1. System polityczny, jego struktura i części składowe.

Ogół organizacji państwowych, a także partii politycznych, organizacji społecznych oraz grup formalnych i nieformalnych, uczestniczących w działaniach politycznych w ramach danego państwa, jak również ich wzajemne stosunki, tworzące funkcjonalną całość.

System polityczny traktujemy jako zamkniętą całość, ale ma on wejście i wyjście, znajduje się w pewnym otoczeniu: wewnętrznym i zewnętrznym.

OTOCZENIE WEWNĘTRZNE (to co funkcjonuje w ramach danego państwa): - system ekologiczny, - system społeczny, - system gospodarczy, - system kulturowy.

OTOCZENIE ZEWNĘTRZNE: -inne systemy polityczne, - organizacje międzynarodowe.

2. Konstytucja jako prawna podstawa ustroju politycznego.

Konstytucja - akt prawny, stojący najwyżej w hierarchii źródeł prawa.

W skład materii konstytucyjnej mogą wchodzić różne zagadnienia. Konstytucja może więc określać: podstawy ustroju społeczno-gospodarczego państwa, ponadto organizację, kompetencje i sposób powoływania najważniejszych organów państwowych, oraz podstawowe prawa, wolności i obowiązki obywatela. Na straży konstytucji stoi głowa państwa, często nad jej przestrzeganiem czuwa specjalny trybunał. Konstytucja jest najwyższym aktem normatywnym.

Konstytucja - ustawa zasadnicza, która zazwyczaj ma najwyższą moc prawną w systemie źródeł prawa w państwie.

W skład konstytucji mogą wchodzić różne zagadnienia. Konstytucja może więc określać: podstawy ustroju społeczno-gospodarczego państwa, ponadto organizację, kompetencje i sposób powoływania najważniejszych organów państwowych, oraz podstawowe prawa, wolności i obowiązki obywatela.

Podręczniki prawnicze określają konstytucję jako ustawę zasadniczą charakteryzującą się specjalnym, wyjątkowym procederem jej zmieniania (wg art 235). Na straży konstytucji stoi głowa państwa, często nad jej przestrzeganiem czuwa specjalny trybunał. Konstytucja jest najwyższym aktem normatywnym.

3. System partyjny

Jest to układ wszystkich partii politycznych, a także organizacji quasi- partyjnych: stowarzyszeń czy związków zawodowych. Do systemu partyjnego nie zalicza się natomiast tzw. "partii kanapowych", nie uczestniczących w wyborach, założonych często dla żartu, jak również stronnictw antysystemowych, dążących do obalenia porządku polityczno-społecznego (np. terrorystycznych).

System partyjny- mechanizm rywalizacji i współpracy partii politycznych. Wyróżniamy system dwupartyjny, w którym realne szanse na zdobycie władzy mają jedynie dwa ugrupowania, i system wielopartyjny, gdzie działa wiele partii politycznych o zróżnicowanej sile.

Poza partiami w skład systemu partyjnego wchodzą także:

normy - regulujące stosunki pomiędzy poszczególnymi partiami

relacje - pomiędzy partiami, jak i wewnątrz nich.

funkcje - zadania, jakie system partyjny musi wypełnić w danym systemie politycznym.

4. Rola grup nacisku i interesu we współczesnych systemach politycznych.

O grupie interesu i nacisku możemy mówić, jeśli istnieje jakaś zbiorowość połączona wspólnymi celami lub interesami, która podejmuje działania wpływające na politycznych decydentów, mające na celu realizacji swoich postulatów. Współcześnie praktyki rozumie się jako „zdolność przekonywania decydenta do zrobienia czegoś, czego w normalnych warunkach nie zrobiłby bez perswazji lobbysty, lub też do zaniechania czegoś, co normalnie by zrealizował”

Jak wynika z powyższego, nacisk polega na oddziaływaniu na rządzących, które ma doprowadzić do korzystnych ustaleń dla oddziaływującego.

5. Główne reżimy demokratycznej formy państwa.

• Państwo liberalne - ideologia, według której wolność jest nadrzędną wartością. Liberalizm jest ściśle związany z indywidualizmem, stanowczo odrzuca kolektywizm oraz opowiada się za jak najmniejszym krępowaniem wolności jednostki poprzez prawo.

• Państwo socjalne , także: państwo dobrobytu- państwo opiekuńcze to państwo kapitalistyczne z silnym interwencjonizmem państwowym, będącym przeciwieństwem liberalizmu ekonomicznego, ma kłaść szczególny nacisk na rozwiązywanie problemów społecznych.

6. Główne reżimy niedemokratycznej formy państwa.

• Reżim autokratyczny - W systemie tym organy państwa sprawują władzę, bądź z woli jednego człowieka, bądź z woli ograniczonej grupy osób. Nie wywodzi się z woli narodu, naród nie ma nic do powiedzenia. Władza państwa jest nadrzędna, wymaga od obywatela podległości.

• Reżim totalitarny - całkowity , W reżimie tym władza zmierza do pełnej, całkowitej kontroli nad obywatelami, wszelkimi sferami życia obywateli. Celem władzy jest nie tylko kontrola stosunków miedzy obywatelami ale i kontrola ich poglądów. Władza nie chce dopuścić aby obywatel miał inne poglądy jak władza.

7.Rozwój parlamentaryzmu.

W Polsce od XIV w., w miarę wzrostu znaczenia stanu rycerskiego , zaczęły funkcjonować tzw. sejmiki ziemskie, reprezentujące poszczególne ziemie i województwa, oraz sejmiki prowincjonalne dla Małopolski i Wielkopolski. Istniejący od 1493 Sejm składał się z króla, Senatu i Izby Poselskiej. Sejm i sejmiki w sposób istotny ograniczały władzę królewską i doprowadziły do powstania demokracji szlacheckiej. W Polsce międzywojennej istniał Sejm i Senat, który po referendum 1947 został zastąpiony jednoizbowym Sejmem. W wyniku porozumień Okrągłego Stołu powrócono do parlamentu dwuizbowego i od 1989 w Polsce funkcjonuje parlament dwuizbowy składający się z sejmu i senatu. W skład sejmu wchodzi 460 posłów, w skład senatu - 100 senatorów. Pracami sejmu i senatu kierują właściwi marszałkowie, a parlament obraduje na posiedzeniach. Kadencja sejmu i senatu trwa 4 lata. Połączone izby tworzą Zgromadzenie Narodowe o szczególnych uprawnieniach.

8. Państwa unitarne i państwa złożone.

• Państwo unitarne - Państwo, w którym jednostki terytorialno-administracyjne (np. województwa, gminy) są podporządkowane organom centralnym i nie mają autonomii. Państwo takie jest wewnętrznie jednolite.

Najbardziej charakterystyczne cechy unitarnego państwa to:

- jednolity system prawa na całym terytorium (np. Polska, Węgry),

-jednorodny system organów prawodawczych, wykonawczych i sądowych,

-podporządkowanie organów władzy i administracji lokalnej organom centralnym.

• Państwo złożone - w przypadku państw złożonych poszczególne jednostki terenowo administracyjne posiadają pełną lub ograniczoną suwerenność. W ramach państw złożonych możemy wyróżnić następujące formy państwa: federacja i konfederacja.

9. Podstawowe prawa i wolności człowieka i obywatela w świetle międzynarodowych standardów .

-prawo do życia,

-prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania,

-prawo do głoszenia swoich poglądów i opinii bez względu na ich treść i formę,

-prawo każdego człowieka do uznawania wszędzie jego podmiotowości prawnej,

-zakaz stosowania tortur, nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania,

-zakaz trzymania człowieka w niewolnictwie lub poddaństwie,

-zakaz skazywania człowieka za czyn, który nie stanowił przestępstwa w chwili jego popełnienia,

-zakaz pozbawiania wolności jedynie z powodu niemożności wywiązania się ze zobowiązań umownych.

10. Rewolucja - zamach stanu - pucz.

Rewolucja - przewrót - znacząca zmiana, która zazwyczaj zachodzi w stosunkowo krótkim okresie. Rewolucja może być spowodowana zmianą społeczno-polityczną zachodzącą w społeczno-politycznych instytucjach lub znaczną zmianą kulturową i ekonomiczną.

Zamach stanu -przewrót, pucz- niespodziewane, często z użyciem siły (zbrojny zamach stanu), przejęcie władzy politycznej w państwie przez jednostkę lub grupę osób, wbrew obowiązującemu prawu. Jest pogwałceniem normalnego toku życia politycznego i porządku instytucjonalnego. Oznacza poza konstytucyjną i pozaprawną drogę przejęcia kontroli nad państwem.

11. Rodzaje ordynacji wyborczych.

SYSTEMY WYBORCZE
Większościowy Kraj jest podzielony na okręgi wyborcze, w których wybiera się 1 kandydata (okręgi 1-mandatowe) Wyborcy głosują na konkretne osoby Zwycięzcą zostaje kandydat, który otrzymał najwięcej głosów. Podział: - proporcjonalne i nieproporcjonalne - jedno i wielomandatowe okręgi wyborcze - jedno-, dwu- lub wieloturowe - alternatywnego głosu proporcjonalnego	Proporcjonalny Kraj jest podzielony na okręgi, w których wybiera się po kilku kandydatów (okręgi wielomandatowe) Wyborcy głosują na listy kandydatów zgłaszane przez partie (wskazują swojego kandydata, jednak to, czy otrzyma on mandat, zależy od liczby głosów oddanych na całą listę). Podział: - jedno- i wielookręgowe - jedno- i wielomandatowe - zamkniętych list partyjnych - pojedynczy głos przechodni (metoda proporcjonalne Hare'a Clarka) - proporcjonalna metoda głosu alternatywnego - mieszany system proporcjonalny	Mieszany Proporcjonalna+ większościowa Każdy wyborca ma 2 głosy: -1 na konkretnego kandydata w okręgu 1-mandatowym - 1 na listę partyjną Do parlamentu wchodzą wszyscy wybrani w okręgach 1-mandatowych i część kandydatów z list partyjnych.

12. Pozycja głowy państwa.

Głowa państwa- W większości przypadków uprawnienia głowy państwa są ograniczone oraz czysto tytularne i honorowe. Jest to organ zazwyczaj jednoosobowy, prosty, centralny, naczelny, kadencyjny, samodzielny, konstytucyjny, najczęściej nie posiadający charakteru przedstawicielskiego. Działa permanentnie i najczęściej zaliczany jest do władzy wykonawczej. Głową państwa jest najczęściej monarcha lub prezydent.

14. Współczesne monarchie.

królestwa - 34 księstwa - 3 emiraty - 3 sułtanaty - 2 teokracje - 3 cesarstwa - 1 wielkie księstwa - 1

15. Fundamentalizm muzułmański wobec systemu politycznego.

Fundamentalizm muzułmański używany jest w wielu znaczeniach i zamiarach np.tendencje bardzo radykalne, odrzucające wszystko, co nie pochodzi ze świata muzułmańskiego. Ich przedstawiciele odrzucają zachodnie wzory sprawowania władzy, kształtu państwa, stylu życia itd. i postulują zastąpienie ich przez te, które mają korzenie u źródeł islamu. Tendencje te niekiedy prowadzą do agresywnego nastawienia wobec Zachodu. Zaplecze masowe tego typu nurtów stanowią rzesze ubogich mieszkańców państw muzułmańskich. Fundamentaliści przede wszystkim zwracają się przeciw władzom swoich własnych państw, obwiniając je o nadmierne uleganie mocarstwom zachodnim i służenie ich.

18.Demokracja bezpośrednia.

Demokracja bezpośrednia (bezpośrednie panowanie ludu) - system polityczny, w którym decyzje podejmuje się przez głosowanie ludowe (plebiscyt, referendum), w którym wziąć udział mogą wszyscy obywatele uprawnieni do głosowania. W demokracji bezpośredniej, w porównaniu do obecnej w większości państw zachodnich demokracji pośredniej, obywatele mają większy i bezpośredni wpływ na podejmowane decyzje.

19.Sądownictwo konstytucyjne.

Sądownictwo konstytucyjne- całokształt niezawisłych organów i instytucji rozstrzygających spory konstytucyjne (w Polsce - Trybunał Konstytucyjny. Jego zadaniem jest orzekanie o zgodności wszelkich działań prawnych z konstytucją, , a także zgodności z konstytucją działalności partii politycznych. Ustala ponadto powszechnie obowiązującą wykładnię ustaw.).

Sąd konstytucyjny - organ państwowy sądownictwa powołany do badania zgodności z normami konstytucyjnymi norm prawnych niższego rzędu - norm ustawowych i podstawowych (np. rozporządzeń). W krajach, których system prawa oparty jest o prawo stanowione sądownictwo konstytucyjne jest scentralizowane, z zazwyczaj jednym wyspecjalizowanym organem państwowym (sądy i trybunały konstytucyjne).

20 „Czwarta władza”.

Czwarta władza - w państwach demokratycznych określenie wolnej prasy (mediów masowych, środków masowej komunikacji, środków przekazu społecznego). Ustawiana jest w szeregu obok władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej, gdyż siła prasy jest tak wielka, że może kształtować społeczeństwa i politykę. Poza tym spełnia funkcję kontrolną poprzednich trzech władz, aby nie dochodziło do nadużyć i korupcji.

21. Kobiety w systemie politycznym.

Matriarchat- rządy kobiet.

• Faraon i femmefatale: Kleopatra VII

• Królowa- dziewica: Elżbieta I Tudor

• Szczecinianka: Katarzyna II Wielka

• Królewska faworyta: Joanne Antoinette Poisson, Marquise de Pompadour

• Pierwszedamy

22. TERRORYZM W SYSTEMIE POLITYCZNYM

TERRORYZM [łac.], różnie umotywowane ideologicznie, planowane i zorganizowane działania pojedynczych osób lub grup skutkujące naruszeniem istniejącego porządku prawnego, podjęte w celu wymuszenia od władz państw i społeczeństwa określonych zachowań i świadczeń, często naruszające dobra osób postronnych; działania te są realizowane z całą bezwzględnością, za pomocą różnych środków ,w warunkach specjalnie nadanego im rozgłosu i celowo wytworzonego w społeczeństwie lęku. Obecnie istnieje ponad 100 definicji tego zjawiska; kilkadziesiąt powstało w ramach prac ONZ, gł. przy próbach określenia terroryzmu międzynarodowego. Należy odróżnić, mimo wspólnego źródłosłowu, terroryzm od terroru (aktów terroru); terror to gwałt i przemoc "silniejszych" organów państwa wobec "słabszych" obywateli, a terroryzm to gwałt i przemoc "słabszych" obywateli wobec "silniejszych" organów państwa. Akty terrorystyczne są uzasadniane różnymi ideami: polit., społ., narodowościowymi i rel., niekiedy niewyraźnymi lub pomieszanymi (np. zamach na papieża Jana Pawła II 1981) i mają również przyczynę w psych. anomaliach terrorystów. Sprawcy takich działań bywają zafascynowani reakcjami społeczeństwa na swoje czyny i charakteryzuje ich pewna teatralność; zdesperowani i nieodpowiedzialni szukają w przemocy sposobu rozwiązania własnych problemów.

Charakterystycznym zjawiskiem ostatnich kilkudziesięciu lat jest pojawienie się grup terrorystycznych działających z inspiracji, za przyzwoleniem lub przy poparciu państw. Można nawet postawić tezę, że niektóre rządy traktują terroryzm jako jeden z instrumentów polityki wewnętrznej lub międzynarodowej. Działania przeciwko państwu, prowadzone w formie sterowanej z zewnątrz zorganizowanej kampanii aktów terrorystycznych, uderzają w podwaliny ustrojowe rozwiniętych krajów demokratycznych, a środki odwetowe możliwe do użycia przez zaatakowanych są bardzo ograniczone. Większość ruchów terrorystycznych nie jest bowiem formalnie powiązana z żadnym państwem. W znacznym stopniu utrudnia to krajom rozwiniętym wykorzystanie jakościowej i ilościowej przewagi wojskowej w zwalczaniu zagrożenia. Założyć można nawet, że bezpośredni sprawcy aktów terrorystycznych są niewrażliwi na konwencjonalne i nuklearne odstraszanie, które było filarem porządku międzynarodowego w dobie zimnej wojny. Zwalczanie terroryzmu odbywa się poprzez użycie różnych środków i metod. Państwa w tej walce sięgają głównie, obok środków politycznych, po wojsko, policję oraz służby specjalne. Jednakże, przeciwdziałanie terroryzmowi nie może opierać się wyłącznie na działaniach operacyjnych. Niezbędne są również środki polityczne i prawne, które, gdy zachodzi taka potrzeba, powinny maksymalnie ułatwiać wszelkie działania mające na celu powstrzymywanie terroryzmu. Postępująca integracja, ułatwiająca działanie na obszarze Unii Europejskiej, różnym organizacjom terrorystycznym, umożliwia jednocześnie sprawniejsze porozumiewanie się oraz współpracę należących do UE państw w dziedzinie walki z terroryzmem w sferze wymiaru sprawiedliwości. Europejski Nakaz Aresztowania, jako narzędzie zastępujące dotychczasowe porozumienia o ekstradycji między państwami UE, ma stać się efektywnym środkiem w zwalczaniu terroryzmu, poprzez procedurę automatycznego wydawania terrorystów.

Ważną, właśnie ze względu na terroryzm, rzeczą jest wyłączenie organów pozasądowych z procesu decyzyjnego o wydaniu terrorysty. Chodzi tu o to, iż w przypadku ekstradycji ostateczna decyzja leży w gestii organów politycznych (ministra) to jest niezwykle istotne, bowiem wtedy postępowanie ekstradycyjne staje się upolitycznione. Nie trzeba dodawać jak duże ma to znaczenie właśnie w przypadku osób podejrzanych o terroryzm. Niesie to za sobą duże skutki natury politycznej, zwłaszcza w przypadku nie wydania zgody na ekstradycję. W przypadku ENA nastąpiło obniżenie znaczenia czynników politycznych wszystkie decyzje, zarówno o nakazie wydania oraz o samym wydaniu podejmują organy władzy sądowej.

Uregulowanie w 2002 roku definicji terroryzmu w systemie prawnym, bardzo pozytywnie wpływa na stosowanie Europejskiego Nakazu Aresztowania. Pojawiał się tu też problem, kogo uznaje się za terrorystę a kogo za "bojownika o wolność. Ujednolicenie tego pojęcia przyczyni się do bardziej przejrzystego posługiwania się tym narzędziem. Zwłaszcza, że ENA znosi pewne zasady, zwykle spowalniające cały proces. Ze względu na charakter zagrożenia ma to olbrzymie znaczenie. Zgodnie z treścią decyzji ramowej o ENA wydawani mogą być wszyscy obywatele państw członkowskich UE, chodzi tu głównie o zniesienie zakazu wydawania własnych obywateli w ramach ENA. Takie działanie zwiększa efektywność zwalczania terroryzmu. ENA znosi również przestępstwa o charakterze politycznym oraz klauzulę antydyskryminacyjną, czyli dotyczącą możliwości wydania osoby ze względu na podejrzenie prześladowania z powodu rasy, narodowości, poglądów politycznych lub religii. Te dwa aspekty znacznie utrudniałyby przeprowadzenie procesu wydania terrorysty, właśnie ze względów politycznych.

Europejski Nakaz Aresztowania, choć jest to kwestia niezwykle problematyczna, głównie ze względu na zgodność decyzji ramowej o ENA z zapisami Konstytucji (np.

w przypadku Polski) stanowi niezwykle ważny krok ku ulepszaniu systemu walki z terroryzmem. W kwietniu 2005 roku Trybunał Konstytucyjny uznał, że wydawanie polskich obywateli innym krajom w ramach ENA jest niezgodne z konstytucją. Według Trybunału ENA to po prostu inna forma ekstradycji, a Konstytucja zabrania ekstradycji obywateli polskich do innych państw. Choć z drugiej strony, TK nie zakwestionował ENA w całości.

ENA, obok unijnych instytucji zajmujących się zwalczaniem terroryzmu i europejskiego koordynatora do walki z terroryzmem, oraz wreszcie obok Europolu jest istotnym narzędziem służącym przeciwdziałaniu temu zjawisku. Głównie chodzi o skuteczność organów sądowych. Ułatwienie w kwestii wydawania osób podejrzanych o terroryzm, ujednolicenie kategorii tego zjawiska, może wpłynąć pozytywnie na kolejne działania operacyjne, zwłaszcza ze względu na poziom skomplikowania charakteru terroryzmu.

Ujednolicenie procedury, wyłączenie organów politycznych a pozostawienie kwestii w zasięgu jedynie organów sądowych to duży sukces, jeśli chodzi o wzrost efektywności działań. Należy jednakże pamiętać, iż ENA to jedynie środek pomocniczy, będący w istocie reakcją na czyn terrorystyczny. Reakcją, która może zapobiec w pewnym stopniu podobnym aktom w przyszłości. Ale jest to jednak działanie po fakcie. Walka z terroryzmem polega głównie na zastosowaniu zupełnie innych środków, takich jak policja, wywiad i wojsko. ENA, na pewno jest użytecznym narzędziem uzupełniającym te środki.

24. Współczesne systemy partyjne

System jednopartyjny (monopartyjny)

Istnieje w niedemokratycznych reżimach politycznych, które wykluczają istnienie mechanizmów rywalizacji politycznej. W praktyce politycznej jest to zakaz istnienia innych partii oprócz rządzącej. System jednopartyjny jest charakterystyczny dla państw totalitarnych. 

System dwupartyjny

Oznacza taki układ, w którym podział władzy dokonuje się tylko pomiędzy dwoma ugrupowaniami politycznymi, najczęściej lewicowym i prawicowym. Systemy dwupartyjne gwarantują stabilne i trwałe rządy, dlatego określa się je również rządami równowagi. System dwupartyjny występuje np. w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii.
Czasami wyróżnia się jeszcze tzw. system dwuipółpartyjny gdzie najsilniejsza partia uzyskuje 45 % głosów, partia druga pod względem siły uzyskuje 45% poparcia, trzecia w kolejności około 15 %,

System Wielopartyjny

Istnieje wiele partii, które mają szanse uczestniczenia we władzy. Gabinety koalicyjne są bardzo często nietrwałe. Wyróżnia się system wielopartyjny z partią dominującą. System partyjny bez partii dominującej to system w którym głosy są mniej więcej równo rozłożone.

System dwu blokowy - 2 partie (prawica, lewica). Wzajemna opozycyjność we wszystkich najważniejszych kwestiach społecznych. Ale zwykle po obu stronach istnieje silna orientacja centrowa. Przedmiotem konfliktu są kwestie gospodarcze i społeczne.

25. Partie chrześcijańskie

W swoich programach odwołują się do wartości chrześcijańskich, do zasad moralnych opartych na wierze. Mocno akcentują tradycje rodzinne. Obok chrześcijaństwa ważną ideą jest antykomunizm. Partie chrześcijańskie bronią prawa do życia już od poczęcia, optują za wolnością i swobodą praktyk religijnych, ważna jest polityka prorodzinna. Akcentują też w swych programach konieczność zapewnienia obywatelom godziwych warunków pracy.

26. Partie socjaldemokratyczne

Socjaldemokratów uważa się za zwolenników sprawiedliwości społecznej. Postulują oni równość społeczną, równość obywateli wobec prawa. Są zwolennikami demokracji gospodarczo - socjalnej, politycznej, kulturalnej, międzynarodowej. Są wyznawcami katalogu praw i swobód obywatelskich. Bardzo wyraźnie wskazują na ważność praw socjalnych i ekonomicznych dla jednostki i dla całego społeczeństwa. Socjaldemokraci są zwolennikami państwa demokratycznego z silnym parlamentem, reprezentującym całe społeczeństwo. Mają poglądy gospodarcze ukierunkowane na gospodarkę rynkową, ale też na możliwość interwencjonizmu państwowego.

Przykłady partii: SPD w Niemczech, Unia Pracy, PPS, SLD w Polsce.

27. Partie komunistyczne

Partie o charakterze lewicowym. Partie komunistyczne w swoich programach odwoływały się do marksizmu-leninizmu, żądały radykalnej zmiany stosunków społeczno-gospodarczych: uspołecznienia środków produkcji, likwidacji wszelkiej własności prywatnej, likwidacji państwa, dyktatury proletariatu. Walka klas (pracującej i posiadającej) doprowadzić miała do światowej rewolucji i stworzenia nowego społeczeństwa opartego na zasadzie równości.

28. Partie liberalne i konserwatywne.

Współczesne partie liberalne dzielą się na dwa nurty: 
- partie liberalizmu gospodarczego, opowiadają się za wolnorynkową koncepcją rozwoju gospodarczego i eliminacją wszelkich przejawów interwencjonizmu państwowego w sferze ekonomii, koniecznością tworzenia przez państwo warunków rozwoju indywidualnej przedsiębiorczości oraz zagwarantowania jednostce podstawowych praw i wolności; 
- partie liberalizmu socjalnego, akcentują w swoich programach idee sprawiedliwości społecznej i egalitaryzmu, twierdzą, że podstawowym warunkiem wolności jest równość szans w dostępie do kultury, edukacji, lecznictwa oraz zagwarantowanie wszystkim minimum socjalnego. Nakładają na państwo obowiązek ochrony podstawowych uprawnień społecznych i ekonomicznych.

Program współczesnych partii konserwatywnych głosi szacunek dla religii, tradycji i dobrych rozwiązań przeszłości oraz inspirowane przez te wartości prawa i obyczaje. Partie konserwatywne opowiadają się za ewolucyjnymi zmianami, poprzedzonymi głęboką analizą sytuacji społeczno-gospodarczej. Własność i wolność są nierozdzielne, dlatego konserwatyści opowiadają się za wolnym rynkiem, przeciwstawiając się zarazem idei państwa dobrobytu.

29. Partie polityczne w III świecie.

- Patriotyczny Ruch Ocalenia- (Czad)

- Etiopski Ludowo-Rewolucyjny Front Demokratyczny (EPRDF)- (Etiopia)

- Kongres Narodowy- (Sudan)

- Ludowy Ruch Wyzwolenia Sudanu (SPLM)- (Sudan Południowy)

- Sojusz na rzecz Wyzwolenia Somalii (ARS)- (Somalia)

- Pomarańczowy Ruch Demokratyczny (ODM)- (Kenia)

- Narodowy Ruch Oporu (NRM)- (Uganda)

- Partia Rewolucji (CCM)- (Tanzania)

- Ludowa Partia na rzecz Odbudowy i Demokracji- (Demokratyczna Republika Konga- DRK)

31. Partie i ruchy alternatywne

Przykłady partii alternatywnych:
- PPP- Polska Partia Pracy

- UPR- Unia Polityki Realnej

ALTERNATYWNE RUCHY

(łac. alter - inny)
Ruchy społeczne opierające się na wartościach, które nie znajdują dostatecznego miejsca ani w kulturze, ani w subkulturze globalnego społeczeństwa. Ruchy te są alternatywne w stosunku do otoczenia (kultura, społeczeństwo, polityka), a co więcej, krytyczne wobec niego. Ruchy te pojawiły się z końcem lat 60-tych i przybrały różne formy w zależności od wartości, które absolutyzowały, przydzielając im szczególne miejsce w hierarchii, np. stosowanie "czystych" technologii, prosty styl życia, zaangażowanie w rozbrojenie i pokój. Lansowane wartości znajdują się u podstaw podejmowanych inicjatyw i przyczyniają się do tworzenia więzi o charakterze wspólnotowym (face to face). Alternatywne ruchy tworzą ludzie młodzi w nadziei, że przekształcą współczesne społeczeństwa konsumpcyjne w społeczeństwa odpowiadające ich ideałom. Wśród nich spotyka się ruchy inspirowane przez Ewangelię. Upowszechniają one prosty styl życia, odpowiedzialność za dar stworzenia, zaangażowanie w sprawiedliwość, solidarność i pokój.

32. Systemy dwupartyjne

System partyjny występujący w państwach demokratycznych, charakteryzujący się tym, że na scenie politycznej danego państwa są widocznie jedynie dwie partie. Nie oznacza to, iż inne partie nie istnieją: są one po prostu zmarginalizowane. Tworzeniu się systemu dwóch partii dominujących sprzyjają jednomandatowe okręgi wyborcze. Występuje w względnie starszych systemach demokratycznych.

33. System rozdrobnienia partyjnego.

Atomizacja polityczna (gr. atomos - niepodzielny, atom; gr. politika - sprawy państwowe) - jest to zjawisko (również proces) polegające na rozdrobnieniu struktur systemu politycznego, znane już w starożytności. Atomizacja (decentralizacja) władzy polegająca na stworzeniu wielu ośrodków decyzyjnych na różnych poziomach prowadzi do pełniejszego zaspokojenia potrzeb społecznych (zachowanie własnej tożsamości i identyfikacja z określonym porządkiem politycznym) oraz zapewnia możliwość współdecydowania o losach własnych i państwa. Wyrazem atomizacji jest fakt, że coraz częstsze przy podejmowaniu decyzji przez władze państwowe jest referendum, czyli forma demokracji bezpośredniej. Dobrym przykładem atomizacji rządów i rozszerzenia autonomii lokalnej jest regionalizacja.

W niektórych państwach Europy Zachodniej, gdzie podział regionalny odwołuje się do wspólnych tradycji historycznych i odrębności kulturowych poszczególnych dzielnic, tożsamość regionalna jest tak samo silna jak państwowa czy narodowa. Można stwierdzić, że atomizacja polityczna jest świadectwem kryzysu tradycyjnych instytucji i systemów politycznych.

34. Wojsko w systemach politycznych

Najczęściej współcześnie spotykaną formą autorytaryzmu są dyktatury wojskowe. Dyktaturą wojskową nazywamy taki system, w którym władza jest zdobywana w drodze wojskowego zamachu stanu i sprawują ją wojskowi łączący funkcje dowódcze z głównymi funkcjami w aparacie państwowym, opierając się na armii i z wykorzystaniem wojskowych metod działania. Oznacza to w praktyce:

1) obsadzanie kierowniczych stanowisk w państwie przez profesjonalnych wojskowych, pełniących jednocześnie z funkcjami państwowymi funkcje dowódcze w armii;

2) traktowanie armii (ściślej - korpusu oficerskiego) jako głównego oparcia politycznego rządów, przy pomniejszaniu roli partii politycznych lub nawet ich likwidacji;

3) wciąganie wojska do sprawowania władzy w większej mierze, niż wynika to z jego naturalnych funkcji, zarówno związanych ze stosowaniem przemocy - wojsko w mniejszym lub większym stopniu przejmuje część funkcji policji i organów wymiaru sprawiedliwości, jak i do pełnienia funkcji o charakterze ewidentnie cywilnym - takich jak np. walka z analfabetyzmem, dystrybucja żywności, wykonywanie funkcji kontrolnych nad administracją cywilną lub zarządzanie przedsiębiorstwami państwowymi.

36. Problemy religijne a system polityczny.

Głównym problemem religii było dążenie do zastąpienia zła dobrem, w obrębie istniejącego porządku społecznego, związanego z kulturą polityczną i ekonomiczną. Religia miała zatem pośrednio dążyć do utrwalenia ustalonego porządku społecznego, miała pomagać w zachowaniu istniejącego typu cywilizacji.

W państwach Europy występują trzy modele uregulowania relacji z Kościołami: model państwa wyznaniowego, radykalnie świeckiego oraz umiarkowanie świeckiego.

• Państwo wyznaniowe (ściśle powiązane z Kościołem)

W konstytucji takiego państwa uznaje się uprzywilejowaną pozycję jednej religii bądź jednego z Kościołów. Kościół oficjalny jest finansowany z budżetu państwa i odgrywa w nim wiodącą rolę. Jest uprzywilejowany w stosunku do innych wspólnot religijnych, jednak jego wolność jest ograniczona. Gdy państwo gwarantuje wolność sumienia i wyznania wszystkim obywatelom, nie uznając jednak równouprawnienia Kościołów, mamy do czynienia z wyznaniowością otwartą.

• Państwo radykalne świeckie (rozdział Kościoła od państwa)

W modelu radykalnie świeckim obowiązuje rozdział Kościoła od państwa, to znaczy państwo jest neutralne wobec przekonań religijnych i światopoglądów obywateli. Konstytucje gwarantują tylko swobody wyznaniowe w wymiarze indywidualnym, nie zawierają zaś takich gwarancji dla Kościołów jako instytucji.

W tego typu państwach istnieje zakaz uzewnętrzniania przekonań religijnych w życiu publicznym (np. zakaz noszenia w szkołach oznak religijnych - jarmułek, chust muzułmańskich, dużych krzyży; zakaz nauki religii w szkołach czy zakaz odwoływania się przy tworzeniu nazw partii politycznych do religii).

• Państwo umiarkowanie świeckie

W modelu umiarkowanie świeckim obowiązuje rozdział Kościoła od państwa. Nie ma tu Kościoła oficjalnego, a państwo jest neutralne wobec przekonań religijnych. Państwo szanuje niezależność Kościołów jako instytucji, a konstytucje gwarantują Kościołom swobodę działania i autonomię.

39. Omów system polityczny wybranej a. republiki b. ZSRR.

Karelo-Fińska Socjalistyczna Republika Radziecka, Karelo-Fińska SRR - republika ZSRR istniejąca od 1940 do 1956. Stolicą kraju był Pietrozawodsk.

Instytucje: Rada Najwyższa i Rada Komisarzy Ludowych.

Przekształcenie w 1940 r. Karelskiej Autonomicznej SRR w Karelo-Fińską SRR miało być pierwszym krokiem w kierunku aneksji Finlandii. Zamiary te z powodu nieudanej kampanii wojennej nie zostały zrealizowane. 16 lipca 1956 r. ponownie zmieniono status republiki, powracając do stanu sprzed 1940 r., t.j. Karelo-Fińska SRR została włączona do Rosyjskiej FSRR jako Karelska ASRR.

46. Podstawowe zasady ustroju politycznego Niemiec ze szczególnym uwzględnieniem federalizmu.

Republika Federalna Niemiec jest państwem o ustroju demokratycznym, kanclerskim. Naczelnym aktem prawnym, regulującym ustrój Niemiec jest konstytucja Republiki Federalnej Niemiec z 1949r. (Grundgesetz). Naczelnymi zasadami ustroju są:

- federalizm - 16 autonomicznych krajów związkowych (landów)

- demokratyzm

- podział władzy - legislatywę, egzekutywę oraz władzę sądowniczą.

- samorządność - Władza wybierana jest w powszechnych wyborach oraz istnieją formy demokracji bezpośredniej. Na szczeblu lokalnym władzę tworzą okręgi oraz gminy.

Każdy kraj związkowy posiada swój własny rząd i parlament (landtag). Na szczeblu federalnym praktycznie cała władza wykonawcza należy do kanclerza - głowy urzędu federalnego, który jest wybierany przez niższą izbę parlamentu, czyli Bundestag. Prezydent Niemiec jest formalnie głową państwa, lecz pełni on w zasadzie rolę głównie reprezentacyjną.

48. Źródła prawa konstytucyjnego Wlk. Brytanii ze szczególnym uwzględnieniem konwenansów konstytucyjnych.

Wielka Brytania nie posiada do dziś konstytucji pisanej. W XIX w. do źródeł prawa konstytucyjnego w Wielkiej Brytanii należały m.in.:

-prawo stanowione,

-prawo precedensowe, dotyczące orzeczeń sądowych i obejmujące najważniejsze kwestie z zakresu prawa państwowego;

-konwenanse konstytucyjne, inaczej normy prawa niepisanego, które powstały na skutek działań instytucji pozasądowych w sprawach ustrojowych państwa;

-dzieła, traktaty i podręczniki prawnicze.

Konwenans konstytucyjny - szczególny rodzaj prawa zwyczajowego w prawie konstytucyjnym. Obowiązująca tu norma wywodzi się ze zwyczaju, lecz nie musi być stwierdzona przez sąd.

53. Opozycja parlamentarna - Wielka Brytania, Niemcy, USA.

Opozycja - ugrupowanie lub grupa ugrupowań, w szczególności partii politycznych, sprzeciwiających się polityce rządu lub większości sejmowej, krytykująca dominujące ideologie czy instytucje. Nie narusza przy tym prawa ani zasad gry wyborczej i parlamentarnej. Opozycja polityczna nie tworzy rządu i dąży do przejęcia władzy.

Po ogłoszeniu wyników wyborów do Izby Gmin monarcha powierza liderowi zwycięskiej partii stanowisko premiera (prime minister - pierwszy minister) i powierza mu sformowanie rządu. Premier musi być członkiem Izby Lordów lub Izby Gmin. Lider najsilniejszej w parlamencie partii opozycyjnej obejmuje stanowisko Lidera Opozycji Jej Królewskiej Mości. Otrzymuje przy tym służbową pensję w wysokości trzech piątych pensji premiera. Partia opozycyjna powołuje własny rząd z pełną obsadą ministerialną (tak zwany gabinet cieni), dzięki czemu jest w każdej chwili gotowa by przejąć władzę. Ponadto, członkowie gabinetu cieni mają rywalizować w trakcie debat parlamentarnych ze swoimi rządowymi odpowiednikami.

Gabinet cieni "rząd oczekujący" - skład rządu formułowany przez partie opozycyjne, gotowy przejąć władzę w razie zwycięstwa wyborczego danej partii. Polega na tym, że każdy członek rządu ma odpowiadający mu "cień" w opozycji.

Idea gabinetu cieni jest charakterystyczna dla państw o tradycji anglosaskiej z dwupartyjnym, parlamentarnym systemem rządów, wzorowanym na Wielkiej Brytanii (tzw. system westminsterski), która ma kilkusetletnią tradycję istnienia tej instytucji. W Wielkiej Brytanii instytucja ta jest na tyle ugruntowana, że członkowie "gabinetu cieni" otrzymują nawet państwową pensję.

Trzecie wielkie zadanie Bundestagu polega na kontrolowaniu pracy rządu. Widoczną na forum publicznym kontrolę parlamentarną sprawuje opozycja parlamentarna. Opozycja niemiecka: Socjaldemokratyczną Partią Niemiec, Sojusz 90/ Zieloni i Die Linke.

55. Prezydent i administracja federalna w USA (wybory, uprawnienia, pozycja w organach władzy państwowej).

USA są państwem federalnym, w którym podmiotami federacji są stany.

W kraju tym obowiązuje jako najwyższy akt prawny konstytucja z 1787 roku- najstarsza na świecie. Ustanawia ona klasyczny trójpodział władz, w których to jednak najszersze uprawnienia posiada prezydent.

Prezydent wybierany jest w wyborach powszechnych (wyborca wybiera skład Kolegium Elektorów - w większości stanów "zwycięzca bierze wszystko". Prezydent tworzy rząd (nazywany administracją, gabinetem) i sprawuje ogólne kierownictwo nad polityką państwową.

Dlatego też ustrój USA określa się jako prezydencjalizm.

Parlament amerykański (Kongres) składa się z dwóch izb: niższej Izby Reprezentantów (435 posłów) i wyższej Senatu (100 senatorów), w których zasiadają w przytłaczającej większości członkowie tylko dwóch partii politycznych - Partii Demokratycznej i Partii Republikańskiej. Wybierani są oni w wyborach powszechnych, jako przedstawiciele (odpowiednio) jednomandatowych okręgów wyborczych (z ordynacją większościową) i stanów.

57. Prezydent i rząd we Francji/ uprawnienia, pozycja, relacje wzajemne z innymi organami władzy państwowej.

System polityczny Republiki Francuskiej nazywany jest mieszanym albo półprezydenckim.

Prezydent wybierany jest na 7-letnią kadencję w wyborach powszechnych (system większości bezwzględnej). Prowadzi francuską politykę zagraniczną, powołuje premiera i ministrów, przewodniczy obradom rządu. Ma prawo rozwiązać Zgromadzenie Narodowe, może też odwołać się do społeczeństwa z pominięciem parlamentu, ogłaszając referendum.

Władza ustawodawcza należy przede wszystkim do dwuizbowego parlamentu. Izba niższa- Zgromadzenie Narodowe- ( 577 deputowanych wybieranych na 5-letnią kadencję). W izbie wyższej- Senacie- 321 senatorów, 9-letnia kad., ale co 3 lata- wymiana 1/3 skladu). Senatorów wybierają elektorzy. W procesie legislacyjnym zaznacza się przewaga izby niższej- to ona uchwala ustawę, którą następnie przekazuje do akceptacji Senatorowi. W przypadku braku zgody Senatu, ustawa powraca do Zgromadzenia Narodowego. Zgromadzenie Narodowe ma też uprawnienia kontrolne wobec rządu- może przegłosować wotum nieufności dla gabinetu.

Prowadzenie bieżącej polityki należy do rządu.

59. Podstawowe założenia ustroju politycznego Szwajcarii ze szczególnym uwzględnieniem instytucji demokracji bezpośredniej.

Ustrój polityczny: System parlamentarno-komitetowy. Kompetencje poszczególnych organów państwa określa Konstytucja z 1999 r. Władza ustawodawcza należy do Zgromadzenia Związkowego, a władza wykonawcza do Rady Związkowej.

Cechą charakterystyczną ustroju Szwajcarii jest ogromna rola instytucji demokracji bezpośredniej (referendum). Referendum zarządza się w określonych sytuacjach. Są to m.in..:

• Referendum obligatoryjne w wypadku zmiany konstytucji;

• Referendum fakultatywne w sprawie ustaw Zgromadzenia Związkowego (weto ludowe) - odbywa się na żądanie minimum 50 tys. Obywateli lub rządów co najmniej 8 kantonów;

• Referendum obligatoryjne w sprawie przystąpienia do organizacji międzynarodowych i organizacji bezpieczeństwa zbiorowego;

• Referendum fakultatywne w sprawie umów międzynarodowych.

Inna charakterystyczna cecha systemu szwajcarskiego to bezpośredniość - zarówno legislatywa, jak i egzekutywa mają równy stopień legitymizacji politycznej.

60. System polityczny wybranego kraju obozu socjalistycznego w Europie poza Polska

NRD było krajem o ustroju socjalistycznym, wprowadzono system polityczny i społeczny oparty na wzorach radzieckich. Najwyższym organem władzy państwowej NRD była Izba Ludowa, która wybierała Radę Państwa. Władzę wykonawczą sprawował rząd odpowiedzialny przed Izbą Ludową. Kierowniczą rolę sprawowała Niemiecka Socjalistyczna Partia Jedności (SED), a prócz niej istniały jeszcze cztery inne partie polityczne. Wszystkie partie i organizacje masowe działały we wspólnym bloku - Narodowy Front Niemieckiej Republiki Demokratycznej.

61. System polityczny Chin.

Chińska Republika Ludowa to kraj konstytucyjnie socjalistyczny. Ustrój polityczny republika ludowa. Faktyczną władzę pełni jedna partia - Komunistyczna Partia Chin

Partia tworzy swoje struktury równoległe wobec stanowisk w administracji państwowej, mediach publicznych a także w państwowych przedsiębiorstwach.

Regułą jest, że faktyczna władza spoczywa w ręku jej przedstawicieli.

Głowa państwa przewodniczący ChRL Hu Jintao

 

62. System polityczny RPA.

Republika Południowej Afryki jest państwem federalnym podzielonym na 9 prowincji, o demokratyczno-parlamentarnej formie rządów. Oficjalnie w tej republice funkcjonuje 11 języków urzędowych. Głową państwa jest prezydent, obecnie Jacob Zuma, jest on również szefem rządu.

izby parlamentu: niższa- Zgromadzenie Narodowe oraz wyższa- Krajowa Rada Prowincji

63.System polityczny Izraela.

Izrael jest republiką parlamentarną. Głową państwa jest prezydent- Szymon Peres (wybierany co 7 lat przez Kneset. Wobec braku konstytucji, zasady ustroju politycznego określają uchwalone przez parlament zwykłą większością głosów Prawa Fundamentalne (Prawa Podstawowe).

Władza ustawodawcza należy do 1-izbowego Knesetu (120 członków) wybieranego na 4 lata.

64. System polityczny Belgii.

Belgia jest monarchią konstytucyjną i państwem federacyjnym. Głową państwa jest król Albert II. On wskazuje kandydata na urząd premiera. Ma także prawo rozwiązania rządu. Posiada inicjatywę ustawodawczą, jego akty prawne wymagają kontrasygnaty właściwego ministra, ogłasza stan wojny, jest głównym dowódcą armii. Władzę wykonawczą pełni również rząd na czele z premierem. Jest on odpowiedzialny przed królem i parlamentem. Parlament belgijski liczy dwie izby: Izba Reprezentantów i Senat.

65. System Polityczny Indii.

Podstawowy ustroju politycznego określa konstytucja Indii z 1950r. Indie są demokratyczną republiką federacyjną. Głową państwa jest prezydent, organem ustawodawczym dwuizbowy parlament - Sansad.

Stany mają własne organy władzy, na czele stoi gubernator mianowany przez prezydenta.

66. System polityczny Iranu

W 1979r. przyjęto ustrój polityczny republiki islamskiej, łączący elementy nowoczesnej demokracji z religijną dyktaturą. Z jednej strony Iran ma parlament i prezydenta wybierane w wyborach powszechnych, zna instytucję referendum, zaś władza opiera się na nowoczesnej zasadzie trójpodziału, z drugiej jednak wszystko pozostaje pod nadzorem autorytetów religijnych. System polityczny Islamskiej Republiki Iranu określany jest jako demokracja religijna.

67. System polityczny Brazylii.

Brazylia jest republiką federalna związkową, z prezydentem, wybieranym w wyborach powszechnych na 4-letnią kadencję jako głową państwa i szefem rządu. Władzę ustawodawczą sprawuje 2-izbowy Kongres Narodowy: 513-osobowa Izba Deputowanych wybierana wg ordynacji proporcjonalnej na kadencję 4-letnią, Wybory do Senatu odbywają się w systemie większościowym.

Brazylia jest republiką związkową podzielona na 26 stanów i 1 dystrykt federalny

68. System polityczny Kanady.

Kanada jest państwem federacyjnym, monarchią konstytucyjną o parlamentarno-gabinetowym systemie rządów, w której głową państwa jest królowa brytyjska Elżbieta II reprezentowana na poziomie federalnym przez Gubernatora Generalnego David Lloyd Johnston mianowanego formalnie przez monarchę, zgodnie z opinią premiera Kanady.

Władzę ustawodawczą sprawuje 2-izbowy parlament: Senat liczy 105 członków, Izba Gmin liczy 301 deputowanych, wybieranych w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję.

Władzę wykonawczą sprawuje rząd z premierem Stephen Harper na czele, odpowiedzialny przed Izbą Gmin. Premier, powoływany przez gubernatora.

69. System polityczny Meksyku.

Republika związkowa o systemie rządów prezydenckich. Meksyk jest wielopartyjną republiką związkową.. Prezydent jest wybierany na 6-letnią kadencję. Prezydent jest szefem rządu, którego członków mianuje i odwołuje. Ma prawo dysponowania armią na wypadek zagrożenia bezpieczeństwa kraju; ma też duże uprawnienia ustawodawcze i prawo weta w stosunku do ustaw.

Parlament Meksyku - Kongres - jest dwuizbowy. Składa się z 500-osobowej Izby Deputowanych, wybieranej na trzyletnią kadencję oraz z Senatu, składającego się ze 128 senatorów o kadencji sześcioletniej i wybieranego równocześnie z prezydentem. Wymiar sprawiedliwości sprawują: Sąd Najwyższy, sądy okręgowe i rejonowe.

70. System polityczny Australii.

Australia- federacyjna monarchia konstytucyjna, połączona unią personalną z Wielką Brytanią, uznaje brytyjskiego monarchę za własnego władcę.

Australia - w przeciwieństwie do Wielkiej Brytanii - posiada spisaną konstytucję.

Władzę ustawodawczą na szczeblu federalnym sprawuje Parlament Australii. Formalnie składa się z trzech izb: królowej Australii, Senatu oraz Izby Reprezentantów

Niepodległość -od Wielkiej Brytanii 1 stycznia 1901

71. Unia Europejska /geneza, skład, zadania i rola w politycznym zintegrowaniu Europy/.

W Europie po II wojnie światowej idee integracyjne znacznie się ożywiły. Do przyczyn zintensyfikowania wysiłków zjednoczeniowych zaliczały się takie czynniki, jak:

• Nawiązanie współpracy między państwami europejskimi, co było warunkiem udzielenia pomocy finansowej przez Stany Zjednoczone w ramach planu Marshalla;

• Obawa przed wybuchem w przyszłości wojny między państwami Europy (uznano, że jedynie integracja gospodarczo-polityczna może zapobiec zbrojnym konfliktom);

• Chęć szybszego zwalczenia głodu oraz restrukturyzacji gospodarek zrujnowanych przez wojnę, co było możliwe dzięki działaniom integracyjnym;

• Dążenie państw europejskich do odzyskania dawnej pozycji na świecie, którą utraciły w wyniku II wojny światowej.

Obecnie, od 1 grudnia 2007 r., w skład UE wchodzi 27 państw.

Zadania:

• Ochrona wspólnych wartości, podstawowych interesów, niezależności i integralności Unii;

• Umacnianie bezpieczeństwa Unii i jej państw członkowskich we wszelkich formach;

• Zachowanie pokoju i umacnianie bezpieczeństwa międzynarodowego;

• Popieranie współpracy międzynarodowej;

• Rozwijanie i utrwalanie demokracji i rządów prawa oraz poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności.

72. Parlament Europejski

Parlament Europejski pełni funkcję opiniodawczo-doradczą, prawodawczą i kontrolną oraz reprezentuje obywateli Unii Europejskiej. Jego członkowie są wybierani w wyborach bezpośrednich. W kadencji, która rozpoczęła się w 2009 roku, Parlament liczy 736 posłów, wśród których jest 50 przedstawicieli Polski. W miarę rozwoju integracji europejskiej rola Parlamentu ciągle wzrasta. Posłowie do Parlamentu Europejskiego nie są zorganizowani w grupy narodowościowe, ale we frakcje polityczne. Pracują w 20 stałych komisjach parlamentarnych, m.in. do spraw socjalnych, zatrudnienia, ochrony środowiska, rozwoju wsi.

Kompetencje Parlamentu Europejskiego:

• Uczestnicy w procesie tworzenia prawa unijnego. W wielu wypadkach dysponuje nawet prawem odrzucenia propozycji zgłoszonych przez Komisję Europejską.

• Uczestniczy w uchwalaniu budżetu. Ma decydujący głos w dysponowaniu wydatkami nieobligatoryjnymi, które stanowią ok. 25 % budżetu.

• Pełni funkcje kontrolne przede wszystkim wobec Komisji Europejskiej, której może udzielić wotum nieufności. Kontroluje również wykonanie budżetu i udziela Komisji absolutorium za jego realizację.

• Powołuje Rzecznika Praw Obywatelskich.

73. Japonia

Monarcha:

• cesarz - funkcja dziedziczna

• głowa państwa, niekiedy zwierzchnik wszystkich władz

• nie ponosi odpowiedzialności za swoje decyzje - ponoszą je za niego ministrowie podpisywanie ustaw

• zwoływanie i rozwiązywanie parlamentu

• zarządzanie wyborami do parlamentu *

• pełni funkcje reprezentacyjne

Parlament (Zgromadzenie Narodowe)

Czynne prawo wyborcze mają obywatele pełnoletni (dwudziestoletni), bierne do Izby Reprezentantów, ci którzy ukończyli 25 lat a do Izby Radców 30.

Izba Reprezentantów

• izba niższa

• liczy 480 deputowanych, wybieranych w wyborach powszechnych na 4 lata. 300 z nich wybieranych jest wg ordynacji większościowej, a 180 proporcjonalnej

Izba Radców

• izba wyższa

• składa się z 242 członków wybieranych na 6 lat, a co 3 lata wymieniana jest połowa składu. 146 jest wybieranych z 47 okręgów prefekturalnych (pojedyncze głosy, nie przekazywane), a 96 jest wybieranych z listy ogólnokrajowej na zasadach ordynacji proporcjonalnej

• do Izby Reprezentantów może trwać 15 dni, a do Izby Radców 18 dni

• zabrania się chodzenia po domach, partie maja prawo odbyć tylko 4 spotkania wyborcze dla każdego kandydata

• można mieć tylko 3 rodzaje ulotek lub plakatów, a treść powinna być rejestrowana w ministerstwie

• każdy kandydat może korzystać z 2 bezpłatnych audycji w telewizji państwowej i 2 w prywatnych

74. MŁODZIEŻ W SYSTEMACH POLITYCZNYCH.

W miarę rozwoju demokracji w Polsce zmniejsza się liczba osób młodych zainteresowanych korzystaniem z prawa wyborczego. W 1993 roku 37% osób w wieku 18-24 lata deklarowało zamiar niegłosowania, natomiast w 2004 roku taki zamiar zgłosiło już 55% młodych potencjalnych wyborców. Podstawą niechęci jest negatywny obraz świata polityki, kształtowany w umysłach młodych ludzi przez informacje przekazywane w mediach, a dotyczące m.in. afer politycznych czy ekonomicznych, oczywiście wcale nie bez winy samych polityków. Świat pokazywany w mediach to wrogi świat, gdzie dominują oszustwa, zbrodnie, zdrady i wojny. Właśnie brak zaufania to czynnik interpretowany jako istotny aspekt politycznej alienacji prowadzący do bierności. Psychologowie i pedagodzy zgodnie twierdzą, że w okresie dzieciństwa i dorastania jednostka jest najbardziej giętka i otwarta na oddziaływania innych, łatwo się uczy i powtarza wyuczone sądy oraz zachowania. W Polsce 71,9% osób dorosłych deklaruje brak zainteresowania polityką. Tylko 1,8% osób w wielu 20-21 lat deklaruje, że rozmawia o polityce w kręgu rodziny, zaś 4,5% że rozmawia na tematy polityczne z kolegami. Reasumując, młodzież nie ma wzorców do naśladowania w kręgu rodziny, a dodatkowo przy braku zaufania do polityki kształtuje się u młodych ludzi postawa bierności politycznej. Wyniki badań amerykańskich dowodzą, że nabyta w okresie dorastania identyfikacja z partią polityczną utrzymuje się w życiu dorosłym. O rozwój aktywnej postawy politycznej młodych ludzi należy zadbać stosunkowo wcześnie i nie zostawiać tego tematu na marginesie wychowania. Postawa niezaangażowania politycznego, niekorzystania z przywilejów demokracji jest jej zagrożeniem. W wybieranych władzach nie ma pełnej reprezentacji społeczeństwa i młodzież sama pozbawia się przedstawicieli własnych interesów w organach ustawodawczych czy w instytucjach lokalnych sprawujących władzę. Należy też pamiętać, że politycy przychodzą i odchodzą, że musi nastąpić "zmiana warty".

Trwałe postawy polityczne. Dzieci uczą się znaczenia politycznych pojęć, postaw i zachowań poprzez kojarzenie ich z pozytywnymi bądź negatywnymi emocjami, i że proces ten zachodzi bezrefleksyjnie. Dziecko może pokochać słowo "demokracja", którego wcale nawet nie rozumie, jeżeli za każdym razem, gdy je słyszy, ma miły nastrój i odbiera pozytywny komentarz rodziców. Podobnie na zasadzie warunkowania klasycznego dziecko uczy się przywiązania do partii politycznej, czy patriotyzmu. Innym mechanizmem powstawania przekonań i postaw politycznych jest ich naśladownictwo. Rodzice bardziej zaangażowani politycznie, aktywni i często rozmawiający o polityce, których polityczna identyfikacja jest bardziej stabilna, lepiej transmitują swoją postawę polityczną niż rodzice politycznie bierni czy zmieniający swoją identyfikację. Stwierdzono odmienność socjalizacji politycznej młodzieży polskiej w mieście i na wsi. W domu miejskim poziom wiedzy obywatelskiej wiąże się z liczbą książek, z dyskusjami na tematy polityczne, prowadzonymi z rodzicami, oraz z czasem wolnym poświęconym na działalność społeczną i ze swobodą dyskusji w szkole. Z kolei na wsi rolę zasadniczą w kształtowaniu wiedzy obywatelskiej ma swoboda dyskusji w szkole i rozmowy prowadzone z rodzicami. Poglądy polityczne człowieka nie tylko mogą być wyuczone za pośrednictwem świadomego oddziaływania rodziców czy szkoły, ale wpływają na nie również czasy, w jakich człowiek żyje.

Wpływ wydarzeń historycznych Dużą rolę w kształtowaniu orientacji politycznej młodych ludzi mają takie czynniki, jak np. doświadczanie zmiany systemu politycznego, kryzys ekonomiczny, wojny, terroryzm, zagrożenia ekologiczne. Poglądy polityczne kształtują się pod wpływem zapamiętanych jako ważne zdarzeń politycznych. Ludzie oceniają jako szczególnie ważne te zdarzenia z przeszłości, które nastąpiły w okresie ich dorastania i wczesnej dorosłości. Około 20. roku życia kształtuje się indywidualna i społeczna tożsamość, dlatego tematy i wydarzenia, które się wtedy pojawiają, utrzymują się w pamięci przez resztę życia. Aktywność obywatelska Decyzja młodych ludzi, aby intensywnie uczestniczyć w polityce, będąc członkiem partii czy kandydować do władz, jest w wielu przypadkach wyrazem przekonania, że potrafią uprawiać politykę lepiej niż inni oraz jest rezultatem ich motywacji zadaniowej, potrzeby dążenia do sukcesu, ekspresji siebie, pozytywnej samooceny, poczucia skuteczności, dominacji, władzy, potrzeby znaczenia i prestiżu, ale też potrzeby afiliacji, przyjaźni, zakorzenienia w grupie.

Z kolei postawa bierności obywatelskiej jest najmniej pożądana ze strony młodego pokolenia, które może aktywnie wpływać na rządzących i politykę poprzez np. uczestnictwo w wyborach. Jednak, aby to wewnętrzna potrzeba skłoniła młodych ludzi do skorzystania z prawa wyborczego, czynnikiem psychologicznym wspomagającym to zachowanie jest przekonanie, że można mieć wpływ na to, co się dostaje od zewnętrznego świata, że mało zależy od przypadku czy ślepego losu, a dużo od własnej aktywności. Inaczej mówiąc, korzystne jest wykształcenie w osobowości młodego człowieka takich cech, jak

Na zakończenie warto podkreślić, że nie można bagatelizować tematu socjalizacji politycznej młodego pokolenia. Zwiększone poczucie odpowiedzialności powinni mieć zarówno rodzice jak i szkoła. Nie da się uciec od polityki. To ona kształtuje kraj, w którym żyjemy, a my zamiast tylko narzekać możemy zmieniać politykę poprzez korzystanie z praw obywatelskich oraz kształtować w młodym pokoleniu przeświadczenie i potrzebę bycia aktorem mającym znaczący i perspektywiczny wpływ na kształt politycznej wspólnoty. Młode pokolenie Polaków może, tak jak kiedyś ich dziadkowie, poczuje konieczność zmian.

75. ZASADA NIEPODZIELNOŚCI/JEDNOLITOŚCI WŁADZY PAŃSTWOWEJ.

Jednolitość władzy państwowej, zasada oparta na założeniu, iż cały aparat państwowy winien być podporządkowany jednemu organowi naczelnemu. W praktyce politycznej i administracyjnej prowadzi do hierarchicznego uporządkowania organów państwa. Nadrzędnym organem władzy może być, jak w państwach feudalnych, np. monarcha, zwykle w roli tej występuje parlament, jako wyraziciel woli ludu. Takie rozwiązanie przewidywała w drodze rewolucji francuskiej np. konstytucja jakobińska z 1793 oraz Komuna Paryska z 1871. W państwach systemu realnego socjalizmu wprawdzie formalnie uznawano nadrzędną pozycję parlamentu, faktycznie jednak jednolitość władzy państwowej umożliwiała sprawowanie władzy partii komunistycznej, której podlegały wszystkie organy państwowe i organizacje społeczne. Zasada jednolitości władzy państwowej jest charakterystyczna dla państw niedemokratycznych, przeciwstawna koncepcji podziału władz.

76. TRÓJPODZIAŁ WŁADZY

Polega na wzajemnej kontroli, uzupełnianiu się i rozdzielności trzech rodzajów władzy.

Trójpodział władzy to podział sfer funkcjonowania państwa, zaproponowany przez francuskiego myśliciela oświecenia, Monteskiusza. Wedle jego założeń władza dzieliła się na:

* władzę ustawodawczą stanowioną przez parlament za pomocą uchwał, które tworzą prawo,

* władzę wykonawczą będącą w rękach króla/monarchy lub rządu, który wprowadza prawo w życie,

władzę sądowniczą sprawowana przez sądy i trybunały, wydające wyroki na podstawie obowiazującego prawa.

Władza ustawodawcza (legislatywa, władza prawodawcza) - jeden z elementów teorii trójpodziału władzy Monteskiusza, a także Johna Locke'a polegający przede wszystkim na ustanawianiu obowiązującego prawa.

We współczesnych państwach demokratycznych tworzenie prawa jest podstawowym zadaniem parlamentu, ale to nie jedyny organ władzy do tego upoważniony. Parlament jest jedynym organem upoważnionym do tworzenia najwyższych aktów prawnych - ustaw, na podstawie których ustala się inne akty prawne. W ten sposób parlament wpływa na zasady działania państwa i na życie obywateli.

Władza wykonawcza (egzekutywa) - działalność polegająca na wykonywaniu zadań państwowych mających na celu realizację dobra ogółu (społeczeństwa).Egzekutywa jest władzą bezpośrednio zarządzającą sprawami państwa. Wprowadza ona prawa i obowiązki obywateli w życie, jeśli zgodne są one z konstytucją. Jest ona jedną z władz określonych w koncepcji trójpodziału władzy. W myśl tej zasady władza ustawodawcza, sądownicza oraz wykonawcza są od siebie zupełnie niezależne, co wyklucza w założeniu alienację władzy oraz despotyzm i autorytaryzm którejkolwiek z nich.

W Polsce

W Rzeczpospolitej Polskiej organami egzekutywy są Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów (wraz z Prezesem Rady Ministrów), jako organy konstytucyjne Rzeczypospolitej Polskiej. Jednak do władzy wykonawczej zalicza się również organy administracji rządowej.

Organem władzy wykonawczej jest także Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji; umocowana w Konstytucji RP ma prawo wydawania rozporządzeń.

Ordynacja wyborcza do Sejmu RP i do Senatu RP ustanawia Państwową Komisję Wyborczą jako sui generis organ władzy wykonawczej. PKW, jako organ poza konstytucyjny, nie ma prawa do wydawania rozporządzeń, jej wytyczne są wiążące tylko dla organów wyborczych niższego szczebla.

Władza sądownicza (judykatywa) - w koncepcji trójpodziału władz jedna z podstawowych władz (obok władzy ustawodawczej i wykonawczej) obejmująca rozsądzający spory system organów sądowych w określonym państwie.

Wszystkie trzy rodzaje władzy powinny być równorzędne, niezależne od siebie i jednocześnie nawzajem się kontrolować. Dzięki temu państwo funkcjonuje bez zakłóceń. Powierzenie całej władzy jednej osobie lub instytucji prowadzi do nadużyć. Trójpodział zyskał uznanie jeszcze w XVIII w.

Duży wpływ na teorię Monteskiusza miała koncepcja Marsyliusza z Padwy, o ustroju mieszanym (rządach mieszanych) i suwerenności ludu. Obecnie jest to najbardziej rozpowszechniony system sprawowania władzy na świecie.

77. SYSTEM POLITYCZNY ROSJI.

Rosja jest państwem federacyjnym składającym się z: 21 republik, 9 krajów, 4 okręgów autonomicznych, 46 obwodów (w tym 1 autonomiczny) i 2 miast wydzielonych.

Zgodnie z konstytucją z 1993, głową państwa jest prezydent, wybierany w wyborach powszechnych na kadencję 4-letnią. Prezydent ma szerokie uprawnienia w zakresie władzy ustawodawczej i wykonawczej (jest m.in. gwarantem konstytucji, praw i swobód obywatelskich, nacz. dowódcą sił zbrojnych oraz arbitrem w sprawach między władzą centralną a regionalną).

Organem władzy ustawodawczej jest 2-izbowy parlament — Zgromadzenie Federalne, składający się z izby wyższej — Rady Federacji i izby niższej — Dumy Państwowej. W skład Rady Federacji wchodzi 166 członków (po 2 przedstawicieli z każdego z 83 podmiotów federacji: po 1 reprezentancie władzy ustawodawczej i wykonawczej).

Duma Państwowa składa się z 450 deputowanych, wybieranych na 4-letnią kadencję w wyborach powszechnych (225 mandatów zostaje obsadzonych w okręgu federalnym na podstawie systemu proporcjonalnego z list partyjnych, 225 — w okręgach 1-mandatowych). Organem władzy wykonawczej jest rząd. Na jego czele stoi przewodniczący (premier), powoływany przez prezydenta w uzgodnieniu z Dumą Państwową. Członków rządu mianuje prezydent na wniosek premiera. Republiki, wchodzące w skład Federacji Rosyjskiej, mają własne konstytucje i organy władzy ustawodawczej oraz wykonawczej. Władza sądownicza należy do niezawisłych sądów.

GŁOWA PAŃSTWA- prezydent Władimir Putin

SZEF RZĄDU- premier Dmitrij Miedwiediew

---