Temat : POJĘCIE PRZEDSIĘBIORSTWA - jego istota, cele, rodzaje przedsiębiorstwa

W nauce i praktyce gospodarczej nie ma jednej uniwersalnej definicji przedsiębiorstwa. Spotkać się można z dużą różnorodnością w tym zakresie przyczyn jest kilka.

CZTERY PRZYCZYNY RÓŻNORODNOŚCI POJĘCIA PRZEDSIĘBIORSTWA

1. odmienne podejście do przedsiębiorstwa różnych dyscyplin naukowych, które w definicji zawierają te elementy, które dla danej nauki są najważniejsze

• nauki o przedsiębiorstwie

- traktują przedsiębiorstwo jako kategorię organizacyjną, jednostkę organizacyjną, szczególny przypadek instytucji, do której odnoszą się sformułowane zasady racjonalnej organizacji

• cybernetyka

- pojmuje przedsiębiorstwo jako układ złożony (podobny do żywego organizmu), który kieruje się kryterium najdłuższego zachowania organizmu przy życiu. Przedsiębiorstwo jest traktowane jako system względnie odosobniony w otoczeniu, ale w samym przedsiębiorstwie wyróżnia się wiele podsystemów, które wzajemnie oddziałują na siebie. Ustala się też różne zasilenia organizacji

• socjologia

- rozpatruje przedsiębiorstwo jako kategorię społeczną, interesują ją występujące w nim grupy społeczne i stosunki między zatrudnionymi, zachowania ludzi i ich motywacje, ich motywacja, stopień integracji załogi i identyfikowania się pracowników z przedsiębiorstwem. Przedmiotem zainteresowania są też funkcje jaką przedsiębiorstwo pełni w systemie społecznym.

• Prawo

- (szczególnie prawo cywilne, handlowe, pracy) widzi przedsiębiorstwo jako podmiot posiadający zdolność do czynności prawnych. Prawo reguluje stosunki między przedsiębiorstwami, a innymi osobami prawnymi i fizycznymi, a także wewnątrz przedsiębiorstwa

2. usytuowanie przedsiębiorstwa w gospodarce narodowej oraz różny zakres jego samodzielności decyzyjnej w zależności od ustroju polityczno - gospodarczego.

Chodzi tu o odmienność sytuacji w gospodarce nakazowo rozdzielczej i w gospodarce rynkowej. W przypadku tej ostatniej odmienności zależne są od kraju czy kontynentu i mają one określony wpływ na zadania stawiane przed przedsiębiorstwami i warunkami ich działania, a pośrednio i na definiowanie przedsiębiorstwa

3. bardzo duże różnicowanie definicji w zależności od: wielkości (zatrudnienie od kilku do kilkaset tysięcy osób), formy własności, statusu prawnego.

Przedsiębiorstwa państwowe, prywatne, spółki, przedsiębiorstwa spółdzielcze typu (przedsiębiorstwa jedno i wielozakładowe, międzyzakładowe)rodzaju działalności (przedsiębiorstwa produkcyjne, usługowe, mieszane).

4. duże przemiany w przedsiębiorstwach dokonujące się stosownie do potrzeb rozwoju gospodarczego.

Zanikają jedne formy przedsiębiorstwa i pojawiają się inne, dotychczas nieznane. Przedsiębiorstwa wkraczają w nowe obszary działalności, w których wcześniej nie występowały (edukacja, ochron zdrowia, tworzenie i zarządzanie funduszami np. emerytalnymi)

Powyższe przyczyny uniemożliwiają zbudowanie jednolitej definicji przedsiębiorstwa, a z wielu warto przedstawić kilka przykładowych.

Według J. Lisoka z 1939 roku przedsiębiorstwo to jednostka gospodarcza z przedsiebiorca na czele, prowadzacym intreses na swoje ryzyko celem osiągnięcia możliwie największego zysku, przy czym gospodarstwo domowe przedsiębiorcy jest oddzielnie od majatku przedsiębiorstwa.

Z kolei N. Nasłowski podaje ze przedsiębiorstwem nazywa się podmiot gospodarczy prowadzacy wlany rachunek, działalność produkcyjna lub uslugowa w celu osiągnięcia określonych korzyści. Zatrudnia ono różnorodne czynniki produkcji(prace, kapital, ziemie) w celu wytworzenia określonych dobr lub świadczenia określonych oslug które sprzedaje na rynku innym przedsieboiorstwom, gospodarstwom domowym, bądź władzy centralnej lub władzy lokalnej.

Zdaniem S. Sudoła trafha definicja przedsiębiorstwa: jest to jednotks(podmito) prowadzoca dzielalnosc gospodarcza, dazaca do zaspokojenia potrzeb innych podmitoow zycia spoelcznego ( osob. Instytucji) przez wytwarzanie produktow i/lub świadczenia usług, przy czym działalności jest motywowana checia uzyskania korzyści majatkowych i prowadzenia samodzielnie na ryzyko właściciela czy właścicieli.

DEFINICJE PRZEDSIĘBIORSTWA

DEFINICJA EKONOMICZNA PRZEDSIĘBIORSTWA

• osoba lub zespół osób wyposażonych w majątek prowadzących działalność gospodarcza, wyodrębnione pod względem ekonomicznym i prawnym (ukazuje jako podmiot)

ekonomiczne - pod względem majątkowym i wynikowym

prawne - związane z podmiotowością prawną

(Wyodrębnione ekonom. - przeds. jest wyodrębnione pod względem majątkowym i wynikowym (rachunkowym). Wyodrębnienie to pojawiło się historycznie jako efekt oddzielenia majątku i wyników ekonomicznych przedsiębiorcy - założyciela przedsiębiorstwa od jego majątku osobistego lub tez majątku zainwestowanego w inne (już istniejące) przeds. Stopień wyodrębnienia ekonom. może być relatywnie mały aż do bardzo wyraźnego. Z kolei wyodrębnienie wynikowe przeds. jest skutkiem konieczności ustalenia opłacalności działalności danego przeds. dla przedsiębiorcy - założyciela, a współcześnie jest tez wymagane ze względów fiskalnych.

Wyodrębnienie prawne przeds. zw. jest z jego podmiotowością prawna. Przeds. działa w określonym systemie prawnym. Prawo polskie przewiduje możność prowadzenia przeds. przez osobę fizyczna jako spółkę prawa cywilnego i prawa spółek handlowych, jako przeds. państwowe oraz jako spółdzielnię.

Funkcjonowanie przeds. w określonej formie prawnej (prawno-organizacyjnej)oznacza, ze przeds. zależnie od jego formy prawnej można przypisać podmiotowość prawna, czyli bycie podmiotem określonych praw i obowiązków.)

DEFINICJA PRAWNA PRZEDSIĘBIORSTWA

• jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej (ukazuje jako podmiot)

Obejmuje ono :

1. oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa)

2. własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości

3. prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych

4. wierzytelności, prawa z papierów wartościowych, środki pieniężne

5. koncesje, licencje i zezwolenia

6. patenty i inne prawa własności przemysłowej

7. majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne

8. tajemnice przedsiębiorstw

9. księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej

Definicja ta traktuje przedsiębiorstwo przedmiotowo, jako przedmiot obrotu - sprzedaży w całości lub części, a nie podmiotowo tj. jako podstawową jednostkę w gospodarce, która charakteryzuje się określonymi cechami i zdolną do samodzielnego występowania w obrocie gospodarczym, tzn. zawierającą umowy i dochodzącą realizacji tych umów przed sadami.

ZASADY DZIAŁANIA PRZEDSIĘBIORSTWA

Przedsiębiorstwo funkcjonuje na rynku w warunkach konkurencyjności. Pociąga to za sobą konieczność stałego porównywania się z konkurentami i wykazywania zdolności do konkurowania.

Zasady działania przedsiębiorstwa to ogólne reguły działania, których przestrzeganie jest warunkiem prawidłowego funkcjonowania i rozwoju przedsiębiorstwa.

Wyróżniamy:

1. zasada przedsiębiorczości

- polega na wykazywaniu przez przedsiębiorstwo cech przedsiębiorczości w postaci oferowania na rynku nowych produktów i usług oraz poszukiwania nowych potrzeb i możliwości ich zaspokojenia. Stosowanie tej zasady przez przedsiębiorstwa daje możliwość trwałego istnienia na rynku, uzyskiwania przewagi nad konkurentami jak też uzyskiwania dochodu

2. zasada gospodarności

- wynika z ograniczoności środków jakimi dysponuje przedsiębiorstwo. Zasadę tę przedstawia się w postaci dwóch reguł maksymalizacji efektów uzyskiwanych z danych środków lub minimalizacji nakładów potrzebnych do osiągnięcia określonych efektów.

Zasada ta pozwala przedsiębiorstwu:

• zachować warunki konkurencyjne (produkcja wyrobów o określonych cechach przy niskich kosztach i cenach)

• osiągać cel gospodarowania w postaci korzyści ekonomicznych

Realizacja tej zasady przez przedsiębiorstwo wymaga posługiwania się przez nie rachunkiem ekonomicznym.

3. zasada dochodowości (rentowności)

- oznacza konieczność efektywnego działania tj. uzyskiwania nadwyżki efektów nad nakładami niezbędnymi do ich osiągnięcia. Zasada ta uznawana jest też za podstawową przyczynę podejmowania działalności gospodarczej, a więc tworzenia przedsiębiorstw.

4. zasada płynności finansowej

- zaliczana jest do podstawowych zasad, którymi powinno kierować się przedsiębiorstwo w swej działalności. Uzyskiwanie efektów ekonomicznych to nie tylko jeden z celów przedsiębiorstwa, ale także środek prowadzący do realizacji innych celów (trwałości funkcjonowania, uzyskiwanie dużego udziału w rynku, wzrostu wartości przedsiębiorstwa). Uzyskiwanie dochodu należy do podstawowych czynników posiadanych przez przedsiębiorstwo tzw. Płynności finansowej, czyli zdolność do terminowego regulowania jego zobowiązań. Brak płynności finansowej prowadzi do zagrożeń funkcjonowaniu przedsiębiorstwa i w ostateczności do jego likwidacji.

SYTSTEMATYKA PRZEDSIĘBIORSTWA (!)

- pozwala na wyodrębnienie cech istotnych dla poszczególnych typów przedsiębiorstw, wybór właściwego rodzaju i formy odpowiednio prowadzonej działalności gospodarczej ułatwia rozpoznanie istoty przedsiębiorstwa, funkcji i warunków działania.

Przedsiębiorstwa można klasyfikować wg kryteriów:

• kryterium własności

- państwowe, samorządu terytorialnego, spółdzielcze, prywatne, mieszane

• kryterium formy prawnej

- własności indywidualnej, spółki cywilne, handlowe, osobowe, jawne, partnerskie, kapitałowe, z o.o. , akcyjne

• kryterium rodzaju i zakresu działalności

- produkcyjne, handlowe, usługowe, mieszane, konglomeraty

• kryterium z punktu widzenia terytorialnego rozczłonkowania (zasięgu działania)

- jednozakładowe, wielozakładowe, sieciowe

• kryterium zakresu internacjonalizacji

- przedsiębiorstwa krajowe, międzynarodowe, wielonarodowe, globalne

• kryterium wielkości przedsiębiorstwa

- małe, średnie, duże

• kryterium wielopodmiotowości

- przedsiębiorstwa wielopodmiotowe, koncerny, holdingi

TEMAT : Przedsiębiorca - Pojęcie i Rola

ZASADNICZE UJĘCIA PRZEDSIĘBIORCY(!)

1. w ujęciu atrybutowym

- przedsiębiorca to osoba, którą cechuje samodzielność, twórcze myślenie, niezależność i gotowość do podejmowania ryzyka

2. w ujęciu czynnościowym

- przedsiębiorca to osoba, która organizuje przedsięwzięcia rynkowe i kieruje ich realizacją, podejmując ryzyko w nadziei na sukces. Przejawem tej aktywności jest zakładanie przedsiębiorstwa, poprzez które można realizować swoje przedsięwzięcia. Tak rozumiany przedsiębiorca jest twórcą, ponieważ jego decyzje i wynikające z nich działania powołują do życia nową rzeczywistość gospodarczą.

Przedsiębiorca w ujęciu czynnościowym ujawnia się poprzez odgrywanie różnych ról.

ROLA PRZEDSIĘBIORCY W GOSPODARCE RYNKOWEJ

1. PRZEDSIĘBIORCA INWESTOR

• inwestuje on swoje kapitały (choć może także wspierać je kapitałami i pożyczkami), by przynosiły mu korzyści

• akceptuje powiększenie zysku, ale tylko przy danym poziomie ryzyka

• może preferować inwestowanie w innowacje, ale tylko ze względu na to, że przy większym ryzyku mogą one przynosić większy zysk

• są w tej grupie inwestorzy, którzy unikają wysokiego ryzyka i kierują się raczej do dziedzin i rynków już rozpoznawanych, zapewniających zwrot kapitału i umiarkowaną stopę zysku

• dostarcza kapitału na konkretne przedsięwzięcie

• nie musi zajmować się koordynacją działania firmy i zarządzaniem (nie jest to jego specjalność)

• dba o to, aby nie `przeinwestować' i móc szybko wycofać kapitał do innego przedsięwzięcia; redukuje więc tzw. „koszty utopione” (nie do odzyskania przy innym przedsięwzięciu)

2. PRZEDSIĘBIORCA INNOWATOR

• bardzo wartościowy w gospodarce rynkowej, ponieważ podejmuje się dużego ryzyka, które zawsze towarzyszy innowacjom, nie jest to typ naśladowcy, powielający cudze rozwiązania, lecz pionier wielu rozwiązań

• to typ przedsiębiorcy najbardziej narażony na niepowodzenie

• przywiązuje się do swojego projektu, bardziej jednak do jego parametrów technicznych niż finansowych, traktuje go wręcz emocjonalnie, może to powodować przeinwestowanie i tworzenie „kosztów utopionych”, które nie są do odzyskania w innym projekcie

• najmniej nastawiony na maksymalizację zysku, jeśli jest bardzo związany z projektem

• często zapomina o koniecznym warunku płynności finansowej firmy i o tym, że celem jest nie produkcja ale sprzedaż

3. ODKRYWCA OKAZJI

• w przeciwieństwie do przedsiębiorcy inwestora nie inwestuje on w normalną działalność dającą zwyczajne zyski, ale czeka na nadzwyczajne okazje

• to typ przedsiębiorcy najbardziej nastawiony na zysk

• musi stale zachowywać gotowość, preferuje więc przede wszystkim kapitał płynny, ale w każdej chwili można go było zainwestować i wycofać

• nie podejmuje się skomplikowanych przedsięwzięć z długim rozruchem i okresem wzrostu (można go porównać do gracza na giełdzie, tyle że jeśli już inwestuje to chce zachować całkowitą kontrolę nad przedsięwzięciem)

• przedmiotem zainteresowania są przedsięwzięcia prawne, krótkookresowe dające szansę na nadzwyczajne zyski

4. ZAŁOŻYCIEL FIRMY I ORGANIZATOR

• jego silną stroną jest umiejętność organizowania firmy od podstaw, zazwyczaj poparta zdobytym doświadczeniem, jego rola polega na łączeniu różnych zasobów (osobowych, rzeczowych, finansowych) w zespoły wytwórcze

• umiejętności te traktuje jednocześnie jako ważną (czasem główną) część własnego kapitału

• dba przede wszystkim o przetrwanie, zabezpieczenie istnienia przedsiębiorstwa, preferuje raczej zyski w długim okresie, umożliwiające rozwój a nie nadzwyczajne i rynkowe okazje

5. RZEMIEŚLNIK

• to szczególny typ przedsiębiorcy, ograniczony branżowo do pewnych dziedzin działalności, określa się go często konserwatystą

• przedsiębiorca tego typu uważa, że jego silną stroną jest kierowanie firmą określonej branży, gdyż na tym polu ma doświadczenie techniczne

• prowadzi własną firmę, często rodzinną i na ogół pełni wszystkie role równocześnie, jest założycielem firmy, inwestorem i kierownikiem

• tak jak przedsiębiorca założyciel firmy dba przede wszystkim o przetrwanie, zabezpieczenie istnienia przedsiębiorstwa, preferuje raczej zyski w długim okresie, umożliwiające rozwój, a nie nadzwyczajne i ryzykowne okazje

KLASYFIKACJA PRZEDSIĘBIORCY OPARTA NA ASPIRACJACH KIEROWNIKÓW FIRM:

Aspiracje mogą polegać na poszukiwaniu:

• trwałości przedsiębiorstwa (bezpieczeństwo, przetrwanie)

• niezależność kapitału lub samodzielności w podejmowaniu decyzji (wyłącznej kontroli nad firmą)

• możliwość wzrostu i rozwoju

Na podstawie tych kryteriów wyróżnić można dwa krańcowe rodzaje przedsiębiorców:

1. „DZIĘCIOŁY”

• w swoich działaniach kierują się przede wszystkim logiką dziedziczenia własności, charakterystyczną dla przedsiębiorstw rodzinnych

• pierwszeństwo nadają trwałości przedsiębiorstwa jako masy majątkowej, która ma podlegać dziedziczeniu, a także niezależności finansowej

• odmawiają przyjmowania wspólników, niechętnie też biorą kredyty bankowe

• wzrost i rozwój akceptują tylko wtedy, jeśli to nie podważa tych priorytetów

• jest konserwatystą, może mieć osiągnięcia ale w dziedzinach już ustabilizowanych

2. „LIDERZY”

• przedkładają zwiększenie wartości przedsiębiorstwa nad bierne pomnażanie jego masy majątkowej

• celem priorytetowym jest wzrost, jeśli idzie w parze z rentownością

• nie boją się kredytu i wspólników, jeśli tylko może się to przyczynić do zwiększenia wartości i zasięgu działania firmy, ale pragną zachować samodzielność w podejmowaniu decyzji

• akceptują wyskoki poziom ryzyka, jeśli zyski stają się bezpieczne, ale umiarkowanie wolą raczej zmienić dziedzinę działalności niż trwać w dotychczasowej bez wyraźnych sukcesów

• poszukują dziedzin działalności, gdzie może odnieść sukces ponadprzeciętny, poszukuje zysków nadzwyczajnych i nie boi się ryzyka

DZIAŁANIE PRZEDSIĘBIORCZE

Przedsiębiorcę charakteryzuje określone działanie przedsiębiorcze, które obejmuje:

• określone przedsięwzięcie, którego inspiratorem jest jednostka lub grupa osób,

• powołanie organizacji do realizacji przedsięwzięcia, nastawionej na osiągnięcie określonych celów,

• bezpośrednie zarządzanie organizacją przez inicjatora przedsięwzięcia,

• autonomiczną alokację zasobów pozostających do dyspozycji organizacji,

• podjęcie przez przedsiębiorcę określonego ryzyka, mogącego przynieść sukces lub porażkę.

Dla działań przedsiębiorcy charakterystyczne są następujące czynniki:

• motyw działania, którym jest dążenie do wzbogacenia się

• mechanizm działania, polegający na inwestowaniu posiadanych lub pożyczonych pieniędzy

• ryzyko majątkowe, związane z niepewnością w podejmowaniu przedsięwzięć

POJĘCIE I ISTOTA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI

Przedsiębiorczość w literaturze przedmiotu traktowana jest jako:

1. Proces (akt) tworzenia i budowania czegoś nowego - najczęściej nowego przedsiębiorstwa

Przy sposobie tworzenia i budowania czegoś nowego podkreśla się:

• umiejętność wykorzystania pomysłów i zasobów niedostrzegalnych dla innych

• elementy innowacyjne (nowatorskie)

• związanie tego sposobu z ryzykiem, którego skala determinuje często poziom opłacalności przedsięwzięcia

• główny motyw procesu przedsiębiorczości (tj. siła zmuszająca przedsiębiorcę do działania) którym jest pragnienie osiągnięcia (pomnożenia) zysków

Etapy procesu przedsiębiorczości: (!)

1. etap pierwszy: to nowatorski (innowacyjny pomysł). Źródeł pomysłu może być wiele - od przypadku kończąc na zorganizowanej pracy koncepcyjnej

2. etap drugi: to etap motywacji i przejawia się w pragnieniu uzyskania korzyści ze swej innowacji. Etap ten ma doprowadzić do osiągnięcia zamierzonego celu, który winien być użyteczny i możliwy do osiągnięcia

3. etap trzeci: to etap zapewnienia środków realizacji pomysłu. Ich wielkość i struktura zależą od cech pomysłu (wprowadzania wyrobu na rynek, nowa organizacja produkcji). Na tym etapie przedsiębiorczość uzyskuje charakter formalno - prawny (tj. przesądzona jest przyszła forma organizacyjno - prawna przedsiębiorczości - zakład osoby fizycznej lub rodzaj spółki)

4. etap czwarty: to działania związane z realizacją pomysłu, który przybiera kształt „materialny” (wyrób, nowa technologia, organizacja pracy, system operacyjny)

5. etap piąty: to etap „urynkowienia” pomysłu (produktu); produkt staje się przedmiotem kupna - sprzedaży. Efekt rynkowy (korzyści jak i straty) realizowany jest, podobnie jak cały proces przedsiębiorczości, w warunkach niepewności i ryzyka

Przedsiębiorczość - w tym ujęciu to:

• zorganizowany proces sekwencyjnych działań, ukierunkowany w danych warunkach na wykorzystanie nowatorskiego pomysłu w celu generowania korzyści na rynek

Przedsiębiorczość - w węższym ujęciu to:

• proces polegający na uczynieniu z innowacji przedmiotu transakcji kupna - sprzedaży

2. Zespół cech opisujących szczególny sposób postępowania zespołów ludzkich, instytucji, całej gospodarki

Przedsiębiorczość na podstawie zespołu cech przedsiębiorcy oznacza koncentrację:

• na cechach i źródłach przedsiębiorczości

• bądź szerzej - na ukierunkowanych rozwoju przedsiębiorczości

i traktuje się ją jako cechę przedsiębiorcy i przedsiębiorstwa oznaczającą:

• gotowość i zdolność do podejmowania i rozwiązywania problemów

• umiejętność wykorzystywania pojawiających się szans i okazji oraz elastycznego przystosowania się do zmiennych warunków

UWARUNKOWANIA ZACHOWAŃ PRZEDSIĘBIORCZYCH:

1. uwarunkowania wewnętrzne (podmiotowe)

- ogniskują się wokół cech indywidualnych, osobowych. Wyróżnia się tu m.in. wiedzę ogólną i zawodową, sprawność intelektualną, motywację, poziom aspiracji, skłonność do ryzyka, światopogląd, cechy osobowości, system wartości, praca z zespołem i w zespole

2. uwarunkowania zewnętrzne (przedmiotowe)

- oddziałują na przedsiębiorczość w ścisłym sprzężeniu z uwarunkowaniami wewnętrznymi dając pełny obraz uwarunkowań zachowań przedsiębiorczych.

Do najważniejszych zalicza się:

• uwarunkowania polityczno - prawne

- które kształtują polityczne i prawne ramy przedsiębiorczości (przyjęte rozwiązania w zakresie prawa własności, ramy dopuszczalnego przez prawo ryzyka gospodarczego, obszar restrykcyjności systemów kontroli zewnętrznej)

• uwarunkowania ekonomiczne

- związane z instrumentami i mechanizmami rynkowymi pełnią funkcje stymulujące, inicjujące prowadzenie i rozwijanie przedsiębiorczości (systemy finansowe, bankowe, podatki, celne). Ten rodzaj uwarunkowań uznawany jest za siłę sprawczą zachowań przedsiębiorstwa

• uwarunkowania społeczno - kulturowe

- są historycznie ukształtowanymi wzorcami współżycia społecznego, systemami wartości, zasadami moralnymi, systemami religijnymi, tradycją

TEMAT : Pojęcie, funkcje i cechy małego przedsiębiorstwa

CECHY WYRÓŻNIAJĄCE MiŚP ORAZ DUŻE PRZEDSIĘBIORSTWA

Cechy MiŚP

• działania na podstawie własnej intuicji właściciela lub wynajętego menedżera

• relatywnie niski poziom wykształcenia kadry

• przewaga decyzji operacyjnych

• możliwość funkcjonowania bez posiadania osobowości prawnej

• częste łączenie funkcji właściciela i menedżera

• podejmowanie przez właściciela lub właścicieli decyzji ważnych dla firmy

• prowadzenie działalności na małą skalę i w przeważającej części o zasięgu lokalnym

• niezależność firmy od innych podmiotów

• względnie mały udział w rynku

• niskokapitałochłonny rozwój

• mała dbałość o image firmy, wynikająca w wielu przypadkach z braku wiedzy z zakresu marketingu

• funkcjonowanie kierownictwa na zasadzie „straży pożarnej”

• śladowy udział eksportu

• brak tendencji do organizowania się w lokalne grupy obrony swoich interesów

Cechy dużego przedsiębiorstwa

• wykorzystanie nowoczesnych metod i technik zarządzania

• wysoki poziom wykształcenia managementu

• przewaga decyzji strategicznych

• posiadanie osobowości prawnej

• zarządzanie przez wynajętą kadrę menedżerską

• podejmowanie decyzji na podstawie opinii zespołu doradców

• duży wolumen sprzedaży i zasięg, co najmniej ogólnopolski

• liczne powiązania organizacyjne i kapitałowe

• zmiany udziału w rynku

• inwestycje wysokonakładowe

• wykorzystanie nowoczesnych technik tworzenia wizerunku firmy

• działania firmy oparte na przyjętej strategii rozwoju i strategiach cząstkowych

• rozwinięta działalność eksportowa

• uczestnictwo w licznych organizacjach gospodarczych i klubach biznesu

CECHY MiŚP

1. elastyczność

• duża zdolność do reagowania na zmiany otoczenia

• przybierają orientację rynkową

• szybkie dostosowanie się do zmian popytu w czasie i przestrzeni

• wykazują zdolność szybkiego wprowadzenia nowych wyrobów

• doskonalenie już wytwarzanych i polepszenie jakości obsługi

• stosunkowo krótki czas uruchomienia przedsiębiorstwa

• mała kapitałochłonośc

• w fazie funkcjonowania niższa materiałochłonność i wyższa produktywność kapitału

2. przedsiębiorczość

• zespolenie właściciela z przedsiębiorcą

• wyzwala inicjatywę, dynamizm, pobudza do dużych wysiłków przyjmowania ryzyka

3. innowacyjność

• korzystne warunki do szybkiej innowacyjności procesów produkcyjnych i technologicznych

4. rozproszenie terytorialne

• zdolność do rozproszenia w terenie

• korzystna lokalizacja względem rynku zbytu, zaopatrzenia siły roboczej, tradycji regionalnej

5. motywacyjność

• praca sprzyja upodmiotowieniu pracowników

• zerwanie z anonimowością lub jej osłabieniem

• integrowanie wsie wokół celów wspólnych

• dostrzeżenie przez pracowników związku swojej pracy z efektami firmy

• wykorzystanie indywidualnych uzdolnień zatrudnionych

6. lokalność

• zdolność efektywnego wykorzystania niewielkich rozpowszechnionych zasobów ludzkich i materialnych

• produkcja nieopłacalna dla dużych przedsiębiorstw ze względu na skalę potrzeb

FUNKCJE MiŚP

Funkcja ekonomiczna

Podstawą działania każdego przedsiębiorstwa i warunkiem jego powodzenia jest nastawienie rynkowe. W każdej gospodarce istnieją pola, które nie są wypełnione przez przedsiębiorstwa większe. Pola te realizowane są przez funkcję ekonomiczną i jest kilka wyraźnych pól, które są domeną aktywności ekonomicznej małych firm.

• Produkcja dóbr, zarówno środków produkcji, jak i środków konsumpcyjnych. Produkty małych firm są zwykle wykonywane w krótkich seriach i przeznaczone na rynki lokalne. Zapotrzebowanie na tego typu produkcję wzrasta w miarę zróżnicowania potrzeb społecznych. W dążeniu do redukcji kosztów firmy te wytwarzają także wyroby standardowe, sprzedając je na ustabilizowanych rynkach, gdzie jest mniejsza konkurencja

• Produkcja dóbr kompletacyjnych w stosunku do produkcji rynkowej wytwarzanej przez zakłady duże. Do tej produkcji zalicza się wszystkie wyroby uzupełniające i wzbogacające produkcję wieloseryjną. Kluczowym składnikiem produkcji kompletacyjnej jest kooperacja (poprzez wykonywanie detali i części do wyrobów gotowych wytwarzanych na rynek, należą też do niej części zamienne, elementy wykończeniowe i opakowania). Dzięki tej działalności, firmy te stają się ważnym ogniwem w łańcuchu kooperacyjnym przemysłu, co daje możliwość wytwarzania silnych więzi z odbiorcami i sprzyja obniżeniu kosztów sprzedaży i reklamy a w efekcie - obniżeniu kosztów produkcji.

• Usługi, a zwłaszcza przemysłowe, świadczone dla dużych firm. Firmy te są szczególnie predestynowane do wykonywania usług, z uwagi na bliskość świadczenia i konsumpcji usług

Funkcje społeczne

Obok funkcji ekonomicznych małe firmy pełnią funkcję społeczną:

• Spełniają rolę aktywizującą gospodarkę regionalną i społeczność lokalną

• Mogą przyczyniać się do ożywienia gospodarczego obszarów słabo rozwiniętych bądź zapoczątkowanie rozwoju obszarów znajdujących się w stagnacji, w oparciu o lokalne zasoby siły roboczej, zasoby surowcowe i istniejącą infrastrukturę

• Umożliwiają aktywizację społeczno - zawodową, która przejawia się w zatrudnieniu nadwyżek siły roboczej

• Są źródłem tanich i uruchamianych w szybkim tempie miejsc pracy

ŹRÓDŁA POMYSŁU NA PRZEDSIĘBIORSTWO (FIRMĘ)

1. rynek

- potrzeby konsumentów

2. twórcze myślenie

- pomysł dotąd nie istniejący

3. technologia

- nowe sposoby wytwarzania

4. lokalna społeczność

- specyficzne potrzeby występujące na danym terenie

5. franchising

- licencja na prowadzenie pewnej działalności

6. typy przedsiębiorstw

- różne modele organizacji biznesu

7. zmiany

- nowe pomysły i lepszy sposób zaspokajania potrzeb

8. przedsiębiorstwa rodzinne

- wspólna praca członków rodziny

9. porażka

- sprawdzenie dlaczego coś się nie powiodło i zrobienie tego lepiej

10. zwiększenie użyteczności

- zmiana wyglądu i cech produktu

11. handel zagraniczny

- import, eksport

INNE ŹRÓDŁA POMYSŁÓW

1. zakup istniejącej firmy

• zakładanie własnego przedsiębiorstwa od początku,

• to konieczność rozważenia wielu trudnych kwestii takich jak:

• jakie są prawdziwe .... skłaniające właściciela do sprzedania firmy

• jaka jest kondycja finansowa przedsiębiorstwa i co potwierdza stawianą hipotezę

• jaka jest cena kupna

• jaką przyjąć strategię negocjowania

2. praca w niepełnym wymiarze czasu

3. naśladownictwo

4. kupowanie przedsiębiorstwa i późniejsza jego odsprzedaż

5. koncesjonowanie

6. transfer produktu

7. rzemiosło artystyczne

8. wynalazki

9. osobiste doświadczenia

10. patenty

- które można kupić od wynalazcy

11. licencje

- na produkty określonych wyrobów przedsiębiorstwa

12. kontakty handlowe

• spotkania przedsiębiorców

• targi, wystawy

• prezentacja firmy „drzwi otwarte”

13. handel obwoźny

- kupno dóbr w celu ich dalszej odsprzedaży z zyskiem

14. inkubator przedsiębiorczości

15. hobby i zainteresowania

RODZAJE ZMIAN (Zmiany - nowe pomysły; lepszy sposób na zaspokajanie potrzeb)

Ulepszenia

- prowadzą do pełniejszego zaspokojenia potrzeb nabywców, są bardzo małe, ale dokonywane ponieważ oczekują tego klienci np. ulepszenia proszku do prania

Nowe produkty i usługi

- całkowicie nowe, nie istniejące dotąd np. telefon komórkowy

Stworzenie nowego dobra, poprzez łączenie już istniejących produktów

- np. poprzez połączenie telefonu z magnetofonem powstała automatyczna sekretarka

UŻYTECZNOŚĆ (Zwiększenie użyteczności - zmiana wyglądu i cech produktu)

- zwiększenie użyteczności daję wyższą wartość towaru lub usługi

• wytworzenie produktów z surowców np. pnie - deski - meble

• łączenie produktów np. pasta i szczoteczka do zębów

• opakowanie produktów dla uatrakcyjnienia lub ochrony np. futerał na aparat fotograficzny

• sprzedawanie niewielkich nietypowych towarów

• zapewnienie informacji na temat produktów i usług

• zapewnienie serwisu w poszukiwanym zakresie

• dostarczenie produktów do miejsc gdzie jest popyt np. lód z Alaski d Japonii

PROCES TWÓRCZEGO MYŚLENIA

1. identyfikacja problemu

2. zbieranie informacji

3. inkubacja pomysłu

4. zapomnij na chwilę

5. olśnienie pojawienie się twórczych myśli

6. ocena pomysłów

BARIERY PROCESU TWÓRCZEGO MYŚLENIA

• strach przed odrzuceniem przez przyjaciół

• rezygnacja z wypróbowywania nowości

• akceptacja wszystkiego bez zastrzeżeń

• unikanie nieznanych sytuacji

• lęk przed nieznajomymi

• zależność od innych osób

• brak samozaparcia, łatwe uleganie innym

• strach przed popełnieniem błędów

ZALETY ZAKUPIENIA ISTNIEJĄCEGO PRZEDSIĘBIORSTWA

• możliwość kontynuowania dotychczasowych sukcesów przedsiębiorstwa

• zakres planowania mniejszy niż w przypadku nowego przedsięwzięcia

• szybsze niż przy zakładaniu przedsiębiorstwa od początku pojawienie się oczekiwanych zysków

• istniejące przedsiębiorstwo ma ustabilizowanych klientów

• istnieją stałe kanały zaopatrzenia i stali dostawcy

• często można od razu rozpocząć działalność posiadając zapasy dostawców i materiały

• przedsiębiorstwo dysponuje już odpowiednim wyposażeniem technicznym

• istnieje szansa wykorzystania doświadczeń poprzedniego właściciela

• unika się żmudnych prac przygotowawczych koniecznych przy zakładaniu nowej firmy

• pracownicy mają właściwe przygotowanie i doświadczenie w pracy, tworzą też zgrany zespół

• doświadczenie przedsiębiorstwa oraz istniejące dokumenty mogą posłużyć do ustalania kierunków rozwoju w przyszłości

WADY ZAKUPIENIA ISTNIEJĄCEGO PRZEDSIĘBIORSTWA

• istnieje niebezpieczeństwo przejęcia wszelkich złych aspektów działalności przedsiębiorstwa, które było źle zarządzane

• z punktu widzenia nowego właściciela i nowych celów firmy pracownicy obecnie zatrudnieni mogą nie być najlepszymi specjalistami

• niezbędne mogą być modernizacja i uzupełnienie wyposażenia technicznego

• przedsiębiorstwo ma już ustaloną markę i jeżeli jest słaba, trudno będzie ją zmienić

• kupno przedsiębiorstwa może odbić się na stanie finansowym w przyszłości i rentowności całego przedsiębiorstwa

• lokalizacja firmy może być niekorzystna

• przedsiębiorstwo działa wg ustalonych już reguł, które trudno jest zmienić

• istnieje niebezpieczeństwo przeszacowania lub nie precyzyjnego oszacowania wartości

• nie zawsze może ustalić prawdziwe motywy leżące u podstaw decyzji o sprzedaży przedsiębiorstwa

ZALETY I WADY ZAKUPU LICENCJI I ZAŁOŻENIA WŁASNEJ FIRMY

Założenie własnego przedsiębiorstwa

• wymaga czasu i środków, aby je można było założyć od początku

• zaistnienie na rynku jest kosztowne

• doświadczenie w prowadzeniu przedsiębiorstwa ogranicza się do umiejętności własnych właścicieli

• rynek jest tak duży, jaki jest w stanie obsłużyć przedsiębiorstwa

• koszty reklamy spadają na przedsiębiorcę, ale ma swobodę jej kształtowania

• trudniej zaplanować działalność i uzupełnić środki finansowe

• swoboda w kształtowaniu wizerunku przedsiębiorstwa

• swoboda zaopatrywania się

Kupienie licencji

• prawo korzystania ze znaku firmowego mającego swoją renomę na rynku

• możliwość przeszkolenia i szybkiego zdobycia doświadczenia

• licencjonodawca często chroni przed konkurencją

• łatwiejszy dostęp do środków finansowych

• korzystanie z reklamy

• ustabilizowana sieć dostawców

• ograniczone możliwości odstępstwa lub sprzedaży przedsiębiorstwa

• wyposażenie i technologia określone przez licencjodawcę

INKUBATOR PRZEDSIĘBIORCZOŚCI

Cele tworzenia inkubatora

• kreowanie miejsc pracy

• promowanie rozwoju produkcji opartej na najnowszych technologiach

• promowanie innowacji produkcyjnych i usługowych

• ekonomiczne ożywienie lokalnego środowiska

• wzbogacenie lokalnej struktury gospodarki

• zagospodarowanie nie eksponowanych obiektów produkcyjnych, biurowych i magazynów

Celem bezpośrednim inkubatora jest tworzenie małych firm o różnym profilu działalności wytwórczej, handlowej, usługowej.

Cele pośrednie inkubatorów związane są z procesami zachodzącymi w gospodarce. Z reguły inkubatory powstają w fazie restrukturyzacji dużego przemysłu państwowego (wolne obiekty i przestrzenie do zagospodarowania), rosnącego bezrobocia i prywatyzacji gospodarki.

W tych warunkach inkubator przedsiębiorstwa jest jedną ze sprawdzonych metod promowania prywatnej przedsiębiorczości, wywierającej wpływ na łagodzenie skali i skutków bezrobocia a także ożywienie lokalnej gospodarki.

Podstawowe korzyści, z których mogą korzystać uczestnicy inkubatora

• możliwość zmiany sytuacji życiowej, z bezrobotnego w aktywnego uczestnika życia gospodarczego

• uzyskanie, początkowo nieodpłatnie, w dużym stopniu przygotowanej przestrzeni do rozpoczęcia działalności gospodarczej

• niższy od rynkowego czynsz dzierżawy powierzchni na działalność gospodarczą w szczególności w pierwszym etapie

• zapewnienie przez inkubator infrastruktury w formie połączeń telekomunikacyjnych, usług biurowych itp. kosztach własnych

• uczestnik inkubatora korzysta z przygotowanej infrastruktury zewnętrznej, doradztwa finansowo - prawnego, informacji rynkowych, szkoleń zawodowych itp.

• przedsiębiorca ma większe możliwości uzyskania kredytu i innych korzystnych warunków finansowych z uwagi na fakt, że w odczuciu kontrahentów znajduje się pod opieką inkubatora

• reklama w inkubatorze jest skuteczniejsza, ponieważ inkubator promuje szerszą gamę usług i produkcji niż pojedyncze firmy

TEMAT : Znaczenie MIŚP

Właściwości małych przedsiębiorstw wpływające na optymalną alokację nakładów inwestycyjnych w gospodarce. ( NA EGZAMINIE ZNAĆ 8 WŁAŚCIWOŚCI + SKUTKI)

Właściwości małych przedsiębiorstw	Skutki dla gospodarki
1. Mniejsze rozmiary na realizację określonych przedsięwzięć inwestycyjnych w porównaniu z dużymi przedsiębiorstwami	- ograniczone ryzyko ekonomiczne, szczególnie w warunkach trudności ekonomicznych i niepewności, co do koniunktury w przyszłości
2. Szybszy cykl wytwarzania	- krótsze zamrożenie nakładów inwestycyjnych - wcześniejszy efekt podażowy
3. Niższe technicznie uzbrojenia pracy w porównaniu z dużymi firmami	- mniejszy koszt stanowiska pracy - duże możliwości tworzenia nowych miejsc zatrudnienia
4. Swobodna lokalizacja obiektów inwestycyjnych	- racjonalna polityka rozwoju regionalnego - aktywizacja gospodarcza terenów peryferyjnych

Właściwości małych przedsiębiorstw wpływające na optymalne wykorzystanie potencjału ludzkiego i materialnego

Właściwości małych przedsiębiorstw	Skutki dla gospodarki
1. Wyższa produktywność środków trwałych w porównaniu z dużymi przedsiębiorstwami	- pełniejsze wykorzystanie zdolności produkcyjnych
2. Zdolność do absorpcji oraz wykorzystanie rozproszonych i niewykorzystanych czynników produkcji	- zagospodarowanie odpadów pochodzących z wielkiego przemysłu - wykorzystanie nieużytkowych lokali wytwórczo - usługowych oraz wycofanych z wielkiego przemysłu maszyn i urządzeń technicznych
3. Uruchomienie zakumulowanych przez osoby prywatne rzeczowych rezerw inwestycyjnych, środków finansowych i własnej pracy	- zwiększenie możliwości inwestycyjnych podaże i zatrudnione gospodarki
4. Produktywizacja siły roboczej	- aktywizacja zawodowa bezrobotnych

Właściwości małych przedsiębiorstw oddziaływujące na równowagę rynkową

Właściwości małych przedsiębiorstw	Skutki dla gospodarki
1. Osłabienie sytuacji monopolistycznych i wyzwolenie konkurencji rynkowej	- dywersyfikacja podaży stosownie do potrzeb społeczeństwa - wzrost zaspokojenia potrzeb na towary i usługi poprzez wymuszenie efektywności działań i zachowań dużych podmiotów gospodarczych - uzyskanie motywacyjnej, kierującej i weryfikacyjnej funkcji rynku - poprawa jakości wyrobów
2. Realizowanie produkcji w krótkich cyklach uruchomień	- łagodzenie zjawisk inflacyjnych
3. Zaspokojenie potrzeb zindywidualizowanych	- wzbogacenie podaży o niestandardowe, unikalne wyroby

Właściwości małych przedsiębiorstw związane ze skracaniem czasu podejmowania decyzji, reakcji na zjawiska gospodarcze i realizację przedsięwzięć

Właściwości małych przedsiębiorstw	Skutki dla gospodarki
1. Duże tempo oraz uproszczony sposób podejmowania decyzji produkcyjnych	- szybkie wprowadzenie na rynek nowych grup wyrobów i usług
2. Krótki cykl przestawień produkcyjnych	- zaspokojenie potrzeb z uwzględnieniem częstych zmian mody, gustów i upodobań konsumentów
3. Duże zdolności adaptacyjne do zmieniającej się sytuacji gospodarczej	- amortyzowanie wstrząsów i zaburzeń w funkcjonowaniu gospodarki
4. Wysoka elastyczność działania w zakresie wymiany międzynarodowej	- wzbogacanie gamy towarów na rynku - wzrost jakości produktów - podnoszenie opłacalności całego krajowego eksportu

Właściwości małych przedsiębiorstw wpływających na podwyższenie jakości i obniżenie kosztów produkcji

Właściwości małych przedsiębiorstw	Skutki dla gospodarki
1. Wysoka elastyczność i zmienność profilu produkcyjnego	- nadawanie wielu wprowadzanych wyrobom cech nowoczesności
2. Częste stosowanie prostych form pracy	- szczególne staranie o jakość i właściwą formę użytkową wyrobów
3. Funkcjonowanie głównie na rynkach lokalnych	- relatywnie niskie koszty transportu związane z małym obszarem dystrybucji
4. Predyspozycje do działalności kooperacyjnej	- redukcja kosztów stałych u kooperantów

Właściwości małych przedsiębiorstw wpływające na podwyższenie zdolności absorbowania innowacji w gospodarce

Właściwości małych przedsiębiorstw	Skutki dla gospodarki
1. Wysoka podatność na inwestycje	- dyfuzja postępu technicznego na inne dziedziny działalności gospodarczej - wzrost nowoczesności wyrobów i usług - zmniejszenie ryzyka związanego z wprowadzeniem innowacji na dużą skalę

ETAPY ROZWOJU MAŁYCH I ŚREDNICH FIRM

Rozwój Miś różni się od rozwoju dużych korporacji. Wyróżnia się 5 faz (etapów) ich rozwoju:

1. Powstawania

W fazie tej:

• firma jest małym i prostym systemem, zarządzanym przez jednego człowieka (zarządzający i właściciel w jednej osobie)

• właściciel sam formułuje cele firmy oraz zasady jej funkcjonowania, kontroluje i ocenia pracowników wg własnych subiektywnych kryteriów

• w fazie tej kontrola finansowa firmy opiera się na prostym rachunku biznesowym

• wykorzystywanie pojawiających się przed firmą szans - to prosta strategia firmy

• głównym celem firmy jest zaistnienie na rynku

W fazie tej pojawiają się problemy do rozwiązania np. czy firma będzie miała wystarczają ilość środków finansowych by pokryć znaczne zapotrzebowanie na nie w fazie powstania, czy firma będzie posiadała wystarczającą liczbę klientów oraz czy będzie mogła dostarczać produktów (usług) w wystarczającej ilości, aby zaistnieć na rynku oraz czy będzie możliwy rozwój firmy od „obsługi jednego kluczowego klienta” do znacznie większej ich liczby.

2. Przetrwanie

W fazie tej:

• firma jest nadal prostym systemem o ograniczonej liczbie pracowników nadzorczych przez kierownika właściciela

• pracownicy wykonują jedynie zadania i polecenia określone przez właściciela bez podejmowania przez nich niezależnych decyzji

• rozwój systemu jest minimalny a planowanie jest przewidywaniem przepływów pieniężnych (Cash flow) co decyduje o płynności przedsiębiorstwa

• szybkie „chwytanie” i wykorzystywanie pojawiających się szans to strategia firmy, które wiąże się z walką o przetrwanie

Na tym etapie firma może wzrastać o rozmiar, jaki i zyskowność, ale może pozostać też na poziomie przeżycia przez bliżej nieokreślony czas, osiągając minimalny wzrost zainwestowanego kapitału. Sprawdzenia wymaga jednak czy ponoszone koszty przynoszą efekty, do tego celu służy analiza produktu zwrotnego, który decyduje o dochodowości przedsiębiorstwa, jest to punkt w którym dochody pokrywają się z kosztami.

W tej fazie pojawia się problemy tj.

• czy firma może w krótkim czasie gromadzić wystarczającą ilość środków finansowych, aby osiągnąć punkt zwrotu kosztów i pokryć wymianę majątku kapitałowego, jeśli został zużyty

• czy firma może zgromadzić wystarczającą ilość środków finansowych, aby pozostać na rynku i móc sfinansować wzrost do takiego rozmiaru, aby był on wystarczający dla osiągnięcia zwrotu zainwestowanego kapitału.

3. Sukcesu

W tej fazie:

• właściciel firmy musi zdecydować o przyszłości przedsiębiorstwa, dotyczy to rozwoju firmy, poprzez nieangażowanie się (sukces) lub ekspansję (sukces 2), sukces przez ekspansję jest mniej ryzykowny - daje właścicielowi większą swobodę działania w razie konieczności zmiany działalności lub wycofania się z rynku

• decyzję o ekspansji firmy winna być poprzedzona dokładną analizą rynku i oceną prężności przedsiębiorstwa (która ujawnia się w odporności firmy na działania konkurencji). Ekspansja wymaga nowych inwestycji a osiągnięty zysk powinien być zainwestowany lub powiększać rezerwy

• konsekwencją ekspansji jest sukcesywne rozrastanie się firmy

• dla efektywnego zarządzania firmą wzrasta rola kierowników funkcjonujących dzięki przejęciu przez nich pewnego zakresu obowiązków, wykonywanych do tej pory przez właściciela (np. realizacja funkcji takich jak produkcyjna, marketingowa, finansowa itp.)

• na poziomie sukcesu firma osiąga doskonałą kondycję ekonomiczną, ma odpowiednia wielkość i właściwie rozpoznany rynek, aby zapewnic sukces ekonomiczny i osiągnąć zysk.

• gdy firma odnosi sukces właściciel może oddalić się od firmy aby zająć się innymi sprawami np. założeniem nowej firmy

Pozostanie w tej fazie zaleca się firmą, które opanowały mały, ale stabilny segment rynku lub świadczą usługi o ograniczonych możliwościach rozwoju na swoim terenie. Jeśli w tej fazie firmie uda się dostosować się do zmian zachodzących w otoczeniu, może kontynuować dotychczasową działalność lub może być sprzedana z zyskiem lub też połączona z inną firmą. W przypadku niedostosowania się do zmian zachodzących w otoczeniu lub w przypadku jej niewłaściwego zarządzania może zmniejszyć jej siłę konkurencyjną na rynku, a porażka w tej fazie nie musi zakończyć się upadłością a jedynie zaprzestaniem ekspansji.

4. Wzrostu

W tej fazie:

• struktura firmy poddana jest procesowi decentralizacji. W zarządzaniu rozrastającą się firmą pojawia się konieczność zatrudnienia specjalistów, których zakres kompetencji powinien obejmować takie elementy jak: analizę złożonego otoczenia firmy, opracowanie planów strategicznych, analizę rynku itd.,

• w firmie wykształca się rozbudowana struktura powiązań wewnątrz organizacji, powstają

specjalistyczne piony funkcjonalne i hierarchia szczebli zarządzania. Firma stabilizuje się, utrwala i formalizuje,

• prowadzony na tym etapie proces decentralizacji daje firmie szansę zaznaczenia swojego udziału w rynku. W przypadku nie wprowadzenia tego procesu firma może być sprzedana z zyskiem,

• zdarza się często, że na tym etapie właściciele zakładają i doprowadzają firmę do sukcesu, ale potem ponoszą porażkę. Przyczyn takiego stanu można upatrywać np. w zbyt szybkim rozwoju przedsiębiorstwa, w braku środków finansowych albo też w fakcie, iż właściciel staję się ofiarą „syndromu wszechwiedzy".

5. Dojrzałości

W tej fazie:

• firma szybko się rozwija, wykorzystując profesjonalne narzędzia zarządzania, tj. planowanie strategiczne i operacyjne, zarządzanie przez cele, metody optymalizacji decyzji itp. oraz „ducha" przedsiębiorczości,

• w tej fazie przekształceń firmy następuje najczęściej różnicowanie się profilu produkcji, wchodzenie na nowe rynki zbytu,

• w firmie pogłębia się proces decentralizacji, następuje selekcja pracowników,

• siłą napędową zarządzania staje się współpraca, co pozwala w porę wyeliminować niekorzystne kierunki rozwoju,

• główne zainteresowanie w firmie skupione jest na kierunkach rozwoju, kontroli przychodów finansowych oraz na prawidłowym reinwestowaniu zysków. Firma osiąga odpowiednią wielkość i wiarygodność finansową,

• w fazie tej pojawić się mogą-niebezpieczeństwo utraty ducha przedsiębiorczości i zagrożenia wywołane skostnieniem w wyniku braku innowacyjności oraz z powodu unikania ryzyka. Otoczenie firmy ulega częstym zmianom, pojawiają się szybko rozwijające firmy konkurencyjne, które wymuszają zmiany, a więc podejmowanie ryzykownych decyzji. Zmiany zachodzące w firmie pod wpływem czynników otoczenia stają się często motorem jej rozwoju.

(W fazie tej w przypadku dużych przedsiębiorstw, których udział w rynku jest znaczący, zaznacza się tendencja do stabilizacji, unikania ryzyka oraz nie podejmowania innowacyjnych decyzji w oczekiwaniu na decydujące zmiany, które nastąpią w otoczeniu organizacji)

Faza IV

Firma na ty poziomie staje się systemem co raz bardziej złożonym i na bardziej złożonym i na wyroznienie zasługują dwa kluczowe pytania:

-jakie SA możliwości szybkiego rozwoju firmy?

- w jaki sposób sfinansowac ten rozwoj?

Odpowiedzi na te pytania znajduje się w sferze pojec - delegacja i gotówka.

• W obrebie pojecia delegacji odpowiedzi nadzy szykac w pytaniach:

- czy właściciel jest skłonny zatrudnic zawodowych specjalistow przekazując im pewien zakres kompetencji i odpowiedzilanosci dla usprawnienia zarzadznia firma?

- czy powyższe dzialanie podjęte przez właściciela będzie rzeczywista delegacja zanikajaca kontrola a nwet z wycofaniem się z zarzadznaia firma?

• W sferze pojecia gotówka odpowiedz tkwi w pytaniu czy firma będzie dysponowala wytwarzającą ilością srodkow finansowych żeby zaspokoic potrzeby związane z rozwojem firmy? Waznym elementem jest kontrola wydatkow oraz wlasciewe rozpoznanie kierunkow inwestycyjnych. Błedne inwestycje i wzrastające wydatki zwiększają niebezpieczeństwo cofniecia rozwoju przedsiębiorstwa.

Przyczyny zewnetrzene i wewnętrzne kryzysow w przedsiębiorstwie

Przyczyny zewnętrzne

• Tempo wzrostu gospodarczego kraju, regionu, rejonu

• Polityka ekonomiczna względem przedsiębiorstw

• Polityka fiskalna

• Poziom dochodów ludności

• Model konsumpcji

• Skłonność do oszczędzania i konsumowania dochodów

• Kondycja przedsiębiorstw współpracujących

• Wielkość i struktura popytu na produkty przedsiębiorstwa

• Natężenie oddziaływania dostawcow i oferentow w segmencie

Przyczyny wewnętrzne :

• Brak wizji i misji oraz jasnych celow

• Nieznajomość celów przez pracowników i kadry

• Brak identyfikacji pracownikow z przedsiębiorstwem

• Niedostosowany do warunkow styk kierowania

• Konserwatywne metody organizacji

• Stan samozadowolenia z osiągniętych rezultatow(brak monitorowania otoczenia)

• Bledy w zakresie zardzania finansami, brak strategii finansowej i controlingu

• Konserwatyzm w zarzadzaniu finansami

• Brak płynności finansowej

• Koncentracja wysilku przedsiębiorstwa na maksymalizowaniu zysku

• Utrata kontroli nad wydatkami, zapasami i należnościami (stan chaosu)

• Brak strategii marketingowej

• Niezrównoważony portfel produktow przedsiębiorstwa

• Brak nowych produktow, brak kompetencji przedsiębiorstwa do konkurowania przez różnicowanie

• Słaba pozycja na rynku jako rezultat słabości wewnętrznej, małej konkurencyjności

• Wysoki poziom kosztow jednostkowych

• Przestarzała technologia

• Przestarzała baza materialno - techniczna

• Niska produktywność

• Rozczarowania i frustracje zatrudnionych

• Konflikty wewnątrz organizacji.

Symptomy i fazy kryzysu przedsiębiorstwa

Kryzys to element procesu rozwoju przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo do stanu kryzysowego dojrzewa, czyli ewoluuje w czasie.

Kryzys przedsiębiorstwa to nieplanowany proces, czyli ciąg zdarzen przebiegających w określonym czasie , będących zagrozeniem dla egzystencji przedsiebiortswa.

Kryzys przedsiębiorstwa to patologia w jego rozwoju, zagrazajaca bytowi ekonomicznemu przedsiębiorstwa, często spowodowana dyspozycja miedzy celami i zasadami wykorzystywanymi do ich osiągnięcia.

Wyróznia się cztery fazy kryzysu:

1. Kryzys potencjalny, z którym do czynienia mmy gdy przedsiębiorstwo poddaje się roznym niekorzystnym wpływom roznordnych zjawisk wewnętrznych i zewnętrznych, co może Stanowic niebezpeiczenstwo w działalności firmy i realizowanych celach.

2. Kryzys ukryty czyli tzw. Przejściowe trudności pojawiające się na drodze przedsiębiorstwa do realizacji zakładanych celow oraz może być ziwazany z niewłaściwym gospodarowaniem zasobami. Brak jest systemu kontroli wnętrza i otoczenia przedsiębiorstwa oraz brak przeciwdziałania potencjalnym wynikom kryzysotwórczym.

3. Kryzys ostry(palący) bedacy pewnego rodzaju „zólta kartka” dla przedsiębiorstwa, w którym dochodzi do plenej mobilizacji całego zespolu (zarządu pracownikow) dzieki czemu staje się możliwy do opanowania i / lub kryzys palacy nie do opanowania czyli….

4. Kryzys jasny ( faza konczaca się bankructwem) jako stan pelnego odkrycia w funkcjonowanii firmy, zagrażających jego istnieniu na określonym rynku.

PROGRAM PLANOWANIA PRZEZ POSZCZEGÓLNE FAZY

Fazy realizacji programu planowania

1. Faza przygotowania:

• konceptualizacja misji lub zamiarów,

• ustalenie zasad postępowania,

• analiza wewnętrznego i zewnętrznego otoczenia.

Faza planowania właściwego:

• cele,

• zasoby,

• programy

Na które składa się:

• planowanie długookresowe

• przewidywanie długofalowych trendów w rozwoju firmy,

• specyfikacja celów, programów, zasobów,

• ustalenia strategii i zasad postępowania.

• planowanie średniookresowe

• ilościowa opercjonalizacja projektów wynikająca z planowania długookresowego,

• opracowanie programów i schematów działania -realizacji,

• komunikacja z personelem.

• planowanie krótkookresowe

• specyfikacja programów wynikających z planowania średniookresowego,

• opracowanie budżetu wykorzystania zasobów firmy; personel, kapitał, materiał.

• Faza awaryjna:

• przewidywanie alternatywnych planów na wyjątkowe okoliczności,

• elastyczność programów,

• ustalanie sposobów reagowania na nieprzewidziane sytuacje,

• rezerwa zasobów.

• Faza realizacji - wdrażania:

• zastosowanie programów w działaniu firmy,

• wykonanie przygotowanych programów w działaniu firmy.

Powyższy model planowania może być wykorzystywany na różnych poziomach zarządzania:

• w firmach dużych znajduje zastosowanie na najwyższym poziomie zarządzania,

• w firmach średnich i małych na poziomie średniego i bezpośredniego zarządzania,

• w firmie kilkuosobowej - fazy programu planowania może określać i wyznaczać bezpośredni właściciel.

Należy jednak pamiętać, że:

Program planowania będzie miał sens, jeżeli wystąpi wewnętrzna spójność misji, celów, strategii, polityki, procedury, programów, projektów i budżetu, które będą funkcjonować na podstawie posiadanych i dostępnych zasobów firmy, gwarantujących jego wykonanie w określonym przedziale czasowym.

CECHY DOBREGO PLANU WG T. KOTARBIŃSKIEGO

1. celowy - a więc doprowadzając do wyznaczonego celu,

2. wykonalny - czyli możliwy do zrealizowania,

3. niesprzeczny - tzn. czynność następna wynika z wcześniejszej,

4. operatywny - tj. łatwy w zrozumieniu i w opanowaniu jego treści,

5. racjonalny - tzn. oparty na rzetelnej wiedzy,

6. elastyczny - czyli dopuszczający do zmian w trakcie realizacji,

7. optymalnie szczegółowy - tj. ani zbyt szczegółowy ani zbyt ogólny,

8. odpowiednio długodystansowy - obejmujący najdłuższy przedział czasu,

9. terminowy - a więc wyznaczający datę po której jest nieważny,

10. kompletny - tzn. obejmujący całość zadania i wszystkie elementy składowe.

11.12.2006 (6)

TECHNIKI ANALIZY POZYCJI MEŁEGO PRZEDSIĘBIORSTWA

W ramach nich wyodrębnić można takie analizy jak:

1. ANALIZĘ SYTUACYJNĄ PRZEDSIĘBIORSTWA

W analizie tej wyodrębnić można następujące poziomy analizy sytuacyjnej przedsiębiorstwa:

1. analizę zarządzania i własności

W analizie zarządzania i własności należy odpowiedzieć na pytania ogólne, które odnoszą się do różnych aspektów kierowania przedsiębiorstwem:

• co jest podmiotem działania, jaka jest misja i cele przedsiębiorstwa

• jaka jest obecna forma własności przedsiębiorstwa, jaka jest relacja między własnością a zarządzaniem (własność osoby fizycznej, spółka cywilna, z o.o., itp.) odpowiedź na to pytanie umożliwia przeprowadzenie analizy relacji pomiędzy własnością a zarządzaniem;

• jaka jest obecna wielkość przedsiębiorstwa? wielkość przedsiębiorstwa implikuje pozycję i różne rodzaje strategii działania na tym samym rynku

• Na jakim etapie cyklu życia organizacji firma się znajduje (ujęcie tradycyjne uwzględnia 4 fazy: narodziny, wzrost, dojrzałość i schyłek organizacji; współczesne ujęcie: istnienie i przetrwanie, konsolidacja i kontrola, kontrola i planowanie, ekspansja)?

• Jaka jest pozycja przedsiębiorstwa na rynku (przedsiębiorstwo innowacyjne, czy jest to przedsiębiorstwo naśladujące działania konkurentów

• Jaka jest relacja między właścicielem a zarządzaniem przedsiębiorstwem? istotne znaczenie na tym poziomie na określenie relacji między własnością a zarządzaniem tj. kto jest właścicielem, kto zarządza przedsiębiorstwem; relacja ta determinuje strukturę władzy i cele przedsiębiorstwa, a w efekcie ma ona wpływ na sposób zarządzania przedsiębiorstwem i dynamikę jego rozwoju;

Istotne znaczenie na tym poziomie ma określenie relacja między własnością a zarządzaniem tj. kto jest właścicielem, kto zarządza przedsiębiorstwem. Relacja ta determinuje strukturę władzy i cele przedsiębiorstwa a w efekcie ma ona wpływ na sposób zarządzania przedsiębiorstwem i dynamikę jego rozwoju. Dla identyfikowania powyższych problemów należy odpowiedzieć na następujące pytania:

• jaka jest struktura własności (czy jest scentralizowana, czy rozproszona, jakie są relacje między właścicielami, jaka jest ich siła wpływu na zarządzanie przedsiębiorstwem, jaka jest ich forma kontroli nad przedsiębiorstwem)

• jaka jest historia przedsiębiorstwa (właściciele, pracownicy, klienci, historia branży, przywództwo, kultura organizacyjna)

• jaki jest styl kierowania i wartości kierownictwa, ich kompetencje i osobowość

• jaka jest kultura organizacyjna (otwarta, zamknięta, demokratyczna, czy są liderzy w organizacji)

Ważnym elementem analizy sytuacyjnej przedsiębiorstwa na tym poziomie jest określenie fazy organizacyjnego cyklu życia, w jakiej obecnie przedsiębiorstwo się znajduje. Określenie fazy rozwoju organizacji ułatwia zrozumienie bieżących przyczyn problemów i przewidywanie przyszłych trudności w rozwoju firmy. W ujęciu tradycyjnym wyróżnia się fazy: narodziny, wzrost, dojrzałość, schyłek organizacji.

Wyróżniamy też etapy: przedsiębiorczość, zespołowość, formalizacja i kontrola. Z kolei w innym podziale faz rozwoju organizacji wyróżnia się fazy taki jak: istnienie i przetrwanie, konsolidacja i kontrola, kontrola i planowanie, ekspansja.

2. analizę otoczenia szans i zagrożeń przedsiębiorstwa

W analizie sytuacyjnej wiedza o otoczeniu w jaki działa przedsiębiorstwo jest jednym z istotnych czynników wpływających na sprawność jego zarządzanie. Szanse i zagrożenia pochodzące z otoczenia wynikać mogą z wielu źródeł ,dlatego podstawowym problemem jest umiejętność identyfikowani najbardziej istotnych dla danej firmy elementów otoczenia i umiejętność ich analizy. Na tym poziomie zasadnicze jej elementy można pogrupować w kilka kategorii:

• czynniki ogólnoekonomiczne

• stan gospodarki i prognozy jej rozwoju, zmiany stopy procentowej, zmiany w systemie podatkowym i inne fiskalne ograniczenia działalność gospodarczej, zmiany poziomu inflacji

• czynniki prawne i administracyjne

• zmiany przepisów i norm prawnych, ograniczenia administracyjne, zmiany przepisów celnych

• czynniki związane z rynkami

• zmiany popytu i w strukturze rynków, zmiany w sieciach dystrybucyjnych, zmiany w postawach nabywców

• zmiany związane z konkurencją

• rozpoznanie konkurentów i ich sposobów zachowania się na rynku, analiza jakości produktów konkurentów, pojawienie się substytutów, pojawienie się nowych form konkurencji i nowych konkurentów

• czynniki technologiczne

• zmiany w metodach produkcji, pojawienie się nowych bądź zmiana istniejących technologii konkurencyjnych

• czynniki związane z dostawcami

• zmiany cen surowców i usług, struktura dostawców, pewność zaopatrzenia

• czynniki społeczne

• zmiany kwalifikacji w zasobach ludzkich, zmiany sytuacji na rynku pracy, zmiany w postawach ludzi wobec pracy

• czynniki demograficzne

• zmiany geograficznych granic rynków, zmiany umiejscowienia geograficznego firm dostawczych i odbiorców, zmiany bezpośredniego otoczenia geograficznego firmy (dostępność połączeń komunikacyjnych, dostęp do urządzeń infrastruktury technicznej)

1. analizę poziomu wykorzystania zasobów organizacji, analiza silnych i słabych stron przedsiębiorstwa

Dla prawidłowej oceny sytuacji firmy potrzebne jest nie tylko zidentyfikowanie elementów otoczenia oraz istotnych szans i zagrożeń ale też umiejętne dokonanie analizy wykorzystania zasobów przedsiębiorstwa oraz ocena zdolności firmy do reagowania na wpływy otoczenia.

Istotnym elementem analizy sytuacyjnej firmy jest analiza jej silnych i słabych stron, które należy zawsze konfrontować z elementami otoczenia oraz szansami i zagrożeniami.

W analizie tej bierze się pod uwagę następujące zagadnienia:

• zdolności marketingowe

• znajomość potrzeb klientów i zmian tych potrzeb, asortyment produktów lub usług, jakość produktów lub usług, polityka cenowa, reklama i inne działania promocyjne

• zdolności innowacyjne

• innowacja w zakresie produktów lub usług oraz w zakresie metod produkcji, sprzedaży, współpracy z klientami, tworzenie nowych segmentów rynku

• zdolności handlowe

• skuteczność metod sprzedaży i wyrobu potencjalnych klientów, system motywacyjny, dostosowanie kanałów dystrybucji do klientów i produktów lub usług, kierowanie siecią sprzedaży

• zdolność produkcji i działanie

• kosztów i wydajność wykorzystania środków ( robocizny, surowców, transportu itp.), system kontroli jakości, przystosowanie pomieszczeń do potrzeb, możliwość ekspansji i rozwoju

• jasność i ilość zasobów:

• zasoby materialne (nowoczesność i dostosowanie narządzi produkcji i pomieszczeń, polityka odnawialna zasobów), potencjał ludzi (struktura wieku pracowników, ich klasyfikacje i doświadczenie, system płac), zasoby finansowe (struktura finansowa, rentowność, skuteczność metod planowania, budżetu i księgowości)

• jakość organizacji:

• kultura firmy, jasność celów i strategii, sprawność dostosowania i motywacyjność metod zarządzania

Innym przykładem wyceny mocnych i słabych stron jest bezpośrednia ocena posiadanych zasobów i stopnia ich wykorzystania biorąc pod uwagę następujące grupy zagadnień:

• produkcyjne: technologia, środki trwałe, zaopatrzenie, elastyczność, umiejętności techniczno-produkcyjne

• organizacyjne: kierownictwo, kadra, organizacja pracy

• finansowe: koszty produkcji, płynność finansowa, rentowność, zasoby kapitałowe

• marketingowe: udział w rynku, kadra handlowa, innowacyjność, jakość produktów, system sprzedaży

2. ANALIZĘ POZYCJI KONKURENCYJNEJ NA RYNKU

Otoczenie ogólne (dalsze) to zespół tworzonych przez czynniki ekonomiczne, prawne, demograficzne, społeczno-kulturowe, przyrodnicze, techniczne i technologiczne, organizacyjne, infrastrukturalne, międzynarodowe.

Czynniki te tworzą ramowe warunki funkcjonowania firmy oraz wpływają na sprawność i stopień osiągania założonych przez nią celów.

Określają możliwości rozwoju i działania przedsiębiorstwa; z reguły przedsiębiorstwo nie jest w stanie zmienić tych warunków i musi je zaakceptować.

Ważnym etapem analizy strategicznej przedsiębiorstwa jest analiza otoczenia konkurencyjnego przedsiębiorstwa, Zana tez otoczeniem bliższym lub sektorowym. Na otoczenie bliższe składają się podmioty ,z którymi dane przedsiębiorstwo wchodzi w bezpośrednie związki (interakcje). są to dostawcy, nabywcy i potencjalni konkurenci , kooperanci, instytucje finansowe itp.

Cechą otoczenia konkurencyjnego jest sprzężenie zwrotne, które oznacza podmioty otoczenia konkurencyjnego oddziaływają na firmę, a z kolei ona ma możliwość oddziaływania na te podmioty w stopniu uzależnionym od jej pozycji konkurencyjnej.

Otoczenie dalsze tworzy jedynie pewne ogólne warunki działania, na które firma z reguły nie ma wpływu.

Z kolei istotne jest otoczenie konkurencyjne z punktu widzenia planowania działalności rynkowej. Stanowi ono pole bezpośredniego działania oraz w istotnym stopniu warunkuje decyzje strategiczne i operacyjne. Otoczenie to nie tylko oddziałuje na firmę, ale także jest podatne na jej wpływ, przy czym wielkość tego wpływu zależy od siły rynkowej danej organizacji.

Otoczenie konkurencyjne na ogół sprowadzane jest do sektora, w którym działa dana firma, czyli do grupy przedsiębiorstw wytwarzających wyroby lub usługi o podobnym przeznaczeniu.

Firma powinna dbać i określić atrakcyjność sektora (branży) w który prowadzi własną działalność oraz podjąć na jej podstawie …

Siły napędowe konkurencji wewnątrz sektora




• Groźba nowych wejść

Przy badaniu groźby nowych wejść bierze się pod uwagę:

• sytuację w sektorze, w którym działa przedsiębiorstwo. Jego atrakcyjność może przyciągać nowych konkurentów, co może zagrażać dotychczasowej pozycji przedsiębiorstwa. Im silniejsza jest pozycja konkurencyjna już działających w sektorze firm i im wyższe są bariery wejścia do danego sektora tym groźba wejść nowych konkurentów jest większa

• ekonomikę skali - firmy w sektorze osiągają korzyści skali i mają niskie koszty jednostkowe produktu. Firmy wchodzące do sektora muszą pogodzić się z niekorzystną sytuacją kosztową albo muszą podjąć działalność na równie dużą skalę, co wymaga znacznych inwestycji

• zróżnicowanie produktów - oznacza, że istniejące firmy posiadają wyrobioną markę, wiernych klientów; z punktu widzenia nowych konkurentów ich zaistnienie wymaga poniesienia znacznych wydatków na przezwyciężenie lojalności nabywców i relatywnie dużo czasu

• potrzeby kapitałowe - im niższe nakłady są potrzebne aby wejść do sektora tym więcej firm może sobie pozwolić ma rozpoczęcie w nim działalności. Konieczność inwestowania znacznych środków i skuteczne konkurowanie w danym sektorze stwarza barierę wejścia , szczególnie gdy kapitał trzeba przeznaczyć na działalność o dużym stopniu ryzyka

• kanały dystrybucji - stopień specjalizacji kanałów dystrybucji ora zakres ich opanowanie przez istniejące przedsiębiorstwa wyznacza wysokość bariery dla nowo wchodzących na dany rynek przedsiębiorstw. Nowa firma musi zachęcić istniejące kanały dystrybucji do przyjęcia jej produktów za pomocą upustów cenowych czy akcji promocyjnych albo stworzyć własne kanały co wymaga dodatkowych kosztów

• gorszą sytuację kosztową firm...

• Siła przetargowa nabywców

W przypadku siły przetargowej nabywców bierze się pod uwagę:

• koncentrację nabywców - jeżeli nabycy są bardziej skoncentrowani niż firmy w sektorze to są w stanie narzucić im swoje warunki

• udział firm w sektorze w tworzeniu kosztów nabywców - jeżeli jest on wysoki, nabywcy poszukują jak najlepszej ceny i warunków zakupu, wywierając znaczną presję na producentów

• zróżnicowanie produktów - jeżeli przedsiębiorstwo wytwarza typowy produkt nieróżniacy się od produktów innych wytwórców konkurujących na rynku, musi się liczyć z koniecznością ustępstw wobec naywców

• znajomość struktury kosztów dostawców (firm w sektorze) przez nabywców - nabywcy mają orientacje, co do poziomu kosztów wytwarzania i dysponują też informacją o marżach swoich dostawców . Dlatego dążą do obniżenia ceny ,wiedząc o ile ona może zostać zmniejszona bez zagrożenia zdolność przetrwania dostawcy

• ważność wkładu, jaki firmy w sektorze wnoszą w jakość finalnego produktu nabywcy - jeżeli wkład ten jest niewielki, nabywcy dyktują firmą w sektorze warunki. Jeżeli jakość produktów nabywców w znacznym stopniu, zależy od wyrobu danego sektora to ich presja na cenę jest niższa

• zyski nabywców - im mniejszy jest jednostkowy zysk nabywców to chcą oni obniżyć koszt zakupu i wywierają większą presję na ceny. Zbyt niskie zyski nabywców mogą także skłonić do poszukiwania tańszych dostawców lub odmowy zakupu produktów firmy po obecnej cenie, pogarszając jej pozycje konkurencyjną

• Siła przetargowa dostawców

W określeniu siły przetargowej dostwców bierze się pod uwagę:

• koncentrację dostawców - im dostawcy są mocniej skoncentrowani w porównaniu do firm w sektorze, ich siła przetargowa jest większa. Postawy mogą bowiem wywierać znaczny wpływ na ceny, jakość i warunki dostawy

• dostępność produktów substytucyjnych - siła dostawców maleje, gdy muszą się oni liczyć z prawdopodobieństwem kurczenia się ich rynku zbytu np. na skutek możliwości zastępowania ich produktów przez substytuty

• znaczenie sektora jako klienta dla dostawców - jeżeli jest marginalne to dostawcy nie liczą się z sektorem i narzucają mu warunki. Z kolei, gdy sektor jest ważnym klientem, sukces obu stron zależy od ich współpracy

• zróznicowanie produktów przez dostawców - jeśli jest ono duże , produkt jest znany na rynku i wykształciła się wobec niego lojalność klientów (tj. firm w sektorze) ,sektor nie będzie chciał zmienić dostawców i dostosuje się do niekorzystnych warunków zakupów, a siła przetargowa dostawcy będzie wyższa

• koszt zmienny dostawców - jeżeli są duże dla firmy w sektorze to nie będą one chciały ich zmieniać (zmiana może nastąpić z bardzo poważnych powodów), co spowoduje, że siła przetargowa dostawców jest wysoka

• Groźba substycucyjnych wyrobów lub usług

Przy ocenie groźby pojawienia się substytutów bierze się pod uwagę:

• zyskowność sektorów produkujących substytuty może zagrozić zyskowności firm działających w sektorze, co grozi utratą posiadanej pozycji konkurencyjnej. Bierne zachowanie się firm wobec działań producentów dóbr substytucyjnych prowadzi do utraty udziału w rynku oraz spadku zyskowności prowadzonej działalności

• skuteczność zastępowania wyrobów danego sektora przez substytuty może zagrozić firmom działającym w sektorze, szczególnie gdy substytuty mogą realizować podobne funkcje do spełnianych przez produkty sektora oraz gdy istnieje realne prawdopodobieństwo pojawienia się na rynku ofert tańszych i bardziej efektywnych; zaakceptowanie substytutów przez dany segment rynku zawsze wiąże się z utratą udziału w tym rynku producentów wyrobów tradycyjnych

• Rywalizacja między istniejącymi firmami w sektorze

W sile tej bierze się pod uwagę:

• liczbę konkurentów - znaczna ich liczba i zrównoważenie pod względem wielkości i posiadanych zasobów powoduje, że stopień rywalizacji jest większy. Im sektor jest zdominowany przez jedną lub kilka firm to firmy te mogą ogrywać funkcję koordynującą w sektorze i rywalizacja jest mniejsza

- stopa wzrostu sektora - przy szybkim wzroście każda z firm może opanować stosunkowo duży obszar rynku i konkurencja jest niska. Powolny wzrost sektora powoduje, że konkurencja przekształca się w walkę o zwiększenie udziału w rynku kosztem pozostałych, co zaostrza rywalizację

- koszty stałe - wysokie koszty stałe powodują wzrost presji na pełne wykorzystanie zdolności produkcyjnych, co prowadzi do obniżki cen i w efekcie do wzrostu konkurencji

• zróżnicowanie produktów - jeżeli jest ono niewielkie, wyroby podobne i traktowane jako masowe, to klienci kierują się głównie ceną co prowadzi do natężenia konkurencji. Z kolei zróżnicowanie produktów chroni przed rywalizacją cenową, ponieważ nabywcy mają określone preferencje i wykazują lojalność wobec konkretnych producentów

• skokowy przyrost zdolności produkcyjnych spowodowany np. ekonomią skali, może dojść do naruszenia równowagi popytu i podaży a efektem tego może być zaostrzenie konkurencji, szczególnie gdy występuje on jednocześnie u kilku konkurentów

• bariery wyjścia - wysokie powodują, że firmy niechętnie opuszczają sektor; pozostawanie wielu firm w sektorze (szczególnie schyłkowym) wzmaga konkurencję; bariery wyjścia to np. posiadanie przez firmę wyspecjalizowanych zasobów (które mają niską wartość przy likwidacji lub powodują wysokie koszty przeniesienia), układy zbiorowe z pracownikami (koszty przeniesienia pracowników), koszty utrzymania produkcji, współpraca z innymi firmami, przywiązanie kierownictwa do danej działalności




Konkurenci w sektorze

Rywalizacja między istniejącymi firmami

Dostawcy

Potencjalni wchodzący

Nabywcy

Substytuty

Groźba nowych wejść

Groźba substytucyjnych wyrobów lub usług

Siła przetargowa dostawców

Siła przetargowa nabywców

---