I. Pospiszyl „Razem przeciw przemocy”

CHARAKTERYSTYKA ZJAWISKA PRZEMOCY W RODZINIE

1. Praktyczna użyteczność definicji przemocy

• problemy definicyjne (jeśli def. stara się objąć swoim zasięgiem wszystkie przejawy przemocy => zbyt ogólna; jeśli stara się być precyzyjna =>obejmuje tylko przypadki najbardziej skrajne)

• def. przemocy w literaturze przedmiotu p. to wszelkie zach brutalne, naruszające wolność osobistą jedn, nieliczenie się z jej dobrem

• 2 podst warunki, kt musza zaistnieć by mówić o przemocy:

• przemoc służy głów realizacji celów jedn, kt ją stosuje

• przemoc jest działaniem możliwym wtedy, gdy istnieje nierównowaga sił; jest nadużyciem własnej przewagi fiz lub społ po to, by wymusić na drugim czł określone zach

• głów proponuje się by przemocą nazwać wszystkie nieprzypadkowe akty naruszające osobistą wolność jedn, kt przyczyniają się do fiz lub psych szkody 2-go czł i kt wykraczają poza społ normy wzajemnych kontaktów międzyludzkich

• def przemocy w każdej syt jest swego rodzaju deklaracją praw czł, jaka obowiązuje w danym okresie historii; pojęcie to rozumiano inaczej w zależności od czasów w kt się żyło; tak więc def przemocy jest w istocie pojęciem politycznym, zmiennym w czasie, podatnym na manipulację co dodatkowo obniża jej wartość

2. Współczesne mity i rzeczywistość

• spada popularność mitów, do kt zaliczamy:

• klapsy nie są przemocą klapsy nie są skuteczną metodą wychowawczą!; klaps nie daje wskazówki co jest złego w zach; klapsy wywołują agresję;

• prawdziwa przemoc zdarza się rzadko powszechność przemocy w rodzinie (1/3 obywateli); w statystykach sądowych przemoc znajduje się na 2 miejscu wśród wszystkich wyroków skazujących za przestępstwa przeciw rodzinie; przemoc nie ogranicza się tylko do aktów fiz (też: poniżanie, szantażowanie itp.) i nie ma niegroźnej przemocy (klapsy, poszturchiwanie to też przemoc)

• przemoc występuje tylko w środowiskach patologicznych takiemu poglądowi sprzyja fakt, że tam skutki przemocy są bardziej widoczne, bo częściej współwystępuje ona z in zjawiskami negat; przemoc zdarza się w każdej gr społ i to z porównywaną częstotliwością (ok. 1/3 kobiet podaje, że ich mężowie to lekarze, politycy itp.); różnice środowiskowe dot tylko sposobu przejawiania przemocy a nie jej natężenia (rodziny o niskim statusie społ - kary fiz i zaniedbywanie dzieci; rodziny o wyższym statusie - kary psychiczne, większa pomysłowość w stosowaniu kar); wg Gellesa jedynym elem statusu społ, kt wyróżnia ludzi z pkt widzenia skłonności do stosowania przemocy to rodz wykonywanego zawodu (os o kierowniczych stanowiskach rzadziej stosują przemoc)

• ofiara przemocy zwykle ma to, na co zasłużyła przemoc jest przestępstwem i żadna okoliczność nie zmienia faktu naruszenia prawa; przemocy dopuszcza się częściej os mająca przewagę w syst rodzinnym, tzn os kt może sobie na nią pozwolić względnie bezkarnie; mech samowzmacniania Pattersona:

agresja wobec dzieci

rozdrażnienie rodziców za takie zachowanie wzrost lękowości, napięcie, niepokój dziecka

redukcja napięcia przez :

nadpobudliwość, niedokładność, moczenie nocne, agresję wobec innych

• niektóre ofiary lubią być bite przekonanie, że przemoc to jakiś specyficzny stymulator erotyczny lub objaw przywiązania <teoria masochizmu kobiecego>; większość ofiar nie zdradza jednak zadowolenia ze swej syt.; ofiary najczęściej reagują płaczem, krzykiem, ucieczką, stosują przemoc w odwecie lub popełniają samobójstwo; poza tym kobiety stosują także szereg strategii by w przyszłości uniknąć przemocy (unikanie agresora lub drażliwych tematów, wymuszania przyrzeczenia zaprzestania przemocy, zagrozenie rozwodem lub rozwód, przemoc w odwecie); związek agresywny najczęściej opuszczają kobiety: finansowo niezależne, o krótkim stażu małżeńskim, nie posiadające lub posiadające małą liczbę dzieci (i odwrotnie); trzymanie się blisko agresora wynika u dzieci z wysokiego poczucia zagrożenia i z ogólnie wyższej nieufności do ludzi;można jednak spotkać os czerpiące zadowolenie z cierpienia, ale są to os u kt jakieś traumatyczne doświad z przeszłości rozwinąło specyficzny rodzaj adaptacji do przeżytych zdarzeń, ujawniający się reakcjami paradoksalnymi (zaburzenie!!!)

• przemoc jest chwilową utratą kontroli nad sobą sprawca przemocy, kt raz sobie na nią bezkarnie pozwolił, powtórzy ją w przyszłości jeśli znajdzie się w podobnej syt; wynika to z działania mech wzmocnienia: agresja => spadek napięcia psych związ z konfliktem, “pożądne” zach ofiar, podwyższenie poczucia wł wartości poprzez pokazanie przewagi

Pułapka przemocy polega na tym, że jej negat skutki ujawniają się nie bezpośrednio po samym akcie, ale po dłuższym czasie, natomiast pozorne korzyści z niej są natychmiastowe.

3. Rozmiar przemocy w rodzinie

• przemoc wobec dziecka

• b.częsta; 66-93% dzieci doświadcza przemocy fiz ze str rodziców

• im młodsza os w rodzinie tym bardziej narażona jest na przemoc; w wypadku małych dzieci częściej krzywdzeni są chłopcy; oni też doświadczają surowszych form przemocy; wiek najwyższego ryzyka u chłopców to 3-5 lat

• najrzadziej karane są fiz dorosłe dzieci; w tym wieku najczęściej są to dziewczęta; dorastające dziewczyny stają się dodatkowo obiektem zainteresowania seksualnego => rodzice chcą je bardziej kontrolować; proc wychowania chłopców jest natomiast nakierowany na ich samodzielność i ekspansję => rodzice rozluźniają kontrolę;

• bardziej narażone na przemoc są dzieci niechciane, szczegól dzieci młodocianych matek; większa skłonność do krzywdzenia dzieci niepełnosprawnych (nadopiekuńczość i nadmierna surowość); więcej przemocy w rodzinach wielodzietnych (we Gellesa pojawienie się każdego kolejnego dziecka w rodzinie powoduje wzrost stresu sytuacyjnego i zmniejszanie emocjonalnej wartości poprzednich)

• kobiety są częściej sprawcami łagodniejszych form przemocy wobec dziecka; częściej stosują przemoc wobec dorosłych dzieci; surowsze kary częściej stosują ojcowie

• najrzadziej przemoc występ w rodzinach, w kt pozycje współmałżonków są względnie wyrównane; bardziej skłonni do stosowania przemocy są rodzice młodsi do 35 r.ż i raczej rodzice biologiczni i samotne matki

• przemoc wobec kobiet

• z bad CBOS z `97: 1/5 kobiet to ofiary przemocy męża

• najczęściej do ataków przemocy dochodzi w pierwszych latach trwania związku (do 5 roku); w niekt związkach przemoc trwa co jakiś czas; pierwsze akty przemocy pojawiają się już w narzeczeństwie

• na przemoc częściej narażone są kobiety o niskim wykształceniu, bez zawodu, finansowo zależne od męża, mające liczniejszą rodzinę; jednak wysoki status kobiety nie chroni jej przed przemocą ze str partnera;

• brak istotnej różnicy między kobietami wiejskimi i miejskimi w zakresie doświadczanej przemocy

• w opinii społ doświadczanie przemocy w specyficzny sposób stygmatyzuje również ofiarę, dlatego ludzie niechętnie o tym mówią

• kobiety najczęściej krzywdzone są w sposób nieodwracalny i długotrwały

• przemoc wobec mężczyzn

• „syndrom bitego męża” S. Stainmetz

• przyczyny niechętnego stosunku do mężczyzny-ofiary: są agresywniejsi i częściej stosują przemoc groźniejszą w skutkach; mają silniejszą pozycją społ (trudniej go skrzywdzić); posiada lepsze kompetencje w zakresie samoobrony; społ rola mężczyzny koncentruje się wokół dwóch cech: dominacji i ekspansji (i właśnie dlatego mężczyźni tak rzadko przyznają się jakoby byli ofiarami przemocy)

• wg Sedlaka 25% panów pada ofiarą przemocy ze str swoich partnerek

• kobiety bardzo często stosują wobec mężów agresję słowną

• przemoc wobec ludzi starych

• os słabsze o niskich zdolnościach do samoobrony; okolicznością sprzyjającą jest też zależność od sprawcy

• im starsza os, tym większe prawdopodob, że stanie się ofiarą

• ok. 4% ludzi starszych jest ofiarą przemocy; częściej kobiety

• ofiary najczęściej mieszkają z agresorem; sprawcą przemocy głów współmałżonek lub dorosły syn

• bardziej narażeni na przemoc są rodzice uzależnieni od dzieci i rodzice, od kt dzieci są uzależnione ekonomicznie

4. Wykorzystywanie seksualne

• 3 seksualne tabu, kt naruszenie rodzi potępienie: czyny lubieżne, kazirodztwo, gwałt

• wykorzystywanie seksualne dzieci czynniki ryzyka:

• dzieci są najczęściej wykorzystywane przez os znajome

• im młodsze dziecko, tym większe prawdop że sprawcą wykorzystania jest os z najbliższego kręgu

• im bliższe więzy rodzinne łączą dziecko i sprawcę, tym większe prawdopod że wykorzystanie powtórzy się kilkakrotnie a dziecko będzie się starało zachować to w tajemnicy

• dzieci wykorzystywane są najczęściej nie przez gwałt ale przez wabienie, szantaż

• dziewczynki wykorzystywane są 2 razy częściej niż chłopcy

• chłopcy wykorzystywania są najczęściej przez mężczyzn

• okres największego ryzyka wykorzystania to u dz. 10-15 lat a u chł. 3-12 lat

• najbardziej na wykorzystanie narażone są dzieci nielubiane w rodzinie, lub te, kt dzieli psychologiczny dystans od opiekunów

• na wykorzystanie bardziej narażone są dzieci matek, kt same w dzieciństwie zostały wykorzystane seks.

• nadużycia seksualne w małżeństwie

• nieliczne przypadki ujawnione

• szkodliwość dla poczucia eł wartości, tożsamości ofiar, ich samooceny, zdolności radzenia sobie z rzeczywistością, rozwoju

• w Polsce gwałt na współmałżonku karany ale trudno udowodnić, bo: podejmowanie kontaktów seks wchodzi w zakres obowiązków małżeńskich, brak świadomości społ w zakresie praw osobistych jednostek (wiele os nie myśli że gwałt w małż to przestępstwo )

• czynniki ryzyka:

• ogólnie wysokie natężenie agresywności w relacjach małżeńskich (awantury, bójki)

• częste nadużywanie alkoholu oraz wszelkie uzależnienia

• brak zgodności w zakresie podst zasad współżycia seks miedzy małżonkami lub w zakresie preferencji seks

• doświadczenie urazowe partnerów wyniesione z przeszłości, co częśto wiąże się z rytualizacją seksu

5. Objawy przemocy

• objawy fizyczne łatwiejsze do zdiagnozowania u dorosłego bo u dziecka spontaniczna aktywność; zainteresowanie powinna wzbudzić powtarzalność pewnych urazów:

• sińce i obrzęki na twarzy, ramionach, klatce piersiowej, plecach, pod pachami, po wew str ud i ramion

• otarcia naskórka po wew str kończyn, pod pachami, na plecach, żebrach

• krwawe pręgi i regularne przebarwienia skóry na plecach, pośladkach, nogach, stopach, dłoniach, krwawe plamy na bieliźnie

• obrzęki na dłoniach i stopach

• nietypowe ślady po oparzeniach, oparzenia w innych miejscach niż kończyny, „oparzenia skarpetkowe” na stopach małego dziecka

• rany cięte i kłute, głów w okolicach innych niż stopy i dłonie

• blizny na ciele, trwałe ubytki włosów

• widoczna trudność w chodzeniu lub siadaniu

• zwiększona wrażliwość na dotyk

• otwarte rany w nietypowych miejscach, nieleczone skaleczenia, infekcje

• częste złamania kości

• ospałość, apatia, brak koncentracji

• reakcje regresyjne, podkradanie rzeczy innym

• reakcje kompulsywne (np. ssanie palca, obgryzanie paznokci)

• skarżenie się na częste bóle głowy lub brzucha

• konieczność częstego korzystania z ubikacji

• objawy emocjonalne często ujawniają się dużo później; różne reakcje u dzieci:

• wzrost napięcia emocjonalnego

• wzmożona czujność, niezdolność do rozluźnienia

• wzrost lęku, niepokoju, „zamrożony strach”

• brak żywej reakcji w syt emotogennych

• tłumiony płacz lub ciche popłakiwanie w ukryciu

• niska samoocena, obniżone poczucie wł wartości

• poczucie odrzucenia, opuszczenia

• wycofanie, skłonność do izolacji

• chroniczny smutek, poczucie odrętwienia, depresja

• wzrost natręctw, tików, przyruchów, zach kompulsywnych

• zmienność nastroju, płaczliwość, słaba kontrola emocji, impulsywność

• problemy w rozwoju poczucia wł tożsamości

• objawy społeczne wzrost agresywności wobec otoczenia

• nieufność wobec innych, niekomunikatywność

• nieumiejętność nawiązania kontaktu, podtrzymania więzi

• wrogość

• wzrost irytacji w przypadku różnych trudności, niekontrolowane wybuchy złości

• wyuczona bezradność, nieumiejętność radzenia sobie z codziennymi zadaniami

• spadek poczucia kompetencji

u dzieci:

• bójki z in dziećmi, wzrost agresywności w syt niekontrolowanych, niezagrożonych karą

• zobojętnienie na karą

• drażliwość, złośliwość, hałaśliwość w zabawach

• brak dystansu wobec dorosłych oraz odrzucanie in os znaczących w otoczeniu

• kurczowe trzymanie się rodzica; uzależnienie od agresora

• ucieczki z domu (im mniejsze dziecko tym bardziej symptomatyczne)

• „bezinteresowne” niszczenie

• krnąbrność, opór, negat nastawienie

• nieposłuszeństwo wobec os, kt nie stanowią bezpośredniego zagrożenia

• gdy dorastanie - probl z policją

• objawy seksualnego wykorzystania dziecka

• krwawienia, zabrudzenia bielizny, bolesność w okolicy genitaliów

• siniaki lub otarcia po wew str ud

• ciąża

Emocjonalne objawy sugerujące wykorzystanie seksualne:

• częste lub szczegółowe poruszanie spraw seksu w rozmowie lub zabawie

• seksualizacja kontaktów międzyludzkich

• wciąganie młodszych dzieci w nietypową aktywność seksualną

• świadomość seks wykraczająca poza poziom dojrzałości dziecka

• przesadne unikanie mężczyzn

• przesadna masturbacja

• dawanie do zrozumienia, że ma się jakąś tajemnicę

• ucieczki z domu

• próby samobójcze

• problemy psychiatryczne

• niepowodzenia w nauce

• młodzieńcza depresja

6. Skutki przemocy

• bezpośrednia reakcja ofiar na przemoc:

• płacz, krzyk, groźby

• ucieczka do innego pomieszczenia lub ucieczka z domu (na co najmniej 2 dni); unikanie agresora lub drażliwych tematów

• bójka z agresorem

• zagrożenie rozwodem

• wzywanie policji (o pomoc zgłaszają się ofiary kt doświad przemocy często)

• ucieczka do schroniska, noclegowni

Ofiary traktowane z dużym okrucieństwem częściej podejmują wszystkie możliwe strategie

Wynika z tego, że ofiary jednak coś robią, jednak ich działania są nieskuteczne

• reakcja organizmu:

• faza reakcyjna alarmowa (wg Seyle'go) lub ogólny wstrząs organizmu ogólna mobilizacja, wzrost dynamiki ukł krążenia (wzrost ciśn.tętn., pojemności min serca) , wzrasta napięcie ukł mięśniowego, krew przypływa do kończyn => zahamowane są proc trawienia czy wydalania moczu (bo w jamie brzusznej i nerkach mało krwi);

• faz odporności gdy stres długotrwały; działania mające na celu wyhamowania aktywności organizmu i obronę przed przeciążeniem; jeśli stres dalej się utrzymuje to znów uruchamia się syst alarmowy organizmu, tylko że teraz organy biorące udział w obronie są już przeciążone, zasoby energetyczne wyczerpane - zaczynają działać nie w obronie organizmu ale niszcząc go

• zachowanie sprawcy po wystąp aktu przemocy:

• bezpośrednio po akcie demonstracja swojej wrogości, unikanie kontaktu z ofiarą, izolacja od najbliższego otoczenia

• kroki w celu pojednania: wyraża żal, przeprasza, obietnice że nigdy więcej, że przestanie pić i znajdzie pracę, zrzuca czasem winę na okoliczności; zdarza się że próbuje część odpowiedzialności zrzucić na ofiarę

• inną strategią pojednania jest udawanie, że nic się nie zdarzyło i odgrywanie roli przykładnego partnera

• inny sposób: rodzaj ograniczonej separacji partnerzy dzielą przestrzeń mieszkania, zamykają przed sobą różne dobra na klucz, zjednują sobie dzieci i tworzą obozy, czasem robią sobie drobne złośliwości

• cykl przemocy to proces składający się z kilku faz: narastania napięcia w stosunkach partnerskich, czynnika wyzwalającego, aktu przemocy i spadku napięcia+dążenie do pojednania (później cykl powtarza się)

• skutki długotrwałe:

• mechanizm błędnego koła

• przemoc to nie tylko problem ofiary i sprawcy; wadliwa socjalizacja dzieci

• dzieci powielają często wzorzec wyniesiony z domu rodzinnego, wybierają partnera o cechach, kt pozwolą mu odtworzyć agresywne wzory

• dzieci, nawet gdy są obserwatorami, to często sprawiają problemu wychowawcze a w życiu dorosłym przejmują agresywne wzory zach; im bardziej czuły się zagrożone tym większe prawdopod że w swojej rodzinie będą apodyktyczne, ale też będą stosowały wobec swych rodziców przemoc

• ofiara gdy dorośnie przekonana, że tylko trzymając kogoś krótko zagwarantuje sprawne funkcjonowanie syst rodzinnego

• nadmierny dystans emocjonalny między czł rodziny => nieumiejętność okazywania sobie uczuć, cieszenia się z rosnącej samodzielności dzieci, brak wiary, że okazana pomoc może być bezinteresowna

• uraz psychiczny

• jeśli jedn nie potrafi szybko wypracować sposobu radzenia sobie w syt przemocy to po pewnym czasie jej szanse na uporanie się z nią maleją bo utrwala się wadliwy sposób reagowania => „reakcje na silny stres po pewnym czasie odrywają się od jego źródła i zaczynają żyć własnym życiem”

• psychologiczna reakcja na uraz

• 3 gr zaburzeń powstałych w wyniku urazu: zaburzenie pourazowe, adaptacyjne, dysocjacyjne (konwersyjne)

nie będę ich opisywać bo wszyscy je znamy, zaznaczę jedynie pewne rzeczy:

zab. adaptacyjne występ. jeśli doświadcz nie miało cech katastrofy, nie było czymś niezwykłym, miało charakter psychospołeczny; objawy: lęk, nastrój depresyjny, poczucie niemożności opanowania obecnej syt, ograniczona zdolność skutecznego pokonywania codziennych trudności, skłonność do dramatycznych i gwałtownych zach, zach agresywne lub dysocjacyjne u młodzieży, regresja u dzieci

zab dysocjacyjne wg ICD 10 trwają dłużej niż rok; os przejawiają silnę skłonność do zaprzeczania trudnościom, kt są dla in oczywiste

• stres pourazowy

- tylko zaznaczam!

3 główne kategorie objawów stresu pourazowego: nadmierne pobudzenie (stała gotowość do zmierzenia się z niebezpieczeństwem), wtargnięcia (istotną ich cechą jest infantylizacja - obrazy a brak werbalnej narracji; wytłumaczenie współczesnych psychoanalityków tego zjawiska: jeśli czł przeżył doświad z kt sobie nie poradził to będzie się ono powtarzała dotąd aż nad nim zapanuje), zwężenia (rezygnacja z aktywnego życia-ale to nie daje zadowolenia, odrętwienie, choroba rezygnacji wg Seligmana)

Niedługo po urazie dominują wtargnięcia i zaczynają ustępować od 3 m-cy do pół roku po zniknięciu zagrożenia, epizody

wtargnięcia słabną a widocznym objawem staje się zwężenie

• bezradność wyuczona

• pozostawanie ofiary w związku z agresorem jako coś niezrozumiałego a wyjaśnionego właśnie tym mechanizmem

• syndrom wyuczonej b... przejawia się w biernym znoszeniu przez ofiarę zach krzywdzących, pomimo pełnej świad, że zach te są bezprawne, że naruszają prawa osobiste i normy społ

• proces ww opisała jako I L.Walker, a twórcą koncepcji w.b. jest Seligman, kt stwierdził że znoszenie tego rodzaju zach nie jest wyrazem podświad upodobań jedn, ale efektem destruktywnego procesu, jaki dokonał się w jej psychice w wyniku pozostawania w syt krzywdzącej; gdy ofiara przekonuje się o nieskuteczności prób radzenia sobie z tą syt, rodzi się w niej przekonanie, że nic się nie da zrobić, by uniknąć przemocy, że działania nie przynoszą oczekiwanego skutku, a często rodzą jeszcze większe zagrożenie;

• lista czynników wysokiego ryzyka rozwoju wyuczonej bezradności wg L.Walker:

> doświadczenie wyniesione z dzieciństwa przemoc fiz, molestowanie, kryzysy spowodowane nieprzewidzianymi

zdarzeniami

> doświadczenia wyniesione ze związków przemoc, patologiczna zazdrość, zaborczość, napaść seks i dziwaczne

wymagania seks, groźba zabójstwa, znęcanie się psych, okrucieństwo

• w.b to proces dynamiczny, kt szybko rozprzestrzenia się na wszystkie sfery aktywności

• efekt „psychologicznej pułapki”

• wpadnięcie w pułapkę własnych oczekiwań to aktywny sposób adaptacji jedn do syt krzywdzącej

• psych pułapka przypomina mech uzależnienie: problem to nieumiejętność zmiany strategii lub powstrzymania się od wyczerpujących działań, kt nie przynoszą skutku, jednak os jest przekonana że zbyt wiele zainwestowała, by teraz się wycofać, poddać

• mechanizmem leżącym u podłoża efektu psychologicznej pułapki jest przyjęcie całkowitej odpowiedzialności za powodzenie podjętych działań, w syt kiedy ich efekt nie zależy tyko od jedn; radykalizacja własnego zaangażowanie prowadzi do pogoni za celem bez względu na poniesione koszty

• 5 czynników powodujących wzrost parawdopod wpadnięcia w psychologiczną pułapkę:

→ poczucie, że poniesione koszty są już nieodwracalne

→ przekonanie, że związek krzywdzący był samodzielnym wyborem, że nie istniał żaden przymus

→ świadomość ryzyka, tzn. tego że cel może nie zostać osiągnięty, a jego realizacja może spowodować duże koszty

→ rozłożenie kosztów w czasie, co rozmywa głębokość konfliktu i sprzyja biernej postawie; silne zaangażowanie emocj.

→ zach partnera postrzegane jako ogólnie mieszczące się w normach obyczajowych

• istota psych.puł. zasadza się na sprzeczności oczekiwań związ z małżeństwem a rzeczywistymi doświadczeniami

• „syndrom sztokholmski”

• jego cechą charakterystyczną jest silne zaangażowanie emocjon w stosunku do agresora

• jest paradoksalną reakcją obronną, charakteryzującą się pewnego rodzaju fascynacją osobą agresora i szukaniem ratunku właśnie u niego

• na rozwinięcie się pełnych objawów wystarczą 4-5 dni życia w stresie, a prawdop ujawnienia się tego syndromu jest tym większe im bardziej zagrożone było życie ofiary

• warunki decydujące o wzroście prawdopod rozwoju syndromu:

→ występ realne zagrożenie zabójstwa i ofiara ma tego świadomość

→ życie ofiary faktycznie zależy od agresora

→ ofiara jest izolowana od świata zew => dalszy rozwój syt zależy od agresora

→ zach agresora wobec ofiary postrzegane jest jako nacechowane szczególnego rodzaju uprzejmością

• psycholog mech działania syndromu nie jest do końca wyjaśniony; jego podstawę stanowi zapewne identyfikacja ofiary ze światem agresora; to działanie mające cechy racjonalności bo jest to próba wykorzystania tych wszystkich możliwości, kt dadzą szansę przetrwania i umożliwią utrzymanie równowagi psych

• 4 fazy:

I zaprzeczanie syt krzywdzącej, niedowierzanie

II pełna świadomość własnego położenia => rozwój infantylizmu i “patologicznego przeniesienia”

(przewartościowania stosunku do agresora; polega na zmianie sposobu postrzegania agresora; ofiara przekonuje siebie, że krzywdziciel jest w gruncie rzeczy db czł; dzieje się tak przez rozbicie związku między przymiotami sprawcy a jego czynami; dzięki temu ofiara może spostrzegać swoje zagrożenie jako mniejsze)

III głęboka depresja i stres wynikający ze świad przebywania w niewoli

IV wew integracja jedn, przyjęcie takiej strategi działania kt ułatwi przetrwanie; energia skoncentrowana na przetrwaniu

• postawa wobec agresora może ulec utrwaleniu; owo przywiązanie jest tym większe im bardziej ofiara obawia się uruchomienia ogromnego ładunku działania odwetowego

• syndrom ten w równym stopniu może się rozwinąć i kob. i u mężcz.

PIERWSZA POMOC

1. Pierwsza pomoc

• formy pomocy skoncentrowane głów na pracy z jej ofiarami, t rozpoczyna się od konsultacji wstępnych;

• początkowo os są nieufne, ale później otwierają się a zrzucenie ciężaru przynosi ulgę

• ważnym elem wpływającym na jakość pierwszego kontaktu jest miejsce spotkania pokój oddzielony od innych, w kt nie ma os 3-cich, z wygodnymi fotelami, stolikiem i przyborami do pisania, zaopatrzony w materiały edukacyjne

• podczas pierwszego spotkania istotne jest: dokonanie wstępnej diagnozy syt przemocowej (jakie formy i dynamika przemocy), określenie obszarów w kt należy uzupełnić wiedzę dot syt rodzinnej, zmotywowanie do podjęcia działań mających na celu wyzwolenie się z tej syt, skonstruowanie planu pomocy, zachęcanie do dalszego uczestnictwa w konsultacjach

• stałe elem spotkań w pracy z ofiarami przemocy to:

→ edukacja (def przemocy i jej prawidłowości, skutki trwania w tej syt, klasyfikacja zach sprawcy wg Kodeksu Karnego,

wpływ uzależnień na stosowanie przemocy itp.)

→ wsparcie (utwierdzanie w słusznych decyzjach, ↑samooceny przez analizę sukcesów i osiągnięć, zachęcanie do

swobodnego wyrażania przekonań, uświadomienie o braku winy, zapewnienie o pomocy)

→ motywowanie (pokazanie realnych możliwości wyjścia z przemocy, zachęcanie do podejmowania samodzielnych

decyzji, zachęcanie do kontynuowania spotkań i in form pomocy)

→ rozwijanie zdolności i umiejętności (stworzenie planu bezpieczeństwa, doskonalenie umiejętności interperson, analiza

indywid czynników sprzyjających eskalacji przemocy, nauka umiejętności niezbędnych w procesie wychodzenia z

przemocy - wzywanie policji, gromadzenie dowodów)

→ terapia (leczenie bezpośred i odległych skutków przeżyć traumat, pomoc w przezwyciężaniu zach autodestrukcyjnych,

budowa poczucia bezpieczeństwa, towarzyszenie w tworzeniu zrębów poczucia wł wartości i podmiotowości)

• zasady komunikacji podtrzymywanie, współodczuwanie, podążanie za klientem, koncentracja na rozmówcy, parafraza, porządkowanie

• ważne superwizje i teczki indywid klientów

• w kontakcie wystrzegać się: dawania rad, uogólniania pocieszania, zaprzeczania uczuciom, oceniania moralnego i potępiania sprawcy, interpretowania wydarzeń, używania argumentów polityczny, religijnych, wyręczania w podejmowaniu decyzji, mówienia jęz niezrozumiałym, pospieszania, wykorzystywania rozmowy do zaspokojenia własnej ciekawości

• klienci trudni: roszczeniowi (odwołują się do sumienia i wartości wyższych), zrezygnowani (odrzucają wszelkie propozycje rozwiązań), zrzucający odpowiedzialność na rozmówcę (zmuszają do podjęcia decyzji za nich), rozżaleni (odreagowują niepowodzenia za pomocą agresji słownej)

2. Formy:

• telefony zaufania

• od początku lat 90.; prowadzone przez pkt konsultacyjne, ośrodki interwencji kryzysowej, poradnie odwykowe, organizacje pozarządowe zajmujące się pomocą ofiarom przemocy

• pogotowie „Niebieska Linia” dysponuje info o konkretnych placówkach; jego numer 0-800-120-002

• telefony zapewniają: wsparcie psych, pomoc w uporządkowaniu i przeanalizowaniu przedstawionych treści, edukację związ z przemocą, info na temat realnych możliwości rozwiąz konfliktów, porady prawne, adresy placówek specjalistycznych i pomoc w zorganizowaniu kontaktu w ramach lokalnej sieci wsparcia, anonimowość w tel zaufania to jeden z najważniejszych czynników, kt dają poczucie bezpieczeństwa, a atmosfera zaufania zachęca do rozmowy

• w kontaktach tel nie ogranicza się czasu rozmowy (opowieści o życiu)

• klientami są najczęściej kobiety; sprawcy przemocy decydują się na rozmowy znacznie rzadziej; czasem zgłaszają się świadkowie

• znacznie rzadziej dzwonią os z małych miasteczek i wsi

• większość rozmów to kontakty jednorazowe

• problemy pracowników telefonu zaufania: ograniczona forma komunikowania się z rozmówcą (nie można odbierać sygn niewerbal), ciągła konieczność koncentracji na traumat przeżyciach klienta sprawia że stają się ich uczestnikami, brak możliwości wyboru klienta (opiekowanie się nawet tymi kt budzą negat odczucia), rozmowy telef to przeważnie jednorazowy kontakt (brak wiadom o dalszych losach => praca mało satysfakcjonująca), niezbyt dogodne godziny pracy (dyżury nocne), słaba kondycja finansowa instytucji => brak odpowiedniego sprzętu

• ośrodki interwencji kryzysowej

• zadanie ich to udzielanie wsparcia os potrzebującym pomocy w rozwiązaniu problemów będących efektem syt kryzysowej

• interwencja kryzysowa to złożony szereg czynności, ułatwiających klientowi odzyskanie zdolności samodzielnego pokonywania pojawiających się trudności; w zależ od zgłaszanych problemów może ona przyjąć formę pomocy psycholog, medycznej , socjalnej lub innej

• w wypadku ofiar przemocy skoncentrowana jest na: zapewnieniu bezpieczeństwa, wsparciu emocjon, przywróceniu równowagi psych, uruchomieniu naturalnych sposobów radzenia sobie w trudnych syt, towarzyszeniu w konstruowaniu indywid planu bezpieczeństwa oraz usamodzielnianiu się klienta

• ośrodki te szkolą również pracowników służb społ i inicjują współpracę między placówkami pomagającymi ludziom; prowadzą: konsultacje telefoniczne, konsultacje ze specjalistami, terapię indywid i gr, schronienie (czas pobytu limitowany; opłata niewielka lub w ogóle jej brak), interwencje w domach klienta, pomoc w kontakcie z instytucjami specjalistycznymi (sąd, zakład pracy itp.)

• klienci są tu kierowani przez: policję, ośrodki pomocy społ, poradnie odwykowe, konsultantów z tel zaufania

• w ośrodkach obowiązuje rejonizacja; placówki nie udzielają info o os przebywających na ich terenie

• Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy „Niebieska Linia”

• celem programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie jest rozbudowa interwencji i wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinach alkoholowych

• najważniejsze zadania: organizacja szkoleń dla pracowników służb zajmujących się ofiarami przemocy, prowadzenie działalności informacyjnej i edukacyjnej służącej popularyzacji przeciwdziałania przemocy, prowadzenie bazy danych placówek pomagających ofiarom przemocy na terenie całego kraju, wydawanie czasopisma „Niebieska Linia”, wykonywanie czynności administracyjnych związ z obsługą Porozumienia „N.L”, wspieranie inicjatyw tworzenia lokalnych sieci wsparcia, pomoc ofiarom przemocy domowej, konsultacje telefoniczne (bezpłatne), opracowywanie i wdrażanie nowych procedur służących poprawie jakości usług w instytucjach pomagających ofiarom przemocy domowej (procedura interwencyjna policji w sprawach przemocy domowej „Niebieskie Karty”)

• schroniska dla ofiar przemocy

• różne nazwy; placówki takie oferują bezpieczne miejsce pobytu os, kt w chwili zagrożenia musiały opuścić swój dom

• niekt placówki specjalizują się w udzielaniu pomocy samotnym matkom lub os chroniącym się przed przemocą wraz z dziećmi

• okres, jaki można korzystać ze schronienia jest limitowany (kilka dni - kilka miesięcy); w szczegól syt przedłużany

• w czasie pobytu tu os podejmuje starania znalezienia nowego miejsca zamieszkania lub próbuje uregulować życie rodzinne

• warunkiem przyjęcia jest zaakceptowanie regulaminu placówki i obowiązujących zasad (całkowita abstynencja, praca na rzecz instytucji)

• „samoobsługa”; można liczyć na pomoc specjalistów; do schroniska można zgłaszać się w ciągu całej doby

• punkty konsultacyjne

• tu można otrzymać: wsparcie psych, pomoc w opracowaniu planu działania związ z wychodzeniem z przemocy, materiały info na temat zjawiska, porady prawne, pomoc w redagowaniu pism procesowych, pomoc w kontaktach z placówkami specjalistycznymi

• ich pracownicy są często inicjatorami i koordynatorami tworzenia lokalnej sieci wsparcia, biorą udział w szkoleniach, opracowują programy profilaktyczne

• policja

• celem interwencji policji jest zapewnienie bezpiecz os poszkodowanym w wyniku zach sprawcy bez względu na pokrewieństwo z nim, czy też jego brak

• zadania policjantów: przerwanie aktu agresji, ustalenie tożsamości uczestników zajścia, rozpoznać syt i ustalić jej przyczyny, pouczyć sprawcę a w razie konieczności odizolować go, poinformować rodzinę o przysługujących jej prawach, sporządzić notkę służbową w postaci „Niebieskiej Karty”

• „Niebieskie Karty” to zestaw 4 formularzy A, B, C, D;

A to meldunek sporządzony przez radiooperatora przyjmującego zgłoszenie przez telefon

B notatka urzędowa, w kt znajdują się najważniejsze inf dot zdarzenia, zapisywane przez policjanta interweniującego;

przekazywana dzielnicowemu

C zostawiana na miejscu zdarzenia; zawiera inf o prawach przysługujących ofierze i placówkach udzielających pomocy

D to prośba o pomoc, kt ofiara po wypełnieniu oddaje interweniującemu policjantowi lub później przekazuje ją

dzielnicowemu

• najważniejszym zadaniem Kary jest dokonanie uporządkowanej rejestracji śladów zdarzenia podczas przeprowadzanej interwencji domowej

• bardzo ważne jest dokonanie przez policjanta wstępnej diagnozy syt rodzinnej pod kątem prawdopod powtórnego wystąpienia przemocy

• kilka dni po interwencji powinien nastąpić ponowny kontakt policji z rodziną

• ośrodki pomocy społ

• tu najczęściej zgłaszają się os by uzyskać pomoc materialną; klienci mogą też liczyć na wsparcie psych

• placówki zajmują sięteż działalnością informacyjną i edukacyjną, prowadzą tel zaufania i programy profilaktyczne

• placówki służby zdr

• wg lekarzy zespół objawów, kt pozwalają sądzić, że pacjent jest ofiarą przemocy domowej: skłonność do ulegania przypadkowym urazom, opisy zdarzeń nieodpowiadające rodzajom obrażeń, stany depresyjne, próby samobójcze, powracające dolegliwości somatyczne

• rozpoznanie zjawiska przemocy obliguje lekarza do: poinformowania o konsekwencjach pozostawania pod wpływem przemocy, inf o możliwościach szukania pomocy, wystawienia na życzenie obdukcji lub orzeczenia lekarskiego, powiadomienia in służb społ, organów ścigania (w przypadku ciężkich uszkodzeń ciała; głów w przypadku dzieci), prowadzenia dokładnej dokumentacji

• obawy lekarzy związ z podejmowaniem rozmów o przemocy (ograniczenie czasowe lekarzy)

• gminne komisje rozwiązywania problemów alkoholowych

• udzielają pomocy ofiarom, kt są członkami rodzin alkoholowych, przeprowadzają rozmowy ostrzegawcze ze sprawcami, wywiady środowiskowe, informują członków rodzin o możliwościach pomocy specjalistycznej, powiadamiają organy ścigania w razie stwierdzenia przestępstwa, zlecają przeprowadzenia bad diagnostycznych os uzależnionej, przesyłają do sądów rejonowych wnioski o zastosowanie przymusowego leczenia

• prokuratura

• wniosek o popełnieniu przestępstwa może zgłosić os poszkodowana, świadek, każdy kto podejrzewa że przestępstwo zostało popełnione; w ciągu 30 dni od daty wpłynięcia wniosku prokuratura wydaje postanowienie o wszczęciu lub odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego

• należy zgromadzić możliwe dowody i przechowywać je w niedostępnym dla sprawcy miejscu

3. Inne organizacja

• Centrum Praw Kobiet

• organizacja pozarządowa, zajmująca się szeroko rozumianą działalnością na rzecz ochrony praw kobiet (poradnictwo prawne, biblioteka prawna, pomoc psychologiczna, bezpłatne poradniki)

• Komitet Ochrony Praw Dziecka

• za przestępstwo wobec dzieci uznaje się m.in.: znęcanie fiz i/lub psych, porzucenie, narażenie na niebezpieczeństwo jego życia, uchylanie się od łożenia na dziecko, doprowadzenie go do obcowania płciowego, prezentowanie mu treści pornograficznych i używanie dziecka do produkcji takich treści, rozpijanie, handel dziećmi, pozbawienie wolności i in.

• działa od 1981r.; posiada 23 oddziały terenowe

• pracownicy przeprowadzają wywiady środowiskowe, rozmowy ostrzegawcze, w razie potrzeby kierują sprawy do sądów i pilotują ich przebieg, udzielają wsparcia tym rodzicom i opiekunom kt gotowi są do współpracy, w przypadkach okrutnego traktowania organizują natychmiastową opiekę zastępczą, kierują na bad diagnostyczne, prowadzą akcje edukacyjne i działalność profilaktyczną

• Fundacja „Dzieci Niczyje”

• powstała w 1991r.; to organizacja pozarządowa, podejmująca działania na rzecz przeciwdziałania krzywdzeniu dzieci

• prowadzi bad naukowe nad tą problematyką, upowszechnia ją w środkach masowego przekazu, zajmuje się działalnością wydawniczą, prowadzi szkolenia specjalistyczne, gromadzi zbiory poświecone tematyce krzywdzenia dzieci (książki, filmy), dąży do utworzenia modelowego ośrodka pomocy dzieciom krzywdzonym

• inne usługi: diagnostyka psycholog, pedagogiczna, med. dzieci, doraźna i długofalowa pomoc terapeutyczna oraz pedagogiczna dla dzieci i ich rodzin, doradztwo psycholog, pedagog, med. I prawne dla pracowników instytucji pomagających dzieciom krzywdzonym

PRAWNA OCHRONA JEDNOSTEK PRZED PRZEMOCĄ

1. Wprowadzenie

• przemoc z pkt widzenia prawa to środek służący do zmuszenia do określonego zach

• sprawcą przemocy może być każdy członek rodziny

2. Prawnokarne środki ochrony przed przemocą

• w razie gdy stosowanie przemocy w rodzinie przybiera charakter przestępczy, pokrzywdzonym służą prawnokarne środki ochrony

• zagrożenie karą lub jej orzeczenie i konsekwentne wykonanie może odstręczać od stosowania przemocy

• nieraz z obawy przed zemstą pokrzywdzeni lub inni członkowie rodziny powstrzymują się od powiadomienia organów ścigania albo sądu

• w określonych przez prawo karne przypadkach może nie dojść do ukarania sprawcy w wyniku mediacji między nim a ofiarą

• przemoc związ z dyskryminacją

• zakazuje się pod groźbą kary pozbawienia wolności od 3 m-cy do 5 lat stosowania przemocy lub groźby z powodu przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, politycznej, wyznaniowej lub z powodu ateizmu

• zabójstwo w związku z przemocą

• stosunki rodzinne między sprawcą i ofiarą zabójstwa nie stanowią okoliczności wpływającej na łagodniejsze potraktowanie zabójcy

• przerywanie ciąży w związku z przemocą

• zakazuje się pod groźbą kary pozbawienia wolności od 6 m-cy do 8 lat stosowanie przemocy wobec kobiety ciężarnej lub doprowadzenia do przerwania ciąży groźbą bezprawną, podstępem

• surowsza kara (10 lat) dla os, kt doprowadziła do przerwania ciąży, gdy płód osiągnął zdolność do samodzielnego życia poza organizmem kobiety

• uszk ciała lub rozstrój zdrowia

• sprawca stosujący przemoc odpowiada karnie za umyślne (1-10 lat więzienia) i nieumyślne (do 3 lat więzienia) spowodowanie uszk ciała i rozstroju zdr; odpowiedzialność jest zróżnicowana w zależności od rodzaju i wielkości wyrządzonej szkody w zdr

• bójka i pobicie

• zdarzają się zwykle w stanie nietrzeźwości;

• bójka - starcie między co najmniej 3 os, kt są zarówno sprawcami jak i ofiarami; pobicie - 2 lub więcej os (sprawców) bije 1 lub więcej os (ofiar)

• każdy kto bierze udział w bójce lub pobiciu podlega karze do 3 lat więzienia; gdy zajście kończy się uszczerbkiem na zdr - kara 6 m-cy - 8lat, śmiercią - kara do 10 lat więzienia

• nieudzielenie pomocy

• obowiązek udzielenia pomocy ofierze przemocy; bra tej pomocy od os kt nic by nie zagrażało = kara do 3 lat więzienia

• w warunkach, w kt możliwa jest szybka pomoc ze str instytucji do tego powołanej, brak pomocy nie jest przestępstwem

• bezprawne pozbawienie wolności

• za to grozi kara 3 m-cy - 5 lat więzienia; gdy trwa ono dłużej i łączy się ze szczegól okrucieństwem kara 1-10 lat

• groźba karalna

• jeśli groźby wywołują u os będącej ich adresatem uzasadnione obawy, że zostaną spełnione, mamy do czynienia z przestępstwem, kt podlega karze do 2 lat więzienia

• zmuszanie do określonego zach

• kto stosuje przemoc lub groźbę bezprawną wobec os by zmusić ja do czegoś podlega karze do 3 lat więzienia

• naruszanie spokoju domowego

• kto wdziera się do cudzego domu, mieszkania, lokalu, pomieszczenia lub ogrodzonego terenu i wbrew żądaniom nie opuszcza takiego miejsca podlega karze grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia jej do roku

• zgwałcenie

• jeżeli dochodzi do wymuszenia stosunku płciowego przemocą, groźbą lub podstępem, to sprawca takiego czynu może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej (1-10 lat więzienia); okrucieństwo zach lub dokonywanie gwałtu z inną os pociąga za sobą surowszą sankcję

• karalne jest zach polegające na wymuszonym obcowaniu płciowym jak i inne zach seksualne służące zaspokojeniu popędu płciowego

• wykorzystanie seksualne os bezbronnej lub niepoczytalnej - kara 5 m-cy - 8 lat więzienia

• deprywacja seksualna małoletniego

• kto doprowadza małoletniego poniżej 15 lat do obcowania płciowego, wykonania lub poddania się innej czynności seksualnej podlega karze 1-10 lat więzienia

• kazirodztwo

• jednym z powodów karania czynów kazirodczych jest ich negat wpływ na stosunki rodzinne, a także doprowadzenie do dysfunkcjonalności rodziny

• kara 3 m-cy - 5 lat więzienia

• zmuszanie do prostytucji

• kto przemocą, groźbą bezprawną, podstępem lub wykorzystując zależności lub krytyczne położenie doprowadza inną os do uprawiania prostytucji, podlega karze do 10 lat więzienia

• przestępstwem jest też ułatwianie tego procederu w celu czerpania korzyści majątkowej

• znęcanie się

• polega na zadawaniu ofierze cierpień fiz lub psych

• kto znęca się nad os najbliższą lub inną os pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub os nieporadną ze względu na jej stan fiz lub psych podlega karze 3 m-cy - 5 lat więzienia; w przypadku szczególn okrucieństwa lub gdy w wyniku czynu ofiara targa się na własne życie - 1-10 lat

• rozpijanie małoletniego

• kto rozpija, dostarczając alkohole, ułatwiając ich spożycie lub nakłaniając do spożycia podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub jej pozbawienia do 2 lat

• naruszenie nietykalności

• kara do roku więzienia; gdy pokrzywdzony odpowiedział naruszeniem nietykalności sąd może odstąpić od wymierzenia kary

• niealimentacja

• pozbawienie dziecka środków utrzymania i wychowania

• kto uporczywie uchyla się od obowiązku alimentacyjnego i przez to pozbawia os niemożności zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub jej pozbawienia do 2 lat

• powrót do przestępstwa (recydywa)

• stosowane są surowsze sankcje

3. Wybrane problemy postępowania karnego

• tryby ścigania: z urzędu, na wniosek, z oskarżenia prywatnego, na zarządzenie władz; w przypadku ściągania na wniosek lub z oskarżenia prywatnego ofiara musi zgłosić sama info o doznanej krzywdzie

• obowiązek powiadomienia o przestępstwie

• na każdym dorosłym obywatelu, instytucjach państwowych i samorządowych spoczywa społeczny obowiązek powiadomienia o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu

• pokrzywdzony i jego uprawnienia

• pokrzywdzony to os, kt dobro zostało przez przestępstwo naruszone lub zagrożone

• może: zawiadomić o przestępstwie, złożyć i cofnąć wniosek w sprawie o przestępstwo, brać udział w czynności o kt dokonanie prosił, brać udział w czynnościach niepowtarzalnych śledztwa lub dochodzenia, brać udział w przesłuchiwaniu biegłych i zapoznaniu się z opinią na piśmie, mieć dostęp do akt sprawy, robienia odpisów i kserokopii, złożyć zażalenie na odmowę lub umorzenie śledztwa, może też ustanowić pełnomocnika

• prawo do poinformowania

• k.p.k zobowiązuje organ prowadzący postępowanie do pouczenia uczestników postępowania o ciążących na nich obowiązkach i o przysługujących im uprawnieniach

• świadkowie

• świadek będący dla oskarżonego os najbliższą nie ma obowiązku stawiania się i zeznawania; przysługuje mu prawo do odmowy zeznań

• prawo odmowy zeznań trwa mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia

• stosowanie środków zapobiegawczych

• zatrzymanie lub tymczasowe aresztowanie; sprawcę nieletniego można umieścić w policyjnej izbie dziecka (na 48 h, 72 h i max 14 dni); sprawcę dorosłego w policyjnej izbie zatrzymań (na 48 lub 72 h)

• przyczynia się to do fiz oddzielenia na pewien okres sprawcy przemocy od jego ofiary

4. Cywilnoprawne środki chroniące przed przemocą

• ochrona dóbr osobistych: zdrowia, wolności i czci

• mimo rozstrzygnięć sprawy przez sąd karny można jeszcze wystąpić przeciwko agresorowi z powództwem cywilnym

• cywilnoprawne roszczenia przysługujące ofierze przemocy

• roszczenia o: zaniechanie działania, usunięcie skutków naruszenia, zadośćuczynienie pieniężne, świadczenie na cel społeczny; roszczenia następują w razie uszk ciała lub rozstroju zdr

• odwołanie darowizny

• konieczność złożenia w ciągu roku obdarowanemu oświadczenia na piśmie

• skutki przemocy w prawie spadkowym

• odebrać spadek może sąd lub sam spadkodawca (gdy przemoc ma charakter ciężkiego i umyślnego przestępstwa)

5. Prawo rodzinne wobec przemocy

• ochrona przed odpowiedzialnością za długi współmałżonka

• 2 sposoby regulacji stosunków między małżonkami:

1. małżonkowie lub narzeczeni sporządzają intercyzę

2. przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

• dla ochrony przed nadużyciami finansowymi k.r.-o. przewiduje możliwość zażądania przez małżonka zniesienia wspólnoty majątkowej; o zniesieniu jej orzeka wydział cywilny sądu rejonowego

• można też pozbawić małżonka możliwości samodzielnego zarządzania wspólnym majątkiem

• gdy wierzyciele zaczną upominać się o zwrot długów istnieje możliwość ograniczenia lub wyłączenia przez sąd możliwości zaspokojenia wierzycieli z majątku wspólnego małżonków

• rozwiązanie małżeństwa

- o tym z sądówki parę słów

• ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej

• stosuje się gdy dobro dziecka jest zagrożone

• sąd może: zobowiązać rodziców do określonego postępowania, określić jakie czynności nie mogą być przez rodziców wykonywane bez zezwolenia sądu, poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi, skierować małoletniego do placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi, zarządzić umieszczenie go w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo-wychow., powierzyć zarząd majątkiem małoletniego kuratorowi

• przesłanką pozbawienia rodzica władzy rodzicielskiej w kontekście przemocy może być nienależyte wykonywanie obowiązków wobec dziecka lub nadużywanie władzy rodzicielskiej

• orzeczenie wydaje sąd opiekuńczy; władzę można przywrócić

• rozwiązanie przysposobienia/adopcji

• stosowanie przemocy może być ważnym powodem dla kt rozwiązania przysposobienia przez sąd może żądać przysposobiony, a także przysposabiający; powództwo o rozwiązanie adopcji może wytoczyć również prokurator

• uzasadnienie rozwiązania będzie występować wtedy, gdy stosowanie przemocy ma charakter stały i doprowadziło do zerwania więzi rodzinnej między os pozostającymi w stosunku przysposobienia, a nie ma perspektyw poprawy i nawiązania tych więzi

• nie może być rozwiązane przysposobienie na kt rodzice przysposobionego wyrazili przed sądem opiekuńczym zgodę bez wskazania osoby przysposabiającego (adopcja anonimowa)

• znaczenie przemocy w obowiązku alimentacyjnym

• pasierb lub pasierbica mogą być zobowiązania do tego rodzaju świadczeń tylko gdy ich przybrani rodzice przyczynili się do ich wychowania i utrzymywania

• nadzór i rozwiązanie opieki

• opiekę ustanawia się nad małoletnim i os całkowicie ubezwłasnowolnioną; stosunki między opiekunem i podopiecznym nie mają charakteru stosunków rodzinnoprawnych

• wobec opiekuna, kt nie przejawia troski o dobro pozostającego pod jego opieką lub nie reaguje na przemoc wobec tej os albo, kt sam dopuszcza się czynów naruszających dobro podopiecznego, sąd opiekuńczy wydaje zarządzenia nadzorcze lub zwalnia go z urzędu

• sąd opiekuńczy może zwolnić opiekuna na jego żądanie tylko z ważnych powodów

6. Przemoc uwarunkowana alkoholizmem i narkomanią

• dobrowolne lub przymusowe leczenie

• pomoc dla rodziny os uzależnionej (terapia i rehabilitacja współuzależnienia)

7. Przemoc związana z chorobą psychiczną lub innymi zaburzeniami psychicznymi

• dobrowolne poddanie się sprawcy leczeniu psychiatrycznemu lub przymuszenie go do tego (gdy zach zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo życiu i zdr innych osób)

8. Kwestie mieszkaniowe

• jednym z następstw stosowania przemocy może być utrata mieszkania, gdy pomimo upominania nadal:

1. używa lokalu w sposób sprzeczny z umową, zaniedbuje obowiązki, niszczy urządzenia przeznaczone do wspólnego korzystania przez mieszkańców

2. wykracza w sposób rażący lub uporczywy przeciw porządkowi domowemu, czyniąc uciążliwym korzystanie z innych lokali

• wyroków sądowych nakazujących eksmisję nie wykonuje się w okresie 1.11 do 31.03

9. Zasady działania pomocy społecznej

• podejmuje interwencje kryzysową (udziela pomoc rodzinie, rozpoznaje konflikt i podejmuje działania w celu jego rozwiązania)

• polega też na udzielaniu poradnictwa specjalistycznego, głów prawnego i psychologicznego

TERAPIA

1. Dobór terapii

• obecnie dużą popularnością cieszą się terapie grupowe w grupach homogenicznych (osobno ofiary dzieci i sprawcy); prowadzone przez dwóch liderów

• ważna terapia dla całej rodziny

• terapia gr nie sprawdza się jednak u os z aktywnymi psychozami, nadmiernie lękowych i podejrzliwych, w głębokiej depresji

Kierunek działań pomocy terapeutycznej

namowa rodziny macierzystej skierowanie przez innego specjalistę

lub os znaczących

nacisk najbliższej rodziny zdarzenie krytyczne (np. groźba procesu sądowego)

(np. zagrożenie rozwodem)

Ujawnienie problemu

- potrzeba pierwszej pomocy

- ustalenie zasad kontaktu

próba samobójcza ofiar

Wstępna diagnoza

- ustalenie najpilniejszego problemu

- potrzeba pierwszej pomocy

- ustalenie zasad i form pracy terapeutycznej

Diagnoza

- ocena relacji wewnątrzrodzinnych

- zadania terapeutyczne

- ustalenie dodatkowych form pomocy

pomoc socjalna

(materialna, finansowa)

Terapia skoncentrowana na przemocy

kształtowanie umiejętności inne formy pomocy psychologicznej

społ (np. wychowawczych) (np. leczenie urazów z przeszłości, depresji)

Możliwość włączania do terapii innych os

podniesienie lub zmiana

kwalifikacji zawodowych

Skierowanie do grupy wsparcia lub ustalenie

zasad kontaktu w przyszłości

2. Terapia sprawcy przemocy

• motywacja do podjęcia terapii

• sprawca ma dużo do stracenia bo podejmując terapię rezygnuje z agresywnej przewagi na najbliższym otoczeniem; nie może też liczyć na wsparcie otoczenia; musi się uporać z poczuciem zagrożenia wynikającym z przyznania się do stosowania przemocy

• pomocny może być nakaz sądu (kontrowersje czy wymuszona terapia ok), nacisk najbliższego otoczenia (środowisko decyduje o tym jak sprawca postrzega swe zach wobec ofiar; odsunąć go od „złej grupy”)

• przekonywanie agresora o potrzebie podjęcia terapii można zacząć od obalania ważnych dla niego przekonań: mitu, że przedtem (gdy sprawował władzę) było lepiej (trzeba pokazać mu koszty psych jakie ponosił) oraz wiary w to, że jego działanie jest skuteczne (odwołujemy się tu do jego lęków)

• 5 faz terapii

1. pokonywanie zaprzeczeń i usprawiedliwień sprawcy racjonalizują sprawę bo przyznanie się pociąga za soą

dyskomfort psych: poczucie winy, wstydu, niska samoocena itp.; ważnym zadaniem jest odtworzenie własnej wersji wydarzeń sprawcy i na tej podstawie uzgodnienie wspólnego wyobrażenia na temat przemocy oraz ustalenie ścisłego związku przemocy z osobistym przeżywaniem syt (gniew, lęk itp.), kt do niej prowadzi

2. przejęcie odpowiedzialności za przemoc ważne jest obalenie mitu o pożytkach płynących z przemocy poprzez analizę strat, odtworzenie uczuć, kt się wtedy przeżywało itp.; warto też wykorzystać wiedzę prawniczą, pokazać, że przemoc jest przestępstwem, za kt grozi kara; przyjęcie odpowiedzialności sprawcy to moment przełomowy w terapii

3. kształtowanie wiedzy o mech agresji i jej skutkach

4. kształtowanie umiejętności komunikacji nieagresywnej budowanie alternatywnych sposobów poprawy samooceny; kształtowanienowych nawyków (tu pomocne techniki odgrywania ról i metoda ustrukturalizowanego uczenia)

5. trening kontroli gniewu, stresu oraz treningi relaksacyjne polegają na rozpoznaniu syt krytycznej i analiza syt, kt poprzedzają narastanie napięcia; warto wypracować zastaw zach (“wytrychów”), kt dają pocxzcie kontroli nad syt

3. Terapia ofiar

• 3 fazy terapii

1. zapewnienie jedn poczucia bezpiecz, obalenie fałszywych przekonań na temat przemocy, pomoc w opanowaniu umiejętności radzenia sobie z podstawowymi codziennymi problemami

2. skoncentrowana na przemoc; głów elem to zanurzenie się w syt urazowej

3. budowanie zdrowego modelu wzajemnych stosunków i odbudowywanie związków z otoczeniem /budowanie alternatywnego modelu interakcji; faza powrotu do ludzi/

• cechy ofiary

• to m.in. poczucie bezradności, utraty kontroli nad własnym bezpieczeństwem, wysokie poczucie winy, niska samoocena, racjonalizacje,

• ofiara zgłasza się po pomoc gdy w cykl przemocy zostanie wprowadzony nowy elem np. dziecko trafia do szpitala

• grupy skupione na budowaniu poczucia bezpieczeństwa

• głów zad to wyrwanie z obezwładniającego poczucia bezradności, dostarczenie opieki i wsparcia oraz technik radzenia sobie w codziennym życiu

• ważne jest dostarczenie konkretnej pomocy

• optymalne cechy tej grupy:

→ jednorodność uczestników; wszyscy na tym samym etapie radzenia sobie

→ koncentracja na teraźniejszości i unikanie zagłębiania się w syt urazową

→ otwarte granice grupy

→ niska tolerancja na konflikty między uczestnikami

→ nie ograniczony czas działania grupy

→ wyraźnie zarysowana pozycja prowadzącego (na każdym spotkaniu to inna os wybrana spośród członków gr)

• zadania terapeuty: zaproponowanie programu spotkań i koordynacja działań wspólnoty, propozycja zasad wybierania prowadzącego spotkanie, interwencja w syt gdy os próbuje odtworzyć syt krzywdzącą, tonizowanie wew napięć w gr (na przez żarty), czuwanie by dyskusje nie odbiegały od tematu, koordynowanie terminów kolejnych spotkań (dla ofiar ważne poczucie stałości)

• ważne by każda gr stworzyła i realizowała w praktyce swój program Dwunastu Kroków

• uczestnicy mogą zachować anonimowość; nie muszą brać aktywnego udziału w dyskusjach; ważne utrzymywanie informacyjno-edukacyjnego poziomu spotkań

• grupy skoncentrowane na urazie i żalu

• muszą być prowadzone przez dobrze wyszkolonego terapeutę; db gdy prowadzą je 2 os

• uczestnicy są już w pewnym stopniu niezależni od syt krzywdzącej, wiedzą że odpowiedzialność za nią ponosi sprawca; ich podst zadaniem jest praca nad symptomami pourazowymi

• optymalne cechy grupy:

→ koncentracja na przeszłości

→ odtwarzanie doświadczeń urazowych i odbycie żałoby po stratach; proces ten dokonuje się z całą dokładnością i we

własnym tempie

→ przedmiotem są doświadczenia urazowe

→ struktura grupy jest zamknięta

→ spójność gr jest bardzo duża; silne więzi emocjonalne; ważne by spotkania były regularne i w pełnym składzie

→ niska tolerancja na konflikty

→ zamknięty limit czasowy; czas trwania 1-1,5 h; zazwyczaj 12 - 24 spotkań w tygodniowych odstępach czasu

• wymagane aktywne zaangażowanie terapeuty; nie wskazana u niego ekspresja własnych emocji

• na ostatnim spotkaniu ważne dokonanie bilansu swoich dokonań

• w trakcie terapii może dojść do nasilenia objawów urazowych, wzrostu niepokoju, pogorszenia stosunków z najbliższym otoczeniem - to normalne

• efekty terapii: zmniejszenie poczucia winy i wstydu, wzrost poczucia wł wartości, samooceny, zwrócenie uwagi na wł potrzeby i przełamanie izolacji społ.

• grupy skupione na odbudowywaniu związków z innymi ludźmi

• kształtowanie db relacji interpersonalnych jest możliwe gdy jedn jest w stanie kontrolować własne urazowe przeżycia

• optymalne cechy grupy:

→ orientacja na teraźniejszości i przyszłości

→ koncentracja na związkach międzyludzkich

→ zróżnicowanie uczestników (wiek, płeć, faza terapii)

→ dość duża spójność gr

→ duża tolerancja na konflikty (są nawet pożądane bo os musi się z nimi oswajać i radzić sobie)

→ brak limitów czasowych

→ brak konieczności wyznaczania lidera spotkania (swobodna wymiana opinii)

• grupy takie wymagają koordynatora (kt zazwyczaj jest pracownik socjalny) oraz opiekuna (kt jest jeden z uczestników)

• aktywność opiekuna polega na umiejętności balansowania między ochranianiem i podtrzymywaniem a konfrontacją z wew blokadami podopiecznego

• maratony terapeutyczne

• organizowane co jakiś czas, zwykle kilka razy w roku; trwają kilkanaście godzin podczas kt uczestnicy pracują intensywnie nad określonymi wcześniej zadaniami terapeutycznymi

• nie nadają się do wykorzystania w gr skoncentrowanych na rozpamiętywaniu i żałobie

4. Terapia małżeńska

• diagnoza relacji małżeńskich

• ocena stosunków małżeńskich jest dokonywana na podstawie wywiadu z obojgiem lub indywid z każdym z małżonków

• techniki diagnostyczne Skala Przystosowania Małżeńskiego (DAS) Grahama i Spainera oraz Skala Szczęścia Małżeńskiego Azrina, Nastera i Jonesa

• źródło najpoważniejszych konfliktów odkrywane jest stopniowo w czasie kolejnych spotkań

• w każdej fazie terapii trzeba wykorzystywać technikę burzy mózgów

• zadania terapeutyczne

• - 2 nurty terapii:

1. koncentracja na bieżącej syt i na samym konflikcie:

• rozwiązanie najpilniejszego problemu; od rozwiązania zależy dalsze zaufanie do terapii

• zmiana formy komunikacja między małżonkami na otwartą i bezpośrednią

• ustalenie osi konfliktów małżeńskich

• budowanie zasad współpracy oraz poprawa wzajemnego nastawienia przez odwoływanie się do pozyt stron związku; w budowaniu zasad współpracy pomocne techniki : Historia romansu, Powiedz mi co lubisz oraz Lista wzajemnej troskliwości

• kształtowanie umiejętności kompromisu

2. odwoływanie się do osobistych doświadczeń jedn, doświadczeń urazowych z dzieciństwa, nierozwiązanych problemów (takie podejście preferuje spotkania indywd, ukierunkowane na rozwiązanie problemów jednostkowych):

• ujawnienie podstawowych trudności adaptacyjnych i stosowanych mech obronnych

• powiązanie problemów z doświadczeniami z przeszłości i dotarcie do osi doświadczeń urazowych

• odtworzenie doświadczeń z przeszłości i przeżycie żałoby

• budowanie technik kontroli doświadczeń z przeszłości

• budowanie pozyt samooceny i spójnego poczucia wł tożsamości

5. Kształtowanie sprawności społecznych

• założenie, że nawet jeśli źródłem problemów rodziny są doświadczenia urazowe jedn wyniesione z przeszłości, to urazy te doprowadziły do utrwalenia się pewnych nawyków i nie wystarczy dotarcie do ich źródeł, by rozwiązać problem jedn; wadliwy nawyk musi być zastąpiony pozyt w toku treningu behawioralnego

• cechą charakter. tej metody jest rozdzielenie każdego zach, na kt utrwaleniu nam zależy, na proste sekwencje i ćwiczenie ich aż do pożądanego efektu; cały proces złożony jest z 4 etapów: modelowanie, odgrywanie roli (przydatne tu są techniki psychodramatyczne głów technika lustra), korygowanie uzyskanych rezultatów, wprowadzenie nabytych umiejętności w życie

6. Poradnie odwykowe

• związek przemocy z alkoholizmem

• poradnie proponują: konsultacje indywid dla os uzależnionych i członków ich rodzin, konsultacje psychiatryczne, porady prawne, spotkania grupowe

7. Terapia dzieci (zalecana terapia grupowa!!!)

• zasady i zadania pracy z dziećmi

• wiek i płeć uczestników w grupie dzieci o podobnym wieku (max 2-3 lat różnicy); gr homogeniczne jeśli chodzi o płeć

• liczba uczestników 6-8 os;

• częstość i czas spotkań zależy os d wieku; u dzieci młodszych - 8 cotygodniowych spotkań po 40-60 min, przydatne techniki tj. zabawy, odgrywanie ról, rys; u dzieci starszych - terapia może obejmować nawet kilka miesięcy, spotkania ponad godzinę, przydatne techniki: pantomima, nagrania wideo

• dobór uczestników dzieci o różnych potrzebach z różnych środowisk => ważne dzienniczki terapii, w kt opisywany jest przebieg spotkań z wł punktu widzenia

• dobór terapeutów optymalnym rozwiąz jest prowadzenie gr przez 2 terapeutów: ♀i ♂

• cele terapii:

1. ocena przez dziecko syt przemocy wspólna def przemocy; lista doświadcz, kt przydarzyły się dzieciom

2. nazywanie przeżyć i odreagowywanie przełamywanie postawy „zamrożonego strachu”

3. kształtowanie umiejętności społ inf o prawidłowych relacjach i ich ćwiczenie

• problem pracy terapeutycznej z dziećmi

• niebezpieczeństwo uzależnienia się dziecka od terapeuty terapeuta musi tak ułożyć stosunki by dziecko nie przeżyło rozstania z nim jako kolejnego odrzucenia; pomocne może być włączenie do terapii os z zew do kt dziecko ma zaufanie

• testowanie przez dziecko szczerości intencji terapeuty zainteresowanie terapeuty wydaje się dziecko podejrzane => prowokuje terapeutę do reakcji gwałtownych lub nagle wycofuje się ze współpracy; ważna cierpliwość i spokojny sprzeciw terapeuty

• skłonność dzieci do odtwarzania w grupie negat doświadczeń wyniesionych z domu np. próby tworzenia obozów, znęcanie nad słabszymi, niekontrolowane wybuchy złości, wycofywanie się z wszelkiej współpracy => ważny precyzyjny harmonogram spotkań, terapia indywid z dzieckiem, w gr chłopięcych obecność terapeuty-mężczyzny

Sukces w pracy z dziećmi zależy od tego na ile w proces terapii uda się włączyć opiekunów dzieci!

8. Zadania i problemy zespołu pomocy

• zadania koordynatora zespołu pomocy

• ochrona ofiar przed ponowną przemocą; w celu ochrony jednostki przed bezpośrednim zagrożeniem koordynator może:

zgłosić sprawę na policję, złożyć wniosek o popełnienie przestępstw u prokuratora, zaproponować ofierze opuszczenie domu na jakiś czas, dać instrukcje radzenia sobie z konfliktem, zapewnić dzieciom lub os niepełnosprawnym opiekę i ochronę na czas nieobecności opiekuna (np. z powodu leczenia)

• zdobywanie i przekazywanie info o problemach i potrzebach rodziny innym współpracownikom oraz os potrzebującym

• koordynacja działań zespołu: opracowanie planu programu obejmującego teraźniejszość i przyszłość, proponowanie os potrzebującym pomocy innych specjalistów, koordynacja działań innych służb, organizowanie spotkań specjalistów i os potrzebujących pomocy, inicjowanie i nadzorowanie działań samopomocowych

• problemy pracowników zespołu

• konieczność naruszania normy obyczajowej nakazującej nie ingerować w wew sprawy rodziny wścibskość + działanie z wyczuciem; os nie może ujawniać niezdecydowania, bezsilności, braku planu działania

• potrzeba kontrolowania własnych emocji (gniewu, potępienia, chęci zemsty, lęku, zgorszenia, wstydu) silna reakcja może tłumić postawę pacjenta

• silna identyfikacja z którąś ze stron jeśli pracownik był w dzieciństwie ofiarą przemocy to nie powinien przykładać własnej „miary” do problemów klientów, praca z klientem nie może być pretekstem do przepracowania własnych problemów

• świadomość pracownika socjalnego, że dowiaduje się od klienta o przeżyciach, kt sam nigdy nie doświadczył pomoc rodzinie wymaga więc umiejętności i zaangażowania

• konieczność pracy z os niekomunikatywnymi, wzburzonymi, działającymi w ogromnym napięciu emocjonalnym ważne jest dogłębne zbadanie sprawy i niepoddawanie się chwilowym emocjom

• lęk przed zaszkodzeniem ofierze czasem konflikt jest czynnikiem spajającym rodzinę a jego ujawnienie nierzadko prowadzi do rozpadu rodziny powodując u pracownika poczucie szkodliwości własnych działań

• sprzeczność informacji, jakie uzyskuje od uczestników konfliktu trzeba reagować konstruktywnie, nie potępiająco

• możliwość wycofania sprawy przez dorosłą osobę, niezależnie od poniesionego wkładu pracy w rozwiązanie problemu może to zrodzić poczucie zniechęcenie i brak zaangażowania w sprawę lub niechęć do podejmowania następnych

• źródłem problemów może być ponadto zainteresowanie mediów, ujawniające się często w postaci zarzutów zbytniej opieszałości, lub przeciwnie, nadmiernego pośpiechu w podejmowaniu decyzji może to sprzyjać reakcjom populistycznym lub rodzić poczucie pokrzywdzenie u os, kt wiele wysiłku poświęciły rozwiązaniu problemu

Jednym z lepiej zorganizowanych zespołów pomocy socjalnej są komitety ochrony dzieci w Wielkiej Brytanii, zwane ACPC (Area Children Protection Commitees)

...uff

Sądzę, że elem prawa nie musimy się uczyć, ale na wszelki wypadek zaznaczyłam ważniejsze rzeczy

14

---