestępstwo np. prezydent itd.

Przestępstwa publiczno-skargowe - ścigane z oskarżenia publicznego (prokurator albo oskarżyciel posiłkowy)

Przestępstwa publiczno-skargowe wnioskowe - np. gwałt

Przestępstwa prywatno-skargowe - ścigane z oskarżenia prywatnego

Przestępstwa typu podstawowego - normalne

Przestępstwa typu kwalifikowanego - kara zostaje zwiększona, dochodzą szczegóły określające dokładniej przestępstwo

Przestępstwa typu uprzywilejowanego - kara zostaje zmniejszona, dochodzą szczegóły określające dokładniej przestępstwo

30. Zasady odpowiedzialności w prawie karnym

indywidualizacja winy - winę udowadniamy dla każdego ze sprawców oddzielnie (odpowiedzialność w granicach czynu)

odpowiedzialność indywidualna - wszelkie okoliczności osobiste, które wyłączają, łagodzą, zaostrzają karę uwzględnia się tylko wobec osób, których dotyczą bezpośrednio

odpowiedzialność osobista - każda dorosła osoba osobiście ponosi odpowiedzialność przed prawem

31. Wiek odpowiedzialności karnej

Wg art. 10 & 1 KK podmiotem przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która ukończyła w chwili popełnienia czynu 17 lat. Nieletni to osoby poniżej 17 roku życia. Czynów popełnionych przez osoby nieletnie nie nazywa się przestępstwami. Nieletni nie podlegają odpowiedzialności karnej lecz stosuje się wobec nich środki przewidziane w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich z 1982 r. A są to:

Środki wychowawcze: upomnienie, zobowiązanie do określonego postępowania (podjecie nauki), nadzór

odpowiedzialny rodziców lub opiekuna, nadzór kuratora, umieszczenie w placówce resocjalizacyjnej

Środki leczniczo wychowawcze: umieszczenie nieletniego w szpitalu psychiatrycznym lub innym odpowiednim

zakładzie leczniczym. Stosuje się go w razie stwierdzenia u nieletniego który popełnił czyn karalny

niedorozwoju umysłowego, choroby psychicznej lub innego zakłócenia czynności psychicznych bądź używania

alkoholu albo innych środków w celu sprawienia się w tan odurzenia.

Umieszczenie w zakładzie poprawczym zastosować możne jedynie w razie popełnienia przez niego miedzy 13 a

17 rokiem życia czynu wypełniającego znamiona przestępstwa, jeżeli jednocześnie zachodzi wysoki stopień jego

demoralizacji oraz przemawiają za tym okoliczności i charakter czynu oraz nieskuteczność lub przewidywana

nieskuteczność innych środków.

Nieletni, który ukończył 15 lat może być traktowany jako dorosły jeśli spełni odpowiednie warunki osobiste:

- zamach na życie prezydenta

- zabójstwo

- morderstwo

- ciężkie uszkodzenie ciała

- katastrofa komunikacyjna

- zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem lub zbiorowe

- przetrzymywania zakładnika

- rozbój

W takim przypadku kara wynosi 2/3 maksymalnej kary przewidzianej dla dorosłego.

Osoby dorosłe traktowane jako nieletni:

- warunki osobiste

- skrucha

- jedyny konflikt z prawem

32. Wina w prawie karnym

Wina zachodzi wtedy gdy możemy sprawcy postawić zarzut z popełnienia danego czynu zabronionego

Wina umyślna:

a) w zamiarze bezpośrednim "CHCĘ"

zamiar bezpośredni ciągły - w krótkim czasie bez szczególnych przemyśleń

zamiar bezpośredni przemyślany - dokładnie przemyślany plan popełnienia przestępstwa

b) w zamiarze ewentualnym "GODZĘ SIE" - sprawca przewiduje, iż może popełnić czyn zabroniony i godzi się na to

Wina mieszana kombinowana - art. 9 &3 KK część znamiona przestępstwa objęta jest zamiarem sprawcy a druga część tylko wina nieumyślna

Wina nieumyślna (wiąże się z nieostrożnością):

a) lekkomyślność - sprawca świadomie naruszając zasady ostrożności przewiduje możliwość popełnienia czyny zabronionego, lecz bezpodstawnie sądzi, iż tego uniknie

b) niedbalstwo - sprawca nie uświadamia sobie możliwości popełnienia czynu zabronionego choć może to przewidzieć

Zbrodnię można popełnić tylko umyślnie; występek można popełnić także nieumyślnie, jeżeli ustawa tak stanowi

33 Formy popełnienia czynu zabronionego

Jako kto można brać udział w przestępstwie?

- sprawstwo (jednosprawstwo) - 1 osoba popełnia czyn zabroniony

- współsprawstwo - element obiektywny --> co najmniej 2 osoby

element subiektywny --> wspólne działanie objęte porozumieniem

każdy z współsprawców ponosi odpowiedzialność za wspólne przestępstwo.

- sprawstwo kierownicze - kierowanie wykonaniem przestępstwa; wykorzystanie innej osoby (uzależnionej) w celu dokonania przestępstwa

- podżegacz - odpowiada za nakłanianie do przestępstwa; nakłanianie do popełnienia przestępstwa trzeba wykazać winę umyślną w zamiarze bezpośrednim

- pomocnictwo - ułatwienie innej osobie popełnienia przestępstwa poprzez dostarczenie informacji, środków transportu, narzędzi itd., musi mieć miejsce przed lub w trakcie przestępstwa

34. Stadia czynu przestępczego

Pochód przestępstwa

1. Zamiar - nie jest stadium przestępstwa

2. Przygotowanie

3. Usiłowanie

4. Dokonanie

w przypadku przestępstwa nieumyślnego przygotowanie i zamiar odpada

ad. 2 - przygotowanie

a) wejście w porozumienie

b) przygotowanie w sensie ścisłym czyli podjęcie czynności mających stworzyć dogodne warunki do popełnienia przestępstwa; nie jest to karalne, chyba że ustawa stanowi inaczej, a dokładnie:

przestępstwa przeciw pokojowi lub ludzkości

przestępstwa przeciw państwu

przestępstwa przeciw bezpieczeństwu powszechnemu

fałszowanie pieniędzy i dokumentów

przygotowanie zamachu na prezydenta

możliwość skorzystania ze skutecznego czynnego żalu

ad. 3 - usiłowanie

a) zamiar popełnienia czynu zabronionego

b) zmierza bezpośrednio ku jego wykonaniu

c) brak wykonania

kara w tych samych graniach co za wykonanie

usiłowanie nieudolne - sprawca nie uświadamia sobie, że dokonanie przestępstwa jest niemożliwe (np. zabójstwo nieboszczyka)

karane tak samo jak normalne usiłowanie

karane tylko, gdy dokonanie jest niemożliwe, ze względu na:

a) brak przedmiotu wykonawczego nadającego się do wykonania na nim przestępstwa

lub

b) użycie środka nienadającego się do popełnienia przestępstwa

możliwość skorzystania ze skutecznego czynnego żalu

35. Wyłączenie odpowiedzialności karnej

- ze względu na brak winy

a) niepoczytalność w chwili przestępstwa - pojęcie lekarsko - prawnicze. W chwili czynu był brak możliwości rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem i jest to spowodowane upośledzeniem umysłowym, chorobą psychiczną lub innymi zakłóceniami czynności psychicznych.

upośledzenie umysłowe - niedorozwój określony jako tępota, idiotyzm etc.

O stanie niepoczytalności decydują biegli (odtwarzają co się działo w psychice sprawcy, gdy popełniał przestępstwo). Sąd sam decyduje które dowody są ważne. Opinia biegłych psychiatrów nie przesądza, czy sprawca był niepoczytalny, osądza to sąd. Sprawcę niepoczytalnego sąd może umieścić w zakładzie psychiatrycznym. Ale to nie jest wyrok, nie ma oznaczenia czasowego. Sąd może wyrokiem zwolnić.

stan pośredni - oznaki niepoczytalności, osoba podlega odpowiedzialności karnej, ale można stosować nadzwyczajne obniżenie kary. Można też osadzić ją w więzieniu i leczyć psychiatrycznie.

W chwili używania alkoholu lub narkotyków wina normalna.

Na głodzie - gdy jest uzależniony fizycznie, uzależnienie fizycznie jest tylko od opiatów.

b) działanie z błędu:

1. błąd co do faktu - jest to błąd co do takiego faktu, który stanowi znamię przestępstwa tylko gdy dane przestępstwo może być nieumyślne

2. błąd co do prawa - mylna ocena czynu, nieświadomość, że to przestępstwo (czyn zabroniony), może wystąpić nadzwyczajne złagodzenie kary

3. błąd co do kontratypu - błąd co do okoliczności, która wyklucza odpowiedzialność sprawcy ze względu na brak bezprawności działania

c) żołnierz działający z rozkazu - żołnierz ma prawo odmówić wykonania rozkazu w stanie pokoju, gdy jest to niezgodne z prawem; w czasie wojny nie może odmówić

- ze względu na brak bezprawności

kontratypy - okoliczności wyłączające bezprawność

1. obrona konieczna - odpieranie bezpośredniego, bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro chronione prawem, przy użyciu środków koniecznych do odparcia tego zamachu i w sposób współmierny do niebezpieczeństwa zamachu

Przekroczenie granic obrony koniecznej (usprawiedliwiona okolicznościami czynu) - wynik strachu, wzburzenia; wtedy sąd odstępuje od wymierzenia kary

2. stan wyższej konieczności - art. 26 KK - poświęcenie jakiegoś dobra, jeśli było to zachowanie podjęte w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa, grożącego dobru chronionemu prawem, przy czym niebezpieczeństwa tego nie można było inaczej uniknąć oraz dobro poświęcone nie przedstawia wartości wyższej niż dobro chronione prawem.

Bezpośrednie niebezpieczeństwo to takiego, którego nie można uniknąć.

Proporcjonalność dóbr - dobro poświęcone powinno mieć wartość niższą niż dobro chronione

Celowość działania w stanie wyższej konieczności - działanie umyślne i określony cel. Trzeba mieć świadomość niebezpieczeństwa i działać w celu jego uchylenia.

Nie można powoływać się na stan wyższej konieczności wtedy gdy wykonuje się obowiązku służbowe (oprócz ratowania własnego życia).

Przekroczenie granic stanu wyższej konieczności:

- niebezpieczeństwo nie było bezpośrednie

- niebezpieczeństwa można było uniknąć

- dobro poświęcone miało wyższą wartość

Gdy przekroczono granice stanu wyższej konieczności to sąd może odstąpić od wymierzenia kary lub ją złagodzić, ale jest wina.

3. zgoda pokrzywdzonego

Nie ma przestępstwa, jeśli naruszenie lub zagrożenie dobra prawnego nastąpiło za zgodą pokrzywdzonego (który dysponował tym dobrem).

Warunki aby zgoda była prawnie skuteczna:

- pokrzywdzony musi swobodnie dysponować dobrem

- zgoda w chwili czynu

- bez przymusu

Ale zgoda na zabójstwo nie zwalnia sprawcy z odpowiedzialności za zabójstwo.

Można dysponować wszystkimi dobrami oprócz życia.

4.czynności lecznicze

Łączą się z ryzykiem niezamierzonych negatywnych skutków w postaci pogorszającego się stanu zdrowia pacjenta, uszkodzenia ciała lub śmierci pacjenta.

Żeby nie było charakteru przestępstwa:

- działanie musiało być podjęte w celach leczniczych

- leczący działał zgodnie z zasadami sztuki medycznej

- nie było błędu lekarskiego

Leczenie powinno się odbywać za zgodą pacjenta (oprócz wypadku ratowania życia).

Jeżeli pacjent nieletnie to wymagana zgoda rodziców. Jeżeli rodzice nie wyrażają zgody, to sąd rodzinny na czas zabiegu odbiera władzę rodzicielską. Ale konieczny jest warunek ratowania życia.

5. karcenie nieletnich

Wyłącza się przestępczość czynów, które mają charakter wychowawczy (czyn który narusza nietykalność cielesną, ale mieści się w ramach dozwolonego karcenia).

Karcenie musi mieć cel wychowawczy, wykonane przez rodziców lub prawnych opiekunów i nie może przekraczać pewnego stopnia intensywności.

Nie można karcić na zapas.

Karcenie nie może być okrucieństwem (wtedy dręczenie).

Konstytucja zabrania kar cielesnych.

Przyjmuje się, że rodzice mają uprawnienia do stosowania kar cielesnych.

6.ryzyko sportowe

- dyscyplina dozwolona

- działanie w celu sportowym

- nie zostały naruszone warunki danej dyscypliny sportowej

7. Ryzyko nowatorstwa

Kiedy jest ryzyko dopuszczalne to nie ma przestępstwa.

Cel: eksperyment poznawczy, medyczny, gospodarczy, techniczny.

Spodziewana korzyść ma istotne znaczenie. W świetle aktualnej wiedzy cel osiągnięcia korzyści jest zasadny. Działanie musi być zgodne z zasadami sztuki danej wiedzy i zgodne Sas wiedzą.

W eksperymencie medycznym i psychologicznym potrzebna jest zgoda pacjenta.

36. Istota kary w prawie karnym

kara - nie tylko w prawie karnym, ale dyscyplinowe, w prawie cywilnym etc.

kara kryminalna - osobliwa dolegliwość ponoszona przez sprawcę jako odpłata za popełnione przestępstwo wyrażające potępienie popełnionego przez niego czynu i wymierzona w imieniu państwa przez sąd. Wyrok zapada w imieniu RP. Do kar kryminalnych nie zaliczamy środków zabezpieczających. Posługiwanie się karą było przedmiotem refleksji filozoficznych.

Dwie teorie:

- bezwzględne (absolutne) kara to odpłata za przestępstwo

- względne - charakter kary, aby osiągnąć cele i zapobiec popełnieniu przestępstwa w przyszłości

Co to jest sądowy wymiar kary?

(sędziowski wymiar kary) - orzeczenie kary przez sąd konkretnemu sprawcy w konkretnej sprawie karnej

Zasada swobodnego uznania sędziowskiego w ramach ustawy.

Zasada indywidualizacji kary

Dyrektywy sądowego wymiaru kary:

- stopień winy sprawcy

- humanitaryzm kary

- stopień szkodliwości społecznej czynu

- prewencja indywidualna (cele wychowawcze i zapobiegawcze dla sprawcy)

- prewencja ogólna (kształtowanie świadomości prawnej społeczeństwa)

Kara śmierci ma jedynie prewencję ogólną.

Dyrektywy stopnia winy:

- przy ocenie zachowania sprawcy trzeba rozważyć, jak silny był jego stosunek do przestępstwa

- nic nie uzasadnia wymierzenia kary naruszającej godność człowieka, uszkadzającej ciało etc. Kara musi się mieścić w ramach humanitarnego postępowania z człowiekiem.

Stopień szkodliwości czynu:

Na podstawie przesłanki winy (podmiotowej) oraz sposobu (przedmiotowej):

- podmiotowej - motywacja, czy pod wpływem nacisku psychicznego

- przedmiotowej - w jaki sposób (czy była szczególnie okrutna, czy starali się naprawić szkodę)

PREWENCJA INDYWIDUALNA - skierowana z jednej strony na uniemożliwienie popełnienia tego samego czynu, ale i resocjalizacje

PREWENCJA OGÓLNA - odstraszanie innych

37. Kary i środki karne

Kara

1) grzywna - kara wolnościowa

2) ograniczenie wolności - kara wolnościowa

3) pozbawienie wolności

4) 25 p.w.

5) dożywocie

ad. 1

I - ustalenie ilości stawek dziennych od 10 do 360

II - określenie wartości stawki dziennej od 10 do 2000 PLN

- możliwość rozłożenia na raty

- przeliczenie grzywny na pozbawienie wolności możliwe - 2 stawki dzienne = 1 dzień pozbawienia wolności

- można łączyć grzywnę z innymi karami

- grzywna samoistna --> przewidziana w sankcji z dany czyn zabroniony

- jeśli przestępstwo miało na celu uzyskanie korzyści majątkowych to istnieje możliwość połączenia jej z pozbawieniem wolności

- jeśli kara została umorzona lub nadzwyczajnie złagodzona to w niektórych wypadkach można dać grzywnę za umorzenie lub złagodzenie kary p.w.

ad. 2

- od 1 do 12 miesięcy; w pełnych miesiącach

- sąd może "zasięgnąć opinii" skazanego co do kary

- obowiązek wykonywania prac

- ustalenie ilości godzin od 20 do 40 godzin w ciągu miesiąca (szpitale, pomoc społeczna, fundacje itd.)

- zabranie od 10 do 25% wynagrodzenia w obecnej pracy na dany cel (skazany nie może wypowiedzieć umowy o pracę, jeśli pracodawca wypowie to zamiana kary)

- bez zgody sąd u nie można zmieniać miejsca stałego zamieszkania

- skazany ma obowiązek informować o przebiegu kary (kurator)

ad. 3

- od 1 miesiąca do 15 lat; w miesiącach i latach

- system wolnej progresji - wpierw w Irlandii, warunki odbycia kary zależne czegoś tam

- 4 rodzaje więzień

dla odbywających karę po raz pierwszy

dla młodocianych

dla recydywistów

dla żołnierzy

- 3 typy więzień

zamknięte

półotwarte

otwarte

- możliwość przeniesienia do więzienia o niższym / wyższym rygorze

Środki karne:

- pozbawienie praw publicznych, zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej art. 41 KK

Wyróżniamy 2 grupy utraconych przez skazanego uprawnień:

1. dotyczą uprawnień związanych z działalnością w sferze publicznej (czynne i bierne prawo wyborcze, prawo do udziału w wymiarze sprawiedliwości, prawo do pełnienia funkcji w organizacjach i instytucjach państwowych samorządowych, utrata stopnia wojskowego degradacja do szeregowca

2. dotyczące dodatkowego pozbawienia praw publicznych (utrata orderów odznaczeń i tytułów honorowych, utrata zdolności ich odzyskania w okresie trwania pozbawienia wolności Zakaz zajmowania określonych stanowisk. Sad może orzec gdy: sprawca nadużył stanowiska lub zawodu, okazał ze dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywania zawodu zagraża istotnym dobrom chronionym prawem.

- zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych

Za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji lub gdy prowadzenie pojazdu prze osobę zagraża

bezpieczeństwu w komunikacji, gdy sprawca był w stanie nietrzeźwości pod wpływem środka odurzającego lub

zbiegł z miejsca wypadku.

- przepadek przedmiotów

Przepadek przedmiotów dotyczy - przedmiotów stanowiących mienie ruchome które służy lub było

przeznaczone do popełnienia przestępstwa, przedmioty pochodzące bezpośrednio z przestępstwa, przedmiotów

których wytwarzanie posiadanie obrób lub przetwarzanie SA zakazane, przepadek korzyści majątkowych które

pośrednio pochodzą z przestępstwa.

- obowiązek naprawienia szkody

Sąd może orzec naprawienie szkody w całości lub części na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby

uprawnionej w razie skazania za pewne przestępstwa: za spowodowanie śmierci, ciężkiego uszczerbku na

zdrowiu. Sad może zobowiązać podmiot do zwrotu korzyści w całości lub części na rzecz SK chyba, że

korzyść ta podlega zwrotowi innemu podmiotowi.

- nawiązka

Orzekana jest jako obowiązek uiszczenia na rzecz pokrzywdzonego kwoty podwójnej wysokości w

stosunku do wyrządzonej szkody. Może być orzeczona za przestępstwo umyślne przeciwko zdrowiu lub życiu.

Może tez być przekazana na cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego przestępstwem zniesławienia.

Może tez być przeznaczona na rzecz ochrony środowiska.

- świadczenia pieniężne

Sąd może orzec świadczenia pieniężne na określony cel społeczny gdy odstępuje od wymierzenia kary.

- podanie wyroku do publicznej wiadomości - znaczenie ogólnoprawencyjne.

38. Nadzwyczajne złagodzenie kary i ustawowe podwyższenie wymiaru kary

Nadzwyczajne złagodzenie kary - wymiar kary poniżej dolnej granicy

- przypadki w ustawie (przekroczenie granic obrony koniecznej, popełnienie czynu w znacznie ograniczonym stopniu poczytalności,

w stanie wyższej konieczności)

- w stosunku do młodocianego, jeżeli przemawiają za tym względy wychowawcze

- w szczególnie uzasadnionych wypadkach, gdy nawet najniższa kara byłaby za surowa (np. pokrzywdzony pojednał się ze

sprawcą, szkoda została naprawiona)

- ze względu na postawę sprawcy (czynny żal, robił wysiłki, aby naprawić szkodę)

- jeżeli sprawca przestępstwa nieumyślnego lub jego najbliższy poniósł poważny uszczerbek

- w stosunku do sprawcy przestępstwa, który niezależnie od wyjaśnień złożonych w danej sprawie, ujawnił organom ścigania inne przestępstwa, których najniższe zagrożenie karą było powyżej 5 lat.

Sąd może nadzwyczajnie złagodzić karę lub nawet warunkowo zawiesić w stosunku do sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, jeżeli ujawni on informacje dotyczące sprawy, będzie współpracował (świadek koronny).

Wymiar nadzwyczajnego złagodzenia kary:

- jeśli czyn stanowi zbrodnię sąd wymierza karę pozbawienia wolności od 1/3 dolnej granicy kary

- jeśli czyn jest występkiem i jeśli w sankcji przewidziana jest kara pozbawienia wolności od roku, sąd wymierza karę grzywny, albo

karę ograniczenia wolności

- jeśli czyn stanowi występek a dolna granica kary poniżej 1 roku też albo grzywna albo kara pozbawienia wolności

- jeśli za przestępstwo jest grzywna, ograniczenie wolności, bądź kara pozbawienia wolności do lat 2 to odstępuje od wymierzenia

kary, należy orzec środki karne

Zaostrzenie ustawowego wymiaru kary (sąd orzeka karę do górnej granicy zwiększoną o połowę)

Recydywa:

- specjalna zwykła (warunkiem żeby została zastosowana jest to, ażeby sprawca skazany za przestępstwo umyślne na karę

pozbawienia wolności, popełnił w ciągu 5 lat od odbycia, co najmniej 6 miesięcy po odsiedzeniu kary, inne przestępstwo umyślne, ale podobne do

przestępstwa. Sąd może zwiększyć zagrożenie o połowę - podobne tzn. to samo dobro, ten sam podmiot)

- specjalna wielokrotna (już został skazany w warunkach recydywy zwykłej, odbył co najmniej rok kary pozbawienia wolności, w

ciągu 5 lat od odbycia kary popełnia kolejne przestępstwo (przestępstwo przeciw życiu, zdrowiu, zgwałceniu, rozbój, kradzież z

włamaniem, inne przestępstwa przeciwko mieniu z groźbą użycia przemocy). Wtedy sąd musi orzec powyżej dolnej granicy

sankcji, a górną zwiększa o połowę). Recydywa specjalna to przynajmniej 3 przestępstwa spełniające warunki (i dalsze).

39. Środki zapobiegawcze

Środki zapobiegawcze:

- tymczasowe aresztowanie (może być stosowane tylko przez sąd, nie może stosować prokurator, podstawowa „stawka” 3

miesiące, może być przedłużona do 2 lat; stosujemy, gdy zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się osoby ( np. gdy

nie ma stałego miejsca zameldowania); uzasadniona obawa, że oskarżony będzie namawiał do składania fałszywych zeznań lub w

inny sposób utrudniał postępowanie karne; gdy zeznań lub gdy zarzuca się popełnienie zbrodni lub gdy występek z górną granicą

powyżej 8 lat.

Bez orzeczenia można zatrzymać na 48h. Tymczasowego aresztowania nie można stosować, gdy byłoby poważne niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia aresztanta, jak również gdy tymczasowe aresztowanie pociągałoby ciężkie skutki dla rodziny aresztowanego. SN na wniosek sądu właściwego może jeszcze przedłużyć tymczasowe aresztowanie. Czas tymczasowego aresztowania liczony jest od czasu zatrzymania.

Oprócz tymczasowego aresztowania pozostałe środki zapobiegawcze:

- poręczenie od osoby godnej zaufania

- poręczenie majątkowe

- poręczenie od zakładu pracy, szkoły, organizacji społecznej etc.

- może być orzeczony dozór policyjny; w ramach tego mogą być nałożone obowiązki (zakaz opuszczania miejsca zamieszkania,

odebranie paszportu, meldowanie się na policji etc.)

Kiedy można zatrzymać:

- każdy ma prawo ująć osobę na gorącym uczynku

- policja, gdy istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa

Można wydać postanowienie o „zaprowadzeniu pod przymusem”. Sąd może wymierzyć grzywnę za obrazę sądu lub niestawiennictwo. Może wydać list gończy za podejrzanym lub oskarżonym.

List żelazny - w stosunku do osoby oskarżonej i przebywającej za granicą. Zapewnienie, że jeśli stawi się w sądzie będzie odpowiadał z wolnej stopy. Przy liście żelaznym może być poświadczenie majątkowe.

40. Warunkowe umorzenie postępowania karnego

Możliwość warunkowego umorzenia postępowania karnego:

- bezwarunkowe umorzenie postępowania karnego, gdy sprawca zmarł

- sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy nie karanego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.

- warunkowego umorzenia nie stosuje się do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą przekraczającą 3 lata pozbawienia wolności.

- w wypadku gdy pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, sprawca naprawił szkodę lub pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody, warunkowe umorzenie może być zastosowane do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą nie przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.

Sąd uznaje winę, ale nie wymierza kary, stosuje się wtedy okres próbny na czas od roku do 2 lat. Można też nałożyć następujące obowiązki:

- obowiązek informowania kuratora lub sądu o przebiegu próby

- obowiązek przeproszenia pokrzywdzonego

- obowiązek wykonania zobowiązań alimentacyjnych

- obowiązek powstrzymania się od nadużywania alkoholu i używania środków odurzających

- sąd może również orzec świadczenia pieniężne np. na rzecz instytucji charytatywnych lub zakazać prowadzenia samochodu na okres 2 lat

Do okresu próby dolicza się 6 miesięcy i po tym okresie nie ma wpisu w centralnym rejestrze skazań.

Warunkowe umorzenie jest środkiem karnym dla celów wychowawczych. Są to najczęściej przestępstwa nieumyślne. Ważny element: okoliczności sprawy nie mogą budzić żadnych wątpliwości.

41. Różnice między postępowaniem przygotowawczym a postępowaniem sądowym

42. Zniesławienie i zniewaga

ZNIESŁAWIENIE, ZNIEWAGA

Popełnia je ten, kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nie mającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazć na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności (zniesławienie); ten, kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do tej osoby dotarła (zniewaga)

• przedmiot ochrony: cześć, czyli dobre imię danej jednostki, instytucji

• strona przedmiotowa: pomówienie rozgłaszanie, zachowanie naruszające godność, znieważanie

• przedmiot czynu: osoba lub instytucja

• strona podmiotowa: wina umyślna, zamiar bezp. lub ew.

Zniesławienie

Art. 212 & 1

Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nie mającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Zniewaga

Art. 216 k.k.

Kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

PRAWO KARNE

Przestępstwo - kodeks karny wprost nie definiuje przestępstwa. W świetle kodeksu karnego przestępstwem jest:

• czyn człowieka (1) zabroniony przez ustawę (2) w czasie jego popełnienia pod groźbą (3), jako zbrodnia, lub występek (4), bezprawny (5), zawiniony (6) społecznie szkodliwy w stopniu większym niż znikomy.

Czyn zabroniony to jeszcze nie to samo co przestępstwo. Żeby stwierdzić, że ktoś popełnił przestępstwo należy nie tylko stwierdzić że czyn zabroniony został popełniony, ale również min. że człowiek na pewno jest winny (np. był w pełni poczytalny).

Czynem - jest zachowanie zewnętrzne sterowane ludzką wolą

Przymus bezwzględny - to takie zachowanie zewnętrzne, które nie jest sterowane ludzką wolą.

Pierwszą zasadą odpowiedzialności w prawie karnym jest zasada odpowiedzialności za czyn.

Drugą zasadą jest zasada odpowiedzialności osoby fizycznej.

Czynem zabronionym jest tylko to, co zostaje wymienione w ustawie. Zachowanie zabronione jest opisane przy użyciu konkretnych cech, charakterystycznych dla danego zachowania (znamiona). Każde przestępstwo ma cechy - tzw. ustawowe znamiona.

Prawo karne to najstarsza dziedzina prawa. Pierwszym prawem karnym był kodeks Hammurabiego. Prawo karne było zazwyczaj prawem zwyczajowym. Sankcje karne były sankcjami eliminującymi. Sytuacja zaczęła zmieniać się w XVIII w.

W prawie karnym ważnym terminem jest czyn zabroniony. Każdy czyn zabroniony ma cztery ustawowe znamiona:

• podmiot

• przedmiot

• strona podmiotowa

• strona przedmiotowa

W prawie karnym nie ma analogii. Czyn jest przestępstwem, jeżeli jest czymś wyraźnie zabronionym.

Podmiot odpowiada na pytanie: Kto ? (w domyśle: może popełnić czyn zabroniony). Zazwyczaj jest to każdy („Każdy kto zabija...”). Jeżeli chcemy ograniczyć liczbę podmiotów precyzujemy to w ustawie („Matka, która zabija dziecko...”).

Strona podmiotowa - najważniejszy element przestępstwa: wina. Są dwa rodzaje winy:

• wina umyślna (chcę lub godzę się na czyn)

1. chcę - chcę popełnić jakieś przestępstwo (planuje coś i robię to)

2. godzę się - zakładam, że mogę popełnić jakieś przestępstwo, ale nie planuję go

• wina nieumyślna

1. lekkomyślność - wiem, że coś jest zabronione, ale wydaje mi się, że popełniając ten czyn nie robię nic złego.

2. Niedbalstwo - nie wiem, że coś jest zabronione

Przedmiot - sposób działania (zabójstwo, kradzież). Odpowiada na pytanie: Co ktoś zrobił ?

Strona przedmiotowa - jaki był szczegółowy sposób działania (np. „ze szczególnym okrucieństwem” lub „w wyniku silnego wzruszenia” etc.).

Czyn zabroniony musi być w chwili popełnienia zabroniony przez prawo

Wiek odpowiedzialności karnej to siedemnaście lat. Od tej zasady są dwa wyjątki:

• wyjątek w górę - jeśli w momencie popełnienia czynu mamy 17 lat, ale czyn nie jest najgroźniejszy, nie odgrywaliśmy kluczowej roli w przestępstwie, i nie byliśmy wcześnie karani, wówczas możemy być potraktowani jako osoba nieletnia (stosuje się środki łagodniejsze - wychowawcze lub poprawcze.

• wyjątek w dół - jeżeli w chwili popełnienia czynu, przestępca skończył 15 lat, a czyn którego się dopuścił wymieniony jest w kodeksie karnym i wcześniejsze środki wychowawcze nie skutkowały (był już karany) - wówczas można potraktować przestępcę jako osobę dorosłą (z tymże wymierzyć można co najwyżej 2/3 najwyższego wymiaru kary).

Nie ma dolnej granicy wieku stawania przed sądem (w charakterze świadka). Granicą przypisywania winy jest 13 lat - dopiero w tym wieku można orzec wobec przestępcy środki poprawcze. Poniżej tego wieku można stosować środki wychowawcze (pobyt w ośrodku wychowawczym, lub dozór kuratora).

Istnieją dwa rodzaje czynów zabronionych:

• przestępstwa

• wykroczenia - za te ponosi się odpowiedzialność przed kolegium ds. wykroczeń

Przestępstwa dzielą się na:

• zbrodnie - czyny zagrożone karą od 3 lat więzienia

• występki - czyny gdzie minimalna granica kary wynosi poniżej 3 lat.

Kodeks karny karze zawsze za winę umyślną. Za winę nieumyślną odpowiadamy tylko wtedy jeśli ustawa tak stanowi.

Orzeczenie sądu karnego jest obowiązujące dla sądu cywilnego.

Przy przestępstwach seksualnych istnieje ważna granica wieku - 15 lat. Czyn seksualny skierowany przeciwko osobie poniżej 15 roku życia (ekshibicjonizm, molestowanie, zmuszanie do kontaktu płciowego) jest zawsze traktowane jako gwałt.

Przestępstwem jest też podawanie papierosów lub alkoholu osobom poniżej 15 roku życia.

Przestępstwa nie popełnia ten komu nie można przypisać winy. Dzieje się to w wypadku:

• niepoczytalności

• błędu

• rozkazu (w prawie wojskowym)

Niepoczytalność - to termin psychiatryczny. Jest to stan spowodowany chorobą psychiczną, niedorozwojem umysłowym, lub nagłym zakłóceniem czynności psychicznych, które nie pozwoliło na właściwe ocenianie popełnionego czynu. Stan niepoczytalności zawsze oceniają lekarze - biegli powoływani przez sąd. To jednak sąd decyduje czy przyjąć opinie biegłych, czy nie. Sąd nie jest związany żadną opinią. W wypadku orzeczenia niepoczytalności - sąd orzeka zamknięcie w zakładzie psychiatrycznym.

Między pojęciem czynu zabronionego a przestępstwa istnieje ścisła relacja. Czynem zabronionym jest zachowanie o znamionach określonych w ustawie. Aby czyn zabroniony stał się przestępstwem musi dojść do niego wina, bezprawność i szkodliwość społeczna.

Każdy czyn zabroniony nosi określone cechy (tzw. znamiona ustawowe).

Żeby przypisać komuś zbrodnię (np. morderstwo ze szczególnym okrucieństwem) należy:

1. stwierdzić kto jest mordercą

2. ustalić że doszło do morderstwa

3. ustalić, że miało miejsce morderstwo ze szczególnym okrucieństwem.

Znamiona przestępstwa dotyczą:

1. sprawcy - podmiotu przestępstwa (czasem może to być każdy - sformułowania typu: „kto zabija....”; czasem tylko niektórzy - np. matka która zabija dziecko pod wpływem porodu...”.). Granicą ponoszenia odpowiedzialności karnej jest wiek 17 lat. Od tej zasady istnieją jednak odstępstwa. Jeżeli przestępca ukończył 15 lat, ale jest wyjątkowo zepsutą jednostką i nie rokuje żadnych szans na resocjalizację, a także gdy popełni jeden z wyjątkowo „atrakcyjnych” czynów (oto ich lista: - zamach na życie prezydenta. - zabójstwo, - morderstwo, - ciężkie uszkodzenie ciała, - katastrofa komunikacyjna, - zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem lub zbiorowe, - przetrzymywanie zakładnika, - rozbój), wówczas można traktować go jak dorosłego. Nie można mu jednak wymierzyć maksymalnej długości kary - co najwyżej 2/3 najwyższego wymiaru kary (ważne - zanim pacjent ukończy 18 lat - nie można orzec kary dożywotniego więzienia). Czasem występuje odstępstwo w drugą stronę - jeżeli 17-latek popełnia nie zbrodnię, ale występek, wówczas ze względu na rodzaj sprawy i duże nadzieje na resocjalizację można traktować go jako nieletniego.

2. przestępstwo ma również swój przedmiot. Przedmiotem przestępstwa jest dobro prawne przeciwko któremu przestępstwo jest skierowane. Przedmiotem przestępstwa zabójstwa - jest życie, przedmiotem kradzieży - pewne dobro materialne, etc. Istnieje również pojęcie tzw. przedmiotu wykonawczego. Przedmiotem wykonawczym jest podmiot przeciwko któremu przestępstwo jest kierowane.

3. znamiona opisują również stronę przedmiotową - strona przedmiotowa określa miejsce popełnienia przestępstwa (np. na terenie III RP), czas popełnienia przestępstwa (np. zaraz po porodzie), oraz sposób popełnienia przestępstwa (np. ze szczególnym okrucieństwem)

4. strona podmiotowa dotyczy zaś poczucia winy. Wina przestępcy może być umyślna lub nieumyślna

Dopuszczalne w ustawodawstwie polskim kary:

1. grzywna

2. ograniczenie wolności - np. prace społeczne nakazane przez sąd, ograniczenie swobody poruszania się.

3. pozbawienie wolności (1 miesiąc - 15 lat)

4. 25 lat pozbawienia wolności

5. dożywocie

Czyn zabroniony musi być bezprawny. Nie zawsze tak jest. Jeżeli w obronie koniecznej złamiemy komuś rękę jest to czyn zabroniony, ale nie bezprawny. Istnieją więc tzw. okoliczności wyłączające bezprawność.

Czyn zabroniony aby był przestępstwem musi być zawiniony:

Wina - wg. teorii psychologicznej to psychiczny stosunek sprawcy do czynu; wg. teorii normatywnej zaś to osobista zarzucalność czynu (?!? - ja też tego nie rozumiem ).

Są dwa rodzaje winy (nie wina bo to ma więcej rodzajów):

• umyślna

• nieumyślna

Wina umyślna dzieli się na:

• zamiar bezpośredni - sprawca chce popełnić czyn zabroniony (wie, że coś jest zabronione, i mimo to dąży do tego)

• zamiar ewentualny - sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego i godzi się z tym.

Wina nieumyślna- jest związana z pojęciem nie zachowania ostrożności. Jeżeli ktoś nie zachował ostrożności - wówczas mówimy o działaniu nieumyślnym. Są dwie odmiany tej winy:

• lekkomyślność - gdy sprawca świadomie narusza zasadę ostrożności, zdaje sobie sprawę z możliwości dokonania czynu zabronionego, ale bezpodstawnie / naiwnie przypuszcza, że tego uniknie (np. „Na pewno brak barierki na naszym balkonie nie jest groźny dla dwuletniego dziecka...”)

• niedbalstwo - gdy sprawca nie przewiduje możliwości popełnienia czynu zabronionego, choć gdyby miał w głowie coś więcej niż próżnię, mógłby taką ewentualność przewidzieć.

Czyn aby był przestępstwem musi być społecznie szkodliwy - tzn. np. kradzież długopisu, choćby najperfidniej zaplanowana nie jest przestępstwem.

Przestępstwa dzielą się na:

• zbrodnie - dolna granica kary to 3 lata

• występki - dolna granica kary poniżej 3 lat

Morderstwo - to zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem.

Każda zbrodnia może być popełniona tylko z winy umyślnej. Występek zaś może być popełniony z obu powodów, przy czym karana jest tylko wina umyślna, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Przestępstwa podzielić można na:

• z działania - przy aktywnym udziale przestępcy

• z zaniechania - przy bierności przestępcy - np. nie udzielenie pomocy

Kolejny podział to podział na przestępstwa:

• skutkowe - materialne - przestępstwo, którego następstwem jest wystąpienie skutku.

• bezskutkowe - formalne - przestępstwem bezskutkowym jest np. nakłaniane kogoś do nierządu - niezależnie od efektu będziemy za to ukarani.

Następny podział:

• publicznoskargowe - ścigane z oskarżenia publicznego (tu sprawę prowadzi zawsze oskarżyciel publiczny)

• prywatnoskargowe - ścigane z oskarżenia prywatnego

Wśród przestępstw publicznoskargowych jest grupa przestępstw wnioskowych. Przestępstwa wnioskowe to takie przestępstwa, których podjęcie przez prokuratora jest uzależnione od wniesienia skargi. Skargę tę pokrzywdzony za zgodą sądu może wycofać - pod warunkiem, że zrobi to przed zakończeniem procesu.

Przestępstwa prywatnoskargowe charakteryzują się udziałem oskarżyciela prywatnego zamiast publicznego. Są to najczęściej sprawy o zniesławienie, zniewagę, etc.

Zasadą jest, że wszystkie czyny zabronione są publicznoskargowe (chyba, że ustawa wskazuje inaczej).

Na terenie RP odpowiedzialność karną ponoszą wszyscy z wyłączeniem osób posiadających immunitet dyplomatyczny. Nieznajomość lokalnego prawa nikogo nie usprawiedliwia. Jeżeli obywatel RP popełni przestępstwo, za które karze się w Polsce, zagranicą, po powrocie jest w kraju powtórnie sądzony (przy czym czas spędzony w więzieniu poza granicami kraju liczy mu się na poczet kary). Jeżeli kara odbyta zagranicą jest wyższa niż ta, jaką można orzec w kraju - osoby nie sądzi się ponownie.

Jeżeli czyn, został popełniony przez cudzoziemca na terenie Polski i cudzoziemiec uciekł z Polski - a czyn nie jest karany w jego kraju - wówczas można się starać o ekstradycję (i nie chodzi tu o byłą tradycję). Ekstradycji dokonują zazwyczaj tylko te państwa, które mają podpisane dwustronne umowy ekstradycyjne. Ekstradycji nie dokonuje się, jeśli w kraju przestępcy grozi mu kara śmierci, lub kary ze szczególnym okrucieństwem.

Jeden czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo - w zgwałceniu zawsze mieści się naruszenie nietykalności cielesnej. Chociaż czyn ten wypełnia znamiona dwóch przestępstw - stanowi tylko jeden czyn. Zawsze bierzemy pod uwagę czyn groźniejszy.

Wina kombinowana jest czymś łagodniejszym niż wina umyślna i czymś surowszym niż lekkomyślność.

Stadia czynu zabronionego (oprócz stadiów wyróżniamy formy):

• zamiar - nigdy nie jest karany

• przygotowanie - karane tylko wówczas, gdy jest to przygotowanie do czynów przeciwko państwu. Można odstąpić od wymierzenia kary jeżeli wystąpi czynny żal.

• usiłowanie - traktowane tak jak dokonanie (chyba, że nastąpi usiłowanie nieudolne - to znaczy takie, które nie mogło zakończyć się sukcesem). Teoretycznie możliwe jest zasądzenie najwyższej kary dopuszczalnej za dany czyn.

• dokonanie - karane zawsze

Formy popełnienia przestępstwa:

• sprawstwo - przestępstwo popełniamy sami

• współsprawstwo - przestępstwo popełniamy ze wspólnikami

• sprawstwo kierownicze - planujemy przestępstwo i wyznaczamy jego wykonanie innym

• pomocnictwo - nie branie bezpośredniego udziału w przestępstwie. Spełnienie drugorzędnej roli.

• podżeganie - wywarcie stosunku psychicznego na kimś, by dopuścił się przestępstwa (karane nawet jeśli czyn nie zostanie wykonany).

Przestępstwo może występować w typie:

1. podstawowym - np. zabójstwo

2. uprzywilejowanym - np. zabójstwo w afekcie

3. kwalifikowanym - morderstwo

Forma kwalifikowana - występuje wówczas jeśli do typu podstawowego dochodzą dodatkowe elementy, które podwyższają karę za dane przestępstwo (np. zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem - z naciskiem na szczególne okrucieństwo).

Forma uprzywilejowana - w związku z pojawieniem się dodatkowych elementów kara zostaje złagodzona (zabójstwo w afekcie).

Istnieją różne formy uczestniczenia w przestępstwie:

• sprawstwo (jednosprawstwo) - jeżeli jedna osoba popełnia przestępstwo

• współsprawstwo - dwie lub więcej osób działa wspólnie w porozumieniu ze sobą (ich działanie rozpatruje się jako działanie jednej osoby).

• sprawstwo kierownicze - wówczas, gdy osoba poleca innej osobie wykonanie czynu zabronionego wykorzystując jakąś formę uzależnienia tej osoby od siebie.

Bywa też tak, że sprawca kierowniczy poleca dokonanie kradzieży, a „osoba kierowana” przy okazji kogoś zabija (bez polecenia). Wówczas sprawca kierowniczy odpowiada tylko za kradzież.

Przy współsprawstwie ważne jest również czy każdy współsprawca np. zakładał morderstwo. Okoliczności osobiste wyłączające, łagodzące, lub zaostrzające odpowiedzialność karną uwzględnia się tylko do tej osoby, której one dotyczą (jeżeli jeden ze sprawców jest młodociany to złagodzenie kary dotyczy tylko jego). Jest to zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej - każdy z nas odpowiada tylko i aż za swoje czyny.

• podżeganie - nakłanianie innej osoby do popełnienia czynu zabronionego. Jeżeli chcemy komuś przypisać podżeganie do zabójstwa / kradzieży / czy innego gwałtu, trzeba udowodnić winę umyślną w zamiarze bezpośrednim. Nakłanianie - to zawsze nakłanianie konkretnej osoby.

• Pomocnictwo - ułatwienie innej osobie popełnienia czynu zabronionego (np. udostępnienie środków). Żeby udowodnić komuś pomocnictwo - trzeba wykazać winę umyślną w zamiarze bezpośrednim, lub ewentualnym. Pomocnictwo musi mieć miejsce przed, lub w trakcie popełnienia przestępstwo (po to co najwyżej gratulacje i wyrazy uznania - no również paserstwo, lub poplecznictwo).

Podżegacz i pomocnik - odpowiadają w granicach swojej umyślności. Podżegający i pomocnik nie odpowiadają za eksces sprawcy (mówił, że kradnie, a przy okazji zabił, zgwałcił i spalił). Za podżeganie i pomocnictwo wymienia się karę w wymiarze przewidywanym za sprawstwo.

Jeżeli podżegacz lub pomocnik okazał skuteczny żal (tzn. dobrowolnie zapobiega popełnieniu przestępstwa), wyłącza to jego odpowiedzialność karną.

Istnieje także pojęcie prowokacji - namawiamy kogoś do zbrodni od początku tylko po to, aby go potem wsypać. Wówczas nie jest to skuteczny, czynny żal, lecz zwykłe chamstwo (innymi słowy - podżeganie).

Pochód przestępstwa:

• zamiar

• przygotowanie

• usiłowanie

• dokonanie

Przygotowanie może odbywać się:

1. przez porozumienie - wchodzę w porozumienie z innymi w celu przygotowania do przestępstwa

2. przygotowanie ścisłe - rysuje plan, robię bombę, etc.

Przygotowanie do przestępstwa karane jest tylko wówczas gdy ustawa tak przewiduje.

Usiłowanie - ma miejsce wówczas gdy istnieje zamiar popełnienia czynu zabronionego, zachowanie, które zmierza bezpośrednio do popełnienia, i brak dokonania. Kara za usiłowanie jest taka sama jak za dokonanie.

Istnieje pojęcie usiłowania nieudolnego - gdy usiłujący nie uświadamia sobie, że dokonanie jest niemożliwe. Usiłowanie nieudolne ma miejsce gdy:

• brak jest przedmiotu nadającego się do dokonania czynu zabronionego

• użyto środka nie nadającego się do popełnienia czynu zabronionego

Odpowiedzialności karnej nie ponosi się w przypadku:

• niepoczytalności

• błędu

• rozkazu

Kodeks karny nie definiuje niepoczytalności. Stwierdza, że jest to stan psychiczny spowodowany chorobą, niedorozwojem, albo chwilowymi okolicznościami, które uniemożliwiły rozpoznanie czynu lub pokierowanie swoimi działaniami.

Niepoczytalność wywołuje:

1. choroba psychiczna - przede wszystkim stan maniakalno-depresyjny, schizofrenia, stany patologiczne (upicie, głód narkotyczny)

2. niedorozwój umysłowy głęboki - niedorozwój na granicy kretynizmu (ok. 70 punktów IQ). Taki człowiek nie może pokierować postępowaniem, lub nie rozumie popełnianego czynu. Ważne jest, że osoba musi być niepoczytalna w chwili czynu. W takim wypadku powołuje się na biegłych psychiatrów, a osobie takiej przyznaje się zawsze obrońcę z urzędu (nawet jeżeli jest to postępowanie przed sądem rejonowym). Biegli psychiatrzy oceniają czy osoba była niepoczytalna - jeśli tak, oceniają też czy pozostawienie osoby na wolności nie grozi naruszeniem porządku publicznego. Jeśli grozi - sąd orzeka zamknięcie w zakładzie psychiatrycznym - na czas nieokreślony. Nie jest to skazanie, lecz zastosowanie środka zabezpieczającego. W taki sam sposób można traktować narkomanów - można ich zamknąć w zakładzie psychiatrycznym (na max. 2 lata).

3. poczytalność ograniczona w stopniu znacznym - stan ten wywołują takie same czynniki jak niepoczytalność (jest jednak łagodniejsze). Osoba będzie karana, ale kara może zostać w nadzwyczajny sposób złagodzona. Takie osoby można skierować do zakładu karnego „w którym możliwe jest równoczesne leczenie pacjenta”.

Jeżeli sprawca raz wprowadził się w stan niepoczytalności (upił się, zaćpał, etc.). wówczas nie stanowi to okoliczności łagodzącej. Okoliczność łagodzącą stanowić może głód narkotyczny (fizyczny - tj. człowiek musi wziąć bo inaczej wykorkuje). Odpowiedzialność za zaćpanie czy upicie ponosimy wówczas, gdy wzięliśmy - choć mogliśmy przewidzieć skutki.

Błąd - nie ponosi odpowiedzialności ten, kto działał w błędzie (co do faktu okoliczności stanowiących znamię czynu zabronionego). Błąd dotyczyć może tylko przestępstwa nieumyślnego (np. strzelam do zwierząt, przypadkiem trafiam człowieka - chciałem strzelać, ale nie w człowieka). Czasem błąd zwalnia nas z odpowiedzialności karnej, a czasem doprowadza do uznania winy nieumyślnej. W tej kategorii mieści się błąd co do prawa - nieświadomość, że dany czyn jest zabroniony. Nie znosi to odpowiedzialności karnej.

Błędem może być też przypuszczenie, że działam w obronie koniecznej. Wydaje mi się, że zachowanie jest usprawiedliwione, bo coś się dzieje. W wyniku mojego działania dochodzi do przekroczenia granic obrony koniecznej. Wydaje mi się, że zachowanie jest usprawiedliwione bo coś się dzieje. Może to być urojenie, albo podobieństwo do wcześniejszych wydarzeń (seria kradzieży). Nie zwalnia od kary, stanowi okoliczność łagodzącą.

Rozkaz - odmowa wykonania rozkazu jest wykroczeniem dyscyplinarnym, a w warunkach wojennych jest przestępstwem. Jeśli rozkaz dotyczy popełnienia czynu zabronionego - w warunkach pokojowych powinien odmówić, w warunkach wojennych - musimy wykonać (ale odpowiedzialność spada na przełożonego). W warunkach pokojowych jeśli żołnierz wykona rozkaz i nie zdaje sobie sprawy, że jest to czyn zabroniony, wówczas odpowiedzialny jest przełożony.

Nie stanowi przestępstwa czyn, którego szkodliwość jest znikoma. Ma wszystkie znamiona przestępstwa, ale zagrożenie jest znikome.

Jeżeli zajdzie jedna z okoliczności wykluczających bezkarność wówczas postępowanie umarza się bądź zawiesza.

Postępowanie karne umarza się bezwarunkowo - jeśli nie złapie się sprawcy, sprawca jest niepoczytalny, itp.

Proces karny rozpoczyna się postępowaniem przygotowawczym a dopiero jego rozwinięciem jest postępowanie sądowe:

PROCES KARNY

Postępowanie przygotowawcze Postępowanie sądowe

(to śledztwo - prowadzone przez

prokuratora, lub dochodzenie -

przez policję pod nadzorem pro-

kuratora. Dochodzenie prowadzi

się nawet jeśli nie ma podejrzanych

wówczas toczy się „im rem” - w spra-

wie, zamiast „wobec osoby” - im

personam - czy coś takiego)

Postępowanie przygotowawcze prowadzi się wówczas, gdy istnieje uzasadnione podejrzenie, że czyn został popełniony. Po zamknięciu postępowania przygotowawczego sporządza się akt oskarżenia. Jeżeli w trakcie postępowania przygotowawczego wykryty zostanie jeden z kontratypów to postępowanie takie się umarza (robi to prokurator).

W trakcie postępowania sądowego - w wypadku umorzenia zapada wyrok umarzający (równoznaczny z wyrokiem uniewinniającym).

KARA

Jeśli ktoś popełnił przestępstwo powinien ponieść odpowiedzialność karną (karę):

• grzywna

• ograniczenie wolności

• pozbawienie wolności (1 miesiąc - 15 lat)

• 25 lat

• kara dożywotniego pozbawienia wolności

Grzywna - najmniej dolegliwa. Obecnie naliczona jest w tzw. stawkach dziennych. Najpierw sąd orzeka ilość stawek dziennych (min. 10 - max. 360). Następnie sąd musi określić wysokość jednej stawki dziennej (min. 10 zł - max. 2000 zł). Określając wysokość jednej stawki dziennej sąd bierze pod uwagę sytuację majątkową skazanego, jego rodziny, etc. Grzywna wpływa na konto budżetu skarbu państwa W prawie karnym istnieje kilka grzywien:

1. grzywna samoistna - nakładana z racji wymienienia jej w sankcji

2. grzywnę można nałożyć również wówczas gdy następuje nadzwyczajne złagodzenie kary, a także w pewnych przypadkach grzywnę orzeka się jako „dodatek do jednej z kar z katalogu (zwłaszcza w wypadku przestępstwa związanego z osiągnięciem jakiejś korzyści majątkowej).

Kara ograniczenia wolności - wywodzi się z prawa radzieckiego (koncepcja pracy naprawczej). Kara ta nie do końca zgadza się ze zobowiązaniami międzynarodowymi, które zakazują państwu zmuszania obywateli do jakiejś pracy. Tymczasem istotą tej kary jest odpracowanie swojego czynu. Praca którą wykonuje się w ramach kary jest bezpłatna. Taka osoba zostaje wysłana do jakiejś instytucji - najczęściej charytatywnej, gdzie pracuje od 20 do 40 godzin miesięcznie pod czyimś nadzorem. Jeżeli skazany ma już pracę sąd może postanowić, że zamiast pracy przymusowej będzie on odprowadzał na jakiś cel od 10 do 20 % swoich zarobków. Osoba w czasie kary nie może zwolnić się z pracy (może być zwolniona). W czasie odbywania kary skazany znajduje się pod stałym nadzorem kuratora. Skazany nie może samoistnie zmieniać miejsca stałego pobytu bez zgody sądu. Kara ograniczenia wolności orzekana jest na min. 1, max. 12 miesięcy. Na osobę taką mogą być też nałożone dodatkowe zobowiązania (powstrzymanie się od picia, płacenie alimentów, etc.). Jeżeli skazany nie wywiązuje się ze zobowiązań można karę zmienić na grzywnę bądź pozbawienie wolności.

Pozbawienie wolności - wymierza się w latach i miesiącach. Kara ta jest stosunkowo nowa (początek w końcu XVIII w.). Pierwszym systemem, który zawierał tę karę był system filadelfijski (od 1791 więźniów zamykano w pojedynczych celach - zaopatrzonych w łóżko i Biblię). Potem pojawił się system augsburski - praca w milczeniu, noce w pojedynczych celach.

W XIX wieku pojawił się już system progresji - zależnie od czynu i sprawowania po czynie otrzymuje się konkretną karę.

W Polsce istnieje system wolnej progresji. Mamy zakłady karne IV typów:

• dla młodocianych

• dla odbywających karę po raz pierwszy

• dla penitencjarnych recydywistów (w trzech typach - otwarty, półotwarty, zamknięty)

• dla odbywających areszt wojskowy

Obok kary mogą być orzekane środki karne (jako kara ekstra). Znamy:

• środki karne jednorazowe

• środki karne terminowe

Środki karne terminowe:

• pozbawienie praw publicznych

• zakaz wykonywania zawodu / zajmowania stanowiska / prowadzenie określonej działalności gospodarczej

• zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych

Środki te wymierzane są na czas od roku do lat 10. Zakaz obowiązuje od chwili uprawomocnienia się wyroku przy czym czas na który orzeczono dany środek karny nie biegnie kiedy odbywamy karę pozbawienia wolności (nawet jeśli orzeczono ją za inne przestępstwo).

Pozbawić praw publicznych można wobec osoby, która została skazana na minimum 3 lata pozbawienia wolności i przestępstwo było popełnione w wyniku motywacji zasługującej na potępienie (np. potrącił pieszego (przestępstwo) bo spieszył się, żeby zagłosować na SLD (zasługująca na potępienie motywacja ).

Zakaz zajmowania stanowiska / wykonywania zawodu - można orzec wtedy jeśli sprawca przy popełnieniu przestępstwa nadużył stanowiska, lub dalsze wykonywanie przez niego zawodu grozi istotnym dobrom, które są chronione prawem.

Działalności gospodarczej można zakazać gdy w związku z prowadzeniem tejże działalności popełniono przestępstwo i istnieje zagrożenie, że zostanie ono popełnione ponownie.

Zakaz prowadzenia pojazdów może być orzeczony w sytuacji gdy przestępstwo zostało popełnione przeciwko bezpieczeństwu komunikacyjnemu. Jeżeli jednak przestępstwo zostało popełnione w wyniku działania różnych wspomagaczy (siedem promili we krwi, te sprawy) wówczas można orzec zakaz dożywotni.

Środki karne jednorazowe - orzekane są raz. Jednym z nich jest:

• przypadek przedmiotów (dawniej konfiskata mienia). Może mieć miejsce tylko w wypadkach przewidzianych w ustawie. Przedmioty, które ulegają przepadkowi trafiają do skarbu państwa. Przepadkowi ulec mogą:

1. owoce przestępstwa - bezpośrednio pochodzące z przestępstwa (chyba, że znany jest właściciel, lub osoba poszkodowana - wówczas trafiają do niej). Jeśli sprawca świadomie zniszczy to co ukradł lub zamienił na coś innego, to można go zobowiązać do tego aby zwrócił sumę pieniędzy będącą równowartością tego przedmiotu ukradzionego (lub takiego samego przedmiotu).

2. przepadkowi ulegają narzędzia przestępstwa - przedmioty, które były wykorzystane do jego popełnienia (muszą być ruchome)

3. przedmioty którymi obrót, posiadanie etc., jest niezgodne z prawem (przedmioty te zostają zniszczone).

• podanie wyroku do publicznej wiadomości (na koszt skazanego - tylko wtedy jeśli kodeks na to pozwala - możliwe jest a) przy przestępstwie zniesławienia, b) w przypadku przestępstwa komunikacyjnego w wyniku którego poszkodowany zmarł, lub doznał poważnych obrażeń. Żeby podać wyrok do publicznej wiadomości należy uzyskać zgodę poszkodowanego

• nawiązka (artykuł 290) - tzn. zwrot większej wartości (np. dwukrotnej). Nie może jednak przekroczyć dziesięciokrotności średniego najniższego wynagrodzenia w sferze budżetowej. Nawiązkę można orzec za umyślne przestępstwo przeciw życiu i zdrowiu. W takim wypadku nawiązka może być orzeczona jedynie na jakiś cel związany z ochroną zdrowia. Nawiązkę można orzec także w przypadku zniewagi - wówczas trafia ona albo do pokrzywdzonego, albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego.

• świadczenie pieniężne - tj. wpłacenie określonej kwoty pieniężnej (nie więcej niż trzykrotność najniższego wynagrodzenia w sferze budżetowej) na określony cel społeczny

• obowiązek naprawienia szkody - obowiązek ten może być orzeczony jeśli osoba zostaje skazana za:

1. spowodowanie śmierci

2. spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu

3. spowodowanie rozstroju zdrowia

4. popełnienie przestępstwa komunikacyjnego

5. popełnienie przestępstwa przeciw środowisku

6. popełnienie przestępstwa gospodarczego

Karą kryminalną nazywamy osobistą dolegliwość ponoszoną przez sprawcę przestępstwa jako odpłatę za czyn, którego się dopuścił. Kara wyraża potępienie danej osoby i jest wydawana w imieniu państwa przez sąd. Kara w pojęciu współczesnym powstała w XIX - XX wieku. Wcześniej kara była głównie zemstą - i realizowała się w 80 % przez karę śmierci (w tym śmierci kwalifikowanej - np. nabicie na pal), a w pozostałych 20 przez bezterminowe pobyty w miejscu odosobnienia (tzn. siedzieliśmy dotąd, dopóki ktoś nie zechciał nas zwolnić), tudzież przez różne katorgi. Najwyższe kary orzekano wobec osób ze stanów niższych.

Na przełomie XIX i XX wieku stwierdzono, że kara nie może być tylko zemstą, ale musi również dawać możliwość poprawy sprawcy - a także umożliwiać mu powrót na łono społeczeństwa. Są trzy teorie kary:

• kara jest odpłatą za przestępstwo

• kara ma zapobiegać przestępstwom

• kara ma służyć możliwości powrotu skazanego do społeczeństwa

Karze przypisuje się dwie funkcje:

• prewencji ogólnej - odstrasza innych od popełnienia przestępstwa

• prewencji szczególnej - resocjalizuje daną osobę (ma umożliwić powrót do społeczeństwa)

ONZ zalecił w 1948 roku aby państwa nie stosowały kary śmierci. Kara śmierci została uznana za karę, która jest czystą zemstą (i nie odstrasza innych - jak pokazują statystyki). Poza tym nawet w czasie obowiązywania w Polsce kary śmierci, rocznie tracono ok. 10 osób (oczywiście nie należy liczyć czasów stalinizmu). Było więc to zjawisko marginalne.

(Dygresja wykładowczyni: Istnieje pięć postaw wobec prawa. Najgroźniejsze są dwie: prawa przestrzegam zawsze; prawa nie przestrzegam nigdy.)

Katalog kar:

Obecny kodeks mówi o karach i środkach karnych. Środki karne są wymierzane obok kar. Karami są:

• grzywna

• ograniczenie wolności

• pozbawienie wolności (1miesiąc - 15 lat)

• 25 lat

• dożywotnie więzienie

Grzywna - najłagodniejsza z kar. Wymierzona obecnie w tzw. stawkach dziennych. Wysokość tej kary zawiera się między 10 a 360 tzw. stawkami dziennymi. Jeśli sprawca nie może zapłacić - każda stawka dzienna oznacza jeden dzień więzienia. Stawka dzienna może być równowartością od 10 zł do 2000 zł. Równoważnik stawki dziennej i liczba takich stawek zależy od wykonanego czynu i sytuacji finansowej karanego. Grzywna wpływa na rzecz skarbu państwa. Sprawcy raczej płacą grzywny (90 % z nich znajduje na to pieniądze).

Ograniczenie wolności - jest to łagodniejsze niż pozbawienie wolności. Osoba pozostaje na wolności. Długość ograniczenia - od 1 do 12 miesięcy. W trakcie kary nie można bez zmiany sądu zmienić miejsca zamieszkania, trzeba wykonywać pracę nakazaną przez sąd i musi regularnie informować sąd o przebiegu kary. Osoby, które wykonują pracę nie dostają dodatkowej pracy, lecz 10 - 25 % wynagrodzenia odprowadzane jest na poczet kary. Jeśli nie mamy pracy można skazać nas na bezpłatną pracę społeczną od 20 do 40 godzin miesięcznie.

Kara pozbawienia wolności - jest wymierzana na czas nie krótszy niż 1 miesiąc i nie dłuższy niż 1 rok.

Przy wymiarze kary 25 lat, lub dożywotniej karze, możemy się starać o warunkowe zwolnienie po 15 latach, a przy dożywociu dopiero po 25 latach. Sąd może te progi podwyższyć.

Kara pozbawienia wolności - przy zbrodni zaczyna się od 3 lat. Poniżej mamy do czynienia z występkiem. W kodeksie karnym zdecydowanie więcej jest występków niż zbrodni.

W wyroku może znaleźć się adnotacja, jaki to będzie zakład karny: od zakładu o złagodzonym rygorze, do zakładu o zaostrzonym rygorze.

Kara łączna jest orzekana wówczas, gdy oskarżony dopuścił się wielu czynów zabronionych i za każdy z tych czynów otrzymał wyrok. Karę łączną wymierza się w granicach od minimum (najniższa z orzeczonych kar), do maksimum (suma kar). Drugie maksimum to najwyższy wymiar kary danego rodzaju (zazwyczaj 15 lat).

Wyrok łączny występuje w przypadku skazania za x przestępstw - jednym tylko wyrokiem (nie kilkoma jak przy karze łącznej).

Warunkowe zawieszenie kary dotyczy tylko występków. Karę zawiesza się na czas od 1 roku do 5 lat (zależy to od wieku sprawcy - im młodszy, tym okres jest dłuższy). Również w ciągu pół roku po zakończeniu próby skazany nie może popełniać przestępstw.

Warunkowe umorzenie postępowania karnego - warunkowo umorzyć postępowanie może tylko sąd. Musi to być przestępstwo o górnej granicy 3 lata, wina sprawcy nie podlega wątpliwości, pokrzywdzony zgadza się na warunkowe umorzenie (często orzekane w sprawach o wypadki drogowe. Próba trwa od 1 roku do 3 lat (to jest zdanie pani dr Łabędzkiej, jako, że na ćwiczeniach była mowa o czasie 1-2 lata sprawa wymaga śledztwa). W tym czasie ma nastąpić poprawa (tj. nie można podpaść). Jeśli się uda sytuacja wygląda tak jakby całego postępowania nie było.

W polskim prawie istnieje dobrowolnie poddanie się karze (tzw. negocjacje). Dotyczy to tylko występków. Polega to na tym, że sprawca uznaje się za winnego jakiegoś czynu. Sprawca musi przyznać się do winy, a pokrzywdzony lub jego rodzina muszą się na to zgodzić. Karę wymierza się w granicach sankcji, ale jest to kara łagodniejsza od tej jaka zostałaby orzeczona, gdyby negocjacji nie było.

Warunkowe przedterminowe zwolnienie - sprawca po odsiedzeniu części kary po upływie pewnego czasu może się starać o warunkowe zwolnienie. Upominać się można o to po upływie ½ kary (nie krócej jednak niż po czasie 6 miesięcy). Recydywiści mogą się upominać o zwolnienie po ¾ kary, nieletni skazani w warunkach kodeksu karnego po upływie 1/3 kary Sąd w wyroku może jednak zmienić te granice (podwyższyć, obniżyć). Zwolniony w trybie warunkowym więzień przez pozostały mu do odbycia okres kary nie może popełnić przestępstwa (przy dożywociu okres „próby” trwa 10 lat). Przy warunkowym przedterminowym zwolnieniu sąd może nałożyć na skazanego obowiązki - przyznać mu dozór kuratora, nakazać podjęcie stałej pracy, lub kontynuowania nauki.

Tymczasowe aresztowanie - o areszt tymczasowy wnioskuje prokurator. Jeden ze środków stosowany wobec osoby podejrzanej w trakcie postępowania przygotowawczego. Jest to środek zapobiegawczy - ma na celu ułatwienie prowadzenia postępowania sądowego. Tymczasowe aresztowanie trwa zazwyczaj 3 miesiące, może być jednak przedłużony. Powyżej dwóch lat areszt może nakładać tylko Sąd Najwyższy. W wypadku skazania areszt dolicza się do reszty kary. W wypadku tymczasowego aresztowania warunkiem jest to, aby pozostawanie podejrzanego na wolności zagrażało dalszemu tokowi śledztwa. Kiedy tylko przestają istnieć przesłanki uzasadniające areszt - wówczas należy środek ten zamienić na inny. Od tymczasowego aresztowania można odwoływać się do instancji wyższej. Jako pierwsza instancja traktowany jest sąd, który prowadzi sprawę.

Inne środki:

• poręczenie (majątkowe, lub osoby fizycznej lub prawnej). Poręczenie majątkowe to kaucja (sprawca musi się stawić na rozprawę, aby poręczenia nie stracić). Poręczenie osobiste nie daje właściwie żadnych gwarancji. Częściej przyjmuje się poręczenie z zakładu pracy, uczelni, etc.

• dozór policyjny - oskarżony musi meldować się w swoim komisariacie, nie wolno mu samowolnie zmieniać miejsca zamieszkania, etc.

Bezwarunkowe umorzenie postępowania karnego - stosuje je prokurator. Ma miejsce wówczas, gdy postępowanie jest bezprzedmiotowe (oskarżony zmarł, nie ma oskarżonego). Umarza się wówczas gdy czyn przestał być przestępstwem (zmiana kodeksu karnego). Ma to miejsce również wówczas gdy osoba uprawniona wycofa akt oskarżenia.

Warunkowe zawieszenie postępowania - gdy jakaś przeszkoda uniemożliwia nam prowadzenie postępowania (oskarżony zwiał, ciężko zachorował, ma immunitet).

Nadzwyczajne złagodzenie kary - nadzwyczajne złagodzenie kary jest dobrodziejstwem ustawodawcy. Sąd uznaje, że w niektórych sprawach dla niektórych sprawców nawet najniższa kara byłaby nieodpowiednia (np. w przypadku nieznacznego przekroczenia granic obrony koniecznej, stanu wyższej konieczności, poczytalności ograniczonej w stopniu znacznym, w wypadku błędu, wystąpienia czynnego żalu, etc.).

Każdego wolno zatrzymać (bez powodu) na 48 godzin

KONTRATYPY

W prawie karnym mamy dwie formy winy:

• umyślna (cechuje ją zawsze zamiar)

• nieumyślna (cechuje ją niezachowanie ostrożności)

Przestępstwo z winy mieszanej - umyślne, kwalifikowane przez określone następstwo. Jest to przestępstwo, którego karalność idzie w górę w wyniku jakiegoś skutku opisanego w paragrafie.

Jeżeli łączą się dwa elementy objęte nieumyślnością to wina jest mieszana. Żeby przestępstwo było z winy mieszanej musi być jeden umyślny czyn.

Czyn zabroniony + udowodnienie, że był zabroniony; wykazanie, że był bezprawny; wykazanie, że był społecznie szkodliwy = przestępstwo = odpowiedzialność karna = KARA

Winę wyłączają:

• wysoka niepoczytalność

• obrona konieczna (art. 25) - obrona konieczna jest odpieraniem zamachu na jakieś dobro chronione prawem. Zamach ten musi być bezpośredni i bezprawny. Broniący się może używać środków i sposobów koniecznych do odparcia zamachu. Sposób obrony musi być współmierny do niebezpieczeństwa zamachu. O tym co jest konieczne do odparcia zamachu decyduje cały ciąg sytuacyjny (np. nie mamy kija, ale mamy płytę chodnikową - wówczas możemy nią zaatakować napastnika z kijem, ale jeśli mamy kij, to używamy raczej kija). Zawsze jednak sposób obrony musi być współmierny do niebezpieczeństwa. Gdy udowodni się działanie w ramach obrony koniecznej postępowanie zostaje umorzone. Jeżeli udowodni się przekroczenie granic obrony koniecznej to jest to już przestępstwo i ponosi się za to odpowiedzialność karną. Sąd może jednak nadzwyczajnie tę karę złagodzić, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. Są dwa typy przekroczenia granic obrony koniecznej:

1. eksces ekstensywny - działanie broniącego się przedwczesne lub spóźnione

2. eksces intensywny - broniący stosuje sposób obrony, który nie był konieczny do odparcia zamachu, albo zachodzi sytuacja rażącej dysproporcji dóbr.

• działanie w stanie wyższej konieczności - dla ratowania jednego dobra poświęca się inne dobro (art. 26). To działanie polega na poświęceniu jakiegoś dobra w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego innemu dobru chronionemu prawem przy czym niebezpieczeństwa tego nie można było inaczej uniknąć niż przez poświęcenie dobra (subsydiarność), a dobro poświęcone nie przedstawia wartości wyższej niż to co ma być uratowane. Zawsze jednak musimy się zastanowić czy nie można zrobić tego jakoś inaczej.

Przekroczenie granicy wyższej konieczności ma miejsce gdy:

1. niebezpieczeństwo nie było bezpośrednie

2. niebezpieczeństwa można było uniknąć w inny sposób

3. nie zachowano zasady proporcjonalności

Czyn zabroniony, aby był przestępstwem musi być bezprawny, społecznie szkodliwy i zawiniony. Brak któregokolwiek z tych elementów sprawia, że czyn przestępstwem nie jest.

Kontratypy wykluczające karalność:

• działanie w ramach uprawnień lub obowiązków (przysługujących nam na mocy prawa) - np. przeprowadzanie przez policję prowokacji (do tego celu np. posługiwanie się fałszywymi dokumentami)

• zgoda dysponenta dobra / pokrzywdzonego - a więc np. gdy godzimy się aby ktoś przyłożył nam sztachetą w głowę. Żeby zgoda dysponenta była skuteczna musi spełniać trzy przesłanki:

1. udzielona musi być przez osobę, która danym dobrem może dysponować (a więc twoja głowa, a nie np. głowa sąsiada)

2. zgoda musi być dobrowolna

3. zgoda musi istnieć w chwili czynu

Swoimi dobrami nie może dysponować dziecko (musi na to uzyskać zgodę rodziców, lub prawnych opiekunów (np. przy robieniu tatuażu, który jest naruszeniem nietykalności cielesnej).

Każdy z nas może dysponować swoją wolnością, mieniem i nietykalnością cielesną. Nie możemy dysponować swoim życiem, ani naszym zdrowiem (możemy jednak np. oddać swój organ, albo zmienić płeć).

• czynności lecznicze - dotyczy to tzw. zabiegów inwazyjnych (operacja). Jeżeli w wyniku takich działań dojdzie do zgonu pacjenta, lub pogorszenia jego stanu - wówczas lekarz nie ponosi za to odpowiedzialności karnej, lekarz musi jednak:

1. podjąć działanie w celu leczniczym

2. jego działanie musi być zgodne ze sztuką medyczną

3. pacjent musi wyrazić na operację zgodę (działanie bez zgody - lekarz naraża się na odpowiedzialność). Pacjent nie musi wyrażać zgody jeśli jest nieprzytomny, a nie podjęcie bezpośredniej akcji naraża życie pacjenta. Wówczas lekarz działa w ramach swego obowiązku.

W wypadku operacji plastycznej, żeby wyłączyć odpowiedzialność lekarza musi on uzyskać nie tylko zgodę pacjenta, ale musi być też pewien, że możliwość wystąpienia efektów ubocznych jest minimalna. W innym przypadku nie powinien rozpoczynać zabiegu.

• karcenie małoletnich - tylko wówczas gdy:

1. ma cel wychowawczy

2. jest dokonywane przez rodziców lub prawnych opiekunów

3. musi się odbywać w granicach akceptowanych społecznie

• ryzyko sportowe - żeby ryzyko sportowe uwolniło od odpowiedzialności karnej muszą być spełnione następujące przesłanki:

1. dyscyplina sportowa jest dozwolona

2. działanie zostało podjęte w celu sportowym

3. działanie musi być zgodne z regułami gry

• ryzyko nowatorstwa - jeśli ktoś podejmuje eksperyment przeprowadzany w celu poznawczym, medycznym, technicznym lub ekonomicznym. Spodziewana jest korzyść o dużym znaczeniu. Oczekiwanie osiągnięcia danej korzyści jest zasadne w świetle posiadanej wiedzy. Celowość i sposób przeprowadzenia eksperymentu są również zasadne. Osoba, która bierze udział w eksperymencie musi być poinformowana o ew. skutkach ubocznych. Osoba taka może się w każdej chwili wycofać.

• zwyczaj - np. określonym osobom za określoną pomoc wręcza się pewne zwyczajowe prezenty. Żeby prezent nie był traktowany jako łapówka nie może być:

1. zażądany od tego, który bierze

2. może być wręczany tylko po fakcie

3. nie może przekraczać określonych norm

• działanie w granicach ostatecznej potrzeby - jeżeli np. trzeba nieposłusznego żołnierza siłą zaciągnąć do jednostki, gdzie może zostać osądzony.

• Rozkaz

Kontratypy pozaustawowe - to takie, które nie są zapisane w ustawie.

Warunkowe umorzenie postępowania karnego - jest to jeden ze środków probacyjnych (poddanie sprawcy próbie). Sprawca dany czyn popełnił, ale rokuje nadzieję, okazuje skruchę, etc. Czyn nie może mieć wysokiej szkodliwości społecznej. Warunkowe umorzenie trwa od 1 roku - do 2 lat. Decyzja o takim zabiegu zawsze należy do sądu.

Warunkowo umarzamy postępowanie wobec delikwenta gdy:

• maksimum przewidziane za przestępstwo to 3 lat (albo 5 lat - gdy przestępca pogodził się z poszkodowanym i naprawił wyrządzoną szkodę).

• sprawca nie był dotychczas karany za przestępstwo umyślne

• okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości

• wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne

• pozytywna prognoza kryminologiczna (dobrze rokuje na przyszłość)

Jeżeli zachodzą te przesłanki można umorzyć warunkowo karę. Sąd w fazie postępowania przygotowawczego może na wniosek prokuratora umorzyć postępowanie - musi jednak orzec winę (sprawca nie musi się z tym godzić, może żądać procesu). Podczas postępowania sądowego sąd orzeka umorzenie i sprawca nie ma nic do powiedzenia.

Sprawcę poddaje się próbie na okres od 1 roku do 2 lat. Podczas próby sprawca ma nałożone na siebie pewne obowiązki - musi informować kuratora o przebiegu próby, przeprosić pokrzywdzonego, naprawić wyrządzoną szkodę, nie popadać w kolizję z prawem. Jeśli próba się powiedzie sprawa zostaje definitywnie zamknięta. Sąd musi kontynuować umorzone postępowanie jeśli próba przebiegła niepomyślnie, a także gdy sprawca popełnia kolejne przestępstwo umyślne za które zostaje skazany. Sąd może wznowić postępowanie jeśli w czasie próby oskarżony rażąco narusza porządek prawny.

Postępowanie kończy wyrok:

1. uniewinniający

2. skazujący (najczęściej zawiera karę)

Sąd może w wypadku b) odstąpić od wymierzenia kary, nadzwyczajnie karę zaostrzyć, lub nadzwyczajnie ją złagodzić. Nadzwyczajnie zaostrza się karę głównie w związku z recydywą. Recydywa dzieli się na:

1. recydywę zwykłą - sąd może wymierzyć karę za przypisane przestępstwo w wysokości do górnej granicy zagrożenia ustawowego zwiększonego o połowę jeśli sprawca popełni przestępstwo umyślne, podobne do tego za które poprzednio był skazany i odbył za nie co najmniej sześć miesięcy pozbawienia wolności, a nowe przestępstwo zostało popełnione przed upływem pięciu lat od odbycia poprzedniej kary (czyli od wyjścia z więzienia). (Przestępstwo podobne to przestępstwo skierowane przeciw temu samemu lub podobnemu dobru)

2. recydywa wielokrotna (multirecydywa) - sprawca był już skazany w ramach recydywy zwykłej, łącznie odsiedział co najmniej rok, w ciągu pięciu lat od wyjścia z więzienia po raz ostatni, popełnił przestępstwo umyślne przeciwko życiu lub zdrowiu, gwałt, rozbój, kradzież z włamaniem. Sąd orzeka karę powyżej dolnej granicy, do górnej granicy zwiększonej o połowę.

KONTRATYPY (Kuba)

Wina:

Umyślna - cechuje ją zamiar - bezpośredni lub ewentualny

Nieumyślna - cechuje ją niezachowanie ostrożności - lekkomyślność i niedbalstwo

Mieszana - przestępstwa z winy umyślnej kwalifikowane przez określone następstwa

Kwalifikacja - podwyższenie karalności

art. 156 (ciężkie uszkodzenie ciała) paragraf 1 - występek, wina umyślna, od 1 do 10 lat

art. 156 paragraf 3 - wina mieszana, jeżeli następstwem jest śmierć, to kara od 2 do 12 lat

art. 158 paragraf 1 - występek, wina umyślna

art. 158 paragraf 2 - wina mieszana

Bójka - każda ze stron jest czynna

Pobicie - jedna strona tylko się broni

art. 173 - występek, wina umyślna

art. 173 paragraf 3 - kwalifikowany, wina mieszana

art. 173 paragraf 2 - występek, wina nieumyślna

art. 173 paragraf 4 - nie ma winy mieszanej bo czyn popełniony był nieumyślnie i następstwa są nieumyślne

Wyłączenie winy:

• niepoczytalność

• błąd

Wyłączenie bezprawności (kontratypy):

1. Obrona konieczna (kontratyp obrony koniecznej)

Art. 25 kodeksu karnego

W momencie kiedy mnie atakują nie muszę się zastanawiać, czy są inne wyjścia z sytuacji - mogę działać w obronie koniecznej.

1. obrona konieczna jest odpieraniem zamachu na jakieś dobro chronione prawem

Obrona konieczna to nie tylko obrona życia, ale i mienia.

2. ten zamach musi być bezpośredni i bezprawny

Bezpośredniość zamachu - jeżeli nie zacznę działać to zamach się zaktualizuje (zagrożenie w chwili ataku lub w najbliższej przyszłości - ale gdy np. pogonię bandziora i w ryj go cegłą - to już nie jest [niestety - K.Cz.] obrona konieczna, bo zamach już ustał)

3. broniący się używa sposobów i środków koniecznych do odparcia zamachu i sposób obrony musi być współmierny do niebezpieczeństwa zamachu

W odniesieniu do układu sytuacyjnego - nie mam pod ręką kija, to biorę płytę chodnikową, bo ona jest teraz konieczna

Współmierność sposobu obrony

Przy obronie koniecznej nie musi istnieć proporcja dóbr - np. sprawa emeryta, który zabił złodzieja [i bardzo słusznie - K.Cz.]

Prowokacja - ktoś specjalnie sprowokował inną osobę, by go zaatakowała, i by móc jej przyfasolić pod pozorem obrony koniecznej - sąd nie uzna tego za obronę konieczną.

Przekroczenie granic obrony koniecznej - np. atak za wczesny/zbyt późny, sposób obrony niewspółmierny.

Przy przekroczeniu granic obrony koniecznej sąd może nadzwyczajnie złagodzić karę lub odstąpić od jej wymierzenia (ale może też wymierzyć normalnie - bo to przecież przestępstwo)

Przekroczenie granic obrony koniecznej:

• eksces ekstensywny - działanie obronne było przedwczesne lub zbyt późne

• eksces intensywny - broniący stosuje sposób obrony, który nie był konieczny do odparcia zamachu albo zachodzi sytuacja rażącej dysproporcji dóbr [chodzi tu chyba o strzelanie do małoletnich złodziei owoców w sadzie - niesłusznie, złodziej to złodziej, odstrzelić hołotę i po kłopocie - K.Cz.]

art. 25 paragraf 3 - nowelizacja - sąd musi odstąpić od wymierzenia kary

Następny kontratyp:

2 Działanie w stanie wyższej konieczności

art. 26

Np. pożar na parterze - straży nie ma, wdzieram się i gaszę, trochę przy tym niszcząc.

Działanie w stanie wyższej konieczności - działanie polegające na poświęceniu jakiegoś dobra w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego innemu dobru chronionemu prawem, przy czym niebezpieczeństwa tego nie można było inaczej uniknąć jak przez poświęcenie dobra (subsydialność), a dobro poświęcane nie przedstawia wartości oczywiście (znacznie) wyższej niż dobro ratowane.

Trzeba się zastanowić, czy nie ma innego wyjścia z sytuacji.

Przekroczenie granic działania w stanie wyższej konieczności ma miejsce wtedy, kiedy:

• niebezpieczeństwo nie było bezpośrednie

• niebezpieczeństwa można było inaczej uniknąć

• nie zachowano zasady proporcjonalności - np. pękła rura, zatopi całe osiedle, ale nie można dziury zatkać babcią Kowalską

Ochroniarz może poświęcić ochraniane pieniądze by ratować swe życie. [kompletna bzdura - K.Cz.]

Generalną zasadą postępowania karnego jest zasada, że w toku postępowania (przygotowawczego i sądowego) należy udowodnić winę osobie będącej przedmiotem postępowania i wymierzyć jej współmierną do winy karę. Należy też uniewinnić osobę, która nie zawiniła (lub np. była niepoczytalna).

Postępowanie karne polega na tym, że oskarżyciel musi udowodnić winę oskarżonemu i dostarczyć dowodów, które będą świadczyły bezspornie, że ta osoba popełniła dany czyn. Oskarżony nie musi natomiast robić nic - wolno mu zmieniać zeznania, odmawiać zeznań, etc. Obowiązuje tajemnica adwokacka - obrońca nie może być świadkiem (nawet jeśli oskarżony przyznał mu się do zabójstwa, gwałtu, podpalenia i różnych innych przyjemnych czynów). Wszystkie wątpliwości sąd musi rozstrzygać na korzyść oskarżonego - istnieje bowiem tzw. domniemanie niewinności. Postępowanie przygotowawcze prowadzi prokurator bądź policja. Postępowanie sądowe (w procedurze karnej) jest dwuinstancyjne. Od wyroku zawsze przysługuje nam odwołanie do drugiej - wyższej instancji. Środkiem odwoławczym nadzwyczajnym jest kasacja. W postępowaniu karnym występują dwie strony - oskarżyciel (publiczny, bądź prywatny), oraz oskarżony - sam, lub wspomagany przez adwokata. Sąd jest tzw. osobą trzecią, która jest arbitrem i tzw. stroną czynną (to sąd ma prawo np. zażądać przeprowadzenia dowodu). Sąd nie jest związany żadnym dowodem - każdy dowód jest traktowany jednakowo. Sąd musi jedynie ustosunkować się do każdego dowodu (stwierdzić dlaczego go przyjął / odrzucił). W postępowaniu karnym występuje czynnik społeczny - ławnicy. Skład sędziowski jest zazwyczaj trzy osobowy (sędzia + 2 ławników). Przy czynach zagrożonych karami najwyższymi (25 lat, dożywocie) skład sądu zostaje rozszerzony (do pięciu osób - proporcje rozkładają się wówczas - 2 sędziów + 3 ławników). W sprawach długotrwałych wyznacza się skład dodatkowy / zapasowy - dodatkowego sędziego plus dwóch ławników (wynika to z tego, że całe postępowanie musi być prowadzone przez ten sam skład orzekający - inaczej całe postępowanie zaczyna się od nowa. Więc gdyby podczas trwającego pięć lat procesu jeden sędzia opuścił ten padół łez całe postępowanie trzeba by zacząć od nowa. Jeżeli jest skład rezerwowy nie ma tej konieczności - bo po prostu miejsce sędziego zajmie sędzia rezerwowy).

Bezwarunkowe umorzenie postępowania karnego - postępowania nie wszczyna się albo się je umarza jeśli:

1. Czynu nie popełniono albo brak dostatecznych danych uzasadniających jego popełnienie.

2. Czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa, albo człowiek działał w granicach obrony koniecznej.

3. Społeczna szkodliwość czynu jest znikoma

4. Ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze

5. Nie ma oskarżonego (zmarł, porwało go UFO, etc. )

6. Nastąpiło przedawnienie karalności (dygresja - przedawnienie karalności: przy zabójstwie - 30 lat od momentu popełnienia; 20 lat - przy innej zbrodni; 10 lat - jeśli jest to występek zagrożony karą powyżej 3 lat; 5 lat gdy jest to występek zagrożony karą do lat 3; 3 lata - kiedy za czyn grozi jedynie kara ograniczenia wolności lub kara grzywny - wszystkie te terminy dotyczą oskarżenia publicznego. W wypadku oskarżenia prywatnego przedawnienie następuje po roku od kiedy poszkodowany dowiedział się o czynie, przy czym nie może to być później niż 3 lata po jego popełnieniu.

7. Postępowanie karne co do tego czynu, dotyczące tej samej osoby zostało już prawomocnie zakończone, albo toczą się dwa postępowania równoległe o ten sam czyn.

8. Sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych (immunitet dyplomatyczny i prezydent RP)

9. Brak jest skargi uprawnionego oskarżyciela (dotyczy przede wszystkim gwałtów).

10. Brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie osoby oskarżonej.

11. Zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie (np. zmieniło się prawo)

W tych wypadkach oskarżonemu nic już nie grozi i może się on czuć szczęśliwie i bezpiecznie. Postępowanie bezwarunkowo umarza prokurator (sąd robi to tylko w trzech przypadkach - gdy niepoczytalność „wyszła” dopiero podczas rozprawy sądowej; gdy w postępowaniu sądowym „wyszła” obrona konieczna; lub gdy podczas postępowania sądowego zmieniło się prawo.

Warunkowe umorzenie (jest zawsze w gestii sądu) ma miejsce gdy wina została udowodniona i nie ma co do tego wątpliwości, czyn nie jest zagrożony karą dłuższą niż 3 lata pozbawienia wolności, społeczna szkodliwość czynu nie jest znaczna, wobec oskarżonego istnieje dodatnia prognoza kryminalna. Jeśli sprawca się pojedna z poszkodowanym i naprawi szkodę, wówczas czyn może być karany karą do 5 lat. Okres próby trwa od 1 do 3 lat (a na ćwiczeniach mówiliśmy, że od 1 do 2 - trzeba to sprawdzić). Poddawany próbie nie może popełnić przestępstwa w czasie próby i w okresie sześciu miesięcy po okresie próby. Jeśli tak się stanie czyn uznaje się za niebyły i nie zostaje wpisany do rejestru. Sprawca musi zostać zobowiązany do naprawienia szkody, może być zmuszony do wpłacenia pieniędzy na jakiś cel, etc., etc.

Kiedy dochodzi do wyroku skazującego pojawia się problem wymiaru kary. W pewnych sytuacjach sąd może odstąpić od wymierzenia kary (np. gdy dochodzi do przekroczenia granic obrony koniecznej, przekroczenia stanu wyższej konieczności). Odstąpić można także od wymierzenia kary przestępcy, który wydał kumpli i zapobiegł przestępstwu.

Sąd może również podwyższyć lub obniżyć wymiar kary za przestępstwo. Gdy mamy do czynienia z recydywą (ale nie w przypadku zbrodni) podnosi się wymiar kary (opisane w innym miejscu). Nadzwyczajnie obostrzyć karę można także w wypadku tzw. ciągu przestępstw. Sprawca popełnia ciąg przestępstw wtedy, gdy popełnia co najmniej dwa przestępstwa w krótkim odstępie czasu (maksimum 6 miesięcy), w podobny sposób zanim w sprawie któregoś z tych przestępstw zapadł wyrok (nawet jeśli jest to wyrok nieprawomocny). Sprawca musi działać podobnie (ta sama technika działania) i swoim działaniem wciąż naruszać ten sam artykuł Kodeksu Karnego.

Jeżeli zachodzi ciąg przestępstw to sąd orzeka jedną karę na podstawie przepisu, którego znamiona każde z tych przestępstw wyczerpuje w wysokości do górnej granicy zagrożenia ustawowego podwyższonego o połowę.

Sąd może również karę nadzwyczajnie złagodzić. Instytucję taką przewidziano w Kodeksie Karnym. Sąd może stwierdzić, że poziom minimalny kary należy zmniejszyć, lub zmienić tę karę na karę łagodniejszą. Jeżeli dany czyn stanowi zbrodnię, a sąd stwierdzi, że istnieją przesłanki „łagodzące”, wówczas sąd może wymierzyć karę pozbawienia wolności zmniejszając dolny próg kary za dane przestępstwo do 1/3 zagrożenia ustawowego (jeśli dół to 12 lat, złagodzenie umożliwia zasądzenie 4).

Jeżeli czyn stanowi występek za który przewidziana jest kara pozbawienia wolności powyżej 1 roku, to nadzwyczajne złagodzenie kary polega na tym, że sąd może wymierzyć karę grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności (minimum 1 miesiąc). Jeżeli występek jest zagrożony karą poniżej 1 roku, wówczas sąd łagodząc karę odstępuje od kary pozbawienia wolności i zamienia ją na karę grzywny, lub na karę ograniczenia wolności.

Nadzwyczajnie karę można złagodzić wtedy jeśli stanowi tak ustawa. Sąd może też nadzwyczajnie złagodzić karę względem młodocianego jeśli istnieją jakieś względy wychowawcze (kara ma spełnić rolę wychowawczą, a nie tylko odizolować młodocianego od środowiska) (tu dygresja - młodociany w majestacie prawa karnego to taki pacjent, który w chwili popełnienia czynu nie ukończył 21 lat, a w chwili wydania wyroku I instancji nie ukończył lat 24.

Nadzwyczajnie złagodzić karę można wtedy, gdy nawet najłagodniejsza kara przewidziana za dane przestępstwo byłaby niewspółmiernie surowa.

Sąd MUSI zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w stosunku do sprawcy, który ujawni okoliczności przestępstwa i osób uczestniczących w przestępstwie.

Warunkowe zawieszenie kary - już po wydaniu wyroku. Warunkowo zawiesić karę można gdy:

• orzeczona kara nie przekracza 2 lat.

• Istnieje pozytywna prognoza kryminologiczna

Okres próby dla takiego delikwenta trwa od 2 do 5 lat (w przypadku kary pozbawienia wolności), lub od 1 do 3 lat (w przypadku innych kar). Jeżeli próba się powiedzie, to po sześciu miesiącach po upłynięciu jej terminu skazanie ulega zatarciu (osoba traktowana jest jako niekarana). Na pacjenta, któremu zawiesza się karę nakłada się określone obowiązki (np. przeproszenie poszkodowanego, powstrzymywanie się od napojów alkoholowych, etc., etc. Delikwenta nadzoruje kurator. Jeśli próba się nie powiedzie kara zostaje „odwieszona”

Warunkowe przedterminowe zwolnienie - z wykonywania kary (a więc także ograniczenia wolności, czy grzywny). Skazanego można zwolnić dopiero po odbyciu ½ kary (ale okres ten nie może być krótszy niż 6 miesięcy). Recydywista musi odsiedzieć 2/3 kary, a multirecydywista ¾ kary (w tych dwóch ostatnich przypadkach musi to być co najmniej rok). W każdym przypadku sąd może przy wydawaniu wyroku podwyższyć próg czasu, po którym można się ubiegać o warunkowe zwolnienie (nie ma górnego limitu istnieje więc teoretyczna możliwość ustawienia tej bariery na np. 100 lat.). Żeby warunkowe zwolnienie mogło mieć miejsce musi też zaistnieć pozytywna prognoza kryminologiczna. Okres warunkowego zwolnienia trwa do końca kary (nie krócej niż 2 lata nie dłużej niż 5; w przypadku dożywocia nie krócej niż 10). W tym okresie zwolniony jest kontrolowany przez kuratora, nie może łamać prawa, źle się prowadzić, i w ogóle. Jeśli coś przeskrobie wraca na resztę kary do więzienia. Po ponownym uwięzieniu może ubiegać się o warunkowe zwolnienie po 5 latach (przy dożywociu po 10 latach).

Każdy skazany wpisany zostaje do Centralnego Rejestru Skazanych. Obecność w tymże rejestrze sprawia, że w rubryce „karany” musimy wpisywać literkę „T” bądź stawiać krzyżyk. Często pracodawcy wymagają papierka z CRS. Po upływie pewnego czasu skazanie ulega zatarciu - i znów można stawiać w rubryczce karany literkę „N”. Czas wykreślenia to 10 lat (5 lat, jeśli kara nie przekraczała 5 lat, a po wyjściu osoba zachowywała się poprawnie). Przy karach typu grzywna, ograniczenie wolności, etc. - zatarcie ulega po 5 latach, w niektórych przypadkach po 3.

Kara łączna - łączy się z tzw. zbiegiem przestępstw, czyli sytuacją gdy ten sam sprawca popełnia co najmniej dwa przestępstwa w krótkim czasie i przed wydaniem wyroku w którejś z tych spraw (nawet nieprawomocnego). Kara łączna nie może być niższa od najwyższej z orzeczonych kar, i wyższa od sumy kar wymierzanych. Nie może być wyższa niż 540 stawek dziennych, 18 miesięcy ograniczenia wolności, 15 lat pozbawienia wolności. Jeżeli za jedno z popełnionych przestępstw orzeczone zostało dożywocie - to bez sumowania jest ono karą łączną. Jeśli za jedno przestępstwo orzeczone zostało 25 lat - wówczas bez sumowania jest ono karą łączną. Jeśli za dwa czyny orzeczona została kara 25 lat - wówczas bez sumowania karą łączną jest dożywocie. Zazwyczaj łączy się w ten sposób dwie kary tego samego typu - można jednak połączyć ograniczenie wolności z pozbawieniem wolności - wówczas 1 dzień pozbawienia wolności = 2 dniom ograniczenia wolności.

okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną

ok. wyłączające winę

ok. wyłączające bezprawność

(kontratypy)

---