Wykład 1/ćwiczenia 1 5.10.2003

Kościec

Części szkieletu (sceletus):

• Osiowa - kręgosłup wraz z klatka piersiowa oraz kościec głowy

• Obwodowa - kościec kończyn piersiowych i kościec kończyn miednicznych

Kształt kości:

• Kości długie - rurowate (np. w częściach wolnych kończyn) i łukowate (żebra)

• Kości krótkie - np. kręgi, kości nadgarstka, kości stepu)

• Kości płaskie - np. kości czaszki, łopatka i kość miedniczna

Rys. przekrój podłużny kości długiej rurowatej: a - nasada górna, b - trzon, c - nasada dolna,

1 - jama szpikowa, 2 - istota zbita, 3 - istota gąbczasta, 3' - beleczki kostne istoty gąbczastej,

4 - chrząstka stawowa

W kościach długich rurowatych opisuje się trzon oraz końce stawowe - górny i dolny, zwane nasadami oddzielone od trzonu chrząstkami nasadowymi (do momentu zakończenia wzrostu kości na długość)

Z zewnątrz kości okrywa cienka błona łącznotkankowa, zwana okostną (mocno zespolona z kością); jedynie powierzchnie stawowe są od niej wolne. Jest zbudowana z dwóch warstw:

• Zewnętrznej włóknistej

• Wewnętrznej bardziej wiotkiej (w kro rej leża komórki kościotwórcze <osteoblasty>

Okostna spełnia wielorakie funkcje:

• Dostarcza kości naczyń krwionośnych i nerwów (odżywia je i zapewnia wrażliwość)

• źródło wzrostu kości na grubość

• źródło tworzenia się blizn po złamaniach

Substancje kostne:

• Istota zbita - zbudowana z osteonów, układa się na obwodzie pod okostna, jest najgrubsza w trzonie kości długiej

• Istota gąbczasta - leży „wewnątrz” kości, tworząc siec beleczek, miedzy, którymi widnieje krwiotwórczy szpik kostny czerwony (u młodocianych zwierząt jama szpikowa trzonu również jest wypełniona szpikiem czerwonych, który z czasem przekształca się w szpik kostny żółty nie mający zdolności krwiotwórczych)

Skład chemiczny kości podlega znacznym wahaniom, a rolę pierwszoplanowa odgrywa tu wiek zwierzęcia. Im osobnik starszy, tym w kości więcej soli mineralnych (fosforany i węglany wapnia), mniej natomiast substancji organicznych (białkowych), czyli osseiny

(6,7 : 1). U zwierząt młodych stosunek ten wynosi 1 : 1. Oba te składniki zajmują w świeżej kości zaledwie 35%, resztę stanowi woda (50%) i tłuszcz (15%).

Względna masa kośćca zmniejsza się z wiekiem:

KRĘGOSŁUP

Budowa kręgu:

• Trzon - z przodu - głowa kręgu; z tylu - dół kręgu -> służące do połączenia z kręgami sąsiednimi

• Łuk - leży nad trzonem i razem obudowują otwór kręgowy

• Wyrostki - parzyste - stawowe przednie i tylne, poprzeczne; nieparzyste - wyrostek kolczysty

Trzon i łuk obudowują obszerny otwór kręgowy. Suma wszystkich otworów kręgowych daje kanał kręgowy przeznaczony dla rdzenia kręgowego. Wyrostki leżące na łuku (stawowe, kolczysty) lub na granicy trzonu i łuku (poprzeczne), to najczęściej miejsca przyczep mięsni i wiązadeł, chociaż wyrostki stawowe łącza również bezpośrednio kręgi miedzy sobą. Im ruchomość miedzy kręgami jest mniejsza, tym ich wyrostki stawowe są słabiej wyrażone (np. kręgi piersiowe)

KRĘGI SZYJNE - rożna długość szyi zwierząt domowych nie zależy od ilości kręgów, jest ich, bowiem zawsze siedem. Najdłuższe kręgi SA u konia, a najkrótsze - u świni. Pierwsze dwa kręgi różnią się nieco budowa od pozostałych kręgów szyjnych.

Pierwszy kręg szyjny, czyli szczytowy (atlas), ma kształt pierścienia zbudowanego z dwóch łuków - górnego i dolnego. Wyrostki poprzeczne przekształciły się w skrzydła, przebite otworami dla naczyń i nerwów. Z przodu kręgu widnieją dwa doły służące do zestawienia z kłykciami potylicznymi czaszki mózgowej (w stawie szczytowo-potylicznym). Właśnie temu połączeniu głowa zawdzięcza znaczna ruchomość. Ku tyłowi kręg szczytowy łączy się z drugim kręgiem szyjnym, czyli obrotowym, który wyróżnia się obecnością - w miejscu głowy kręgu - zęba (jest to przemieszczony trzon kręgu pierwszego). Wyrostek kolczysty przybiera tu postać grzebienia rożnego kształtu u rożnych gatunków zwierząt.

Kręgi szyjne III-VI są masywne i maja dwudzielne wyrostki poprzeczne, przebite u podstawy otworem. Fragmenty przednio-dolne tych wyrostków, to po prostu uwstecznione żebra, stad tez cale wyrostki nazywa się żebrowo-poprzecznymi. Kręg szyjny VII - stykający się z pierwszym kręgiem piersiowym - wyróżnia się już obecnością dołków żebrowych położonych z tylu kręgu. Służą one do częściowego połączenia pierwszej pary żeber z kręgosłupem.

KRĘGI PIERSIOWE - stanowią sklepienie klatki piersiowej, a ich liczba zmienia się nawet w ramach jednego gatunku (np. konie ras lekkich maja po 19 kręgów). Kręgi piersiowe wyróżnia się bardzo wysokimi, nachylonymi ku tyłowi, wyrostkami kolczystymi, które w pierwszych kręgach piersiowych formują zrąb kłębu; w dalszych kręgach staja się one coraz niższe. Z uwagi na połączenia z zebrami widnieją tu parzyste dołki żebrowe przednie i tylne (na trzonie) oraz dołki żebrowe poprzeczne (na wyrostku poprzecznym), z którymi zestawiają się głowa i guzek zebra. Warto wiedzieć, ze jedno zebro łączy się z dwoma sąsiadującymi ze sobą kręgami piersiowymi.

ŻEBRA - stanowią boczne ściany klatki piersiowej i z jednej strony zespalają się z kręgami piersiowymi, z drugiej zaś - przez chrząstki żebrowe z mostkiem. Liczba par żeber odpowiada liczbie par kręgów piersiowych. Żebra początkowe (7-8 par) łącza się z mostkiem bezpośrednio i nazywa je się żebrami prawdziwymi. Pozostałe, które z mostkiem nie łącza się bezpośrednio (przez chrzęstny łuk) nazywane są żebrami rzekomymi. Nieodzowny udział w procesie oddychania (zwiększenie pojemności klatki piersiowej przy wdechu) maja przede wszystkim, objęte większa krzywizna zebra rzekome.

MOSTEK - zespala obustronnie żebra, stanowiąc dolna stronę klatki piersiowej. Rozróżnia się w nim wysunięta ku przodowi rękojeść, a dalej trzon oraz skierowany do tylu wyrostek mieczykowaty, zakończony chrząstką mieczykowatą. Obie obwodowe części mostka wraz z przynależnymi parami żeber (pierwsza i ostatnia) oraz odpowiednimi kręgami ograniczają przedni i tylny otwór klatki piersiowej.

KRĘGI LĘDŹWIOWE - mają potężnie rozbudowane wyrostki poprzeczne, osłaniają od góry jamę brzuszna. Liczba kręgów może podlegać wahaniom w zależności od rasy zwierzęcia (np. u koni ras lekkich jest 5 kręgów). Wyrostki kolczyste są prawie jednakowej wysokości i nachylają się lekko ku przodowi.

KRĘGI KRZYŻOWE - w liczbie 4-5 w rożnym wieku zrastają się ze sobą w kość krzyżową. Kość ta ogranicza od góry jamę miednicy, a łącząc się ściśle przez powierzchnie uchowate z kośćmi biodrowymi miednicy (w stawach krzyżowo-biodrowych), staje się transmisja siły napędowej kończyn miedniczych na cały tułów zwierzęcia. Kość krzyżową ma kształt trójkąta, którego podstawa - w postaci skrzydeł powstałych ze zrośnięcia wyrostków poprzecznych - skierowana jest ku przodowi, a wierzchołek łączy się z pierwszym kręgiem ogonowym.

KRĘGI OGONOWE - liczba kręgów ogonowych jest najbardziej zmienna, ogon, bowiem naszych domowych zwierząt ssących strącił role, jaka pełni u kręgowców niższych. Pierwsze kręgi przypominają jeszcze budowa typowy kręg, dalsze natomiast przybierają kształt szypułek kostnych.

KOŚCIEC GŁOWY - zwany również czaszką, zbudowany jest z wielu - połączonych szwami - kości płaskich, formujących puszkę kostna, dająca schronienie mózgowiu i narządom zmysłów (m.in. wzroku, słuchu i równowagi). Stanowi również zrąb kostny początkowych odcinków układów pokarmowego i oddechowego (jama ustna i jama gębowa). Stad tez w kośćcu głowy rozróżnia się dwie zasadnicze części: czaszka mózgowa (cranium) i czaszka twarzowa (facies), przy czym umowną granicę miedzy nimi stanowią oczodoły. Kościec głowy, czyli czaszka, przypomina kształtem czterograniastą piramidę, w której rozróżnia się następujące powierzchnie:

• Górna - sklepienie

• Dolna - podstawa

• Tylną

• Boczne dwie powierzchnie

Niektóre kości czaszki maja w swym wnętrzu przestrzenie wypełnione powietrzem (tzw. Zatoki przynosowe), co gwarantuje m.in. zmniejszenie masy głowy.

Czaszka mózgowa

Powierzchnie wewnętrzne kości najczęściej stykają się z mózgowiem zaś zewnętrzne służą jako miejsce, przyczepu mięsni.

Kość potyliczna - jest nieparzysta i układa się na powierzchni tylnej oraz w podstawie czaszki. Pośredniczy w stawowym połączeniu czaszki z kręgosłupem przez dwa kłykcie potyliczne, które ograniczają obszerny otwór wielki, gdzie rdzeń kręgowy łączy się z mózgowiem. Widnieje tu także (dobrze wyrażona u konia) chropowata wyniosłość dla przyczepu więzadła karkowego.

Kość miedzyciemieniowa - jest nieparzysta i niewielka, kształtu trójkątnego lub prostokątnego można ja odnaleźć tylko w czaszce płodu. U dorosłych zrasta się z kością potyliczna i kośćmi ciemieniowymi.

Kość klinowa - jest nie parzysta, leży w podstawie czaszki, ku przodowi od kości potylicznej. Jest ona częściowo spneumatyzowana przez zatokę klinową oraz zawiera płytki dół dla przysadki, zwany siodłem tureckim. Przyczynia się również do obudowy oczodołów, gdzie jest przebita licznymi drobnymi otworami dla naczyń i nerwów.

Kość skrzydłowa - jest cienka parzysta blaszka kostna wchodząca w skład bocznej ściany nozdrzy tylnych

Kość skroniowa - kość parzysta usytuowana na powierzchniach bocznych czaszki mózgowej. Rozróżnia się w niej cześć łuskowa i piramidę. Cześć łuskowa formuje m.in. dół skroniowy (miejsce przyczepu mięśnia skroniowego) i przyczynia się - przez wyrostek jarzmowy - do utworzenie łuku jarzmowego. Tu również zestawia się żuchwa. Piramida ma budowę złożoną, jest siedliskiem receptorów narządu słuchu i równowagi.

Kość ciemieniowa - jest kością parzysta, tworząca sklepienie czaszki mózgowej i tylko u bydła jest przesunięta na powierzchnie boczne oraz powierzchnie tylną.

Kość czołowa - jest kością parzysta spneumatyzowaną zatoką czołową. Leży na powierzchni górnej czaszki, wchodząc również na obszar oczodołów. Wyrostek jarzmowy tej kości zdążający do łuku jarzmowego albo zamyka pierścień oczodołowy (przeżuwacze, koń) albo nie (świnia). Kość czołowa jest bardzo dobrze wykształcona u bydła, gdzie obejmuje całe sklepienie czaszki mózgowej, a nawet wkracza na powierzchnie tylną. Zaopatrzona jest tu również (także u małych przeżuwaczy) w - wydrążone zachyłkami zatoki czołowej - możdżenie, na które nałożone są rogi.

Kość sitowa - jako kość nieparzysta układa się na granicy jamy czaszki i jamy nosowej, a zatem leży „wewnątrz” czaszki. Jej parzysty błędnik sitowy (jest to zespól tutkowato pozwijanych cienkich blaszek kostnych, czyli małżowin) stanowi siedlisko receptora narządu powonienia i wyznacza cześć węchowa jamy nosowej.

Lemiesz - jest nieparzystą, cienka i długą kością leżącą na dnie jamy nosowej. W charakterystyczne dla kości skrzydła wchodzi chrząstkowa przegroda nosa, przedłużająca się ku tyłowi w blaszkę pionową kości sitowej.

Czaszka twarzowa

U dorosłych zwierząt czaszka twarzowa jest zwykle większa niż czaszka mózgowa. Opisywane dalej kości obudowują jamę nosowa i jamę ustna, a poza tym są miejscem przyczepu mięsni.

Kość nosowa - jest kością parzystą tworzącą sklepienie jamy nosowej. Od kości siekaczowej oddziela ją trójkątne wcięcie nosowo-siekaczowe.

Kość łzowa - jest parzysta i tworzy część przedniej ściany oczodołu. Rozróżnia się tu otwór (u świni dwa) łzowy, dający początek kanałowi łzowemu biegnącemu do jamy nosowej.

Szczeka, czyli kość szczękowa - jest największa, parzysta kością czaszki twarzowej. Stanowi boczna ścianę jamy nosowej oraz niemal cale sklepienie jamy ustnej. Wnętrze jej pneumatyzuje potężna (szczególnie u konia) zatoka szczękowa, komunikująca się z jamą nosową. Opisywany w kości szczękowej wyrostek zębodołowy zawiera zębodoły dla zębów trzonowych i przedtrzonowych łuku górnego, wyrostek podniebienny zaś bierze udział w utworzeniu podniebienia kostnego.

Małżowiny nosowe - górna i dolna - leżą w jamie nosowej po obu jej stronach, przymocowując się do kości nosowej (małżowina górna) lub szczękowej (małżowina dolna). Wewnątrz są najczęściej spneumatyzowane i służą jako kostne podłoże dla bogato unaczynionej błony śluzowej jamy nosowej.

Kość siekaczowi - jest to kość parzysta wysunięta najbardziej ku przodowi i zaopatrzona (poza przeżuwaczami) w zębodoły dla zębów siecznych oraz kła łuku górnego. Jej wyrostek podniebienny bierze również udział w utworzeniu podniebienia kostnego.

Kość podniebienna - parzysta kość, wraz z kością klinową ogranicza ujście jamy nosowej do gardła, czyli nozdrza tylne (choanae). Poziomo ustawiona blaszka tej kości wchodzi również w skład podniebienia kostnego. Wnętrze kości podniebiennej penetruje zatoka, której umiejscowienie jest gatunkowo zmienne.

Kość jarzmowa - jest kością parzystą, która układając się poniżej kości łzowej przyczynia się również do budowy oczodołu. Wyrostek skroniowy tej kości bierze udział w utworzeniu łuku jarzmowego.

Żuchwa - zwana jest również szczęką dolną. Jest zbudowana z dwóch kości żuchwowych połączonych ze sobą bądź za pośrednictwem chrząstkozrostu (bydło), bądź tez kościozrostu (świnia, koń). W każdej kości żuchwowej rozróżnia się trzon i gałąź, spotykające się w kącie żuchwy. W trzonie widnieją zębodoły dla wszystkich rodzajów zębów łuku dolnego, gałąź natomiast jest zaopatrzona w dwa wyrostki, z których tylny służy do zestawienia z kością skroniową (w stawie skroniowo-żuchwowym).

Kość gnykowa - jest kością nieparzystą przymocowaną do kości skroniowych, układającą się między gałęziami żuchwy. Służy za miejsce przyczepu mięśni języka, gardła oraz chrząstek krtani.

Kość rejowa - występuje tylko w czaszce świni, gdzie jako niewielka kość jest przednim zakończeniem chrząstkowej przegrody nosa.

ZATOKI:

• klinowa - w kości klinowej

• czołowa - w kości czołowej

• szczękowa - w kości szczękowej

• „podniebienna” - w kości podniebiennej

KOŚCIEC KOŃCZYN

Kościec kończyn jest częścią obwodową kośćca. Składają się na niego: kościec kończyn piersiowych (przednich) oraz kościec kończyn miednicznych (tylnych). W obu rozróżnia się dwie zasadnicze części - kościec obręczy i kościec części wolnej.

Kościec części wolnej składa się z odcinków:

• nasadowego (kość ramienna lub kość udowa)

• przejściowego (kości przedramienia lub kości golenia)

• obwodowego (kości ręki lub kości stopy)

Kościec kończyny piersiowej

OBRĘCZ KOŃCZYNY PIERSIOWEJ - u zwierząt ssących jest reprezentowana przez jedną kość - łopatkę, która łączy się z tułowiem za pośrednictwem mięśniozrostu. Dwie pozostałe kości obręczy, a mianowicie kość krucza i obojczyk, są w pełni wykształcone u ptaków.

Łopatka - jest kością płaską i ma kształt trójkąta, podstawą (uzupełnioną chrząstka łopatki) skierowana ku górze i do tylu. Wierzchołek w postaci wydrążenia stawowego zestawia się z głowa kości ramiennej w stawie ramiennym. Powierzchnia boczna łopatki przedzielona jest wysokim grzebieniem, który u dołu kończy się stromo (u przeżuwaczy) lub łagodnie (u świni i konia).

CZĘŚĆ WOLNA - składają się na nią: kość ramienna, kości przedramienia (łokciowa i promieniowa) oraz kości ręki (nadgarstek, śródręcze, palce)

Kość ramienna - jest kością długa rurowatą, a zatem rozróżnia się w niej koniec górny, trzon i koniec dolny. Na końcu górnym widnieje głowa oraz guzki mięśniowe, przy czym niektóre z nich mogą znacznie ja przewyższać (bydło, świnia). Trzon zaopatrzony jest w wiele wyniosłości, które również służą za przyczepy mięśniowe. Koniec dolny ma postać kłykcia, który z końcami górnymi kość przedramienia tworzy staw łokciowy. Z tyłu kłykcia widnieje obszerny dół wyrostka łokciowego.

Kości przedramienia - w ich skład wchodzą dwie, ściśle ze sobą zespolone, kości długie - promieniowa i łokciowa, przy czym obie w pełni wykształcone są u świni. U bydła i koni kość łokciowa uległa mniejszej lub większej redukcji.

Kość promieniowa - koniec górny przybiera postać - wyżłobionej powierzchnią stawową - głowy, wklęsły lub plaski koniec dolny, zwany bloczkiem, służy do zestawienia z kośćmi górnego rzędu nadgarstka.

Kość łokciowa - koniec górny wykształcony jest w postaci wysokiego wyrostka łokciowego, który ma z przodu wcięcie bloczkowe, biorące udział wraz z głowa kości promieniowej i kłykciem kości ramiennej, w utworzeniu stawu łokciowego. U konia brak dolnego końca kości łokciowej, która kończy się mniej więcej w połowie długości kości promieniowej.

Kości ręki - reprezentowane są przez trzy części składowe, a mianowicie kości: nadgarstka, śródręcza i paliczki.

Kości nadgarstka - są to typowe kości krótkie, które w dwóch rzędach wmontowane są miedzy kości przedramienia i kości śródręcza, tworząc wraz z odpowiednimi ich końcami złożony staw nadgarstka. Liczba kości nadgarstka może wynosić 6 (bydło), 7 (koń), lub 8 (świnia), przy czym w górnym rzędzie są zawsze 4 kości.

Kości śródręcza - są to kości długie rurowate, a ich liczba w zasadzie odpowiada liczbie palców.

Kości palców - liczba palców jest następująca: bydło -2, świnia - 4, koń - 1 zostały ona po redukcji palców (w pierwotnej ręce pięciopalczastej)

• Kość pęcinowa - zestawia się z jednej strony z odpowiednia kością śródręcza w stawie śródręczno-paliczkowym, czyli pęcinowym, z drugiej zaś z kością koronową, w stawie koronowym

• Kość koronowa

• Kość racicowa (kopytowa) - wchodzi w skład twardego zakończenia palca, a wiec narządu palcowego - racicy lub kopyta, zestawiając się z kością koronową w stawie racicowym (bydło, świnia) lub kopytowym (koń).

Kościec kończyny miednicznej

OBRĘCZ KOŃCZYNY MIEDNICZNEJ - składa się na nią kość miedniczna zbudowana z trzech płaskich - spotykających się w panewce - kości, a mianowicie biodrowej, łonowej i kulszowej. Obustronne kości miedniczne wraz z kością krzyżową i pierwszymi kręgami ogonowymi tworzą miednice.

Kość biodrowa - składa się z trzonu i skrzydła. Trzon bierze udział w utworzeniu panewki, skrzydło zaś formuje dwa guzy - boczny, czyli biodrowy i przyśrodkowy, czyli krzyżowy. Również na skrzydle znajduje się chropowata powierzchnia uchowata, służąca do połączenia ze skrzydłem kości krzyżowej.

Kość łonowa i kość kulszowa - obie są podobnie zbudowane, w każdej, bowiem z nich rozróżnia się trzon i gałęzie; trzony formują panewkę, gałęzie zaś wchodzą w skład spojenia miednicznego, łączącego obie kości miedniczne. Kość kulszowa zakończona jest silnie

Zaznaczonym guzem kulszowym, przy czym miedzy tymi guzami kości obustronnych widnieje wklęsły łuk kulszowy. Obie opisywane kości ograniczają obszerny otwór zasłoniony.

CZĘŚĆ WOLNA - rozróżnia się w niej: kość udową, kości goleni (piszczelową i strzałkową) oraz kości stopy (stepu, śródstopia i palców)

Kość udowa - jest kością długa rurowatą. Na końcu górnym rozróżnia się głowę, która z panewką kości miedniczej tworzy staw biodrowy, oraz bocznie od niej - wyniosłość kostną zwaną krętarzem większym. Na walcowatym trzonie poniżej głowy widnieje kolejna, ale już słabsza wyniosłość nosząca miano krę tarza mniejszego (u konia istnieje ponad to krętarz trzeci leżący na trzonie poniżej krę tarza większego). Koniec dolny wykształcony jest w postaci dwóch wypukłych kłykci, przy czym z przodu od nich układa się bloczek kości udowej, po którym ślizga się rzepka. Cały koniec dolny kości udowej wraz z rzepka oraz górny końce kości goleni, uzupełnione chrząstkami śródstawowymi, czyli łękotkami, formują złożony staw kolanowy.

Kości goleni, czyli kości podudzia - składają się na nie dwie kości długie: masywna, dobrze wykształcona kość piszczelowa oraz zdecydowanie słabsza strzałka.

Kość piszczelowa - koniec górny kości piszczelowej jest znacznie grubszy niż koniec dolny i wyróżnia się na nim dwa płaskie kłykcie rozdzielone dwoma nie wysokimi guzkami, określonymi jako wynisłość międzykłykciowa. Na trzonie ciągnie się z przodu ostry brzeg przedni zwany grzebieniem piszczeli. Koniec dolny, ograniczony (u konia) kostkami - przyśrodkową i boczną jest zakończony powierzchnią stawową zwaną ślimakiem; służy ona do zestawienia z kością skokową stępu.

Strzałka, czyli kość strzałkowa- tylko u świni jest zachowana w postaci wąskiej listewki - na całej długości, formując u dołu kostkę boczna. U konia sięga do polowy długości kości piszczelowej i ma kształt szydła z rozpłaszczonym końcem górnym. U bydła zachował się przede wszystkim koniec dolny w postaci samodzielnej kostki bocznej.

Kość stopy - również i tu podobnie jak w kośćcu ręki rozróżnia się trzy części składowe: kości stepu, śródstopia i palców.

Kości stepu - jest to siedem (świnia), sześć (koń) lub piec (bydło) krótkich kości ułożonych w trzech rzędach miedzy golenią a śródstopiem tworzących złożony staw stepu. Największe z nich to kości rzędu górnego - piętowa zakończona guzem piętowym oraz skokowa, zestawiająca się ze ślimakiem kości piszczelowej.

Kości śródstopia i palce stopy - są one zupełnie podobne do swych odpowiedników w kocu ręki, przy czym u tego samego osobnika kości śródstopia są dłuższe, masywniejsze i bardziej okrągłe niż kości śródręcza. Kości palców, odwrotnie, są masywniejsze w ręce niż w stopie.

Trzeszczki - nazwane są tak kości powstałe i usytuowane w ścięgnach mięśni kończyn. Należą do nich rzepka, trzeszczki bliższe tzw. Pęcinowe oraz trzeszczki dalsze zwane racicowymi lub kopytowymi.

Anatomia

Wykład 1

- 10 -

---