Trybunał konstytucyjny.

• organ władzy sądowniczej

• nie zajmuje się sprawowaniem wymiaru sprawiedliwości.

SKŁAD:

- 15 sędziów wybieranych przez sejm na 9lat.

• prezes t.k. wybierany przez prezydenta .

• w-ce prezes t.k. wybierany przez prezydenta.

Sędzia trybunału konstytucyjnego nie może wykonywać innej pracy (inkontabilitas) i musi mieć identyczne kwalifikacje jakie są potrzebne do bycia sędzią sądu najwyższego, czyli: 10letni staż w zawodzie prawniczym (zwolnieni są dr.hab. i prof. nauk prawniczych) i nie mogą być wybrani drugi raz. Są niezawistni i chroni ich immunitet.

FUNKCJE TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO:

Badanie zgodności norm z aktami wyższej rangi i konstytucją.

(źródła prawa są hierarchiczne)

1.konstytucja.

2.ratyfikowane umowy międzynarodowe za zgodą sejmu (np.umowa unijna).

3.ustawy,pozostałe ratyfikowane umowy międzynarodowe

4.rozporządzenia.

Bada zgodność całych aktów i niektórych przepisów czy są zgodne z konstytucją i aktami wyższej rangi.

KONTROLA PIONOWA dzieli się na:

*prewencyjną kontrolę - zapobiega wejcia w życie przepisów sprzecznych z konstytucją; dokonuje prezydent odsyłając ustawę do trybunału konstytucyjnego lub jeżeli prezydent reatyfikując umoey międzynarodowe odsyłają je do t.k.

*następczą kontrolę - wszystkie akty normatywne podlegają trybunałowi konstytucyjnemu (art.191 ministrowie, rzecznik praw obywatelskich.... inicjuje kontrolę przepisów), prezydent też może zainicjować kontrole następczą.

W JAKI SPOSÓB DOKONUJE KONTROLĘ TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY?

• badanie zgoności z konstytucją i zasadami z niej wypływającymi.

• zaskarżony przepis zgodny z konstytucją- kontrola następcza.

• sposób uchwalenia jest niewłaściwy- kontrola proceduralna.

• podmiot niepowołany,nieuprawniony wydał dany przepis - zgodność kompetencyjna.

• kontrola oderwana od konkretnego przypadku- kontrola abstrakcyjna.

• incjatywę konkretną mają sądy;czy przpis jest niezgodny z konstytucją? jeżeli podchodzi on pod daną,konkretną sprawę, którą zajmuje się sąd,rozpatruje i zwraca się do trybunału konstytucyjnego.

WYDAJE ORZECZENIE:

-przepis jest zgodny z konstytucją i nie można go ponownie zaskarżyć (jeżeli konstytucja ulegnie zmianie to tak)

-przepis niezgodny z konstytucją - t.k. unieważnia go.

Orzeczenia Trybunału konstytucyjnego będą publikowane w tym dzienniku urzędowym, gdzie było publikowana zaskarżona umowa (z chwila publikacji unieważniony jest przepis, ale czas wypadania przepisu z obiegu t.k. może ustalić zapisując to w dzienniku; ma to na celu danie czsu sejmowi na zrobienie nowego przepisu).

Orzeczenie trybunału konstytucyjnego jest ostateczne i nie można się od niego odwołać !!!!

skarga konstytucyjna (art.79)

- prawo do niej ma każdy (nie tylko obywatel)

- na przepis (który narusz prawa i obowiązki wolności w konstytucji zamieszczone) na podstawie którego został wydany wyrok lub decyzja w mojej sprawie.

- jeżeli wyrok i decyzja w mojej sprawi jest prawomocny,dopiero wtedy można wnieśc skargę do trybunału konstytucyjnego.

- skarga konstytucyjna musi być podpisana przez adwokata lub radcę prawnego

• Trybunał dalej bada przepis i orzeka, że jest niezgodny z konstytucją -> moze wydać wyrok o unieważnieniu tego przepisu.

• Rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy naczelnymi organami konstytucyjnymi. (np.rada ministrów-prezydent, sejm-senat).

• Jeżeli prezydent nie może przejściowo wykonywać swoich obowiązków i nie może o tym zawiadomić marszałka, rozstrzyga to na wniosek marszałka, t.k. wyznacza osobę na miejsce prezydenta (marszałka).

• orzeka o zgodności celów i zgodności działalności partii politycznych z konstytucją (sprawdzanie działań czysto faktycznych).

Trybunał stanu.

Przed trybunałem stanu ponoszą odpowiedzialność osoby piastujące najwyższe stanowiska w państwie.

SKŁAD:

- przewodniczący (1prezes sądu najwyższego powoływany przez prezydenta)

- 2zastępcy (wybierani przez sejm).

- 16członków ( 8osób wybieranych przez sejm z kfalifikacjami wymaganymi na sędziego).

Możliwe jest ponwne wybranie.

Kadencja trwa 4 lata. Wraz z rozwiązaniem sejmu rozwiązuje się trybunał stanu. Kadencja taka sama t.s. jak sejmu.

ZAKRES OBOWIĄZKÓW:

Publiczne-sąd dla osób piastujących najwyższe funkcje w państwie za popełnienie przez nich określonych rzeczy. Przed t.s nie odpowiadają wójtowie, radni....

delikt konstytucyjny- naruszenie konstytucji i ustaw w zakesie obowiązków osoby na stanowisku urzędowym (niekoniecznie musi to byc przestępstwo).

• Prezydent-za delikt konstytucyjny,za przerstępstwa (wszystkie) ma charakter zupełny (za wszystkie przestępstwa) i wyłączny (odpowiada tylko przed trybunałem stanu).

• członkowie rady ministrów-za delikt konstytucyjny, przestępstwa (popełnione w zkresie zajmującego stanowiska), odpowiedzialność częściowa i ma charakter konkurencyjny.

• posłowie i senatorowie-za naruszenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej zorganizowanej, zakaz nabywania majątku skarbu państwa i samorządu terytorialnego.

• prezes NIK, NBP, nacz.dowódca sił zbrojnych (tylko podczas wojny), członkowie KRRiTV-za delikt konstytucyjny.

JAK WYGLĄDA URUCHOMIENIE DZIAŁALNOŚCI TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO?

1. Zaczyna się od wprowadzenia wstępnego wniosku o postawienie przed stan oskarżenia. (prezydent -> grupa 140 członków zgromadzenia narodowego, rada ministrów -> prezydent, sejm 115głosów).

2. kierowany do komisji odpowiedzialności konstytucyjnej (w sejmie bądź.........). Zaczyna się śledztwo sejmowe czy są podstawy na postawienie w stan oskrżenia. Albo się umaża albo stawia się w stan oskarżenia (podjęcie uchwały lub nie).

3. Jeżeli zostanie podjęta uchwała o postawienie w stan oskarżenia,to w tedy pracę rozpoczyna trybunał stanu.

4. W I instancji (w składzie 5sędziów) wyda wyrok -> przechodzi do II instancji (7sędziów innych niż w I instancji)

JAK WYGLĄDA POSTĘPOWANIE TRYBUNAŁU STANU?

-kara przewidziana za przestępstwo (tak jak sąd karny)

-za delikt nie będący przestępswem (sankcja za delikt, pozbawienie urzędu tej osoby.

Może wydać zakaz prowadzenia stanowiska od 2lato do żywotnie, może też pozbawić prawa wyczorczego czynnego lub biernego (os 2lat do 10lat).

Może pozbawić uzyskiwania orderów i oznaczeń (od2lat do 10lat).

Organy kontroli i ochrony prawa

NIK (Najwyższa Izba Kontroli).

• Naczelny organ kontroli w państwie.

• Organ fachowy (osoby przygotowane fachowo).

• Organ NIEZALEŻNY OD RZĄDU.

• Jest powiązany z sejmem.

• Kontroluje władzę wykonawczą.

• Na czele stoi kolegium NIK z prezesem na czele (ma uprawnienia samodzielne, porozumiewa się z członkami).

Kolegium NIK = prezes + w-ce prezesi (od 2 do 4) + dyr.generalny + 14członków

• Prezes- powoływany przez sejm za zgodą senatu na 6 lat, możliwa jest reelekcja (może być tylko na 2kadencje). Nie może zjmować innego stanowiska (prócz profesora szkoły), nie moze być w żadnej partii politycznej. Nie ponosi odpowiedzialności politycznej. Nie ma prawa naruszać ustawodastwa (pozbawienie urzędu).

Ci co powołali prezesa NIKu mogą go odwołać za:

-jeżeli się zrzeknie

-trwała chorobę

-skazanie prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie przestępstwa.

-skazanie wyrokiem trybunału stanu (MUSI ODEJŚĆ).

• W-ce prezesi- powołuje ich prezydium sejmu.

• 14członków- powołuje prezydium sejmu.Wybierani wszyscy na 3lata. 7z 14 - wyźsi rantgą urzędnicy NIKu, 7 z 14 - osoby z wykształceniem prawnym lub ekonomicznym.

• Dyrektor generalny- wybiera go prezes NIKu i musi go zaakceptować marszałek sejmu.

NIK jest dzielony na departamenty (organy terenowe).

NIK = kolegium + pracownicy (przeprowadzają kontrolę, mają immunitet).

immunitet pracowników NIKu-nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialniości karnej bez zgody kolegium w zakresie wykonywanych obowiązków (w zakresie czynności kontrolnych).

KTO JEST KONTROLOWANY PRZEZ NIK?

1).

• Organy administracji rządowe (rada ministrów i jej podległe struktury).

• NBP

• Państwowe osoby prawne (banki, partie, os.mające majątek skarbu państwa np.uczelnie wyższe państwowe).

Kontroluje się je ze względu na:

• legalność

• gospodarność

• celowość

• rzetelność podejmowanych decyzji

2).

• kancelarie prezydenta, sejmu, senatu

• Trybunał Konstytucyjny (sprawdza się, czy zgodnie z prawem wykorzystuje pieniądze otrzymane od skarbu państwa) .

• Sąd Najwyższy (sprawdza się, czy zgodnie z prawem wykorzystuje pieniądze otrzymane od skarbu państwa) .

• Najwyższy Sąd Administracyjny (sprawdza się, czy zgodnie z prawem wykorzystuje pieniądze otrzymane od skarbu państwa) .

• Rzecznik Praw Obywatelskich (sprawdza się, czy zgodnie z prawem wykorzystuje pieniądze otrzymane od skarbu państwa) .

• KRRiTV

3).

• Organy administracji samorządowej

• komunalne osoby prawne (bo są finansowane z naszych podatków), sprawdza się ich legalność, gospodrność i rzetelność podejmowanych decyzji.

• inne jednostki i podmioty gospodarcze (w zkresie wykonywania zobowiazań wobec państwa i sposobów w jaki ewentualnie wykorzystują środki państwowe).

JAK WYGLĄDA KONTROLA?

• mają wstęp do obiektów

• kontrolowany wgląd do dokumentów.

• wgląd do dokumentacji.

• prawo do oględzin.

• mogą rządać wyjaśnień.

Kontrola kończy się tzw.wystąpieniem pokontrolnym,gdzie są przedstawiane wyniki, ocena kontrolowanej działalności (jeśli dobra to ok,jeśli zła to umieszczane są uwagi i ocenę nieprawidłowości isposób usunięcia tego).

NIK nie ma prawa uchylac wadliwych decyzji!! Kontroluje, ocenia, powiadamia właściwe jednostki!! Nie wymierza kary!!!

OBOWIĄZKI WOBEC SEJMU:

-stwierdza,że budżet został wykonany czy nie i przedstawia to sejmowi.

-przedstawia sprawozdanie ze swojej działaności.

-przedstawia sprawozdanie ze wszystkich większych, ważniejszych kontroli.

-może zlecić wykonanie kontroli

-prezydent i prezes r.m. mogą poprosić o kontrolę NIK. Wynik dostarcza prezydentowi lub premierowi,ale to nie jest ich obowiązek.

Rzecznik praw obywatelskich.

• organ ochrony prawa.

• powstał we Szwecji, aby zwykłemu obywatelowi pomóc coś zrobić, jeżeli państwo naruszy prawo, pomaga znaleźć odpowiednie środki.

• pierwszy powołany rzecznik po 1989r- Ewa Łetowska.

• Podmiot,kyóry pomaga obywatelom,kiedy organy publiczne naruszają ich konstytucyjne prawo

• powoływany przez sejm za zgodą senatu

• kadencja - 5lat, możliwa relelekcja (ale do tej pory nikt nie korzystał z tego).

ODWOŁANIE:

• zrzeczenie się funkcji przez rzecznika

• trwale niezdolny do pełnienia funkcji przez trwałą chorobę

• kiedy sprzeniewierzył się złożonemu ślubowaniu

• tylko jeden marszałek sejmu może wnioskować o odwołanie rzecznika.

WYMAGANIA:

• obywatel Polski

• musi się wyróżniać wiedzą prawniczą i doświadczeniem zawodowym.

• musi się cieszyć wysokim autorytetem wsród społeczeństwa.

Każdy ma prawo (nawet cudzoziemiec) jeżeli władza publiczna naruszy jego prawa i wolności konstytucyjne odwołać się do rzecznika praw obywatelskich.

DZIAŁA W SPRAWACH:

Indywidualnych (konkretnych osób, znanych z imienia i nazwiska).

• albo na wniosek obywatela (nie musi występować osobiście, może to być inna osoba w sprawie tej osoby lub organizacja społeczna).[wniosek musi zawierać oznaczenie wnioskodawcy i osoby której ta sprawa dotyczy].

• z własnej incjatywy może też podjąć działanie.

• podejmuje się zbadania sprawy (może jej nie podjąć,może przekazać sprawę kompetentnemu organowi do tej sprawy, może podjąć sprawę).

• jeżeli podejmuje sprawę mówi sejmowi,aby przeprowadzić kontrolę

• może zbadaćsprawę sam na miejscui, ma prawo żądania składania wyjaśnień, może skorzystać ze zrobienia ekspertyzy, ma wgląd na sprawy w sądzie.

KOŃCZY SIĘ:

• Formułuje wystąpienie (ocena naruszenia prawa, sugestie jak naprawde to ma być).

• Nie może uchylić już decyzji,wyroku, może zwrócić sie jedynie do organów nad tymi,które ydały decyzję.

• Przy przestępstwie zawiadamia prokuraturę, organy nadrzędne, aby usunąć nieprawidłowości.

• Pomaga w rozwiązywaniu problemów.

• Występuje także w interwencjach o charakterze ogólnym,czyli może zwrócić się do t.k., czy dany przepis jest ok,jeżeli jest z nim coś nie tak (jak dokonać wykładni przepisu).

• Nie ma incjatywy ustawodawczej,ale może się zwrócić do tych co ją mają takie prawo w przepisach dot. skuteczniejszej ochrony praw obywatelskich.

• Co roku przedstawia swoje sprawozdanie sejmowi (co robił przez cały rok, zawiera informację o praworządności w państwie).

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.

• Organ powołany ustawą KRRiTV, uchwaloną w XII 1992r

• Aby zbudować nowy ład w eterze.

- zniesienie cenzury (jeżeli nie naruszamy prawa)

- demonopolizacja (dopuści się do działania inne podmioty na koncesji).

- zmienienie charakteru nadawców państwowych. Przekształcenie w nadawców publicznych (przekształcenie w jednoosobowe akcyjne spółki skarbu państwa).

- powołanie KRRiTV (organ organizujący całokształt działania mediów elektronocznych; daje pieniądze, cofa koncesję lub ją daje).

SKŁADA SIĘ Z:

9osób.

-senat wybiera 2 członków.

-sejm wybiera 4 członków.

-prezydent wybiera 3 członków.

Kadencja wynosi 6 lat. Co 2lata powoływana jest 1/3 składu (co 2lata kończy się kadencja 3 osób). Pierwsza rada została wybrana na mniej niż 6lat. Nie ma możliwości relelekcji.

Nie można ich odwoływać,chyba, że:

-zrzeknie się

-jeżeli jest trwale chory i nie może pełnić funkcji.

-popełni przestępstwo z winy umyślnej i zostanie skazany.

-Trybunał Stanu go skaże.

-organ,który powołał może odwołać (prosi o dymisję).

Przewodniczący - wybiera go sama rada KRRiTV,większością 6 osób. Ponosi odpowiedzialność polityczną przed sejmem i senatem. Przedstawia sprawozdanie sejmowi, senatowi i prezydentowi. Jeżeli sejm nie przyjmie sprawozdania, senat też ,to prezydent podejmuje decyzję o odwołaniu KRRiTV (bęą wybierane osoby na dopełnienie kadencji).

ZAJMUJE SIĘ :

• udziela koncesję (uchwałę podejmuje cała rada większością głosów i następnie przewodniczący ją daje).

• koncesja wydawana radiu- min na 3lata max na 7lat, telewizji- min na 3lata max na 10 lat.

• koncesja ma charakter czasowy i odwołalny (jeżelui rozpowszechnienie obrazobuje kanały, ma pozycję dominującą w społeczeństwie, sprzeczne z ustawą o działaności, nie uiści opłaty lub sprawozdania finansowego w terminie).

• podmiot może wystąpić o odnowienie koncesji

• czuwa nad przestrzeganiem prawa w stosunku do mediów komercyjnych

• W odniesieniu do mediów publicznych :

- są spółkami i podlegają kodeksom spółek prawa handlowego lub innej ustawie.

- KRRiTV decyduje o powołaniu rady nadzorczej (TV i radia , od 5 do 10 osób) powołanej na 3 lata. Rady nadzorcze nie mogą być odwołane w trakcie działania. 1 osoba jest powoływana przez ministra finansów.

- Rady nadzorcze powołują zarząd (od 1 do 5 osób) na 4 lata. Podejmuje decyzje programowe i personalne; kształtuje obraz TV i radia.

• Rady programowe (15osób) wyrażają opinie o programach, ale nie podejmują żadnych decyji. Powoływane przez KRRiTV. (10 osób-przedstawiciele ugrupowań sejmowych + 5osób).

Telewizja publiczna ma dodatkowe obowiązki (misje) art. 21,22,23 KRRiTV:

-respekuje chrześcijańskie wartości.

-uwzględnia problemy mniejszości narodowych

-wyjaśnianie polityki państwa przez przedstawicieli w państwie. itd...

Za nieprzestrzeganie tego są sankcje (pieniężne, a media komercyjne - dodatkowo cofnięcie koncesji).

SAMORZĄD TERYTORIALNY:

Pośrednio: przedstawiciele, których wybieramy.

Bezpośrednio: referendum lokalne (w każdej sprawie może być przeprowadzone, każda kwestia należaca do spraw gminy). Dwie kwestie spraw referwndalnych : samoopodatkowanie się mieszkańców lub odwołanie burmistrza, wójta lub prezydenta.

incjatywa referwndum może wyjść od:

• mieszkańców - conajmiej 10% mieszkańców uprawnionych do głosowania, aby ref się odbyło, zbieranie podpisów.

• rada gminy - w każdej sprawie prócz odwołania samej gminy.

Wymogiem ważności referwndum musi być conajmiej 30% mieszkańców uprawnionych do głosowania (tzn. decyzja w ref. będzie wiążąca gdy ponad 50% głosujących w ref. będzie). W samoopodatkowaniu musi się opowiedzieć 2/3 mieszkańców.

Nadzór nad samorządem terytorialnym

• samorząd ma być autonomiczny (nie ma kogoś kto stoi nad gminą, nie mówi jak ma co wykonywać).

• ktoś z góry mówi,czy było naruszne prawo czy nie.

Zadania zlecone : gospodarność, celowość, rzetelnie i czy było naruszone prawo.

Kto realizuje nadzór?

• Wojewodowie (w odniesieniu do konkretnej gminy jeden wojewoda).

• Prezes rady ministrów.

• Regionalne izby obrachunkowe (gdy chodzi o gosp. finansową, czy jest zgodne z prawem).

Jak wygląda nadzór?

• Nadzór merytoryczny

Każdy podmiot nadzorujący może dokonać wizytacji, zarządać odpowiednich dokumentów.

Realizacja zadań własnych - uchwała w ciągu 30dni pzez wójta, prezydenta, burmistrza, przesyła ją wojewodzie, który ocenia czy jest zgodna z prawem. Jak nie to nie jest ważna, unieważnia się ją, ew. gmina podejmuje inna, lepszą uchwałę. Wyjątek:uchwały wiążące z budżetem są przesyłane do regionalnej izby obrachunkowej, jeżeli stwierdza o niezgodności z prawem->sąd najwyższy->jeśli tak to unieważnia budżet.

Realizacja zadzań zleconych - wojewoda może dokonać kontroli czy zostało

wykonane zadanie celowo, rzetelnie, gospodarnie, zgodnie z prawem. Jeśli decyzja

jest wadkiwa, to wojewoda zwraca się do zarządu. Jeśli ten ma to w dupie to

wojewoda wydaje zarządzenie zastępczei uchyla tamto złe.

• Nadzór organizacyjny

Rada gminy - łamanie prawa w postci naruszania konstytucji lub ustawy w sposób powtarzający się -> prezes rady ministrów może zwrócić się do sejmu o rozwiązanie rady gminy i wszystkich powstałych organów rady gminy, prezes wyznacza tymczasowych.

Zarzad gminy - łąmanie prawa w postaci konstytucji, ustawy -> wojewoda zwraca się do rady gminy, jeśli dupa to do sejmika samorządowego (każda gmina ma reprezentatów swoich w sejmiku samorządowym).

Organy gminy nie wykonują zadań publicznych -> Prezes rady ministrów zawiesza organy gminy, a w to miejsce ustanawia zarząd komisaryczny (max 2lata, do nowych wyborów).

---