T.4. STRES A ZDROWIE

S T R E S - KONCEPCJE

1. Selye (1960)

Stres to niespecyficzna reakcja organizmu na bodźce szkodliwe (stresory) zwana Ogólnym Zespołem Adaptacyjnym.

Stadia:

poziom energii

organizmu

t

reakcja alarmowa - stadium odporności - stadium wyczerpania

eustres (dobry stres)

stres

dystres (zły stres)

wymagania

sytuacji

DYSTRES

EUSTRES

mobilizacja sił organizmu

„Tylko nieżywi nie są pod wpływem stresu”

S T R E S - KONCEPCJE , CD 1

2. Lazarus (1980) - teoria transakcyjno-poznawcza

DEFINICJA:

Stres to relacja pomiędzy osoba a otoczeniem, która oceniana jest przez osobę jako przekraczająca jej zasoby lub zagrażająca jej dobrostanowi.

Przebieg transakcji stresowej:

WYZNACZNIKI PROCESY SKUTKI SKUTKI

PRZYCZYNOWE POŚREDNICZĄCE BEZPOSREDNIE ODLEGŁE

Zmienne osobowe: Ocena pierwotna: jakość rozwiązania: poziom funkcjonow.

• wartości, cele - krzywda / strata społecznego

• przekonania - zagrożenie stan emocjonalny

• samoocena - wyzwanie dobrostan psych.

• poczucie

kontroli

zmiany fizjologiczne zdrowie / choroba

Zmienne otoczenia: Ocena wtórna: somatyczna

• wymagania poradzę sobie /

• zasoby nie poradzę sobie

Radzenie sobie:

• na problem

• na emocje

S T R E S - KONCEPCJE , CD 2

3. Hobfol (1989) - Teoria zachowania zasobów

Rodzaje zasobów:

1. przedmioty (mieszkanie, samochód...),

2. warunki (stała praca, dobre małżeństwo...)

3. zasoby osobiste (umiejętności interpersonalne, poczucie skuteczności...),

4. zasoby energetyczne (pieniądze, wiedza...)

DEFINICJA:

Stres to reakcja wobec otoczenia w którym istnieje:

1. zagrożenie utrata zasobów,

2. utrata zasobów netto,

3. brak wzrostu zasobów następujący po ich zainwestowaniu.

REAKCJA STRESOWA JAKO ATAWIZM

„FIGHT or FLIGHT”

STRESORY:

1. KATASTROFY

2. STRESORY OSOBISTE (niezdany egzamin, rozwód)

3. STRES ŻYCIA CODZIENNEGO (hałas w pracy, gubienie kluczyków od samochodu, rozwiązujące się sznurówki, korki na ulicach, itp.)

ZASOBY:

1. MATERIALNE (pieniądze i to co można za nie kupić)

2. FIZYCZNE (siła, odporność, zdrowie, atrakcyjność)

3. INTRAPERSONALNE (OSOBOWOŚCIOWE - np. samoocena, SOC, itd.)

4. INFORMACYJNE (edukacja, wiedza, dostęp do informacji, wykształcenie)

E. KULTUROWE (święta, tradycje, uroczystości, sztuka, język, religia...)

INTERAKCYJNY MODEL STRESU

(Sheridan, Radmacher, 1998)

RADZENIE SOBIE ZE STRESEM - COPING

JAKO STRATEGIA

(badania przekrojowe)

JAKO PROCES

(badania podłużne)

JAKO STYL (repertuar strategii)

DEFINICJA COPINGU - LAZARUS:

Coping są to stale zmieniające się poznawcze i behawioralne wysiłki mające na celu opanowanie określonych wewnętrznych i zewnętrznych wymagań, ocenianych jako obciążające lub przekraczające zasoby.

FUNKCJE COPINGU

INSTRUMENTALNA SAMOREGULACYJNA

(zorientowana na cel, zadanie) (zorientowana na opanowanie emocji)

Coping jako proces

• koncepcja kryzysu (Caplan, Moos)

FAZY KRYZYSU:

ADAPTACJA

DEZADAPTACJA

„DNO”

FAZY: 1 2 3 4 czas

1. 
   początek - nowe wymagania TECHNIKI

2. wzrost napięcia - poczucie nieefektywności INSTRUMENTALNE

3. zmęczenie - resztki energii są mobilizowane ---- TECHNIKI SAMOREGULACYJNE

4. rozwiązanie - wymyślamy nowy sposób poradzenia sobie, który okazuje się efektywny

Coping jako strategia

(repertuar form radzenia sobie)

1. wg FOLKMAN:

1. KONFRONTACJA

2. DYSTANSOWANIE SIĘ

3. SAMOKONTROLA EMOCJI

4. POSZUKIWANIE WSPARCIA SPOŁECZNEGO

5. PRZYJMOWANIE ODPOWIEDZIALNOŚCI

6. UCIECZKA, UNIKANIE

7. PLANOWE ROZWIĄZYWANIE PROBLEMU

8. POZYTYWNE PRZEWARTOŚCIOWANIE !!!

1. wg MOOS:

	MODALNOŚCI RADZENIA SOBIE
UKIERUNKOWANIE	POZNAWCZE	BEHAWIORALNE
na PROBLEM	myślenie o możliwych rozwiązaniach POZNAWCZE ZBLIŻANIE	postępowanie wg planu BEHAWIORALNE ZBLIŻANIE
na EMOCJE	POZNAWCZE UNIKANIE próba zapomnienia o kłopocie	BEHAWIORALNE UNIIKANIE zajęcie się czymś innym

Coping jako strategia - c.d.

2. wg Carver, Weintraub

1. AKTYWNE RADZENIE SOBIE

2. PLANOWANIE

3. ZAHAMOWANIE AKTYWNOŚCI KONKURUJĄCEJ Z COPINGIEM

4. RADZENIE SOBIE PRZEZ POWSTRZYMYWANIE AKTYWNOŚCI

5. INSTRUMENTALNE WSPARCIE SPOŁECZNE

6. EMOCJONALNE WSPARCIE SPOŁECZNE

7. POZYTYWNE PRZEWARTOŚCIOWANIE

8. AKCEPTACJA

9. ZWROT W KIERUNKU RELIGII

10. KONCENTRACJA NA EMOCJACH I ICH ROZŁADOWANIE

11. ZAPRZECZANIE

12. SPADEK ZAANGAŻOWANIA BEHAVIORALNEGO

13. SPADEK ZAANGAŻOWANIA UMYSŁOWEGO

Coping jako styl

(tendencja do używania danych form/strategii copingu)


Elastyczność Sztywność (CECHA)


Represja Sensytyzacja

(unikanie) (dążenie)


Poznawcze Behawioralne

---------------------------------------------------------------------------------------------------

EFEKTYWNOŚĆ COPINGU

• WYNIKI RADZENIA SOBIE

• ADAPTACYJNOŚĆ RADZENIA SOBIE

1. Efektywność procesu wg Lazarus / Folkman

ODPOWIEDNIOŚĆ POMIĘDZY:

1. oceną a rzeczywistością

2. oceną a radzeniem sobie

2. Efektywność strategii - zależy od kontekstu

„Dane strategie są skuteczne w umiarkowany sposób, nie zawsze i u niektórych osób”

3. Efektywność stylów - brak jednoznacznych danych!

Np.: Heszen-Niejodek nie udowodniła, że bogaty repertuar strategii jest efektywniejszy, niż ubogi...

Efekty neutralne

DYSTRES

EUSTRES

STRESOR

Reakcja krótko-

trwała

Ocena Poznawcza

ZASOBY

---