Geomorfologia, Geomorfologia


Geomorfologia

Wykład 1 z dnia 05.10.11

CZYNNIKI I PROCESY GEOMORFOLOGICZNE

Geomorfologia - nauka o formach i ich formowaniu

LITERATURA:

  1. Klimaszewski M., 1978, Geomorfologia, WN PWN

  2. Migoń P., 2006, Geomorfologia, WN PWN

  3. Mycielska-Dowgiałło i in., 2001, Geomorfologia dynamiczna i stosowana

  4. Allen P.A., 2000, Procesy kształtujące powierzchnię Ziemi

Przedmiot badań: rzeźba powierzchni Ziemi i procesy ją kształtujące

Cel: badanie rzeźby powierzchni Ziemi i jej strefy przypowierzchniowej

GEO - Ziemia; MORPHO - Rzeźba; LOGOS - filozofia

GEOMORFOLOGIA

Podział ze względu na metody badań:

  1. geomorfologia historyczna - metody dedukcyjne, odtwarzanie rozwoju form czy rzeźby

  2. geomorfologia dynamiczna - metoda indukcyjna, bezpośrednie pomiary natężenia procesów w terenie, badanie skutków procesów rzeźbotwórczych, badanie zdarzeń w laboratoriach, badania kameralne - porównywanie zdjęć lotniczych i map z różnych okresów

Podział ze względu na zakres:

  1. geomorfologia ogólna - badania formy i typów rzeźby, poznanie praw rozwoju różnych form i typów rzeźby

  2. geomorfologia regionalna - zmierza do poznania rzeźby w danym obszarze i jej rozwoju

Kierunki badań w geomorfologii:

Metody zapożyczone z:

KLASYFIKACJA FORM POWIERZCHNI ZIEMI

SYSTEM MORFODYNAMICZNY

relacja

Czynnik morfogenetyczny <----------------------> Proces morfogenetyczny

Na system morfodynamiczny składa się: czynnik, proces i relacja, jaka zachodzi między nimi.

0x08 graphic
proces forma

Czynnik -----------------> forma RZEŹBA

forma

Rzeźba:

Czynniki morfogenetyczne (geomorfologiczne) - czynniki fizyczne (siły) działające na kuli ziemskiej, zdolne do wykonania pracy geomorfologiczne lub umożliwiające wykonanie pracy geomorfologicznej przez inne czynniki.

Mogą pełnić funkcję:

CZYNNIKI:

  1. wewnętrzne

  1. zewnętrzne

Procesy geomorfologiczne (morfogenetyczne) - wszelkie działanie (praca) czynników geomorfologicznych, którego efektem jest:

BADANIA PROCESÓW

PROCESY:

  1. 0x08 graphic
    PRZYGOTOWUJĄCE

  1. 0x08 graphic
    MORFOGENETYCZNE

Energia geotermiczna Czynniki i procesy

Energia słoneczna i grawitacyjna

wewnętrzne zewnętrzne

(endogeniczne) (egzogeniczne)

Degradacja Gradacja Agradacja

Niszczenie Zrównywanie Budowanie

Ekwiplanacja

Erozja Akumulacja

Denudacja Sedymentacja

CZYNNIKI

  1. siła ciężkości = siła luźnych mas

  2. woda opadowa i roztopowa

  3. ciężar luźnych mas + woda opadowa

  4. gruz skalny + lód

PROCESY

  1. procesy grawitacyjne = ruchy masowe

  1. odpadanie

  2. obrywanie

  3. spełzywanie

  4. osuwanie

  1. spłukiwanie

  1. rozproszone

  2. linijne

  3. warstwowe

  1. spływanie

  1. spływ gruzowy

  2. spływ błotny

  3. procesy związane z lodowcami gruzowymi

Czynniki

Procesy

rzeki, potoki

fluwialne = rzeczne = korytowe

oceany, morza, jeziora

litoralne = brzegowe

woda infiltrująca, wymywająca

sufozja

woda rozpuszczająca

denudacja chemiczna, solucja

woda rozpuszczająca

zjawiska krasowe, krasowienie

śnieg

niwalne, niwacyjne

mróz (zamróz)

mrozowe, kriogeniczne

lód gruntowy

glacjalne

wiatr

eoliczne

rośliny i zwierzęta

biogeniczne

człowiek

antropogeniczne

PROCESY

NISZCZĄCE

BUDUJĄCE

  1. ruchy masowe

korazja, detersja

akumulacja usypisk i koluwiów

  1. spłukiwanie

erozja deszczowa, żłobinowa, bruzdowa, bruzdowa, wąwozowa, splash, sheet erosion

akumulacja proluwiów

  1. fluwialne

erozja rzeczna (boczna, wgłębna, wsteczna, postępowa, eworsja), abrazja, korazja, kawitacja

akumulacja, depozycja, sedymentacja rzeczna (fluwialna)

  1. litoralne

erozja morska:

abrazja, kawitacja

akumulacja przybrzeżna (litoralna)

  1. sufozyjne

wymywanie

X

  1. krasowienie

erozja chemiczna, rozpuszczanie, korozja

akumulacja nacieków

  1. niwalne

erozja powodowana płatkami śniegu, lawinowa, niwacja

akumulacja lawinowa, niwacja

  1. mrozowe

rozsadzanie, pękanie, pęcznienie, podnoszenie, sortowanie

  1. termokrasowe

erozja termiczna

X

  1. glacjalne

erozja lodowcowa:

egzaracja, detersja, detrakcja

akumulacja lodowcowa

  1. eoliczne

erozja wietrzna:

deflacja, korazja

akumulacja eoliczna

  1. biogeniczne

bioerozja

akumulacja biogeniczna

  1. antropogeniczne

X

X

Wykład 2 z dnia 12.10.11

działanie

0x08 graphic
Czynnik morfogenetyczny Podłoże = skutki geomorfologiczne

0x08 graphic
(wielkość) (odporność)

przeciwdziałanie

naprężenie, nacisk

0x08 graphic

Czynnik morfogenetyczny Podłoże = odkształcenie

0x08 graphic
opór

Jeżeli NAPRĘŻENIA > OPORU (osiągnięcie wartości progowej) to zachodzi odkształcenie podłoża, czyli działanie czynnika jest skuteczne morfologicznie.

Skutki działania procesów geomorfologicznych zależą od:

Odporność podłoża zależy od:

Nacisk (naprężenie, ciśnienie) - oddziaływanie czynnika o określonej sile F na powierzchnię S.

Rodzaje:

Opis podłoża:

KLIMATYCZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU RZEŹBY - DZIEDZINY I SYSTEMY MORFOGENETYCZNE

Energia:

  1. słoneczna

  2. grawitacyjna

  3. geotermiczna

Ad. 1.

Tylko część dociera do powierzchni Ziemi.

23% - odbicie w górnych warstwach atmosfery

6% - odbicie przez cząsteczki kurzu i pary wodnej

7% - odbicie ze względu na albedo

14% - absorbowane przez powietrze

3% - absorbowane przez obłoki

47% - absorbowane przez powierzchnię Ziemi

Z punktu widzenia geomorfologii najbardziej istotnym jej skutkiem jest ruch wód powierzchniowych łącznie z lodowcami.

Ad. 2.

Jest to siła motoryczna w ruchu lodowców, wody płynącej, mas zwietrzeliny.

ad. 3.

Energia:

obszar zainteresowania geomorfologów

Rzeźba powierzchni Ziemi jest układem dynamicznym.

Najczęściej występują procesy erozji i sedymentacji, chociaż nie zawsze w danej chwili.

Proces geomorfologiczny może być rozpatrywany jako praca zachodząca przez wszystkie elementy w danym systemie.

Praca zachodzi, gdy przyłożone siły są większe niż opory nim stawiane.

ZWIĄZKI MIĘDZY ŹRÓDŁAMI ENERGII, A PROCESAMI GEOMORFOLOGICZNYMI

Energia geotermiczna Zmiany energii słonecznej Energia grawitacyjna

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

Inne przyczyny

zmian klimatycznych

0x08 graphic

Tektonika i wulkanizm Zmiany klimatyczne

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

Zmiany bilansu Roślinność

0x08 graphic
0x08 graphic

Wodnego

Zmiany poziomu lądów Zmiany poziomu mórz

0x08 graphic
0x08 graphic

Zmiany energii potencjalnej położenia

0x08 graphic

Bezpośrednie oddziaływanie na procesy geomorfologiczne

Relaksacja - dostosowanie systemu do nowych warunków.

Rozwój rzeźby odbywa się skokowo: od wielkiego wezbrania do wielkiej powodzi itp.

ELEMENTY KLIMATU

Klimat:

Klimatyczne uwarunkowania morfogenetyczne:

Czynniki klimatyczne

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

Strefy klimatyczne Typy klimatów Piętra klimatyczne

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
Regiony klimatyczne

0x08 graphic
0x08 graphic
Systemy morfoklimatyczne Dziedziny morfogenetyczne

0x08 graphic
0x08 graphic

Strefy morfo klimatyczne Regiony morfogenetyczne Piętra morfogenetyczne

A. Penck (1894)

W. Davis (1899)

C. Troll (1944) dodał:

C. Cotton (1947) dodał:

Wykład 3 z dnia 19.10.11

PROSTE SYSTEMY MORFOLOGICZNE WEDŁUG L. WILSONA (1968)

System

Typ klimatu

(według W. Köppena)

Panujące procesy morfologiczne

Charakterystyczne formy

glacjalny

EF - wiecznego mrozu

glacjacja, niwacja, eolizacja

formy erozji glacjalnej, rzeźba alpejska, moreny, kemy, ozy

peryglacjalny

ET - tundry

EM

D-c - chłodny wilgotny

działalność mrozu, soliflukcja, działalność wody płynącej

gleby strukturalne, stoki, języki, terasy soliflukcyjne, równiny zmywowe

suchy

pustynny

wysychanie, działalność wiatru, wody płynące

wydmy, baseny, jaskinie, strome stoki

półsuchy

BS - stepów

działalność wody płynącej

pedymenty, stożki, strome stoki z pokrywą gruzową

Cwa - sawann

wietrzenie mechaniczne, ruchy masowe

bad lands

umiarkowany wilgotny

Cw - ciepły wilgotny

działalność wody płynącej

łagodne zbocza, stoki dolin, napływowe gleby

O-a

wietrzenie chemiczne (głównie), spełzywanie

grzbiety

selva

tropikalny, monsunowy

wietrzenie chemiczne, ruchy masowe, działalność wody płynącej

?

STREFY MORFOKLIMATYCZNE J.TRICAT I A.CAILLEUX (1965):

  1. strefa zimna

  1. dziedzina glacjalna

  2. dziedzina peryglacjalna z permafrostem

  3. dziedzina peryglacjalna poza permafrostem

  4. dziedzina leśna z czwartorzędowym permafrostem

  1. strefa leśna średnich szerokości geograficznych

  1. dziedzina morska o łagodnej zimie

  2. dziedzina kontynentalna o surowej zimie

  3. dziedzina śródziemnomorska o suchym lecie

  1. strefa sucha i półsucha średnich i niskich szerokości geograficznych

  1. stepy i półpustynie z łagodnymi zimami

  2. stepy i półpustynie z ostrymi zimami

  3. pustynie z łagodnymi zimami

  4. pustynie z ostrymi zimami

  1. strefa podzwrotnikowa

  1. dziedzina sawanny (selva)

  2. dziedzina leśna

  1. regiony górskie

  1. górskie regiony

REGIONY MORFOKLIMATYCZNE BÜDELA (1977):

  1. Strefa glacjalna

  2. Stefa subpolarna intensywnego formowania dolin

  3. Stefa tajgi - formowanie dolin w regionie permafrostu

  4. Strefa pozazwrotnikowa spowolnionego formowania dolin

  5. Stefa subtropikalna - formowania rzeźby mieszanej, region etezyjny

  6. Strefa subtropikalna - formowania rzeźby mieszanej, region monsunowy

  7. Strefa sucha, zimna - konserwowania i wgłębiania zrównań oraz formowania pedymentów

  8. Strefa sucha ze zrównaniami fluwio-eolicznymi

  9. Strefa podzwrotnikowa intensywnego formowania zrównań

  10. Strefa podzwrotnikowa częściowego formowania zrównań

WPŁYW CZŁOWIEKA NA KRAJOBRAZ ZIEMI

Obszary o bardzo dużym wpływie człowieka:

  1. Obszar XIX-wiecznej rolniczej kolonizacji z Europy do: USA, Kanady, Południowej Afryki, Australii, Argentyny Brazylii, Nowej Zelandii

  1. Przeludnione obszary z tradycyjną agrokulturą: Apeniny, Indie, Meksyk, Góry Telskie w Algierii, małe obszary w Gracji, Turcji, Hiszpanii

  1. Obszary słabo rozwinięte - gdzie las jest wypalany lub spalany dla celów domowych. Obszary wylesione w Indiach, Afryce, na pograniczu Sahary i Sahelu

  1. Obszary o intensywnej uprawie, położone w monsunowej Azji, o intensywnej erozji

  1. Obszary starych osiedli i gospodarstw w Europie z intensywną lokalną erozją

POWIERZCHNIA STREF KLIMATYCZNO-ROŚLINNYCH WEDŁUG KALESNIKA (1973):

STRUKTURALNE UWARUNKOWANIA RZEŹBY

Formy na powierzchni Ziemi

  1. równiny

  2. góry

  1. niziny

  2. wyżyny

  3. góry

  1. tektonicznego

  2. wulkanicznego

Duże jednostki tektoniczne:

Formy pochodzenia tektonicznego

Niziny

Europa - 72%

Australia z Oceanią - 54%

Ameryka Południowa - 49%

Ameryka Północna - 32,8%

Azja - 31%

Afryka - 22,4%

Antarktyda - 6,4%

Wyżyny

Powiązania z budową geologiczną:

Inwersja rzeźby - niezgodność rzeźby z tektoniką; odwrócenie ukształtowanie powierzchni ziemi w stosunku do jego budowy tektonicznej (pod względem tektonicznym nic się nie zmienia)

+ skały odporne: powstawanie zrębów i grzbietów w miejscu wklęsłych struktur - synklin

(procesy zachodzą wolniej, skały są sterczące)

- skały słabo odporne: powstawanie dolin w miejscu wypukłych struktur tektonicznych - antyklin

(procesy zachodzą szybciej, formy wklęsłe, dolinne)

RODZAJE SKAŁ BUDUJĄCYCH SKORUPĘ ZIEMSKĄ:

  1. magmowe: powstałe z krzepnięcia powolnego lub szybkiego

  1. wylewne, wulkaniczne: bazalty, diabazy, andezyty, porfiry, melafiry (są bardzo odporne)

  2. głębinowe, plutoniczne: granity, dioryty, gabra, sjenity (bardzo odporne)

  1. osadowe

  1. klastyczne o różnej wielkości ziarna: zlepieńce, zwięzłe, luźne, sypkie (różna odporność)

  2. organiczne: wapienie, dolomity (o dużej odporności)

  3. chemiczne: sól, gips, trawertyny (odporność bardzo różna)

  1. metamorficzne: powstałe z przeobrażenia skał magmowych i osadowych na różnych głębokościach, pod wpływem temperatury i ciśnienia; gnejsy, łupki (przeważnie duża odporność)

W budowie powierzchni lądów najwięcej jest:

Wykład 4 z dnia 26.10.11

UŁOŻENIE SKAŁ

RZEŹBA WULKANICZNA

Aktywne wulkany na ziemi:

Na lądzie jest około 500 wulkanów czynnych, a stanowi to zaledwie 0,3% wszystkich wulkanów.

Wulkany wygasłe - nie wybuchały w czasach historycznych.

Wulkany, które nie były aktywne przez ostatnie 25 tys. lat mogą być potencjalnie aktywne.

Typy wulkanów:

Wulkany mogą tworzyć:

Stratowulkan - na przemian wydobywa się z niego magma i materiał piroklastyczny

Maary - rodzaj krateru wulkanicznego tworzącego się w wyniku bliskiego kontaktu lawy z wodą, następuje wtedy eksplozja i powstaje zagłębienie

Jökullhlaups - wielkie powodzie glacjalne, które niszczą wszystko na przedpolu

Wykład 5 z dnia 9.11.11

PLUTONIZM - STRUKTURY

Plutonizm - przemieszczanie się magmy w skorupie ziemskiej bez wydostawania się na powierzchnię

Intruzje magmowe (wdarcie się magmy w wyższe partie skorupy ziemskiej)

  1. zgodne - ściany intruzji są zgodne z płaszczyznami strukturalnymi

  1. niezgodne - ściany intruzji przekraczają powierzchnie strukturalne

RZEŹBA OBSZARÓW ZIMNEJ STREFY KLIMATYCZNEJ

Zimna strefa klimatyczna dzielona jest na dwa główne obszary:

DZIEDZINA

T ŚREDNIA ROCZNA

P ŚREDNIE

PROCESY MORFOGENETYCZNE

glacjalna

(wilgotna i chłodna)

-18 do -7 °C

1-1150 mm

erozja glacjalna, niwacja, procesy eoliczne

peryglacjalna

(sucha i mroźna)

-15 do -1 °C

130-1400 mm

intensywne ruchy masowe, intensywne procesy eoliczne, procesy mrozowe, intensywne procesy fluwialne, termoerozja, termokrasowienie, intensywne zmywy

tylko wg Peltiera słabe ślady wody płynącej

borealna

do strefy leśnej średnich szerokości geograficznych z pozostałościami dwurzędowej zmarzliny

-9 do +3 °C

260-1530 mm

umiarkowane działanie mrozu, słabe działanie procesów eolicznych

wg Hagedorna i Possera intensywne zmywanie, procesy fluwialne i termoerozja

Lodowce i formy lodowe

Typy mas lodowych:

Terminy odnoszące się do strefy peryglacjalnej:

Wykład 6 z dnia 16.11.11

Lodowce

Holocen

Neoplejstocen

zlodowacenie Wisły

= zlodowacenie bałtyckie, zlodowacenie północnopolskie (w górach zlodowacenie Würm)

interglacjał Eemski

zlodowacenie Odry

= zlodowacenie środkowopolskie (w górach zlodowacenie Riss)

Mezoplejstocen

interglacjał mazowiecki

zlodowacenie Wilgi

= zlodowacenie Sanu II (w górach zlodowacenie Mindel)

interglacjał ferdynandowski

zlodowacenie Sanu

= zlodowacenie Sanu I, zlodowacenie południowopolskie

interglacjał przasnyski

= interglacjał augustowski

zlodowacenie Narwi

(w górach zlodowacenie Günz)

Eoplejstocen

seria Ponurzycy

czasami zwane Pretegelen

seria Różce

Pliocen

Ruch lodowców - szczeliny

Przemieszczające się masy lodu przesuwają się nierównomiernie.

Typy degradacji

  1. subakwatyczna - poszczególne fragmenty z czoła odpływają jako góry lodowe

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
poziom morza

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
wał morenowy

  1. arealna - topiąc się lodowiec dzieli się na bloki, pomiędzy nimi jest woda roztopowa; klimat suchy

0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

  1. frontalna - lodowiec wytapia się pozostawiając wał gruzu, wał morenowy

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

  1. z oscylacjami nasunięć - lodowiec może się przemieścić z powrotem; rodzaj wytapiania lodowca

4 1 2

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
3

0x08 graphic

Materiał w lodowcu pochodzi ze zniszczenia podłoża, z otoczenia. Nazywany jest on moreną.

Wyróżnia się moreny:

Glina morenowa, glina zwałowa - osad z lodowca wytopiony z niego materiał

Egzaracja - proces niszczenia podłoża przez działalność lodowca

Na erozję lodowcową wpływa:

Formy na przedpolu lodowca

Wykład 7 z dnia 23.11.11

RZEŹBA OBSZARÓW ZIMNEJ STREFY KLIMATYCZNEJ

DZIEDZINA PERYGLACJALNA

Dziedzina peryglacjalna związana jest z rozmieszczeniem wieloletniej zmarzliny:

  1. typ hiperperyglacjalny - np. Grenlandia; suchość klimatu, wietrzenie mrozowe

  2. typ mezoperyglacjalny - pustynia polarna, strefa gruzowa

  3. typ tundrowy - zwarta pokrywa roślinności tundrowej, działalność wiatru, bardzo szybkie wytapianie wieloletniej zmarzliny (letnia warstwa odmarzania)

  4. peryglacjał stepowy - brak zwartej roślinności

  5. typ peryglacjalny leśny - obszary z wieloletnią zmarzliną w podłożu, a na powierzchni lasy

Warstwa czynna, która co roku odmarza w okresie letnim nazywana jest supragelisolem lub suprapermafrostem. Natomiast warstwa niżej położona, czyli wieloletnia zmarzlina to inaczej permafrost, marzłoć.

permafrost > warstwa czynna

żwir ---> piasek ---> glina ---> torf

torf - warstwa aktywna jest najmniej miąższa

Tam, gdzie występują zbiorniki wodne, warstwa czynna pod wodą będzie bardziej miąższa.

Na kontakcie warstwy czynnej z permafrostem może występować:

W obrębie wieloletniej zmarzliny w okresie późnej jesieni i w zimie teren pęka i tworzą się kliny lodowe (lub mrozowe). Powodują one, że z roku na rok postępuje poszerzanie tej strefy i powstają większe pęknięcia.

Wiek jednego klina lodowego o szerokości około 1 m dochodzi do 1000 lat.

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
warstwa czynna

lód lód

zmarzlina

Gleby poligonalne - gleby powstające w warunkach klimatu zimnego. Mają kształt wieloboków o średnicy kilku metrów. Geneza gleb poligonalnych związana jest ze zmianą objętości przez zamarzający grunt. Na obrzeżach takich terenów występują mchy, porosty i nieliczne trawy.

W warstwie czynnej występują pagórki torfowe typu palsa. Takie pagóry są zbudowane z torfu i z materii organicznej i mineralnej. Wyróżnia się dwa typy zbudowane z:

Tworzą się większe formy, zwane pingo (zwane też hydrolakkolitem czy też bułgunniachem). Są to pagórkowate formy powierzchni terenu, charakterystyczne dla obszarów wieloletniej zmarzliny. Mają wysokość do 80 m i średnicę do 400 m. Tworzą je soczewki lodu gruntowego, powstającego w wyniku zamarzania wody przenikającej ku górze z głębiej położonych warstw gruntu.

Dwa typy genetyczne pingo:

Ałas - zagłębienie lub niecka, powstające w skałach luźnych na skutek wytapiania lodu gruntowego wypełniającego szczeliny sieci poligonalnych, w szczególności klinów lodowych. Typowe dla rejonu wiecznej zmarzliny, gdzie warstwa czynna gruntu sięga do głębokości występowania. Mogą mieć średnicę paruset metrów.

Bajdżarachy - związane z wytapianiem klinów lodowych, na obszarach znanych z wylesiania (Syberia, Alaska), np. tam, gdzie występują lessy.

grawitacja

0x08 graphic

namywanie soliflukcja - pełznięcie odmarzniętej warstwy

soliflukcja

0x08 graphic

soliflukcja + spłukiwanie

0x08 graphic

klif mrozowy

soliflukcja

+ spłukiwanie

Na równinach występuje działanie mrozu (pękanie, sortowanie materiału). Tworzą się różne formy pochodzenia mrozowego:

Rzeki i ich działalność:

Odznaczają się zróżnicowaną rzeźbą, tempem rozwoju, procesami morfogenetycznymi.

Wykład 8 z dnia 30.11.11

RZEŹBA OBSZARÓW UMIARKOWANEJ STREFY KLIMATYCZNEJ

Wyróżnia się obszary:

  1. główne

  1. przejściowe

PODZIAŁ STREFY UMIARKOWANEJ

Dziedzina (obszar)

Klimat

Zasadnicze cechy

leśna na czwartorzędowej zmarzlinie

surowe zimy, klimat może być związany ze strefą peryglacjalną

ciągłe lub z przerwami przemarznięte podłoże pod powierzchnią, pozostałość plejstoceńska, nie tworzy się współcześnie

leśna średnich szerokości geograficznych

morski bez surowych zim, z niezbyt dużymi sezonowymi wahaniami temperatury i wilgotności

wietrzenie chemiczne, ograniczona działalność zamrozu, rzadko dochodząca do litej skały, stoki pokryte lasem - stabilne, osuwiska na wylesionych stokach, stare osady na całym obszarze, rola wezbrań rośnie z biegiem koryt szczególnie tam, gdzie następuje wylesianie

leśna średnich szerokości geograficznych

z mroźnymi zimami i sezonowym rozkładem opadów

wysokie przelotne opady i roztopy powodują gwałtowne wezbrania w dziedzinie numer 2, procesy mrozowe mają większy, głębszy zasięg, wietrzenie chemiczne ograniczone przez zimy, osuwiska na wylesionych stokach

śródziemnomorska zalesiona średnich szerokości geograficznych

sezonowe opady, łagodne zimy, gorące lata, mróz występuje rzadko

?

Prerie i stepy półpustynne

letnie ulewy, klimat suchy i zimny, surowe zimy

?

Tajga

Generacja form rzeźby w Europie Środkowej wg Büdela

  1. generacja pierwsza: założenia trzeciorzędowe

  1. generacja druga

  1. generacja późnoglacjalna

  1. generacja młoda: holoceńska i współczesna

Rola przepuszczalności podłoża i głębokości infiltracji w typie modelowania stoków

OPAD

0x08 graphic

  1. spłukiwanie

  2. warstwa orna - spływy glebowe

  3. gleba - spływy i osuwiska glebowe

  4. zwietrzelina - spływy i osuwiska zwietrzelinowe

  5. spękana skała - osuwiska skalne

  6. lita skała

W zależności od natężenia opadu i cech podłoża różne poziomy graniczne odgrywają istotną rolę.

Dominujące typy stoków w umiarkowanej strefie klimatycznej

0x08 graphic
D

D1

T

0x08 graphic
0x08 graphic
D

D1

D2

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
D1 D

D2

T

0x08 graphic
A

D - małe spłukiwanie

D1 - duże spłukiwanie

D2 - bardzo duże spłukiwanie

T - transportacja

A - akumulacja

Im dalej od koryta rzeki, tym starsze osady.

Wykład 9 z dnia 7.12.11

STREFA SUCHA I PÓŁSUCHA

Udział stref suchych

100% = 48,796 mln km2

Australia ma największy udział suchych stref w stosunku do całego kontynentu - ok. 40%

Na tych obszarach występuje niedobór opadów.

Problem Tamy Asuańskiej - woda paruje i wytrącają się sole.

Soliflukcja pustynna - powolne pełzanie (do kilku cm na rok) wierzchniej warstwy gruntu.

Gdy następuje spływ wody ma on bardzo wyraźne skutki - powierzchnia nie jest odporna na wodę, spływa zatem dużo materiału.

Zmiany klimatu w Afryce Północnej

OKRESY SUCHE

OKRESY WILGOTNE

wg Butzer (1956), Maley (1973), Servant (1973), Pritchard (1979)

plejstocen 12 000 - 8 000 lat BP

holocen 8000 - 6000 lat BP

6500 - 5000 lat BP (rysunki naskalne w Tassili), także w Azji i Australii

neoholocen od 5 000 lat BP

1050 lat BP 350 - 150 lat BP

wg Shelby (1985) w Afryce i na świecie

40 000 - 25 000 lat BP

20 000 - 9 000 lat BP

8 000 - 5000 lat BP

TYPY PUSTYŃ

Najprostszy podział:

Według Pietrowa:

Są obszary pustynne, gdzie piasku eolicznego jest niewiele.

Piasek eoliczny (który został nawiany)

WYDMY

Wydmy mogą być zatrzymane przez roślinność.

Materiały

Wykład 11 z dnia 21.12.11

RUCHY MASOWE

Nachylenie stoków przyjmuje wartości ok. 2° - 90°, a nawet ponad 90° (stoki przewieszone).

Stoki:

Procesy stokowe - na wszystkich stokach zachodzi nie tylko produkowanie zwietrzeliny, ale także przemieszczanie powstającej pokrywy zwietrzelinowej w stosunku do głębszego podłoża. Przemieszczanie to odbywa się dzięki sile ciężkości (grawitacji) przy mniejszym lub większym współudziale wody, lodu, śniegu itd.

Ruchy masowe

Rodzaj i przebieg ruchów masowych zależą od:

Spływ

0x08 graphic

0x08 graphic
wzrost udziału wody Spływ błotny

Spływ gruzowy

Osuwisko Soliflukcja

Zsuw skalny Pełzanie gruntu

0x08 graphic
Zsuw wzrost prędkości Pęcznienie

Klasyfikacje ruchów masowych:

Stoki młode - ruchy masowe

ODPADANIE

Polega na odpadaniu od częściowo zwietrzałych ścian i stoków skalnych pojedynczych okruchów (ziaren i bloków skalnych pod wpływem siły grawitacji i zachodzi bez kontaktu z powierzchnią terenu. Zachodzi wskutek wietrzenia mrozowego lub insolacji.

Żleby - głębokie rynny wycięte w urwiskach

OBRYWANIE

Stoki dojrzałe - ruchy masowe

OSUWANIE

Nisza osuwiskowa (skarpa główna)

Jęzor osuwiskowy

Osuwiska ze względu na sposób przemieszczania materiału w stosunku do budowy stoku:

Osuwiska ze względu na położenie:

Ze względu na kierunek działania impulsu wywołującego ruch:

STRUMIENIE BŁOTNE, BŁOTNO-GRUZOWE, GRUZOWO-BŁOTNE

SPEŁZYWANIE

SOLIFLUKCJA

Przyczyny ruchów masowych

  1. zewnętrzne

  1. wewnętrzne

Co uruchamia osuwiska?

Opady a ruchy masowe

Geomorfologia (12) dnia dzisiejszego 04 stycznia roku pańskiego 2012, by Patryk Rutkowski

Procesy geomorfologiczne w ciepłej strefie klimatycznej

Cieczenie- proces, rodzaju pełznięcia w Klim. Um. pełznięcie- Natomiast w zimnym soliflukcja, w ciepłym cieczenie.

Stoki bardzo strome w np. Brazylii gdzie zachodzi odpadanie materiału, mało działania procesów chemicznych, stąd nie ma zwietrzeliny na tych stokach, bez roślinności tzw. Głowy cukrowe, które pozostają i wystają

Ruchy masowe-zachodzą w obszarze niżej położonym, gdzie jest tez stromiej.

Grube pokrywy zwietrzelinowe.

Ruchy masowe szczególnie w obszarach wylesionych,

Wietrzenie szczególnie w obszarach gdzie jest wysoka działalność wody (klimat gorący i suchy).

Pół-pomarańcze- charakterystyczne dla form??????

+Materiał dostaje się do dyndoli do koryt rzecznych, stąd koryta wielo kanałowe, -- to koryta anastomozujące- chartka, się tym, że występują liczne wyspy i liczne kanały, kiedy są wysokie stany wody- zalewanie wysp i nadbudowywanie wodą zawiesinową (Klimaszewski jest w błędzie!!!!!!! Nie wie, że to nie jest synonim z roztopowymi korytami) - wyspy czasem porośnięte lasem, rzeki transportują materiał zawiesinowy( budowa wybrzeży z gliny przez wynoszenie materiału- są one uciążliwe, z błotnistymi plażami.

Podsumowanie

Rozpuszczanie podłoża, cieczenie, ruchy masowe, działalność rzek(rzeki czerwone i żółte)

Obszar sawannowy- zróżnicowanie warunków klimatycznych - podział na okresy wilgotne i suche.

W wilgotnych - wietrzenie chemiczne, mega wielki udział wody płynącej i w tym okresie mega spłukiwanie-, bo nie ma pokrycia w pełni całego y.y.y terenu, powinienem dołączyć zdjęcia z Burkina Faso, ale mam to w dupie!!!!---- Rzekł Krzemień i zmarszczył brwi.

W suchym- nagrzewanie i eksfoliacja(łuszczenie cos dla koleżanki Kaśki K -) - wietrzenie fizyczne,

W obszarach- płaskich w okresie wilgotnym spada deszcz. A kiedy nie ma opadów jest ewaporacja, woda paruje stąd powierzchnia scementowania. -Po- wierzchnia może pękać dzieląc się na bloki a potem na mniejsze elementy=) głownie to występuje na peryferiach, ponieważ w środku, czyli centrum, jest pancerz.

Bornhardy - wzniesienie sterczące w tej strefie.

Monadnoki- to mocne, wypreparowane niezepsute--- pod nimi stoki o małym nachyleniu, podobne do glasii.

Pytanie, - co się dzieje, kiedy jest normalny profil czy się ku stropowi frakcja zwiększa czy zmniejsza

Rynna Gerlacha - znana na cały świat!!!!!!!!!!

Domeną kobiet jest przynoszenie wody i dzieci do domu!!!

Termitiery- są to budynki, które budują termity, lubiące sawanny i mają tam system wentylacyjny =)

Góry podział na różne wysokości -!!!!! Na 3 kategorie- 1. Wzgórza ok. 800 m, obszaru wyżynne górskie?, Obszary górskie 1000 ----- zależności od deniwelacji

Podziały są różne

Wykład 13 z dnia 11.01.12

W górach wysokich istnieje asymetria związana z:

ZASIĘG PIĘTER WG TROLLA

Piętro geoekologiczne

Alpy

Tatry

Niwalne 1

Niwalne 1

Seminiwalne 2

3

SUBNIWALNE

5

GÓRNE

Soliflukcja

Gleby strukturalne

SUBNIWALNE 3

Strefa wysokoalpejska

Alpejskie

DOLNE

Zwarta roślinność naskalna

Soliflukcja związana

Tufury

SUBNIWALNE

Strafa alpejska realna

Subalpejskie 4

Subalpejskie 4

Górne 5

Środkowe Leśne

Dolne

Górne 5

Leśne

Dolne

Granice fizycznogeograficzne w górach wysokich:

Granice te warunkują występowanie przynajmniej 4 pięter klimatyczno-roślinnych:

Te 3 granice i 4 piętra nie występują w każdych górach, lecz w tych najbardziej rozwiniętych i odpowiednio zlokalizowanych (np. Azja Centralna).

Tatry - piętra geoekologiczne:

Wysokość

Piętra klimatyczne

Piętra klimatyczne

Piętra geoekologiczne

2150 - 2300

Zimne

0x08 graphic
Turniowe

Seminiwalne

1550 - 2150

0x08 graphic
Bardzo chłodne

Halne - alpejskie

Alpejskie

Kosodrzewina

Subalpejskie

1100 - 1550

Chłodne

0x08 graphic
Regiel górny

Leśne (górskie)

Umiarkowanie chłodne

Regiel dolny

górna granica lasu

granica zwartej roślinności

orograficzna granica wieloletnich śniegów

Na procesy morfogenetyczne wpływają:

Istnienie granic morfologicznych jest dostatecznym uzasadnieniem celowości pięter geoekologicznych.

Grzbiety o wysokościach powyżej 1000 m n.p.m.

0x08 graphic

N S

25-30° 10-15°

wieloletnia zmarzlina, stoki nie są uwarunkowane

stoki nigdy nie rozmarzają strukturalnie, więcej promieniowania

- długie stoki soliflukcyjne

0x08 graphic

N S

sezonowe rozmarzanie, soliflukcja tak ciepło, że brak soliflukcji

41



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Typy wybrzeży, geomorfologia
Geomorfologia
32 Geomorfologiczna charakterystyka wybranych obszarów Polski
Materiały 4, Geomorfologia
(2959) formy i procesy peryglacjalne, Studia Geografia, Geologia i geomorfologia
Lodowiec jest wolno p-yn-c- rzek- lodu, Studia, Geomorfologia
Geomorfologia i geologia ojcowski park narodowy, Dokumenty Free
Formy lodowcowe, Studia Geografia, Geologia i geomorfologia
1 Geomorfologia (21 02 2011)
Geomorfologia 2
7 Geomorfo Moreny, sandry, kemy; terasy (4 04 2011)
Geomorfologia (2)
Metody i techniki badawcze w geomorfologii
Geomorfo coś na egzam
4 Geomorfo Plejstocen (14 03 2011)
Geomorfologia i dyanamika brzegu, Studia, Geomorfologia i dynamika brzegów
ZŁOŻA MAGMOWE, Studia Geografia, Geologia i geomorfologia

więcej podobnych podstron