RAZEM PRZECIW NIETOLERANCJI
Dyskryminacja ze względu na płeć, rasę, narodowość, religię, pochodzenie społeczne, orientację seksualną; agresywny nacjonalizm i szowinizm; antysemityzm; nietolerancja prowadząca do przemocy - te kwestie uznaliśmy za kluczowy problem praw człowieka w polskim społeczeństwie. Dlatego nasz program PRAWA CZŁOWIEKA - EDUKACJA - DZIAŁANIE ma przede wszystkim na celu przeciwdziałanie tym negatywnym zjawiskom poprzez wpajanie postaw empatii, tolerancji i szacunku dla inności. Chcemy uczyć patrzenia na jednostkę, nie w oparciu o stereotypy i uprzedzenia, ale o godność. Tych kilka scenariuszy, noszących wspólny tytuł „Razem przeciw nietolerancji” ma pomóc w osiągnięciu celów naszego programu. Sądzimy, że mogą one stać się dla Państwa zachętą do długofalowych działań przeciw nietolerancji i dyskryminacji.
CHŁOPIEC Z DWOJGIEM OCZU
Temat: Dyskryminacja
Ta lekcja mówi o inności. Może to być, tak jak w opowiadaniu o dalekiej planecie, odmienność fizyczna: skośne oczy, ciemny kolor skóry, niepełnosprawność. A może to być też inny język - niezrozumiały dla rówieśników, inna kultura, religia, inny sposób patrzenia na świat. Ważne jest, by poprzez takie zajęcia jak te, burzyć bariery między ludźmi, obudowujące inność siecią uprzedzeń. W naszym otoczeniu wiele jest przecież osób z dwojgiem oczu.
Cele:
rozbudzenie poczucia szacunku wobec inności
zauważenie problemów dyskryminacji w otoczeniu
Materiały pomocnicze: Załącznik nr 1: karty sytuacji
Grupa docelowa: uczniowie gimnazjum
Czas: 45 minut.
Przebieg zajęć:
1. Poproś uczniów, by wysłuchali następującego opowiadania:
„Daleko, daleko w przestrzeni kosmicznej jest planeta zupełnie taka sama jak Ziemia. Ludzie, którzy na niej żyją, są tacy sami jak my - z jednym wyjątkiem: mają oni tylko jedno oko. Nie jest to jednak zwyczajne oko. Mogą oni dzięki niemu widzieć w ciemności. Dostrzegają rzeczy znajdujące się bardzo, bardzo daleko i potrafią widzieć przez ściany. Kobiety na tej planecie rodzą dzieci zupełnie tak samo jak kobiety na Ziemi. Pewnego dnia urodził się tam bardzo dziwny chłopiec - chłopiec z dwojgiem oczu! Jego rodzice byli bardzo przygnębieni.
Chłopiec ten był szczęśliwym dzieckiem. Jego rodzicie kochali go i lubili się nim opiekować. Byli jednak trochę zmartwieni jego innością. Prowadzali go do wielu lekarzy, oni jednak potrząsali głowami i mówili, że nic nie da się zrobić.
W miarę jak chłopiec rósł, problemów było coraz więcej. Ponieważ nie potrafił widzieć w ciemnościach, musiał ze sobą nosić latarkę. Kiedy poszedł do szkoły, okazało się, że nie potrafi czytać tak dobrze, jak inne dzieci. Nauczyciele musieli zajmować się nim więcej niż innymi uczniami. Ponieważ nie widział na odległość, musiał mieć specjalny teleskop. Nie mógł widzieć innych planet tak, jak inni. Czasami, kiedy wracał ze szkoły, czuł się bardzo samotny. „Skoro inne dzieci widzą to, czego ja nie widzę - pomyślał, to musi być coś, co ja widzę, a czego oni nie są w stanie dostrzec.”
Pewnego dnia odkrył, że widzi coś, czego nie widzi nikt inny. Nie widział bowiem czarno-biało, tak jak inni. Opowiedział rodzicom o tym, co zobaczył. Wyprowadził ich na dwór i zaczął im opowiadać o swoim wstrząsającym odkryciu. Rodzice zaniemówili ze zdziwienia. Jego koledzy byli również zaskoczeni. Opowiadał im wspaniałe historie. Używał słów, których przedtem nigdy nie słyszeli.... takich jak „czerwone”, „żółte” i .... „pomarańczowe”. Mówił o zielonych drzewach i fioletowych kwiatach. Wszyscy byli ciekawi, jak to możliwe, że widział on te wszystkie rzeczy. Opowiadał wspaniałe historie o głębokim błękicie mórz i bieli morskiej piany. Dzieci uwielbiały słuchać opowiadań o niesamowitych smokach, zachłystywały się opisami ich oczu, skóry, oczu i ognistych oddechów.
Pewnego dnia chłopiec poznał dziewczynę, w której się zakochał z wzajemnością. Nie przeszkadzało jej, że chłopiec ma dwoje oczu. Odkryli oboje, że nie przeszkadza im to, co ich różni. Chłopiec stał się bardzo sławny. Przychodzili do niego ludzie z całej planety, aby słuchać jego opowieści. Po jakimś czasie urodził im się syn. Dziecko było takie samo, jak wszystkie inne dzieci na tej planecie - miało tylko jedno oko.”
2. Następnie zadaj poniższe pytania:
• Jak sądzicie, jak to jest mieć dwoje oczu na planecie, na której wszyscy mają tylko jedno oko?
• Jakie problemy miał chłopiec z dwojgiem oczu? Dlaczego?
3. Razem zastanówcie się:
• Czy bylibyście „inni”, gdybyście mieszkali w jakimś innym miejscu na Ziemi?
Dlaczego? Jak chcielibyście być traktowani, gdybyście byli „inni”?
Czy w waszym otoczeniu są ludzie, którzy są inni? Jacy oni są? Co sprawia, że odbieracie ich jako innych?
Jak się zachowujecie wobec takich osób?
4. Podziel klasę na 4 - 5 osobowe zespoły i rozdaj karty sytuacji.
5. Niech uczniowie przedstawią swoje sytuacje na forum klasy w formie scenki.
6. Podsumuj zajęcia, zadając pytania:
Jak czuła się osoba będąca w roli „innego”?
Jak się czułeś jako przedstawiciel większości?
Jak teraz postrzegacie bycie „innym”?
Co się dzieje, gdy oceniamy ludzi po pozorach, powierzchownie: zwracając uwagę np. wyłącznie na ich wygląd fizyczny, sprawność?
Zastanówcie się nad tym, co Was wyróżnia spośród innych?
Uwagi:
Jeśli w klasie są osoby, należące do mniejszości, należy uważać, by w czasie scenki nie urazić ich uczuć.
Propozycja:
Te zajęcia mogą być zachętą do poruszenia problemu niepełnosprawności. Warto zastanowić się nad problemami osób niepełnosprawnych w środowisku szkolnym i lokalnym.
Znajdźcie w waszej okolicy organizacje zajmujące się sprawami osób niepełnosprawnych, pomóżcie im w pracy poprzez wolontariat, czy akcje publiczne.
Zastanówcie się nad przeszkodami życia codziennego, które oczekują na osoby niepełnosprawne w waszej szkole (schody, wysokie krawężniki), zajmijcie się tym problemem na zebraniu szkolnego samorządu.
Załącznik nr 1: karty sytuacji
Osoba niewidoma chce wsiąść do autobusu jadącego do centrum. Usiłuje dowiedzieć się, jaki autobus przyjechał.
Na lekcji religii w szkole, zgłasza się osoba, która jako świadek Jehowy nie chce uczestniczyć w zajęciach.
Osoba narodowości romskiej nie jest obsługiwana w wiejskim sklepie.
Osoba na wózku inwalidzkim nie może dostać się na pocztę, do której prowadzą wysokie schody.
Osoba niedosłysząca jest egzaminowana przez surowego nauczyciela, który mówi bardzo cicho.
Osoba czarnoskóra spotyka wieczorem swoich pijanych sąsiadów.
Osoba, wyznająca judaizm mówi pracodawcy, że nie chce pracować w soboty.
Na dalekiej planecie ląduje statek z Ziemianami.
Scenariusz zaczerpnięty z podręcznika „Pierwsze kroki. Jak uczyć o prawach człowieka”, Amnesty International 1997 r., red. A. Legan, E. Soboń.
HISTORA VESNY
Temat: Dyskryminacja
Zajęcia o sprawiedliwości wykorzystują przykłady dyskryminacji wobec kobiet. Służą do przeanalizowania niesprawiedliwości, z którą spotykamy się w naszym codziennym życiu. Głównym celem tego warsztatu jest pokazanie, że wiele osób jest pozbawianych przysługujących im praw w codziennych sytuacjach.
Cele:
Pokazanie zagadnień sprawiedliwości i dyskryminacji rasowej
Rozwijanie umiejętności dyskusji
Materiały pomocnicze:
Kopia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka dla każdej grupy.
Załącznik nr 01 HISTORIA VESNY
Grupa docelowa: uczniowie gimnazjum i szkoły podstawowej
Czas: 45 minut
Przebieg zajęć:
Podziel klasę na 5-6 osobowe grupy.
Wyjaśnij klasie, że wiele krajów posiada prawo zabraniające dyskryminacji ze względu na rasę lub płeć. Również Powszechna Deklaracja Praw Człowieka zawiera artykuły zakazujące dyskryminacji.
Poproś grupy, aby przejrzały różne części Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i znalazły artykuły, które zakazują dyskryminacji. (Zauważ, że prawie każdy artykuł odnosi się w pewien sposób do dyskryminacji).
Po 10 minutach poproś każdą grupę o przedstawienie klasie artykułu, który wybrała. Poproś, aby uzasadniła swój wybór podając praktyczny przykład jak dany artykuł przeciwstawia się dyskryminacji.
Daj grupom czas na przeczytanie Historii Vesny.
Poproś grupy, aby odpowiedziały na pytania:
Czy według was Vesna była dyskryminowana?
Z jakiego powodu?
Jak sądzicie, jakich argumentów mogła użyć kierowniczka sklepu?
7. Przeczytaj teraz wypowiedź kierowniczki sklepu:
„Myślałam, że trudno byłoby tutaj pracować Vesnie ze względu na jej codzienne dojazdy do pracy. Musiałaby pokonywać 16 kilometrów dwoma autobusami. Trudniej jest prowadzić sklep, gdy personel zawsze się spóźnia. Znacznie bardziej wolałabym zatrudnić kogoś z okolicy. Osoba, którą zatrudniłam, wydaje się być bardziej odpowiednia.”
Zorganizujcie burzę mózgów na temat tego, co może zrobić Vesna, kto może jej pomóc.
9. Przeczytaj klasie, co się stało:
„ Vesna wniosła swoją sprawę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który także zajmuje się przypadkami dyskryminacji. Sąd potwierdził, że była ona dyskryminowana. Kilka innych osób, które mieszkały równie daleko od sklepu, było na rozmowie kwalifikacyjnej. Dziewczyna, która dostała pracę miała tylko 16 lat, była biała i mieszkała w tej samej odległości od sklepu co Vesna. Sklep musiał wypłacić Vesnie odszkodowanie za zranienie jej uczuć.”
Zadaj pytania:
Czy zgadzacie się z wyrokiem Trybunału? Uzasadnijcie swoją odpowiedź.
Vesna była dyskryminowana ze względu na swoje pochodzenie etniczne. Jakie grupy osób są dyskryminowane w Polsce? Dlaczego? Czy zgadzacie się z taką dyskryminacją?
Co wiecie o grupach dyskryminowanych w Polsce? Co wiecie o Romach? Czy wasza wiedza jest dokładna?
Wymieńcie przysłowia i powiedzenia związane z różnymi mniejszościami (np. „ocyganić”)? Dlaczego ludzie ich używają, mimo, że nie przekazują one wiedzy, ale uprzedzenia?
Kiedy zdarza się wam posługiwać stereotypami i uprzedzeniami?
Załącznik nr 01: HISTORIA VESNY
Vesna jest przedstawicielką etnicznej grupy Romów .Oto jej historia:
„W oknie sklepu z ubraniami zobaczyłam ogłoszenie z ofertą pracy dla sprzedawczyni. Potrzebowali kogoś w wieku od 18 do 23 lat. Ja mam 19 lat, więc weszłam i zapytałam o pracę, ale kierowniczka powiedziała mi, żebym przyszła za dwa dni, ponieważ nie zgłosiło się jeszcze dostatecznie dużo osób.
Powracałam tam dwukrotnie, ale zawsze słyszałam to samo. Prawie tydzień później znów wróciłam do tego sklepu. Ogłoszenie wciąż widniało w oknie. Kierowniczka była zbyt zajęta, żeby ze mną porozmawiać, ale powiedziano mi, że miejsce zostało już zajęte.
Gdy wyszłam ze sklepu byłam tak zdenerwowana, że poprosiłam moją koleżankę, która nie jest z pochodzenia Cyganką, żeby weszła i zapytała o pracę. Kiedy wyszła, powiedziała mi, że ma przyjść w poniedziałek na rozmowę.”
Scenariusz zaczerpnięty z podręcznika „Pierwsze kroki. Jak uczyć o prawach człowieka”, Amnesty International 1997 r., red. A. Legan, E. Soboń.