ŚWIATOWY SYSTEM GOSPODARCZY
WYKŁAD 1 30.XI.2002
System - zespół elementów wzajemnie ze sobą powiązanych.
Gospodarka światowa jest systemem.
Gospodarka światowa - globalny system elementów [ podmiotów ] uczestniczących w międzynarodowych stosunkach gospodarczych.
Międzynarodowe stosunki gospodarcze = powiązania gospodarcze
GŁÓWNE PODMIOTY GOSPODARCZE:
GOSPODARKI NARODOWE
UGRUPOWANIA INTEGRACYJNE
MIĘDZYNARODOWE ORGANIZACJE GOSPODARCZE
KORPORACJE TRANSNARODOWE [ MIĘDZYNARODOWE ] [ KTN ]
Nie byłoby gospodarek światowych gdyby nie funkcjonowały one zależnie.
Powiązania = międzynarodowe stosunki gospodarcze
Przepływ towarów i usług - handel międzynarodowy
Przepływ czynników produkcji - praca, kapitał, technologia, informacja, dokumentacja techniczna
AD 1) GOSPODARKI NARODOWE
Jest ich ponad 200 na chwilę obecną, wyodrębnione granicami politycznymi, różnorodne ekonomicznie, składające się z zasobów gospodarczych[ ale są też takie, które są ubogie].
Są one zróżnicowane, ale mają jedną wspólną cechę.
Odrębne organy gospodarcze suwerenne - podejmują na swoim terytorium suwerenne decyzje polityczne i gospodarcze.
Niepełna suwerenność - powiązanie z innymi państwami
Władze państwowe oddziałują na podmioty poza własną gospodarką poprzez politykę handlową.
Współczesne państwo traci swoją władzę, bo współczesne państwo coraz bardziej się otwiera.
Gospodarki zamknięte - to taka gospodarka narodowa, która nie ma stosunków gospodarczych z zagranicą [ nie zachodzi przepływ żadnych czynników produkcji i towarów ].
Autarkia - w ramach własnych granic państwo organizuje życie obywateli, nie kontaktuje się gospodarczo z innymi krajami [ np. Kuba i Korea Płd : przykłady państw o gospodarce prawie zamkniętej].
Gospodarka otwarta - istnieją przepływy między krajem A a resztą świata [ handel, przepływ kapitału, przepływ zasobów ludzkich, przepływ technologii].
Współczesne gospodarki narodowe otwierają się. Przykładem są polityki dotyczące przepływu kapitału.
Współczesny świat robi się coraz bardziej zintegrowanym systemem, ponieważ gospodarki narodowe otwierają się na resztę świata, bardziej niż to było w I połowie XXw.
AD 2 ) UGRUPOWANIA INTEGRACYJNE
Są to ugrupowania regionalne typu Unia Europejska. Są to organizacje, na które składa się kilka lub kilkanaście państw tworzące względnie jednolity organizm gospodarczy.
W obrębie tych ugrupowań poszczególne państwa dostosowują swoje gopodarki narodowe do siebie.
Istotą integracji regionalnej jest to, że zmienia ona działania przedsiębiorstw w poszczególnych krajach, a więc zmienia charakter powiązań.
AD 3 ) MIĘDZYNARODOWE ORGANIZACJE GOSPODARCZE
Są to organizacje zrzeszające większość państw współczesnego świata i działające jako regulator życia gospodarczego.
Np. WTO [ Światowa Organizacja Handlu ]
Znoszenie barier w swobodnym przepływie towarów między państwami.
Ma za zadanie znoszenie barier np. cła zostały mocno zredukowane.
Np. IMF [ Międzynarodowy Fundusz Walutowy ]
Udziela kredyty na zrównoważenie bilansów płatniczych państw, które popadły w kłopoty z bilansem płatniczym.
Jeśli państwo staje się dłużnikiem świata staje się nierównowaga na świecie. Im większe powiązania gospodarcze tym bardziej ważne jest co się dzieje w poszczególnych gospodarkach.
Ta organizacja wtrąca się do finansów państwa. Udziela pożyczek w sytuacji, gdy państwo staje się dłużnikiem świata, ale udziela za cenę ! : IMF ma prawo i obowiązek określenia w jakim kierunku gospodarka danego kraju ma się rozwijać.
[ IMF jest teraz oskarżony o prowadzenie polityki niekorzystnej dla świata].
Np. Bank Światowy [ agenda ONZ ]
Specjalizuje się w udzielaniu pożyczek wspierających programy, które pomagają wyjść z ubóstwa dla stosunkowo niewielkich regionów. Udziela pożyczek na infrastrukturę gospodarczą, na zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska.
Te wszystkie organizacje spełniają funkcje regulacyjne - ustalają wzorce i normy postępowania.
AD 4 ) KORPORACJE TRANSNARODOWE
Są to przedsiębiorstwa prowadzące filie zagraniczne. Zaczęły powstawać z początkiem XX w. Są to przedsiębiorstwa względnie niezależne finansowo, technologicznie i organizacyjnie od państw na terenie których działają.
Działając w obrębie państw mają bardzo dużą siłę, są to zazwyczaj wielkie organizacje, a więc mogą być niezależne. Są bardzo silnie technologicznie.
Działają również w Polsce, powoli firmy polskie wychodzą ze swoją działalnością poza granice państwa polskiego.
Działa 60.000 korporacji transnarodowych, z ponad 0.5 mln filiami, zatrudniają przeszło 6 mln pracowników.
Działają w obrębie państw, ale są niezależne.
POWIĄZANIA
HANDEL MIĘDZYNARODOWY
Handel międzynarodowy składa się z handlu zagranicznego poszczególnych państw [ eksportuje i importuje towary ].
Podstawą płatności w handlu jest pieniądz, a najbardziej powszechną walutą jest $ amerykański.
Kraje wysoko rozwinięte [ KWR ]
Kraje średnio rozwinięte [ KŚR ]
Kraje słabo rozwinięte [KSR ]
Handel światowy:
2/3 obrotów między KWR
1/3 między KŚR i KSR
PRZEPŁYW USŁUG I TOWARÓW
Handel usługami rozwija się bardzo dynamicznie. Handel usługami stanowi 1/3 wartości handlu towarami.
Tradycyjne usługi :
Transportowe
Budowlane
Turystyczne
Nowoczesne usługi :
W sektorze finansowym:
Bankowość
Ubezpieczenia
Usługi telekomunikacyjne
PRZEPŁYWY KAPITAŁU
FORMY PRZEPŁYWU KAPITAŁU:
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie dokonywane przez korporacje transnarodowe. Inwestycje te mają na celu zakupy papierów wartościowych firm za granicą, mają prowadzić do przejęcia firmy zagranicznej, mają prowadzić do założenia swojej filii z granicą.
Zagraniczne inwestycje portfelowe , np. zakupy obcych papierów wartościowych np. akcji na giełdzie. Nie mają na celu uzyskania kontroli nad przedsiębiorstwem. Motyw jest inny, ma to być rentowa lokata kapitału, prowadzone są zagraniczne inwestycje portwelowe tam gdzie się to opłaca.
Kredyty bankowe udzielane przez duże banki innym bankom lub firmom. Traktuje się pieniądz jako aktywa, które muszą pracować.
Kredyty eksportowe są to kredyty udzielane przez wielkie firmy nabywcom ich produktów za pośrednictwem banków. Kredyty na zakup określonych produktów.
Kredyty oficjalne są to kredyty udzielane przez rządy państw lub organizacje międzynarodowe. Mogą być w różny sposób oprocentowane. Po wojnie były udzielane w formie pomocy zagranicznej [ gospodarczej] - kredyty preferencyjne udzielane innym rządom krajów ( tych biedniejszych ) na konkretne przedsięwzięcia gospodarcze. [ koszt tego kredytu był niższy ].
Migracje siły roboczej:
Współczesne państwa zamykają się przed napływem pracowników [ polityka bardzo selektywna ].
Transfer wiedzy technicznej :
Przepływ między granicami państw wiedzy technicznej w postaci informacji itd. Odbywa się poprzez sprzedaż patentów, licencji, doradztwa technicznego, wymiany szkoleniowej, międzynarodowe konferencje, targi, szkolenie młodzieży za granicą, wywiad gospodarczy.
Dlaczego istnieją przepływy międzynarodowe?
Główną przyczyną są korzyści ekonomiczne, poprzez przepływ uzyskujemy coś, bez czego przepływu tego by nie było
WYKŁAD 2 7.XII.2002
ZWIĄZKI GOSPODARCZE PAŃSTW
Mogą mieć dwojaki charakter:
Współzależność
Kraje naftowe bliskiego wschodu posiadając ropę naftową uzależniają USA i Europę, a ci drudzy uzależniają od technologii i przemysłu, które posiadają. Jedni i drudzy potrzebują się wzajemnie by utrzymywać odpowiedni poziom. Sytuacja wymaga dosyć podobnych potencjałów obu państw
Zależność
Stosunki między państwami. Oba państwa maja również przemysł (mają stosunki gospodarcze między sobą), ale te stosunki nie są o takiej samej sile. Jeden jest silny a drugi słabszy. Wynika to z różnych potencjałów gospodarczych. Głównym Handlowym partnerem Polski są Niemcy ale Polska dla Niemiec to kolejny wspólnik. Silny związek gospodarczy o charakterze politycznym impasia kolonialna.
Rozwój Gospodarki Światowej
Głównym powiązaniem gospodarczym był handel międzynarodowy wyrobami gotowymi (finalnymi). Można jej rozwój podzielić na fazy:
I faza - 1450-1640 - powstaje pierwszy rdzeń gospodarki „Europejska Gospodarka Światowa” obejmując przemysłowej Płn. Europy i surowcowo-rolnego Wsch. Europy. Pierwszy międzynarodowy podział pracy: Anglia, Holandia - specjalizują się w produkcji art. zdrojowych i sukna. Płn. Europy ma monopol na handel dalekosiężny, a kraje Bałtyku - artykuły surowcowo-rolne, drewno, zboże, smoła. Powstaje folwark pańszczyźniany. Wschód dostosowuje swoje gospodarki do popytu na zachodzie. NA towarowej produkcji zboża powstaja majątki w Europie Wschodniej.
Nasza gospodarka dostosowuje się do popytu zgłaszanego przez inne gospodarki światowe zachodnie. Jest to sytuacja zależności, gdy zachód rozwija się we własnym tempie (centrum wyznacza kierunki rozwoju na peryferiach). Dominacja centrum polega na tym, że powstaje stowarzyszenie handlowe - związek kupców w Holandii i Europie Pn. - monopol na na handel ze wschodem. Nazywał się HANZA. Gdańsk był ich mostem . Rządzili kupcy zachodni a wschód musiał się dostosować. Miasta hanzatyckie jako miasta bogate (centrum w Lubece), piękne budowle - pożytek dla współczesności, piękna architektura.
II faza - Koniec lat 40 XVII - 1640 do poł XVIII w. Gospodarka światowa zaczyna się rozszerzać. Powstaje System Gospodarki Atlantyckiej. Ma on podłoże historyczne. Rozwija się produkcja trzciny cukrowej w Ameryce Płd.(jamajka, Brazylia, Kuba). XVI-XVII w. Europa kolonizuje gospodarkę Ameryki Południowej. Do tego potrzebna siła wyborcza. Podbite tereny, gdzie można uprawiać trzcinę cukrową, powstaje rozszerzona gospodarka bo trzeba było na zgłoszony popyt na siłę roboczą i Europa odpowiedziała - trójkątny handel dotyczy związków: Europa - Afryka - Indie Zachodnie. Przepływ czynników produkcji (tj. ludzi i towarów). Europa sprowadza do Ameryki prąd, alkohol i tkaniny (perkaliki). Afryka wywozi niewolników a dostaje za to rum. Z Indii Zachodnich do Europy płynie cukier i rum. Powoli rozwija się Ameryka Południowa, ona dostarczała żywność.
III faza - Rynku światowego związanego z systemem kolonialnym, rozwija się do I poł wieku. Powstanie rynku światowego - wymiana towarów, światowa giełda w Amsterdamie. Europa łączy poszczególne rynki poprzez system kolonialny gdzie istnieje silne osadnictwo w „nowym świecie”. (Ameryka).
Akcja osiedleńcza Europejczyków - ziemie są obietnicą i korzystne dla osadników. Jest olbrzymia ekspansja migracyjna do nowych światów: Ameryka, Afryka i Australia. Impulsem są liczne konflikty w Europie. Wytworzył się układ: kolonie zapewniały niezbędne surowce tj. bawełnę, kauczuk, olej palmowy, cukier. Olej palmowy służył do produkcji mydła. Kolonie zapewniały rynek zbytu na towary przemysłowe i wtedy powstał I Międzynarodowy Podział Pracy: kolonie produkowały surowce a metropolie tj. Anglia wytwarzały produkty. Był to system przymusu, ale mocno zintegrował światową gospodarkę.
PAX BRITANICA pocz. XX wieku.
A
B Japonia Ameryka Łac. Indie PNO
C
Miedź, cynk, ołów, kawa, tytoń. Międzynarodowy podział pracy: kolonie - surowce; metropolie kolonialne - wyroby gotowe i sprzedają koloniom.
Świat w układzie PAX BRITANICA
Trzy podziały : A- silne Centrum, B - poziom silnej zależności, C- pożyteczne
A - Stany Zjednoczone i Wielka Brytania, ( Poza PAX BRITANICA jest Europa Zach. i Płn.), wspierają: Japonia i Rosja,
B - Ameryka Łacińska, Indie, Programy Nowego Osadnictwa, Australia, Kanada, Nowa Zelandia, Argentyna, Afryka Południowa
C - pozostała Azja i Tropiki
I wojna światowa rozpoczyna okres PAX AMERICANA czyli okres olbrzymiej ekspansji gospodarczej Stanów Zjednoczonych a schyłek Europejskich potęg kolonialnych tj. Anglii, Francji, Niemiec, Portugalii, Holandii.
Potem słabnie i wybija się Japonia. Światowa gospodarka uzależniona od Stanów Zjednoczonych, Kanady, EWQ i EFTA.
głównym przemysłem staje się przemysł kapitałów i bezpośrednich inwestycji zagranicznych.
charakter handlu - zmiana na handel głównie towarami przetworzonymi (mniejszą rolę odgrywają surowce). Zdecydowanie zmniejsza się emigracja, państwa ustanawiają określone kwoty imigracyjne. Praktycznie emigracja odgrywa mniejszą rolę niż kiedyś w gospodarce.
Zmieniło się stare centrum. Japonia stała się centrum, teraz eksportuje i handluje z Rosja.
Kraje mniej lub bardziej: Ameryka Łacińska, Afryka , zdecydowanie mniej Indie i Chiny prowadzące bardziej niezależną politykę od centrum
Nie ma słabo powiązanych krajów z gospodarką światową. Cały świat zaczyna być powiązany.
NKP (nowe kraje przemysłowe) - Korea, Tajwan, Singapur, Malezja, Hongkong.
Charakterystyka Gospodarcza
PAX BRITANICA |
PAX AMERICANA |
System w pełni liberalny, oparty na pewnej otwartości |
System otwarty na interwencjonaliźmie państwowym, tzn. gospodarka silnie zamknięta , są barierami protekcjonist. |
Liberalny system handlu |
Protekcjonalizm, neomerkantylizm |
Automatyzm waluty złotej |
System waluty kierowanej |
Stabilizacja cen |
Inflacja w skali globalnej |
Era pacyfizmu |
Militaryzm |
Przywództwo oparte na dominacji |
Przywództwo oparte na dominacji i hegemonii |
Wielu pretendentów do roli przywódcy w ramach centrum |
Brak pretendentów |
Gospodarka światowa silnie zintegrowana |
Dezintegracja, dążenie do integracji regionalnej |
10 najbogatszych 1897- 1997 (PKB na głowę ludności wg siły nabycia)
1897 |
1997 |
||
Wielka Brytania |
4360 |
USA |
23719 |
Nowa Zelandia |
3970 |
Norwegia |
22256 |
USA |
|
Hongkong |
20492 |
Holandia |
|
Szwajcaria |
20252 |
Australia |
3663 |
Dania |
19803 |
Szwajcaria |
3531 |
Japonia |
19582 |
Belgia |
3510 |
Holandia |
18564 |
Niemcy |
2909 |
Singapur |
18359 |
Argentyna |
2756 |
Francja |
18207 |
Dania |
2574 |
Austria |
17951 |
Ameryka Łacińska, Pacyfik
Azja, Pacyfik
Afryka i Azja Zachodnia
USA
Triada
(trójca)
UE JAPONIA
Europa Śr-Wsch Azja Pacyfik
Ameryka Łacińska i Kariby
Afryka i Azja Zachodnia
WYKŁAD 3 14XII.2002
Handel międzynarodowy:
Handel - początkowo pol. Europejskiej , między wschodem Europy a przemysłową północą Europy.
Przepływ (handel międzynarodowy)
Jest to wymiana dotycząca wielu krajów współczesnego świata.
Handel zagraniczny - wymiana towarów i usług jednego kraju ze światem zewnętrznym
Handel zagraniczny - elementy
Import [kraj sprowadza towary z zagranicy]
Export [ wywóz towarów]
Te dwa elementy określamy w walutach krajowych
Płatności w handlu zagranicznym odbywają się w dolarach (albo są przeliczane)
Oblicza się wartość importu, exportu w danym roku
Dla równowagi płatniczej kraju ważny jest BILANS HANDLOWY - różnica wartości exportu i importu
W Polsce - lata 90
1990 2000
import 9,5 mil$ 48,9 mil$
export 14,3 mil$ 31,7mil$
bilans handlowy (saldo) +4,8 mil$ - 17,3 mil$
jeśli kraj rozpoczął wzrost gospodarczy i w imporcie mieści się import inwestycyjny (maszyny i urządzenia) przetwarzam w kraju i wysyłam to będę mieć bilans ujemny
jeśli kraj dużo importuje towarów inwestycyjnych to w przyszłości bilans się wyrówna lub będzie na plusie
struktura exportu i importu polskiego jeśli chodzi o towary (2000rok)
Co Polska exportuje?
Towary przemysłowe, maszyny i urządzenia 77%
Żywność i zwierzęta żywe 8%
Węgiel {paliwa mineralne} 5%
Co Polska importuje?
Towary przemysłowe, maszyny, urządzenia 66%
Paliwa (ropa naftowa) 11%
Żywność 6%
Polska w strukturze handlu to kraj wysokorozwinięty
traci rolnictwo
górnictwo
Dlaczego kraje jak Polska handlują między sobą (handel międzynarodowy)
Kraje handlujące osiągają korzyści gospodarcze zwiazane z tym procederem.
Jakie systuacje są korzystne dla handlu międzynarodowego
Podstawą handlu międzynarodowego jest specjalizacja produkcji.
Ponieważ są rocznie wyposażane w czynniki produkcji (praca,kapitał,energia,wiedza,technologie,liczba ludności,polożenie)
Handel międzynarodowy pozwala specjalizować się krajom w tym co robią najlepiej
Kraje będą wymieniać się tymi produktami które produkują zupełnie inne dobra.
-bawełna,kawa,banany-jabłka
Koszty produkcji
Większośc towarów podlegających wymianie handlowej to są dobra które kraje mogłyby produkować np.Polska nie powinna -samochodów,butów.Są korzyści związane z tym zjawiskiem o których korzyściach mówi teoria
KORZYŚCI ABSOLUTNYCH
Kraj importuje dobra wtedy gdy produkcja danego dobra jest droższa niz cena importowanego tego samego dobra.(czego więcej się produkuje -to korzyści absolutne).jeden kraj jest wydajniejszy w produkcji jednego towaru , drugi kraj lepszy w produkcji innego.
Często jest sytuacja kiedy jeden kraj jest bardziej wydajny w produkcji 2 produktów ale wymiana będzie i tak korzystna.
Jeżeli jeden kraj ma iwymiana będzie korzystna mówi się o tym :
TEORIA KORZYŚCI KOMPAKTOWYCH / PORÓWNAWCZYCH sformułowane przez RICARDO w XVIII wieku.
W obu krajach są różnice w wydajności pracy.jeden kraj wyraźnie produkuje więcej niż drugi kraj,wymiana może być wzajemnie korzystna kiedy w czymś się wyspecjalizują.
Kraj powinien sie specjalizować w artykułach które wytwarza wydajniej,w porównaniu do innch wytwarzanych u siebie.
Ricardo mówi o krajach które są zaopatrzone w wydajność pracy,innych nie brał po uwagę.
TEORIA OBFITYCH ZASOBÓW
Bierze pod uwagę w sytuacji większej liczby czynników produkcji,a mianowicie : praca(mniej lub bardziej obfita),równie wyposażone w kapitał.Kraj wyposażony obficiej w określony zasób ,powinien eksportować te produkty,w które jest bardziej obficie wyposażony.
Bardziej wyposażony w kapitał - to wyroby kapitałochłonne
TEORIA LUKI TECHNOLOGICZNEJ
Między krajami współczesnego świata istnieją róznice między posiadaniem wiedzy technologicznej a tempem przyswajania postępu technicznego.
Istnieją dwie grupy krajów
-innowatorzy (USA) potrzbują wymysleć i wdrożyć do produkcji nowoczesne wyroby
-imitatorzy (Polska)-wyroby nowoczesne potrafią zaadaptować do siebie i potrafią wyłącznie produkować wyroby standardowe
-istnieje trzecia grupa która nie potrafi przyjąć ani stworzyć
Kraje o niskim poziomie czyli IMITATORZY powinii się specjalizować w wyrobie produktów standardowych,które już dawno kraje INNOWATORZY nie produkują
A kraje INNOWATORZY powinny się specjalizować w produkcji technologicznie nowych wyrobów
Wniosek:
Wolny handel jest korzystny dla wszystkich państw.(WTO,USA AMF)
Nie wszystkie państwa stosują zasadę wolnego handlu-nie ma ograniczeń w swobodnym przeplywie towarów.
KRYTYCZNE UWAGI NA TEMAT WOLNEGO HANDLU
Ryzyko z nadmierną specjalizacją
a.inny kraj może okazać się bardziej efektywny np.Japoński przemysł samochodowy w latach 70-tych zagroził rynkowi europejskiemu i amerykańskiemu
b.postęp techniczny moze doprowadzić do stworzenia konkurencyjnego substytutu np.węgiel wypierany przez gaz ziemny
2.Cecha wolnego handlu -to niemobilność zakładów przemysłowych ,jezeli kraj traci rynek eksportowy to trudno przestawić się na produkcję innego dobra.(trudne przebranżowienie)
3.Problemy z bilansem płatniczym a mianowicie:kraj systematycznie więcej wydaje na import niż zarabia z eksportu to ma dług względem reszty świata i jest to problem tego państwa
4.Kraj powinien mieć możliwośc rozwoju tzw młodego przemysłu
5.Nieuczciwa konkurencja ze strony krajów o niskich płacach (nk-polega na dumpingu płac czyli sprzedaży dobra poniżej kosztów produkcji
6.Argument strategiczny -niektóre gałęzie przemysłu są ważne dla przetrwania kraju w czasie wojny do takich należy :rolnictwo,przemysł stalowy ,chemiczny,przemysł elektromaszynowy (zbrojeniowy)
7.Wolny handel wiąże się z barakiem dochodu płynacego z ceł
Wykład 21.12.2002
PROTEKCJONIZM-ograniczenie w handlu
Praktyka gospodarcza ograniczająca swobodny przepływ towarów i usług
Zalety:
Narzędzia protekcjonalizmu(ochrona)
CŁA -(podatki nałożone na towary importowane)
Znaczenie podatków-ochrona krajowych producentów przed konkurencją towarów zagranicznych,poprzez podnoszenie ceł na dobra pochodzenia zagranicznego na rynku krajowym.
KWOTY -wyznaczją limit dóbr ktory może wejśc na obszar danego państwa
Kontyngent bezcłowy-ilość dóbr które państwo wpuszcza na swoje terytorium bez ceł,ponad ten limit towary sa obciążone cłem
SUBSYDIA -jeżeli towary na rynku sa drogie,a chcemy pobudzić eksport to państwu opłaca się zrobić subsydia ,czyli doplacić eksporterom okresloną kwotę do każdego towaru wyeksportowanego.
WADY
Wszystkie bariery powodują straty dla konsumenta. W przypadku gospodarki protekcjonalistycznej produkuje drożej niz gospodarka wolnorynkowa.Ogranicza wybór dóbr jakie konsument moze kupić
Ochrona wlasnego rynku przed konkurencją zagraniczną powoduje zmiejszenie efektywności własnego przemysłu
Protekcjonizm powoduje ograniczenie importu (powoduje)zmiejszenie efektywności poszczególnych gospodarek krajowych
ŚWIAT
STRUKTURA TOWAROWA HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO
ŻYWNOŚĆ pierwotne produkty
SUROWCE (nieprzetworzone)
PRZEMYSŁ
ROK |
PIERWOTNE |
PRZEMYSŁ PRZETWÓRCZY |
||
|
ŻYWNOŚC |
SUROWCE |
RAZEM |
|
1937r |
23 |
40 |
63 |
37 |
1950r |
23 |
34 |
57 |
43 |
1995r |
9 |
17(ropa naftowa) |
26 |
74 |
Produkty przemysłu przetwórczego moga byc produktami finalnymi lub podzespołami (półprodukty).
Do II wojny światowej w handlu międzynarodowym przeważał handel artkułami gotowymi,w związku z tym ma charakter specjalizacji między gałęziowej (tzn.kraj A -samochody ,kraj B-rowery) W obecnym czasie takie sytucje występują bardzo rzadko.Typowa jest stabilizacja wewnątrzgałęziowa- polega na tym ze poszczególne kraje specjalizują się w podzespołach np.
Kraj A- ogumienie
Kraj B -kroseria
Kraj C-silnik
Kraj D-tapicerka
Kraj E-składa-montownia (Kraj E importuje wszystkie podzespoły i moze eksportować produkt finalny
WIELKOŚĆ HANDLU ZAGRANICZNEGO
CO TO JEST WIELKOŚC GOSPODARKI?
Mierzy się ją wielkością PKB -wartość towarów i usług wytorzonych w danym kraju w danym okresie
NAJWIEKSZĄ GOSPODARKA ŚWIATA JEST:
USA
JAPONIA
NIEMCY
7. CHINY
BRAZYLIA
HISZPANIA
ROSJA
32. POLSKA
KRAJE O NAJWIĘKSZEJ WYMIANIE HANDLOWEJ
USA
JAPONIA
NIEMCY
9.KANADA
11.CHINY
18.ROSJA
KIERUNKI HANDLU ŚWIATOWEGO
Głównym rejonem w którym rozwija się handel światowy to :
Kraje rozwinięte-dają handlowi światowemu 70% obrotów
Kraje rozwijające się -24%
Pozostałe -kilka procent,handel dokonywany przez Rosję i kraje Rosji lącznie z Polską.
ASORTYMENT TOWAROWY:
Kraje rozwinięte - dostarczaja na rynek światowy wiekszość towarów przemysłowych i połowę wyrobów rolno-spożywczych.
70% surowców mineralnych
Kraje rozwijające się- są bardzo zróżnicowaną grupą.
kraje naftowe: Arabia Saudyjska,Iran,Meksyk,Indonezja,Irak
kraje surowcowe:Brazylia (boksyt,mangan,złoto)Meksyk (ropa naftowa,rudy metli,siarki i srebra) RPA (wegiel kamienny,złoto,chrom,mangan,platyna) Indie (rudy żelaza i manganu ) Chiny (węgiel kamienny)
kraje włókiennicze -ośrodki handlu :Chiny,Indie,Pakistan,Turcja,Meksyk,Brazylia ,Tajlandia
produkty tropikalne-takie jak :Brazylia (kawa,kakao,cukier,cytrusy,bawełna) Kolumbia (kawa,banany,kokaina)Indie,Chiny (herbata,opium)
MIGRACJE MIĘDZYNARODOWE
(DOTYCZY PRACY CZYLI SIŁY ROBOCZEJ)
Stanowią przepływ w gospodarce światowej :siła robocza jest najmniej mobilnym czynnikiem przepływu przez granice.
Siła robocza najbardziej stabilny czynnik.
ONZ
Migracje -to zmiana miejsca pobytu na okres dłuższy niż jeden rok
Emigracje-czyli opuszczenie przez ludzi dotychczasowego kraju zamieszkania i osiedlenie się na stale w innym kraju
Imigracja-czyli napływ do danego kraju na dłiżej niż jeden rok ludzi zamieszkujących dotychczas jeden kraj
SALDO MIGRACYJNE- różnica miedzy wielkością imigracji i emigracji
POLSKA- od XIX wieku jesteśmy krajem emigracyjnym.
2000 Rok
Emigracje -27 tys osób
Imigracje- 7,3 tyś osób
SALDO MIGRACYJNE
Minus 19,7 tys osób
Przeważa emigracja nad imigracją,Polska jest krajem emigracyjnym.
Mamy dwa typy państw:
EMIGRACYJNE-Afryka,Ameryka łacińska,kraje azjatyckie
IMIGRACYJNE-wielkość imigracji przewyższa wielkość emigracji:
USA,Kanada-rocznie 1 mln osób
Australia i Oceania -700 tyś osób
EUROPA
WYKŁAD 5 4.I.2003
MIGRACJE SIŁY ROBOCZEJ
Z kierunku A do kierunku B następuje przepływ siły roboczej. A B
ONZ - DEF - migracja to zmiana miejsca pobytu na okres dłuższy niż 1 rok.
EMIGRACJA - opuszczenie przez ludzi dotychczasowego kraju zamieszkania i osiedlenie się na stałe w innym kraju.
IMIGRACJA - napływ do danego kraju na dłuższy pobyt lub na stałe ludzi zamieszkujących dotychczas inny kraj.
SALDO MIGRACYJNE - różnica między ilością imigrantów a emigrantów w danym okresie czasu.
Rok 2000 Polska:
Emigracja - 27 tys. osób POLSKA JEST KRAJEM EMIGRACYJNYM
Imigracja - 7,3tys. osób
Typy państw:
Emigracyjne: Afryka, Ameryka Łacińska, Kraje azjatyckie
Imigracyjne: USA, Kanada, Australia, Oceania, Europa
SALDO EMIGRACYJNE W POLSCA JEST UJEMNE OD XIX w.
Przyczyny migracji międzynarodowej:
Wynikają z przyczyn ekonomicznych i pozaekonomicznych.
PRZYCZYNY EKONOMICZNE
międzynarodowe zróżnicowanie stawek płac (różnice poziomu rozwoju gospodarczego między krajem A a krajem B
państwa (porównanie)
- duże ilości zasobów pracy (duża podaż pracy, stawka płacy jest niska bo mały popyt na pracę, kraj o niższym poziomie rozwoju gospodarczego)
- mała ilość zasobów pracy mała podaż pracy wysoki popyt na pracę wysokie stawki pracy koszty pracy są wysokie. Kraj o niższym poziomie rozwoju gospodarczego.
Pracownicy z kraju A będą przenosić się do B i migracja będzie trwać, aż wzrost podaży pracowników kraju B doprowadzi do zmniejszenia stawek płac (analogicznie z kraju A). W efekcie wyrównane zostaną stawki płac.
Międzynarodowe migracje są korzystne dla obu państw. Rachunek strat i zysków jest różny.
Kraj A - redukcja zatrudnienia, wzrost stawek pracy, ZYSK PRACOWNIKÓW.
Kraj B - przez napływ pracowników maleje popyt stawek płac.
Zysk pracowników
Skutki migracji między A i B doprowadzi do innej sytuacji w obu krajach.
Utrzymujące się zróżnicowanie stawek pracy wynika z:
szeroko rozumianych kosztów i korzyści, które ocenia pracownik podejmujący decyzję o migracji
KOSZTY:
wydatki na transport między A i B (np. Polska do USA)
utrata dotychczasowych dochodów (mamy niższe dochody, ale jak wrócą to mogą nie mieć tego)
wydatki związane z poszukiwaniem nowych miejsc pracy, pobytem i wyżywieniem
koszty związane z rozłąką z rodziną
KORZYŚCI MIGRACJI:
wyższe dochody
lepsze możliwości kształcenia
poprawa sytuacji materialnej dzieci
STRUMIEŃ MIGRACYJNY PRACOWNIKÓW WYKSZTAŁCONYCH Z KRAJÓW SŁABO DO WYSOKO ROZWINIĘTYCH
DRENAŻE PRACOWNIKÓW (MÓZGÓW)
są to masowe migracje z krajów słabo rozwiniętych do wysoko rozwiniętych pracowników o wysokich kwalifikacjach
Korzyści dla kraju przyjmującego takiego emigranta:
kraj oszczędza koszty związane z edukacją danego pracownika
ci emigranci kreują istotny popyt wewnętrzny (powiększanie koniunktury gospodarczej gospodarki tego kraju)
Kraj słabo rozwinięty ponosi stratę:
koszty na wykształcenie tego pracownika
spada tempo wzrostu gospodarczego (nie ma popytu)
Prawa wiążące migrację z demografia i wykształceniem
większa skłonność do migracji ludzi młodych (20-35 lat)
osoby wykształcone częściej na dalsze odległości
ludzie wolni, bezdzietni niż z rodziną
kobiety - migracje na bliższe odległości, mężczyźni - na dalsze
MODEL MIGRACJI - “PUSH - PULL” (pokazuje na kierunek drzwi)
Model wskazuje, jakie są czynniki wypychające (push) i przyciągające (pull) migrantów.
Założenia:
- migracje są formą zaspokojenia potrzeb - zmiana miejsca zamieszkania.
Czynnik Wypychania:
brak satysfakcji ludzi z ich obecnego stanu w ich obecnym miejscu zamieszkania
brak pracy
źle płatna praca
złe warunki mieszkaniowe
brak usług ważnych dla ludzi (szkół, możliwości kształcenia i inne)
Zaczynamy myśleć, gdzie te potrzeby możemy zrealizować i zbliża się:
CZYNNIK PRZYCIĄGANIA:
atrakcyjność miejsc docelowych
wizja (nasza) perspektywa
dobrze płatna praca
perspektywa lepszego życia (warunki mieszkaniowe, usługi dóbr materialnych
dostępność
bliskość fizyczna danego kraju (np. kraj sąsiedzki)
znajomość języka
znana kultura (np. religia)
obecność współmałżonków lub rodziny (Chinatown)
ułatwienia dla imigrantów polityki migracyjnej (np. USA były początkowo całkowicie otwarte na migracje, ale od XIX w. są ograniczenia - SELEKCJA ILOŚCIOWA I JAKOŚCIOWA - kwoty imigracyjne)
W latach 60-tych było 6 kategorii imigrantów:
mieli rodziny w USA
artyści
naukowcy
lekarze
pracownicy wykwalifikowani
uchodźcy polityczni
Wniosek: Największe znaczenie mają czynniki atrakcyjności (przyciągania) we współczesnym świecie. Model ekonomiczny mówiący o różnicach stawek nie działa.
TYPY MIGRACJI:
długookresowe lub stałe - dotyczy Polski 2000 roku, wymeldowali się z Plski, oddali dowód osobisty i dostali obywatelstwo w innym kraju. Zjawisko migracji jest większe bo istnieją także:
sezonowe (do prac niewykwalifikowanych) prace w rolnictwie, Sezonowe w usługach (hotelarsko-gastronomicznych)
migracje wahadłowe - ludzie migrują na okres tygodnia roboczego a w weekend spędzają w kraju (lub inne)
OBRAZ WSPÓŁCZESNYCH MIGRACJI (Z POLSKI):
Lata 80/90 spadek
maleje odpływ długookresowy (1)
wzrasta odpływ krótkookresowy (2 i 3)
Polacy nie wyrobili sobie sytuacji w wykwalifikowanych firmach, są robotnikami
Migracje Polaków do UE - ok. 300 osób (najwięcej do Niemiec, potem do USA, Holandia, Francja, Kanada)
Czynniki kształtujące migracje z Polski
Polityka migracyjna krajów przyjmujących
Siły rynkowe i demograficzne, kształtujące potencjał migracyjny w Polsce
Społeczne procesy migracyjne
Ad.1) dotyczy krajów UE
Polityki restrykcyjne - ograniczają możliwości migracji do UE. Dopuszczają jedynie 4 grupy:
związki rodzinne
uchodźcy i azylanci
względy humanitarne
pobratyzmy (Niemcy, którzy byli osiedleni w innych krajach i powracają np. ZSRR i Kazachstanu)
cudzoziemscy pracownicy - na pobyt czasowy na podstawie umów międzynarodowych pracują legalnie. UE - 300 tys. osób
Najliczniejsza grupa - robotnicy sezonowi (budowlani, rolnicy, branża hotelarsko-gastronomiczna, gosp. dom.)
obywatele Polscy mają paszporty niemieckie, dojeżdżają do pracy a mieszkają w Polsce 9opolszczyzna, Szczecin, tereny przygraniczne)
nielegalnie pracuje w UE ok. 300 tys. Polaków (rocznie)
Ad.2)
Siły rynkowe - różnice stawek płac powodujące chęć do migracji.
Migracja Polski z UE:
konwergencja - zrównoważenie poziomu rozwoju gospodarczego, zrównanie stawek płac co prowadzi do zmniejszenia migracji Polaków za granicę. W wyniku zmniejszenia migracji Polaków z UE zwiększyły się inwestycje zagraniczne lokowane w Polsce
dywergencja - zwiększenie różnic w poziomie rozwoju, gdy tak będzie to chęć Polaków do migracji będzie większa
WYŻ DEMOGRAFICZNY - wchodzi na rynek pracy; spowoduje wzrost migracji. Przy silnych siłach rynkowych może być wchłonięty w Polsce.
Ad. 3)
Migracje związane są też z istnieniem sieci. Migranci dzięki temu mają informacje, znajdują pracę. Podobnie jest z Polakami - kolejne osoby migrują tam, gdzie sa ich rodziny.
Polacy najczęściej do Niemiec
Polacy z Małopolski - Austria
Podhala - USA
Podlasia - Belgia
Migracja - ok. 100 mln. Osób rocznie (do pracy)
Kraje imigracji (pracownicy obcy w 1998 roku)
Austria - 99,0 %
Belgia - 8,8 %
Dania - 3,4 %
Luksemburg - 57,0 %
Szwajcaria - 17,0 %
W. Brytania - 3,9 % (bardzo restrykcyjna polityka migracyjna)
Kraje poza UE
USA - imigranci 12% zatrudnianych inżynierów
10% matematycy, informatycy
12% biolodzy
Najcenniejsze osoby z punktu widzenia gospod współczesnej
USA - emigranci emigruje ok. 0,5 mln. rocznie (legalnie)
STRUMIENIE NAJSILNIEJSZYCH PRZEPŁYWÓW:
Afryka Europa
Ameryka Łacińska USA
Azja Wschodnia i Południowa Japonia, Ameryka Północna
Południowe rej. ZSRR Kazachstan
Azerbejdżan, Gruzja Rosja
Kraje Europy Wschodniej UE
W krajach naftowych (Płw. Arabski) migracja do tych krajów jest duża. Arabia Saudyjska i Kuwejt - ponad 70% pracowników są to imigranci.
WYKŁAD 6 11.I.2003
POLITYKA ZAGRANICZNA PAŃSTW WSPÓŁCZESNEGO ŚWIATA
Największe kraje świata pod względem produkcji krajowej brutto |
|||
Lp. |
Kraj |
mld $ |
% |
1 |
USA |
8890 |
29,60 |
2 |
Japonia |
4055 |
13,52 |
3 |
Niemcy |
2104 |
7,01 |
4 |
Francja |
1453 |
4,84 |
5 |
Wielka Brytania |
1404 |
4,68 |
6 |
Włochy |
1163 |
3,88 |
7 |
Chiny |
1145 |
3,82 |
8 |
Brazylia |
730 |
2,43 |
9 |
Kanada |
614 |
2,05 |
10 |
Hiszpania |
583 |
1,94 |
11 |
Indie |
|
|
12 |
Holandia |
|
|
13 |
Australia |
|
|
14 |
Meksyk |
|
|
15 |
Korea Płd. |
|
|
16 |
Rosja |
|
|
17 |
Argentyna |
|
|
18 |
Szwajcaria |
|
|
19 |
Tajwan |
|
|
20 |
Belgia |
|
|
|
|
|
|
24 |
Polska |
157 |
0,52 |
Zagadnienia:
Bilans płatniczy
Zagraniczna polityka ekonomiczna
Ad. 1 Bilans Płatniczy
Bilans płatniczy - rachunek płatności kraju i jego przychodów od reszty świata. Głównym celem jego sporządzania jest zapewnienie informacji o stanie sytuacji finansowych państwa z zagranicą. Oznacza to, że kraj może mieć bilans ujemny, dodatni lub równoważny.
Bilans składa się z 3 podstawowych części:
- bilans obrotów bieżących ( rachunek bieżący)
- bilans obrotów kapitałowych (rachunek kapitałowy)
- bilans obrotów wyrównawczych
Ad. a).
Bilans obrotów bieżących danego kraju obejmuje płatność związaną z międzynarodową wymianą towarów i usług.
Różnice między importem a exportem |
|
Państwo |
mld. $ |
USA |
-363,9 |
Niemcy |
+ 69,0 |
Japonia |
+108,1 |
Francja |
+ 10,3 |
Wielka Brytania |
- 50,3 |
|
|
Polska |
- 18,5 |
Ad. b).
Bilans obrotów kapitałowych - przepływy kapitału w różnych formach.
bezpośrednie inwestycje zagraniczne - dotyczy Polski za granicę (-) i zza granicy w Polsce (+) (Polska nie ma dużo pieniędzy na inwestycje za granicą)
Inwestycje portfelowe („gorący pieniądz”) - są one lokowane na rynku giełdowym i pracują na giełdach - TO KAPITAŁ SPEKULACYJNY
Inwestycje o dużym ryzyku dla państw w sytuacji kryzysowej - łatwo usuwalny i może pogłębić ryzyko. (Inwestycje zagraniczne - ok. 6 mld$)
Ad. c).
Saldo obrotów wyrównawczych - jeżeli bilans a i b jest ujemny to znaczy że państwo zadłuża się u zagranicy. Wtedy, gdy saldo jest ujemne pomaga Międzynarodowy Fundusz Walutowy.
Na czym on polegają te kredyty?
Służą do przywrócenia równowagi gospodarczej. Wiążą się® ze zobowiązaniem państwa do przywrócenia równowagi. Państwo biorąc kredyt zobowiązuje się do przeprowadzenia reform gospodarczych (Polska t przechodziła te reformy w latach 90-tych)
Państwo zobowiązuje się do:
Rozwoju gospodarki rynkowej
Zmniejszeniu interwencji państwa w gospodarkę
Do powiększenia swobody działania obecnego kapitału
Zmniejszenia barier w handlu zagranicznym
Zmniejszenia inflacji
Międzynarodowy Fundusz Walutowy - prowadziła taką politykę wobec wszystkich państw. Teraz ma co do tego wątpliwości. W Polsce polityka ta odniosła sukces. W krajach afrykańskich - porażka. W latynoamerykańskich - duże trudności. Teraz zastanawiają się nad tym, że polityka powinna być dostosowana do państwa.
Ad. 2 Zagraniczna polityka ekonomiczna państw.
Zagraniczna polityka ekonomiczna państw - świadome oddziaływanie państw na stosunki gospodarcze z zagranicą. Przedmiotem jest: obrót towarowy i usługowy, różne oddziaływania na przepływ pracy, kapitału, zasobów bogactw naturalnych, technologii. Najważniejsza jest polityka handlowa.
Cele polityki zagranicznej:
CELE ILOŚCIOWE - jest to osiągnięcie przez dany kraj pożądanego salda lub bilansu, zagwarantowanie niezbędnych surowców, osiągnięcie pewnych ilości inwestycji zagranicznych lub swoich za granicą. (np. wzrost wydajności pracy poprzez przypływ nowych technologii)
ŚRODKI POLITYKI EKONOMICZNEJ - to pośrednio oddziaływujące - są one dominujące. Zwiększają one konkurencyjność poprzez subwencjonowanie produkcji importowanej.
Inne to ulgi kredytowe - udzielane przez banki kredytowe importerom.
Środki bezpiecznego oddziaływania - na przedsiębiorstwa państwowe czyli decyzje inwestycyjne powinny być zgodne z polityką zagraniczną.
NARZĘDZIA ZAGRANICZNEJ POLITYKI EKONOMICZNEJ:
oddziaływujące na wszystkie podmioty gospodarcze w danym kraju,
oddziaływanie na podmioty, które uczestniczą w stosunkach gospodarczych za granicą
Ad. 1
Zaliczamy: KURS WALUTOWY, PODATKI I POLITYKA FISKALNA.
Kurs walutowy - cena, jaką trzeba zapłacić w danej walucie za nabycie jednostki waluty innego kraju.
Polityka dąży do dewaluacji (obniżki) lub rewaluacji (podwyżki) kursu walutowego.
Dewaluacja (jednorazowa obniżka) ma super cechę, bo zwiększa konkurencję eksportowanych na rynku światowym a zmniejsza konkurencję wyrobów importowanych.
Rewaluacja - podwyższenie waluty danego kraju wobec waluty zagranicznej. Powoduje zmianę konkurencyjności towarów krajowych na rynku międzynarodowym a wzrost konkurencji importowanych towarów w kraju.
Do bezpośrednich narzędzi oddziaływania na przedmiot wymiany z zagranicą należą:
narzędzia taryfowe
cła - opłaty nakładane przez państwo na towary przekraczające granicę celna ( najstarsze narzędzie polityki zagranicznej)
narzędzia pozataryfowe
są to ograniczenia w handlu zagranicznym, nie będące cłami, ale niosące takie same skutki czyli wzrost cen art. importowanych na rynku danego kraju i prowadzące do zmniejszenia konkurencji tych towarów.
Są to :
opłaty wyrównawcze - różnica cen między ceną wewnętrzną a ceną towaru importowanego. Opłaca ją importer.
Subsydia eksportowe - świadomie ze strony państwa na rzecz przedsiębiorstw sprzedających swe towary za granicą, państwo dopłaca tylko eksporterom. Różnica między wyższą ceną krajową a niższą ceną na rynku międzynarodowym
Pozataryfowe - ograniczenie ilości towarów w obrocie z zagranicą np.:
Kontyngenty
Licencje importowe - zezwolenie udzielane przez państwa na przywóz określonej ilości towaru przez przedsiębiorcę
WYKŁAD 7 18.I.2003
KORPORACJE TRANSNARODOWE, MIĘDZYNARODOWE LUB POZANARODOWE
KTN (Komisje Transnarodowe) - podmiot gospodarczy; to spółki kapitałowe, których dzisiaj obejmuje wiele krajów. To spółki międzynarodowe posiadające filie zagraniczne.
Aby stworzyć filię firma musi dokonać bezpośrednich inwestycji zagranicznych.
Są to firmy dysponujące olbrzymim materiałem produkcyjnym.
Wykaz największych korporacji transnarodowych na świecie
Ponad ½ korporacji TN współczesnego świata posiada swe siedziby w 5 państwach
USA
Japonia
Francja
Niemcy
Wielka Brytania
Posiadają one olbrzymi potencjał ekonomiczny.
Zapotrzebowanie wartości aktywów - 97 mld. $ w USA
Produkt Krajowy Polski - 160mln. $ rocznie.
Potęga ekonomiczna korporacji jest większa od innych. Z potęgą wiąże się duża zagraniczna potrzeba.
Zależności:
Finansowe
Technologiczne
Organizacyjne
Ad. 2
Swoje placówki naukowo badawcze. Są to firmy mające swych wynalazców
Ad. 3
Niezależność organizacyjna wynika ze związków z obsługującymi je firmami. Często są to firmy działające w układzie organizacyjnym typu KONCERN. Mogą prowadzić własną politykę gospodarczą. Nie zawsze jest związek z interesami państwa, na terenie którego działa korporacja. Cele polityki gospodarczej państwa mogą być rozbieżne od celów polityki KTN.
Przepływ bezpiecznych inwestycji zagranicznych - to wyraz działania KTN na rynkach państw obcych (między siedzibą danej korporacji i kraju, do której ta inwestycja napływa).
INWESTYCJE ZAGRANICZNE PRZEZ:
zakup kontrolnego pakietu akcji wybranego przedsiębiorstwa na wtórnym rynku akcji kraju (zagraniczny inwestor może na rynku wtórnym wykupić przedstawicieli, wykupić akcje przedstawicieli)
wykup prywatyzowanych przedsiębiorstw - przez kapitał zagraniczny
budowa zakładu od podstaw (greenfieldinwestment - inwestycje zielonych pól)
ZAGRANICZNE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE - 98 rok
650 mld $ rocznie - przepływ kapitału z jednego państwa do drugiego, aby wykupić akcję, założyć przedsiębiorstwo, wykupić, sprywatyzować.
Do Polski napłynęło 5 mld $ z innych krajów.
Niemcy i Holandia - 31 mld $
Wielka Brytania - 63 mld $
Kraje wysoko rozwinięte i kraje o dużym potencjale dla inwestorów.
Przypływ inwestorów zagranicznych (importują najwięcej kapitału)
Białoruś - 144 mln. $
Węgry - 743 mln $
Które kraje mają wyższy kapitał
Polska - 163 mln$ - Mało eksportuje za granicę
USA - 133 mld$ (najwięcej) - Więcej eksportują niż importują
Niemcy - Są eksporterem netto kapitału (więcej wywożą niż dostają)
Holandia -38 mld $ wywieźli rocznie
Białoruś - 2 mln.$
Zagraniczni inwestorzy bezpośredni - Podsumowanie
Jeśli dodamy wszystkie przypływy (import) i eksport kapitału, to okaże się, że kraje Europy i USA są eksporterem netto kapitału. Japonia podobnie (wysoko rozwinięte kraje współczesnego świata więcej wywożą z kraju niż dostają) - są eksporterem netto kapitału.
Importerem kapitału są kraje słabo i średnio rozwinięte jak Polska.
W co w Polsce inwestuje się kapitał zagraniczny?
Ponad 50% - branże bardziej nowoczesne
sprzęt medyczny
gumowy
odbiorniki radiowe i telewizyjne
elektronika
samochody
wydawniczy
meble
akumulatory
Mniejsze znaczenie dla KTN mają:
żywność
wyroby z drewna
górnictwo
wyroby z papieru
W jaki sposób firmy rozwijają się?
Jakie są przyczyny, że firmom opłaca się być dużymi i zróżnicowanymi firmami. Część z nich to firmy TN.
Główne sposoby rozwoju firmy:
integracja pionowa - jest to integracja typu koncern i polega ona na tym, że jedna firma prowadzi produkcję wszystkich wyrobów przemysłowych. Najlepszy sposób produkcji - Organizacje typu KONCERN.
Produkt złożony z surowców - produkując z surowców podzespoły, każdy z nich coś produkuje. Są one rozprowadzane w postaci wyrobu gotowego.
Jak firma integruje zakłady?
przetwarzając surowiec
montując produkt gotowy
Globalna Lokalizacja Działań (INTEGRACJA POZIOMA)
Wspólny proces produkcyjny polega na działaniach badawczo - rozwojowych
Działalność
zrobić projekt
zakupić
wytworzyć
wymyślić i zastosować marketing
sprzedać
dystrybucja
sprzedaż
Firmy dążące w tym kierunku
integracja pionowa wsteczna (do tyłu) - działania w tył łańcucha
integracja pionowa do przodu - działania w przód łańcucha
Poza KONCERNEM drugą formą powiększania się firmy jest INTEGRACJA POZIOMA - sytuacja w której firmy tworząc podobne wyroby łączą się tworząc jedną organizację.
Pozioma
Firmy łączą się aby:
uzyskać korzyści skali (skala produkcyjna połączona jest większa od produkcji każdej z firm z osobna)
większa siła rynkowa (zmniejsza się liczba konkurentów na rynku)
Takie rozwiązanie prowadzi do wyeliminowania mniej efektywnych konkurentów
koncentracja na ...
efektywna konkurencja
Inne łączenie - KONGLOMERAT
Firmy zupełnie nie związane na pierwszy rzut oka. Firmy łączą się dla osiągnięcia większego bezpieczeństwa. Jedne branże mają koniunkturę inne dekoniunkturę
Konglomeraty są najbardziej charakterystyczne w Japonii.
Korzystniejsza jest integracja pozioma i koncern.
Konglomerat może uzyskać korzystniejszą sytuację związaną z dystrybucją. Może w swojej sieci dystrybucji rozpowszechniać różne produkty.
Dwa praktyczne sposoby łączenia się firm:
Fuzje
Przejścia
(mogą dotyczyć integracji poziomej, pionowej i konglomeratu)
Ad. 1
FUZJE - to połączenie dwóch lub więcej autonomicznych (niezależnych) przedsiębiorstw, które w wyniku umowy łączą się dla stworzenia nowego organizmu gospodarczego, każde z nich traci odrębność i osobowość prawną.
Najważniejszą cechą fuzji jest dobrowolne działanie partnerów, którymi najczęściej są firmy o podobnej wielkości.
Jej skutki - pociąga za sobą działanie ze strony innych konkurentów
Ad. 2
PRZEJŚCIA (zw. wykupami) - dochodzi do nich, gdy dochodzi do nabycia pakietu konkretnych akcji danej firmy przez inna firmę. Nabywa konkretna firma, która ma lepsza sytuację ekonomiczną.
Wrogi charakter - chęć wyeliminowania konkurenta, przejęcie jego kapitału i obsługiwanych rynków.
MOTYW INWESTYCJI EKSPERYMENTALNEJ KORPORACJI TN
(dlaczego firmy dokonują takich eksperymentów, co popycha firmy do ryzyka, stwarzanie firm zagranicznych)
4 Motywy:
poszukiwanie zasobów
poszukiwanie rynków
podnoszenie efektywności
pozyskiwanie strategicznych aktywów
Ad. 1)
Firmy staja się firmami zagranicznymi, ponieważ musza poszukiwać surowców np. naturalnych (przykład: firma hotelarska - ciepły klimat).
Firmy poszukują:
siły roboczej - taniej siły roboczej (np. w kraju, gdzie koszty siły roboczej są niższe)
siły o zręcznościach manualnych
poszukiwanie wykwalifikowanej siły roboczej
Ad. 2)
To motyw wiodący. Obecnie jest trudniej sprzedać niż nabyć. Wiele krajów prowadzi politykę ekonomiczna przez wprowadzenie ograniczonego eksportu i importu (cła, kontyngenty na wyroby gotowe). Na surowce i podzespoły nie wprowadza się ograniczeń.
Firma stawia fabrykę w innym kraju, sprowadza surowce towary produkty, potem poszukuje rynków zbytu - omija bariery celne.
Motywy rynkowe mogą mieć znaczenie strategiczne. Powodem działalności może być perspektywa rozwoju (np. Rosja)
Ad. 3)
Firmy mają rozlokowane na świecie filie, w różnych punktach świata mogą podnosić efektywność, w różnych okresach wydajność jest różna. Stawianie na efektywność i rozwój w pewnych krajach a w innych produkuje się je.
Poszukiwanie efektywności - rozłożenie działań na wiele krajów świata daje możliwości, stawia na efekt w lepiej rozwijającej się firmie.
Ad. 4)
Polega na zapewnieniu przez firmę działań rozwojowych. Wynalazczość dokonywana jest przez ludzi nowych. Aby pozyskać w miarę szybkie korzyści, firmy poszukują małych przedsiębiorstw, zatrudniają naukowców. Duże firmy wykupują te małe. Małe firmy zyskują kapitał, duże zyskują wynalazki.
Zyski uzyskane przez państwo jeśli chodzi o dzieło KTN
wzrost zatrudnienia
rozwój nowych technologii
podwyższenie kwalifikacji pracowników
nierzetelne rozliczanie kosztów i dochodów
ŚWIATOWE SYSTEMY GOSPODARCZE wykład 25.01.
INTEGRACJA REGIONALNA - podmiot gospodarki światowej, który obejmuje swym zasięgiem kilka państw współczesnego świata.
UGRUPOWANIE REGIONALNE (INTEGRACYJNE)- to względnie jednolity, nowy organizm gospodarczy, obejmujący 2 lub więcej krajów.
PROCES INTEGRACJI GOSPODARCZEJ- proces scalania, łączenia w jedną całość gospodarek kilku krajów.
Proces integracji może przybrać 2 formy:
Forma formalna- integracja podejmowana przez instytucje rządowe krajów, członków integracji, poprzez tworzenie instytucji integracji np. UE
Forma nieformalna- integracja poprzez mechanizm rynkowy. Przedsiębiorstwa chcą prowadzić działalność nie tylko na terenie swojego terytorium. Dane terytorium zaczyna się integrować poprzez suwerenne decyzje przedsiębiorców np. Kanada, USA, Azja Płd.-Wsch. (Tajlandia, Malezja, Filipiny)
CELE INTEGRACJI NARODOWYCH:
-głównym celem jest wzrost efektywności gospodarowania. Odbywa się poprzez zaniechanie lub ograniczenie działań o niskiej efektywności, a zwiększenie znaczenia działań uznawanych za działania o wyższej efektywności np. działanie specjalizacyjne. Większa możliwość specjalizacji jest możliwa dzięki powstaniu większego rynku niż rynek jednego państwa. Wynika to z faktu, że w integracji bierze udział więcej niż jedno państwo.
PRZYCZYNY INTEGRACJI FORMALNEJ:
tendencje rozwoju przemysłu są jedną z przyczyn integrowania się, jest to przemysł efektywny i ma coraz większy rynek zbytu
postęp techniczny, który wymusza rozwój produkcji na wielką skalę, nowoczesne technologie mogą znaleźć zastosowanie w przemyśle. Nowoczesna produkcja polega na olbrzymich nakładach i musi być wobec tego duża skala i większy rynek.
WARUNKI, KTÓRE MUSZĄ BYĆ SPEŁNIONE, ŻEBY NASTĄPIŁA INTEGRACJA GOSPODARCZA:
komplementarność gospodarek krajów, które chcą się zintegrować- możliwość wzajemnego dostosowania się gospodarek. Może mieć charakter międzygałęziowy- polega na tym, że 2 kraje: kraj A- produkuje surowce, a B- artykuły przemysłowe, więc się integrują oraz charakter wewnątrzgałęziowy- następuje w sytuacji, kiedy wszyscy partnerzy produkujący w rezultacie jeden produkt są pewni, że ktoś ten towar kupi i będą mieć rynek zbytu
położenie geograficzne- jednym z ważnych warunków jest to, że kraje położone fizycznie blisko siebie (sąsiadujące ze sobą) mają lepszą sytuację integracyjną. Zmniejsza to koszty integracji.
poziom rozwoju gospodarczego i przemysłowego- im wyższy poziom, tym większa skłonność do integracji. Skłonność wynikająca z potrzeb.
istnienie odpowiedniej infrastruktury połączeń i powiązań komunikacyjnych przede wszystkim.
określona prointegracyjna polityka państwa polega na zniesieniu ceł, ograniczeń ilościowych, administracyjnych i innych form dyskryminacji we wzajemnych stosunkach.
FORMY INTEGRACJI FORMALNEJ:
strefa wolnego handlu= brak ceł wew.- polega na likwidacji ceł i ograniczeń ilościowych w handlu między określoną grupą krajów (między krajami integracyjnymi)
zniesienie taryfy celnej przeciętna taryfa 10%
(swobodny przepływ
towarów)
przeciętna taryfa 15% przeciętna taryfa 12%
unia celna= brak ceł wew.+ wspólna taryfa celna- kraje członkowskie między sobą nie mają żadnej taryfy, a na granicy stosują taka samą taryfę wobec krajów trzecich. Prowadzi do dostosowania gospodarek. Znosząc cła prowadzi do rozwoju handlu między krajami członkowskimi, a zmniejszenia handlu między krajami będącymi poza unią. Nazywa się to efektem przesunięcia.
kraje między sobą mają
zdjęte cła wew., a wszystkie
państwa trzecie płacą
tyle samo
wspólny rynek= brak ceł wew.+ wspólna taryfa celna+ swobodny przepływ kapitału, towarów, usług i ludzi- jest formą integracji , która oprócz zasad rządzących dodaje kolejny brak ograniczeń, czyli swobodny przepływ kap, tow, usł i ludzi
unia walutowa= wspólny rynek+ kolejny etap integracji (dotyczy koordynacji polityki walutowej np. ograniczenie wahań kursów walutowych, wprowadzenie jednolitej waluty, tworzenie wspólnych rezerw walutowych, wzajemna pomoc kredytowa.
unia ekonomiczna= wspólny rynek+ unia walutowa+ koordynacja poszczególnych dziedzin polityki ekonomicznej np. wspólna polityka transportowa, energetyczna
unia polityczna= wspólny rynek+ unia walutowa+ koordynacja poszczególnych dziedzin polityki ekonomicznej+ wspólna polityka wewnętrzna i zagraniczna
ORGANY:
Rada europejska reprezentowana przez rządy państw członkowskich- reprezentują oni interesy swoich państw. Jest to raczej federacja państw.
Komisja Unii Europejskiej- która stanowi zespół komisarzy. Są to ludzie powołani przez rządy, ale niezależni od tych rządów. Patrzą na UE z punktu widzenia ogólnych interesów unii. Komisarz to urzędnik unijny. Unia ma tendencje raczej głębsze integracyjnie.
WAŻNE ORGANIZACJE:
ASEAN- strefa wolnego handlu. Stowarzyszenie Narodów Azji Pd.-Wsch. (Filipiny, Indonezja, Malezja, Singapur, Tajlandia, Brunei, Wietnam)
APEC- rada współpracy gospodarczej Azji i Pacyfiku. Działa od 1989 r. powstała jako rezultat wewnątrzregionalnych powiązań między krajami Pacyfiku. Jest to odpowiedź na łączenie Europy w UE. Powołał 12 państw: ASEAN+ 6 (Australia, Nowa Zelandia, Japonia, Republika Korei, Kanada i USA) Od 1991 r. weszły Chiny
CEFTA- państwa Europy Środkowej i Wschodniej m.in. Polska, Czechy, Słowacja, Słowenia. Dąży do zniesienia ceł między państwami i stworzenia strefy wolnego handlu. W 2004 r. będzie wchłonięta przez UE.
UE- 15 państw
TRZY FILARY UE:
I filar |
II filar |
III filar |
Wspólnota europejska |
Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa |
Sprawy wew. i wymiar sprawiedliwości |
- wspólny rynek - unia gosp. i monetarna - wspólne polityki
- polityka solidarnościowa
- oświata - kultura - sieci transeuropejskie - ochrona konsumenta - ochrona zdrowia - środowiska naturalne
|
- konsultacje, ustalenie wspólnych stanowisk
- wspólne działania
- obrona UZE |
- polityka azylowa - ochrona granic zew. - polityka migracyjna - walka z przemytem narkotyków - walka ze zorganizowaną przestępczością - współpraca w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości - współpraca policji - współpraca celna |
Procedura decyzyjna |
Procedura decyzyjna |
Procedura decyzyjna |
Traktat UE |
Współpraca rządów |
Współpraca rządów |
28
28
A
B
Europa
Płn. - Zach.
Wielka
Brytania
Stany Zjednoczone
Pozostała
Azja
A
B
D
C
Skarb Państwa
w innych krajach
Skarb Państwa
podatki
Nierzetelne podatki
Zagraniczna firma
MATKA
Polska
spółka
Naukowe Korzyści
-
Opłaty za liczne usługi
Zawyżone ceny importu
Zaniżone ceny eksportu
C
B
Kraj A
C
B
A