INSPEKTORAT WOJSKOWEJ SŁUŻBY ZDROWIA

Załącznik do decyzji Nr 623/MON

Ministra Obrony Narodowej

z dnia 27 grudnia 2007 r.

Syg. Zdr. Nr 243/2007 r.

Instrukcja

O GOSPODARCE PSAMI SŁUŻBOWYMI

W SIŁACH ZBROJNYCH RP

WARSZAWA

2007

SPIS TREŚCI

str.

Rozdział I Zasady ogólne ........................................................................................................3

Rozdział II Zasady organizacyjne gospodarki psami służbowymi..........................................4

Rozdział III Organizacja szkolenia i testowania sprawności użytkowej psów służbowych ..5

Rozdział IV Zasady utrzymania i wykorzystania psów służbowych........................................5

Obowiązki dowódcy...............................................................................................................5

Obowiązki przewodnika psa...................................................................................................6

Szkolenie doskonalące...........................................................................................................7

Żywienie psów......................................................................................................................7

Pomieszczenia dla psów.........................................................................................................8

Ogólne zasady pracy z psem..................................................................................................9

Podstawowe zasady pielęgnacji psów służbowych..................................................................10

Rozdział V Zakup, przekazanie, wybrakowanie oraz przekwalifikowanie psów służbowych ...10

Zakup psów........................................................................................................................10

Przekazanie psa służbowego................................................................................................11

Wybrakowanie psa służbowego ...........................................................................................11

Postępowanie w przypadku strat .........................................................................................12

Rozdział VI Zasady nadzoru weterynaryjnego nad gospodarką psami służbowymi............13

Rozdział VII Wymagania, przygotowanie i wykorzystanie psów służbowych poza granicami
państwa .......................................................................................................................................15

Przygotowanie psów służbowych do pracy w rejonie operacji ................................................15

Przemieszczenie psów służbowych w rejon operacji ..............................................................17

Zakwaterowanie, higiena, pielęgnacja i żywienie psów służbowych w rejonie operacji .............18

Profilaktyka zdrowotna po powrocie z rejonu operacji ...........................................................19

Rozdział VIII Ewidencja, dokumentacja psów służbowych i sprawozdawczość ........................19

Załączniki:

Dowód tożsamości psa służbowego......................................................................................21

Atest psa służbowego..........................................................................................................25

Upoważnienia przewodnika do wykonywania czynności z użyciem psa....................................26

Książka ewidencji i przeglądu psów służbowych....................................................................27

Protokół wybrakowania psa służbowego................................................................................31

Protokół zdawczo - odbiorczy...............................................................................................32

Dziennik pracy psa służbowego...........................................................................................33

Dziennik szkolenia doskonalącego psa służbowego................................................................34

Tabela należności dla psa służbowego..................................................................................36

Pomieszczenia dla psów......................................................................................................37

ROZDZIAŁ I

ZASADY OGÓLNE

1. Instrukcja określa:

1. zasady organizacji gospodarki psami służbowymi;

2. zasady organizacji szkolenia i testowania sprawności użytkowej psów służbowych;

3. zasady utrzymania i wykorzystania psów służbowych w jednostkach organizacyjnych resortu obrony narodowej;

4. zasady zakup, przeklasyfikowanie, przekazywanie i wybrakowanie psów służbowych;

5. zasady przygotowania i wykorzystywania psów służbowych przeznaczonych do pracy poza granicami państwa;

6. zasady nadzoru weterynaryjnego nad gospodarką psami służbowymi;

7. zasady dokumentacji i sprawozdawczości dotyczące psów służbowych.

2. Użyte w decyzji określenia oznaczają:

1. atest - formalne potwierdzenie zdolności psa do wykonywania zadań, do których został wytresowany;

2. doskonalenie sprawności użytkowej - jest to zespół zabiegów tresury mających na celu podwyższenie sprawności lub co najmniej utrzymywanie psa w pełnej zdolności do realizacji zadań, do których został wytresowany;

3. dowódca - dowódca, komendant, szef, kierownik jednostki lub instytucji wojskowej;

4. OSPiTPS - Ośrodek Szkolenia Przewodników i Tresury Psów Służbowych przy Wojskowym Ośrodku Farmacji i Techniki Medycznej w Celestynowie;

5. OWC - oddział warty cywilnej;

6. pies służbowy - pies etatowy jednostki lub instytucji wojskowej;

7. pies specjalny - pies służbowy wytresowany do wykonywania zadań innych
   niż o specjalności patrolowej i wartowniczej;

8. PKW - Polski Kontyngent Wojskowy;

9. przewodnik psa służbowego - żołnierz zawodowy lub pracownik wojska, który ukończył specjalistyczny kurs szkolenia na przewodnika psa służbowego i uzyskał pozytywną ocenę
   z egzaminu końcowego;

10. KG ŻW - Komenda Główna Żandarmerii Wojskowej;

11. RSZ - Rodzaj Sił Zbrojnych;

12. sprawność użytkowa psa - jest to zdolność psa do wykonania zadań w specjalności,
    do której został wytresowany;

13. WOFiTM - Wojskowy Ośrodek Farmacji i Techniki Medycznej;

14. wojskowy lekarz weterynarii - lekarz weterynarii WOMP, RSZ lub OSPiTPS;

15. WOMP - Wojskowy Ośrodek Medycyny Prewencyjnej;

16. ŻW - Żandarmeria Wojskowa.

ROZDZIAŁ II

ZASADY ORGANIZACYJNE GOSPODARKI PSAMI SŁUŻBOWYMI

3. Jednostki i instytucje wojskowe wyposaża się w przewodników i psy służbowe celem realizacji zadań ochronnych oraz specjalnych.

4. Psy służbowe w wojsku wykorzystywane są w specjalnościach:

1. patrolowej;

2. wartowniczej;

3. wykrywania materiałów wybuchowych i broni;

4. wykrywania min;

5. wykrywania narkotyków;

6. innych, w zależności od potrzeb Sił Zbrojnych RP.

5. Szkolenie przewodników, zakup i tresurę psów służbowych na potrzeby jednostek i instytucji wojskowych, w specjalnościach wymienionych w pkt 4., realizuje Ośrodek Szkolenia Przewodników
   i Tresury Psów Służbowych przy WOFiTM w Celestynowie.

6. Kandydat na przewodnika psa musi między innymi spełniać następujące warunki:

1. posiadać ukończoną szkołę średnią;

2. wyrazić pisemną zgodę na pełnienie tego rodzaju służby;

3. posiadać dobry stan zdrowia, brak schorzeń mogących nasilić się na skutek pracy
   z psem służbowym, potwierdzony aktualnymi badaniami lekarskimi.

7. Przewodnikiem psa służbowego może być żołnierz zawodowy lub pracownik wojska, który ukończył specjalistyczny szkolenie na przewodnika psa służbowego i uzyskał pozytywną ocenę z egzaminu końcowego.

8. Przewodnik może posiadać wyznaczonego pomocnika do pielęgnacji, żywienia i szkolenia doskonalącego psa służbowego.

9. Nadzór nad organizacją zakupu, szkoleniem, wykorzystaniem, utrzymaniem, brakowaniem, żywieniem, opieką lekarsko-weterynaryjną i dobrostanem psów służbowych w jednostkach
   i instytucjach wojskowych, sprawuje wojskowa służba weterynaryjna.

10. Szefowie pionu szkolenia Dowództw Rodzajów Sił Zbrojnych, a w Żandarmerii Wojskowej szef pionu dochodzeniowo-śledczego KG ŻW składają, zapotrzebowanie na kolejny rok kalendarzowy, w zakresie szkolenia przewodników, zakupu i tresury oraz doszkalania (atestacji) psów służbowych, do szefa służby weterynaryjnej Wojska Polskiego, w ogólnie przyjętych terminach planowania budżetowego.

11. Zabrania się wykonywania zadań ochronnych lub specjalnych przewodnikom psów służbowych bez ważnego upoważnienia do wykonywania czynności z użyciem psa, którego wzór został określony w załączniku Nr 3 i wykorzystywania psów służbowych bez ważnego atestu, którego wzór został określony w załączniku Nr 2, w specjalności do której zostały wyszkolone.

12. Podstawą wpisania psa do książki ewidencji i przeglądu psów służbowych, której wzór określa załącznik Nr 4, w jednostce lub instytucji wojskowej albo w przypadku przejścia przewodnika z psem do innej jednostki jest protokół zdawczo-odbiorczy, którego wzór określa załącznik Nr 6.

13. Podstawą skreślenia psa służbowego z książki ewidencji i przeglądu psów służbowych w jednostce lub instytucji wojskowej jest protokół wybrakowania psa, którego wzór określa załącznik Nr 5.

14. W przypadku użytkowania psa specjalnego, za zgodą dowódcy, dopuszcza się przebywanie
    psa służbowego wraz z przewodnikiem w miejscu zamieszkania przewodnika.

ROZDZIAŁ III

ORGANIZACJA SZKOLENIA I TESTOWANIA SPRAWNOŚCI

UŻYTKOWEJ PSÓW SŁUŻBOWYCH

15. Podstawową formą szkolenia przewodników i tresury psów jest szkolenie stacjonarne, prowadzone
    w formie kursów specjalistycznego i doszkalającego (atestacyjnego) w Ośrodku Szkolenia Przewodników i Tresury Psów Służbowych w Celestynowie.

16. Szkolenie psów specjalnych i ich przewodników, ze względu na potrzeby wojska,
    w zakresie specjalistycznym może być realizowane w innych specjalistycznych ośrodkach w kraju
    i poza jego granicami, za zgodą szefa komórki organizacyjnej podległej Ministrowi Obrony Narodowej właściwej do spraw zdrowia.

17. Programy szkolenia i doskonalenia przewodników oraz psów w poszczególnych specjalnościach opracowuje kierownik OSPiTPS, a po zaopiniowaniu przez szefa służby weterynaryjnej Wojska Polskiego, zatwierdza szef komórki organizacyjnej podległej Ministrowi Obrony Narodowej właściwej do spraw zdrowia.

18. Po ukończeniu kursów, o którym mowa w pkt 15., przeprowadza się egzamin sprawdzający poziom wyszkolenia przewodników i psów.

19. Ukończenie kursu przez przewodnika i psa służbowego z wynikiem pozytywnym potwierdza się wydaniem upoważnienia o nabyciu uprawnień przewodnika psa służbowego w określonej specjalności i atestu dla psa służbowego. Upoważnienie dla przewodnika do wykonywania czynności służbowych
    z użyciem psa i atest dla psa służbowego wydaje się na okres do 36 miesięcy.

20. Przedłużenie terminu ważności uprawnień przewodnika psa służbowego oraz atestu psa służbowego, na kolejny okres do 36 miesięcy, następuje po odbyciu kursu doszkalającego zakończonego egzaminem weryfikującym umiejętności przewodnika i psa służbowego.

21. Stwierdzenie przez Komisję Atestacyjną w OSPiTPS utraty sprawności użytkowej psa służbowego daje podstawę do anulowania atestu, zmianę specjalności lub jego wybrakowania.

22. Psy służbowe, będące w wyposażeniu jednostek i instytucji wojskowych, podlegają systematycznemu szkoleniu doskonalącemu.

23. Dla prawidłowego przebiegu tresury, czynności kontrolnych i testowania sprawności użytkowej psów, dowódcy jednostek wojskowych mogą zatrudnić pozorantów.

ROZDZIAŁ IV

ZASADY UTRZYMANIA I WYKORZYSTANIA PSÓW SŁUŻBOWYCH

Obowiązki dowódcy

24. Dowódca jest odpowiedzialny za planowanie i prawidłowe wykorzystanie w służbie podległych mu przewodników i psów służbowych poprzez:

1. optymalne oraz racjonalne wykorzystanie przewodników i psów służbowych zgodnie z ich przeznaczeniem;

2. zatwierdzanie na podstawie programów szkolenia miesięcznych planów doskonalenia zawodowego przewodników i psów służbowych;

3. zapewnienie przewodnikom czasu niezbędnego na opiekę, pielęgnację, żywienie i utrzymanie higieny oraz zdrowia psów służbowych;

4. zapewnienie zaopatrzenia przewodników psów służbowych w należny sprzęt potrzebny do prowadzenia ćwiczeń doskonalących, żywienia i pielęgnacji psów, a także w przysługujące należności tabelaryczne;

5. dbanie o budowę i remonty pomieszczeń psów służbowych oraz zaplecza gospodarczego;

6. wnioskowanie do szefa pionu szkolenia Dowództwa RSZ, a w przypadku ŻW do szefa pionu dochodzeniowo-śledczego KG ŻW, o uzupełnienie oraz doszkalanie przewodników i psów służbowych w planowaniu na przyszły rok kalendarzowy;

7. wnioskowanie do kierownika OSPiTPS o sprawdzenie wartości użytkowej (atestacji) psa służbowego oraz o przedłużenie ważności upoważnienia przewodnika do wykonywania zadań
   z użyciem psa służbowego i atestu psa służbowego;

8. sprawowanie kontroli przydatności psów do służby, nie rzadziej niż raz na pół roku, dokonując wpisu w „Dzienniku szkolenia doskonalącego psa służbowego”, którego wzór określa załącznik
   Nr 8;

9. nadzorowanie przewodników psów specjalnych przeznaczonych do wyszukiwania narkotyków
   i materiałów wybuchowych co do zasad pobierania, zdawania oraz przechowywania materiałów szkoleniowych podlegających ścisłemu rozliczeniu;

10. zapewnienie w budżecie jednostki wojskowej środków finansowych na leczenie psów
    służbowych w nagłych przypadkach.

Obowiązki przewodnika psa

25. Przewodnik psa służbowego odpowiedzialny jest za:

1. wykorzystanie psa zgodnie z jego przeznaczeniem;

2. karmienie, pielęgnowanie i utrzymanie zapewniające dobrostan psa;

3. dbanie o stan i konserwację oporządzenia psa oraz sprzętu i urządzeń służących
   doskonaleniu sprawności użytkowej psa;

4. planowanie i realizację szkoleń doskonalących przydzielonego psa służbowego;

5. doskonalenie własnych umiejętności z zakresu taktyki i techniki wykorzystania psów służbowych;

6. przestrzeganie zaleceń wojskowego lekarza weterynarii;

7. prowadzenie dokumentacji związanej z planowaniem i realizacją szkoleń doskonalących, odnotowywanych w Dzienniku szkolenia doskonalącego psa służbowego oraz pracy psa służbowego w Dzienniku pracy psa służbowego, którego wzór określony jest w załączniku Nr 7.

Szkolenie doskonalące

26. Celem utrzymania poziomu wyszkolenia oraz przydatności psów służbowych do pracy,
    psy w jednostkach i instytucjach wojskowych podlegają systematycznemu szkoleniu doskonalącemu w jednostkach macierzystych.

27. Szkolenie doskonalące psów służbowych jest czynnością realizowaną przez przewodnika psa
    w formach ćwiczeń tresury przeprowadzanych cyklicznie w sposób indywidualny lub zorganizowany, zgodnie z opracowanym i zatwierdzonym przez dowódcę jednostki wojskowej planem szkolenia.

28. Szkolenie doskonalące psów, w jednostkach i instytucjach wojskowych, należy przeprowadzić systematycznie z częstotliwością, nie mniej niż raz w tygodniu, a na jednorazowe ćwiczenia przeznacza się nie mniej niż 2 godziny. Czas i rodzaj przeprowadzanych ćwiczeń odnotowuje się
    w Dzienniku szkolenia doskonalącego psa służbowego.

29. W trakcie szkolenia doskonalącego należy uwzględniać braki zauważone u psa w czasie pełnienia służby.

30. Szkolenie doskonalące w jednostkach wojskowych prowadzi się z wykorzystaniem toru przeszkód,
    a w przypadku psów specjalnych dodatkowo z wykorzystaniem próbek zapachowych materiałów wybuchowych i narkotyków oraz środków bojowych (rozbrojonych, bez zapalnika).

Żywienie psów

31. Żywienie psa musi być racjonalne, dostosowane do potrzeb organizmu i jego funkcji
    fizjologicznych.

32. W jednostkach i instytucjach wojskowych żywieniu podlegają wyłącznie psy służbowe.

33. Psy służbowe żywi się zgodnie z normami ustalonymi w odrębnych przepisach.

34. Dzienna norma karmy dla psów służbowych musi zabezpieczyć wszystkie potrzeby energetyczne psa służbowego wynikające z potrzeb fizjologicznych i wykonywanych zadań, a jej wymiar może ulegać zmianom zgodnie z postanowieniami odrębnych przepisów.

35. Propozycje ilości środków spożywczych zawartych w normie karmy dla psów, opracowanej przez Inspektorat Wojskowej Służby Zdrowia, przesyła się do Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych.

36. W ramach obowiązujących wartości pieniężnych normy karmy dla psów, zwierzęta można żywić wyłącznie środkami spożywczymi w postaci:

1. konserw;

2. karmy suchej;

3. innych środków spożywczych, według zaleceń wojskowego lekarza weterynarii.

37. Psu należy zapewnić stały, nieograniczony dostęp do wody, z uwzględnieniem
    następujących zasad:

1. woda powinna być czysta, świeża i zdatna do picia, podawana w czystej misce, przeznaczonej tylko do wody;

2. w chłodnej porze roku, psu zapewnia się do picia wodę ogrzaną do temperatury pokojowej, podawaną podczas karmienia;

3. w porze letniej psu zapewnia się wodę świeżą, regularnie wymienianą;

4. zabrania się poić psa zmęczonego, bezpośrednio po pracy, zanim nie wypocznie.

38. Psy służbowe karmi się z zachowaniem następujących zasad:

1. psa powinien karmić tylko przewodnik lub jego pomocnik;

2. karma powinna być właściwej jakości, przed podaniem psu karmy należy skontrolować jej jakość organoleptyczną (swoisty wygląd i zapach);

3. psa karmi się wyłącznie z miski przeznaczonej do tego celu;

4. psa karmi się dwa razy dziennie zawsze o stałej porze, w miejscu stałego wypoczynku;

5. normę dzienną karmy dzieli się na dwie części, z zachowaniem zasady podawania karmy na godzinę przed rozpoczęciem pracy, podając 1/3 normy dziennej,
   a 2/3 normy po zakończeniu pracy po godzinnym odpoczynku;

6. nie wolno psu podawać gorącej jak również zimnej karmy;

7. jeżeli termin karmienia koliduje z czasem pełnienia służby, przewodnik zobowiązany jest zabrać tzw. suchy prowiant o wielkości odpowiedniej porcji;

8. spożywanie posiłku przez psa powinno odbywać się w zupełnym spokoju w obecności przewodnika lub jego pomocnika;

9. po nakarmieniu nie zjedzone resztki karmy należy usunąć a miskę umyć.

Pomieszczenia dla psów

39. Pomieszczenia dla psów powinny znajdować się w miejscach suchych, przewiewnych, osłoniętych
    od wiatru i słońca, nie narażonych na zalanie wodą. Niedopuszczalna jest lokalizacja tych pomieszczeń w bezpośrednim sąsiedztwie uciążliwych źródeł hałasu i zapachów.

40. Każdy pies powinien posiadać osobną budę z wybiegiem (kojcem) o powierzchni od 4 do 16 m². Przykładowy opis budy wraz z wybiegiem dla psa rasy owczarek niemiecki zawiera załącznik nr 10.

41. Kojec o powierzchni 4-16 m² w zależności od wielkości psa, jest to przestrzeń zamknięta
    ze wszystkich stron dobrze naciągniętą drucianą siatką (także z góry) o oczkach 2 x 2 cm. Wysokość ogrodzenia minimum 200 cm.

42. Buda składa się z przedsionka i budy właściwej (legowiska). Legowisko musi być tak duże, aby pies leżący na boku, mógł swobodnie wyprostować wszystkie kończyny - zbyt obszernego legowiska pies nie może ogrzać ciepłem własnego ciała.

43. Konstrukcja i materiały użyte do wykonania budy powinny zapewnić utrzymanie w jej wnętrzu temperatury powyżej 0°C w okresie zimowym:

1. dach powinien być uchylny lub zdejmowany umożliwiający dostęp do środka budy celem jej porządkowania, dezynfekcji i wietrzenia;

2. ściany powinny być pełne, stanowiące osłonę przed mrozem i silnym wiatrem;

3. przedsionek powinien stanowić 30% powierzchni budy, a legowisko - 70%;

4. w okresie zimowym otwór wejściowy do legowiska zabezpiecza się kurtyną z materiału izolacyjnego.

44. Ściany, podłoga i dach muszą być podwójne aby tworzyły przestrzeń izolacyjną wypełnioną styropianem i obite wewnątrz grubą folią. Odpowiednia izolacja chroni nie tylko przed mrozem,
    ale i upałem, uniemożliwiając m.in. silne nagrzanie budy. Wewnętrzne ściany budy muszą być składane na własne pióro, gładko wystrugane.

45. Wszystkie elementy drewniane budy muszą być zakonserwowane przeciwko grzybom,
    a zewnętrzne ściany budy zabezpieczone przed wilgocią farbą olejną lub emulsyjną.

46. Podłoga wybiegu w kojcach powinna być utwardzona, nienasiąkliwa, łatwo zmywalna, zapobiegająca poślizgowi, ze spadkiem 5 % w kierunku drzwi wejściowych do kojca.

47. Kojec powinien być zbudowany z materiałów trwałych, a konstrukcja o wysokiej stabilności
    i odporności mechanicznej.

48. Kojec powinien mieć furtkę wejściową otwierająca się do środka oraz drzwiczki do podawania karmy.

Ogólne zasady pracy z psem

49. W zależności od charakteru pełnionej służby przewodnik posiada właściwe wyposażenie
    oraz niezbędny sprzęt stanowiący wyposażenie psa zgodnie z jego specjalnością, a także środki niezbędne do udzielenia pierwszej pomocy przedmedycznej.

50. Wykorzystując psy służbowe do ochrony obiektów należy bezwzględnie przyjąć zasadę, że etatowo liczba psów używanych do patrolowania powinna być równa liczbie przeszkolonych przewodników psów.

51. Odstępstwo od tej reguły jest dopuszczalne wyłącznie w przypadku psów służbowych wystawianych na posterunkach stałych. W takich przypadkach jeden przewodnik psa służbowego nie powinien mieć przydzielonych więcej niż 2 psy, przy zachowaniu zasady, że przewodnikiem jest wyłącznie licencjonowany pracownik OWC lub żołnierz zawodowy.

52. Organizując służbę przewodnikom z psami w patrolach pieszych należy uwzględniać panujące warunki atmosferyczne.

53. Praca psa w patrolu pieszym i na posterunku wartowniczym trwa do 8 godzin na dobę i jest uwarunkowana temperaturą otoczenia i intensywnością opadów atmosferycznych, które to skracają czas pracy do 6 godzin, w przypadku gdy:

1. w okresie letnim temperatura powietrza wynosi powyżej + 25 C;

2. w okresie zimowym temperatura powietrza wynosi poniżej - 15 C.

54. Psy w patrolu prowadzi się na smyczy i w kagańcu, z wyłączeniem psów wytresowanych do użycia bez kagańca oraz w sytuacjach uzasadnionych taktyką i techniką użycia psa.

55. Czas pracy psów specjalnych uzależniony jest od taktyki i techniki użycia psa, w szczególności od strefy klimatycznej i rodzaju terenu.

56. Do pracy węchowej przewodnik używa psa bez kagańca.

57. Po wykonaniu każdej pracy należy zapewnić psu odpowiedni odpoczynek w zależności od rodzaju pracy i czasu jej trwania.

58. Przewodnik po powrocie ze służby z psem obowiązany jest:

1. przeprowadzić oględziny psa, ze szczególnym zwróceniem uwagi na stan opuszek palcowych, małżowiny uszne i błony śluzowej nosa;

2. w przypadku stwierdzenia skaleczeń lub odmrożeń tych części ciała, należy niezwłocznie skierować psa do ambulatorium weterynaryjnego;

3. oczyścić i osuszyć (zakonserwować) ekwipunek psa.

59. Każdemu przewodnikowi psa służbowego i jego pomocnikowi przysługuje 1 godzina dziennie, wliczona do czasu pracy, przeznaczona na żywienie i pielęgnację psa oraz wykonanie czynności porządkowych.

Podstawowe zasady pielęgnacji psów służbowych

60. Przewodnicy lub ich pomocnicy przeprowadzają zabiegi pielęgnacyjne przydzielonym im psom dwa razy dziennie na otwartym powietrzu, w przeznaczonym do tego celu miejscu, oddalonym od bud
    i wybiegów dla psów.

61. Zabiegi pielęgnacyjne psa służbowego polegają na:

1. dokonaniu przeglądu stanu:

1. skóry - czy nie ma zaczerwienienia, wyprysków, zadrapań, ran oraz pasożytów,

2. przewodów usznych - czy nie ma zaczerwienienia, zadrapań lub wycieku z uszu,

3. oczu - czy nie występuje zaczerwienienie spojówek lub ropna wydzielina,

4. otworów nosowych - czy są czyste, wilgotne, czy nie ma wypływów,

5. palców i pazurów - czy nie ma urazów mechanicznych i ciał obcych między palcami,

1. czesaniu (szczotkowaniu);

2. wykonaniu pielęgnacji oczu, nozdrzy, uszu, zębów, pazurów.

62. Psy służbowe należy myć i kąpać w miarę potrzeb z zachowaniem następujących zasad:

1. używać tylko mydeł i szamponów zalecanych przez służbę weterynaryjną;

2. do mycia głowy używać wyłącznie czystej wody;

3. nie kapać psów zmęczonych, chorych, najedzonych oraz na 48 h przed podróżą;

4. zbyt częste mycie psa sprzyja przeziębieniom, chorobom skóry, reumatyzmowi;

5. w porze letniej, przy temperaturze wody minimum 18°C, dopuszcza się pławienie psa.

63. Do pielęgnacji psa przewodnik otrzymuje przybory określone w tabeli należności, stanowiącej załącznik Nr 9.

64. W celu utrzymania higieny osobistej i właściwej pielęgnacji psa, przewodnik (pomocnik) otrzymuje odpowiednie środki higieniczne i dezynfekcyjne.

ROZDZIAŁ V

ZAKUP, PRZEKAZANIE, WYBRAKOWANIE

ORAZ PRZEKWALIFIKOWANIE PSÓW SŁUŻBOWYCH

Zakup

65. Zakup psów na potrzeby Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, dokonywany jest zgodnie z ustawą z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo o zamówieniach publicznych (Dz. U z 2006 r. Nr 164, poz. 1163, Nr 170 poz. 1217, Nr 227 poz. 1658, z 2007 r. Nr 64 poz. 427, Nr 82 poz. 560) przez komisję powoływaną rozkazem Komendanta Wojskowego Ośrodka Farmacji i Techniki Medycznej.

66. Zakupu psów dokonuje się ze środków budżetowych WOFiTM w Celestynowie, planowanych zgodnie
    z potrzebami składanymi przez szefów pionu szkolenia Dowództw Rodzajów Sił Zbrojnych,
    a w Żandarmerii Wojskowej szefa pionu dochodzeniowo-śledczego KG ŻW do szefa służby weterynaryjnej Wojska Polskiego podległego szefowi Inspektoratu Wojskowej Służby Zdrowia, w ogólnie przyjętych terminach planowania budżetowego.

67. W skład komisji zakupu powinni wejść: wojskowy lekarz weterynarii, oficer OSPiTPS oraz podoficer instruktor szkolenia psów. Przewodniczący komisji jest odpowiedzialny za całokształt pracy komisji zgodnie z wytycznymi szefa służby weterynaryjnej Wojska Polskiego.

68. Zakup psów dokonywany jest z uwzględnieniem kryteriów doboru psów do służby, określonych
    w Regulaminie Zakupu Psów na potrzeby Sił Zbrojnych, zatwierdzonym przez Komendanta WOFiTM.

69. Zakupionym psom w OSPiTPS nadaje się nazwy i numery ewidencyjne oraz po zakwalifikowaniu psów do służby wystawia dowody tożsamości, którego wzór określony jest w załączniku Nr 1.

70. Psy służbowe znakuje się przez wytatuowanie numeru ewidencyjnego na wewnętrznej stronie małżowiny usznej lewego ucha oraz implantację mikroczipu, spełniającego wymagania normy ISO 11784 lub Aneksu A do normy ISO 11785.

71. Nazwy psów powinny składać się z pojedynczych, krótkich wyrazów. Nie można używać imion ludzi, nazwisk i wyrazów obraźliwych. Nazwy należy nadawać według roku zakupu. Psy zakupione w: 2007 r. mają otrzymać nazwę na literę A, 2008 r. mają otrzymać nazwę na literę B, itd. zgodnie
    z kolejnością liter alfabetu.

72. Wyposażenie psa w sprzęt, zgodnie z tabelą należności stanowiącą załącznik Nr 9, odbywa się
    w OSPiTPS. Po zakończeniu kursu, psa służbowego wraz ze sprzętem przekazuje się do docelowej jednostki lub instytucji wojskowej. Jest to równoznaczne ze zdjęciem ze stanu ewidencyjnego oddziału gospodarczego zaopatrującego OSPiTPS.

Przekazanie psa służbowego

73. W przypadku zwolnienia przewodnika lub przeniesienia go na inne stanowisko, psa służbowego przekazuje się innemu przewodnikowi albo kandydatowi na przewodnika. Przewodnika posiadającego wyszkolenie o specjalności innej niż przekazany mu pies albo kandydata na przewodnika wraz z psem służbowym kieruje się niezwłocznie na kurs specjalistyczny do OSPiTPS.

74. W przypadku, gdy pies służbowy przekazywany jest przewodnikowi, który ukończył szkolenie specjalistyczne w OSPiTPS w Celestynowie w tej samej specjalności co przekazywany pies, należy skierować go niezwłocznie z przekazanym psem na najbliższy kurs doszkalająco-atestacyjny tej samej specjalności.

Wybrakowanie psa służbowego

75. Psy nieprzydatne do dalszej pracy usuwa się z wojska po wybrakowaniu.

76. Podstawą do wybrakowania psa służbowego jest:

1. orzeczenie lekarsko-weterynaryjne o stanie zdrowia psa służbowego, wydane przez wojskowego lekarza weterynarii, właściwego miejscowo Wojskowego Ośrodka Medycyny Prewencyjnej lub;

2. orzeczenie Komisji Atestacyjnej OSPiTPS, w przypadku utraty wartości użytkowej psa niezbędnej do wykonywania przez niego zadań.

77. Psy służbowe, ze względu na stan zdrowia, można wybrakować w razie stwierdzenia:

1. przewlekłego schorzenia centralnego układu nerwowego powodującego zaburzenia świadomości;

2. nieodwracalnych zaburzeń w czynności narządów zmysłu, jak ślepota, utrata słuchu lub węchu;

3. innych przewlekłych nieuleczalnych stanów chorobowych uniemożliwiających dalsze wykorzystanie psa w służbie;

4. starości (po ukończeniu 9 lat) z ogólnym osłabieniem i przejawami uwiądu starczego.

78. Psy służbowe, ze względu na utratę wartości użytkowej, można wybrakować w razie stwierdzenia:

1. braku agresywności, posłuszeństwa lub bojaźliwość;

2. innych wad, których nie można usunąć uzupełniającym doszkalaniem w jednostkach wojskowych lub w ośrodku tresury.

79. Wybrakowania psa dokonuje komisja powołana przez dowódcę jednostki wojskowej. W skład komisji powinni wejść: przedstawiciel komórki szkolenia jednostki wojskowej, a w Żandarmerii Wojskowej przedstawiciele pionu dochodzeniowo-śledczego KG ŻW i wojskowy lekarz weterynarii właściwego miejscowo Wojskowego Ośrodka Medycyny Prewencyjnej.

80. Protokół komisyjnego wybrakowania psa służbowego, którego wzór stanowi załącznik Nr 5, sporządzony w 4 egzemplarzach zatwierdza dowódca jednostki wojskowej. Egzemplarz Nr 1 pozostaje w jednostce, egzemplarz Nr 2 przesyła się do szefa pionu szkolenia RSZ, a w Żandarmerii Wojskowej do szefa pionu dochodzeniowo-śledczego KG ŻW. Egzemplarz Nr 3 i 4 przesyła się do właściwego miejscowo Wojskowego Ośrodka Medycyny Prewencyjnej, celem zdjęcia psa z ewidencji. Komendant Wojskowego Ośrodka Medycyny Prewencyjnej egz. Nr 4 protokołu wybrakowania psa wraz z meldunkiem miesięcznym przesyła do Szefa Służby Weterynaryjnej Wojska Polskiego.

81. Po zatwierdzeniu protokołu wybrakowania psa służbowego należy w terminie 30 dni przekazać poza wojsko. Psa można przekazać nieodpłatnie przewodnikowi, innej zainteresowanej osobie lub organizacji pożytku publicznego, którzy zobowiążą się do zapewnienia właściwego dobrostanu dla zwierzęcia.

82. W celu skrócenia cierpienia nieuleczalnie choremu psu wojskowy lekarz weterynarii może podjąć decyzję o eutanazji psa przed sporządzeniem protokołu wybrakowania.

Postępowanie w przypadku straty psów

83. W przypadku utraty psa spowodowanej na skutek winy umyślnej i nieumyślnej postępuje się zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi strat w mieniu wojskowym.

84. W przypadku straty zawinionej przez przewodnika lub osoby nie będącej przewodnikiem, której powierzono opiekę nad psem, wartość pieniężna psa służbowego równa się wartości określonej
    w pkt 85., a następnie po ukończeniu 5 lat życia pomniejszonej o 25% za każdy następny rok życia
    i nie może być niższa niż 30% wartości wpisanej do dowodu tożsamości psa służbowego.

85. Wartość pieniężna psa służbowego jest równa:

1. przed tresurą - cenie zakupu;

2. po tresurze - cenie zakupu powiększonej o 100%, a w przypadku psa specjalnego
   o 150%;

Ustaloną wartość pieniężną psa wpisuje się do książki ewidencji i przeglądu psów służbowych oraz do dowodu tożsamości psa służbowego.

86. W przypadku straty psa służbowego, dowódca jednostki po zakończeniu postępowania wyjaśniającego powiadamia, dla celów ewidencyjnych, szefa pionu szkolenia w Dowództwie RSZ,
    a w Żandarmerii Wojskowej szefa pionu dochodzeniowo-śledczego KG ŻW oraz wojskowego lekarza weterynarii z właściwego miejscowo Wojskowego Ośrodka Medycyny Prewencyjnej.

ROZDZIAŁ VI

ZASADY NADZORU WETERYNARYJNEGO NAD GOSPODARKĄ PSAMI

87. Zabezpieczenie weterynaryjne psów służbowych w jednostkach i instytucjach wojskowych realizują wojskowi lekarze weterynarii, właściwych miejscowo WOMP, RSZ i OSPiTPS w Celestynowie.

88. Psy służbowe poddaje się zabiegom profilaktycznym wg wskazań wojskowego lekarza weterynarii,
    w szczególności:

1. szczepienie przeciwko wściekliźnie;

2. innym szczepieniom ochronnym;

3. zwalczaniu endopasożytów i ektopasożytów;

4. oraz innym zabiegom profilaktycznym.

89. Koszt zabiegów profilaktycznych, leczniczych i badań okresowych pokrywa się z budżetu
    WOMP.

90. Koszty opieki lekarsko-weterynaryjnej psów służbowych, związane z nagłymi przypadkami chorobowymi oraz zleconymi usługami poza wojsko, pokrywa się z budżetu jednostek wojskowych.

91. Koszt badań, zabiegów profilaktycznych i opieki lekarsko-weterynaryjnej psów przebywających
    w OSPiTPS na kursach szkoleniowych lub doszkalająco-atestacyjnych, pokrywa się w pełnym zakresie z budżetu WOFiTM.

92. Wojskowy lekarz weterynarii, właściwego miejscowo dla jednostki lub instytucji wojskowej WOMP, przeprowadza:

1. dwa razy w roku okresowe badanie lekarsko-weterynaryjne psów służbowych.
   Wyniki badań odnotowuje się w karcie badania lekarsko-weterynaryjnego psa służbowego, określając jego stan zdrowia i kategorię przydatności do służby:

1. Kategoria 1 - Zdolny bez ograniczeń

(1) Pies sprawny fizycznie, dobrej kondycji, klinicznie zdrowy, spełnia wymagania do wykonywania zadań niezależnie od warunków klimatycznych, przy odpowiednim zabezpieczeniu weterynaryjnym w rejonie działania:

• dobrze znosi skrajne warunki środowiskowe i stres;

• nie stwierdza się czynników ograniczających czy upośledzających pracę psa (osowiałość, podniecenie, osłabienie itd.);

• w badaniu klinicznym nie stwierdza się istniejących lub nawrotowych stanów chorobowych, które ograniczałyby wykonywanie zadań lub nasiliły się wskutek stresu lub zwiększonego wysiłku (np.: kulawizny);

(2) Mogą występować nieznaczne problemy zdrowotne (np.: rany powierzchowne naskórka, otarcia, itp.), nie wpływające na jakość wykonywania zadań.

1. Kategoria 2 - Zdolny z ograniczeniem

(1) Przy właściwym zabezpieczeniu weterynaryjnym w rejonie działania,
pies pod względem zdrowotnym spełnia wymagania do wykonywania zadań
w danym regionie geograficznym lub danej operacji z minimalnym okresem
adaptacyjnym:

• może być wykorzystywany w operacjach/ misjach krótkoterminowych (do 45 dni);

• mogą występować problemy zdrowotne, nieznacznie ograniczające zdolność psa służbowego do wykonywania zadań (np.: wiek), ale dające się opanować.

(2) Przyczyna ograniczenia musi być odnotowana w dokumentacji lekarskiej
i przedstawiona dowódcy jednostki wojskowej.

c) Kategoria 3 - Czasowo niezdolny

• Stan zdrowia psa, wyklucza codzienne wykonywanie zadań, a pies jest
  w trakcie obserwacji, badań lub leczenia.

• Przyczyna czasowej niezdolności musi być odnotowana w dokumentacji lekarskiej
  i przedstawiona dowódcy jednostki wojskowej.

d) Kategoria 4 - Niezdolny

1. Istniejące problemy zdrowotne lub kondycja fizyczna psa często lub regularnie utrudniają wykonywanie codziennych zadań.

• Kondycja fizyczna i/lub stan zdrowia psa dają podstawę do wybrakowania psa
  w ciągu roku.

(2) Przyczyna niezdolności musi być odnotowana w dokumentacji lekarskiej i przedstawiona
dowódcy jednostki wojskowej.

2. raz na kwartał, dokonuje kontrole warunków utrzymania i wykorzystywania psów.
   W czasie kontroli sprawdza:

1. stan ewidencji psów, prawidłowość zapisów w książce ewidencji i dowodach tożsamości psów oraz zgodność stanu ewidencyjnego ze stanem faktycznym;

2. ogólny stan zdrowia zwierząt;

3. stan pielęgnacji psów służbowych oraz stan wyposażenia w przedmioty do pielęgnacji;

4. stan pomieszczeń dla psów, warunki zdrowotne, stan wyposażenia pomieszczeń
   i utrzymanie porządku;

5. stan odżywienia psów, stosowane należności żywnościowe, warunki żywienia, stan zapasów karmy, jej jakość i warunki przechowywania;

6. warunki pracy psów służbowych, wyposażenia w ekwipunek;

realizację procesu doskonalenia psa w jednostce.

93. Wojskowy lekarz weterynarii każdorazowo po dokonaniu przeglądu zwierząt oraz kontroli warunków utrzymywania i wykorzystywania zwierząt sporządza protokół z kontroli, referuje dowódcy wyniki kontroli wraz z wnioskami o usunięcie niedociągnięć. Ponadto uwagi pokontrolne wpisuje do książki ewidencji i przeglądu psów służbowych.

94. Wojskowy lekarz weterynarii jest zobowiązany do składania meldunków bezpośredniemu przełożonemu służby weterynaryjnej w wypadkach, gdy niedociągnięcia w zakresie utrzymania
    i wykorzystania psów służbowych w jednostkach pomimo jego interwencji nie są usuwane oraz
    w sprawach wymagających interwencji lub decyzji szczebla wyższego.

ROZDZIAŁ VII

WYMAGANIA, PRZYGOTOWANIE I WYKORZYSTANIE

PSÓW SŁUŻBOWYCH POZA GRANICAMI PAŃSTWA

95. Celem minimalizacji zagrożeń dla personelu wojskowego i psów służbowych oraz zapewnienia efektywnego wykorzystania psów służbowych przy wykonywaniu zadań przez siły zbrojne w operacjach poza granicami państwa, należy stosować się do wymagań określonych w porozumieniu standaryzacyjnym - STANAG 2534 MED(Edition 1) - Welfare, care and veterinary support for deployed military working animals.

Przygotowanie psów do pracy w rejonie operacji

96. W przypadku planowania wysyłania w rejon operacji powyżej pięciu (5) psów służbowych,
    w składzie Polskich Kontyngentów Wojskowych zapewnia się stanowisko dla wojskowego lekarza weterynarii oraz dowódcy plutonu przewodników psów służbowych.

97. Dowódca jednostki informuje wojskowego lekarza weterynarii właściwego miejscowo WOMP
    o liczbie psów służbowych planowanych do wykonywania zadań poza granicami państwa, na cztery miesiące przed planowanym terminem wyjazdu.

98. Szef Służby Weterynaryjnej Wojska Polskiego, koordynuje działania celem wysłania w rejon działania Polskich Kontyngentów Wojskowych, wojskowego lekarza weterynarii dla zapewnienia właściwej opieki weterynaryjnej psom służbowym w Polskich Kontyngentach Wojskowych.

99. W przypadku, kiedy w rejon operacji wysyła się do pięciu (5) psów służbowych włącznie,
    dowódca macierzystej jednostki wojskowej:

1. podejmuje odpowiednie działania celem zapewnienia psu służbowemu opieki lekarsko-weterynaryjnej, poprzez podpisanie umowy /porozumienia technicznego/ z przedstawicielem sił sojuszniczych posiadającym w składzie lekarzy weterynarii;

2. przekazuje, przewodnikowi psa służbowego, informację o dostępności personelu weterynaryjnego w rejonie operacji.

100. W okresie 14 dni, przed planowanym wyjazdem w rejon operacji, psa służbowego poddaje się przeglądowi lekarsko-weterynaryjnemu, celem potwierdzenia kategorii zdrowia psa, określonej podczas ostatniego badania okresowego.

101. Psy służbowe zakwalifikowane do służby poza granicami państwa, na okres dłuższy niż 45 dni, muszą posiadać 1 kategorię zdrowia, jak również:

1. klinicznie zdrowe, w badaniu przedmiotowym bez cech patologii;

2. nie mogą wykazywać żadnych objawów, które ograniczałyby wykonywanie zadań albo ujawniłyby się na skutek stresu (hałas) lub zwiększonego wysiłku fizycznego czy warunków środowiskowych (temperatura, wilgoć, kurz, wiatr, itp.), w tym w szczególności schorzeń układu kostnego, skórnego, sercowo-naczyniowego, moczowego, itp.;

3. nie powinny być w trakcie leczenia.

102. Psy służbowe wojskowy lekarz weterynarii poddaje się szczepieniom ochronnym:

1. obowiązkowym - przeciwko wściekliźnie, przy użyciu inaktywowanej szczepionki zawierającej przynajmniej jedną jednostkę antygenową na dawkę (standard WHO);

2. zalecanym - przeciwko chorobom zakaźnym - przeciwko nosówce, zakaźnemu zapaleniu wątroby, zakażeniom dróg oddechowych wywołanym przez adenowirus typ 2, zakażeniom wywołanym przez wirus parainfluenzy, parwowirus oraz Leptospira Canicola
   / L. Icterohaemorrhagiae/;

3. dodatkowym - przeciwko innym chorobom, które mogą być wykonane w przypadku specyficznego ryzyka jednakże nie są wymagane np.: borelioza, babeszjoza, tężec.

103. Decyzję o konieczności szczepień ochronnych dodatkowych określa wojskowy lekarz weterynarii, właściwego miejscowo WOMP przygotowujący, w zakresie zabezpieczenia weterynaryjnego psy służbowe do pracy, biorąc pod uwagę panującą sytuację epizootyczną w rejonie planowanej operacji.

104. Wszystkie szczepienia muszą być potwierdzone wpisem do paszportu psa.

105. Na trzy miesiące przed przemieszczeniem w rejon operacji, uprawniony wojskowy lekarz weterynarii pobiera od psów służbowych próbki krwi, opracowuje i przesyła je do zatwierdzonego laboratorium (w Państwowym Instytucie Weterynaryjnym w Puławach) celem określenia poziomu przeciwciał przeciwko wściekliźnie (kontrola efektywności szczepienia). Po otrzymaniu pozytywnego wyniku potwierdza to wpisem do paszportu psa.

106. Uprawnionym wojskowym lekarzem weterynarii do wydawania paszportów psom służbowym
     i dokonania wpisu do paszportu potwierdzającego pozytywny poziom przeciwciał przeciwko wściekliźnie są kierownicy Wojskowych Gabinetów Weterynaryjnych WOMP lub OSPiTPS.

107. Dowódca jednostki wojskowej zabezpiecza środki finansowe na pokrycie kosztów badania poziomu przeciwciał przeciwko wściekliźnie i wydania psom służbowym paszportów.

108. W okresie 14 dni przed planowanym wyjazdem, psy poddaje się zabiegom zwalczania endo
     i ektopasożytów, w tym w szczególności przeciwko tasiemczycom (np. echinokokoza), nicieniom, pchłom i kleszczom. W zależności od rejonu misji (operacji) stosuje się inne, właściwe środki profilaktyczne określone przez wojskowego lekarza weterynarii.

109. Dowódca jednostki wojskowej wysyłającej psy w rejon operacji ustala, z wojskowym lekarzem weterynarii właściwego miejscowo WOMP, termin przeprowadzenia dodatkowego szkolenia przewodnika psa służbowego obejmującego:

1. aklimatyzację zwierząt w rejonie operacji;

2. podstawowe zasady zakwaterowania, higieny i żywienia psa służbowego w rejonie operacji;

3. podstawowe zasady opieki nad psem w odmiennych strefach klimatycznych, w tym
   w szczególności objawy, zapobieganie i postępowanie w przypadkach przegrzania lub oziębienia psa;

4. podstawowe objawy chorób powszechnie występujących w rejonie operacji i sposób im zapobiegania;

5. przeznaczenie i sposób stosowania środków dezynfekcyjnych i pielęgnacyjnych oraz zachowanie bezpieczeństwa i higieny w ich stosowaniu;

6. podstawowe zasady udzielania psu pierwszej pomocy;

7. postępowanie z psem w czasie transportu;

8. przygotowanie psa służbowego do powrotu z rejonu operacji.

110. Przed wysłaniem psa służbowego w rejon misji (operacji):

1. Dowódca jednostki wojskowej wyposaża psa służbowego dodatkowo, oprócz wyposażenia zasadniczego (ekwipunku), w następujące sorty:

1. buty ochronne, zapobiegające skaleczeniom opuszek palcowych,

2. matę izolacyjną typu „carimata”, służącą jako warstwa izolująca psa od podłoża w takcie jego odpoczynku,

3. folię izotermiczną służącą do ochrony psa w ekstremalnych warunkach środowiskowych.

2. wojskowy lekarz weterynarii właściwego miejscowo WOMP, wyposaża przewodnika psa służbowego w Zestaw Pierwszej Pomocy - Weterynaryjny (ZPP-W), który zawiera wymagane minimalne ilości niezbędnego sprzętu, materiałów opatrunkowych i środków dezynfekcyjnych. Skład ZPP-W może być modyfikowany przez wojskowego lekarza weterynarii, biorąc pod uwagę umiejętności przewodnika, dostęp do opieki weterynaryjnej oraz prawdopodobne sytuacje, które mogą wystąpić w rejonie działania tak, aby zabezpieczyć psa służbowego na planowany okres pobytu w rejonie operacji.

Przemieszczenie psów służbowych w rejon operacji

111. Pies służbowy musi posiadać:

1. Identyfikacja - psy służbowe muszą być oznakowane za pomocą czytelnego tatuażu oraz implantację mikroczipu, spełniającego wymagania normy ISO 11784 lub Aneksu A do normy ISO 11785.

2. Świadectwo zdrowia - wojskowy lekarz weterynarii, właściwego miejscowo WOMP,
   nie wcześniej niż na 10 dni przed planowym wylotem w rejon misji / operacji przeprowadza przegląd stanu zdrowia psów służbowych celem potwierdzenia dobrego stanu zdrowia dokonując wpisu do paszportu psa.

3. Paszport psa. Psy służbowe zaopatruje się w paszporty, gdzie odnotowuje się szczepienia przeciwko wściekliźnie, innym chorobom zakaźnym oraz wykonanie zabiegów zwalczających endo- i ektopasożyty.

112. W czasie transportu psu służbowemu i jego przewodnikowi należy zapewnić bezpieczeństwo
     i właściwe warunki klimatyczne, w szczególności:

1. zapewnić stały kontakt psa z przewodnikiem, co wpływa uspokajająco na psa;

2. zapewnić psu odpowiednią ilość wody zdatnej do picia;

3. w przypadkach transportu długotrwałego przekraczającego 8 godzin, psu służbowemu
   należy zapewnić właściwą karmę i możliwość wybiegania się.

113. W czasie transportu drogą powietrzną, psu należy zapewnić: właściwe warunki podróży
     (w ogrzewanych i z wyrównanym ciśnieniem przedziałach) i stały kontakt z przewodnikiem.

114. Nie zaleca się transportowania psów służbowych w lukach bagażowych samolotów wojskowych.

115. W przypadku transportu psów służbowych w klatkach, muszą one spełniać następujące minimalne wymagania techniczne w zakresie wymiarów:

• długość = A + ½ B

• szerokość = C x 2

• wysokość = D,

gdzie:

A = długość psa , od czubka nosa do podstawy ogona,

B = wysokość od ziemi do łokcia psa,

C = odległość pomiędzy barkami psa,

D = wysokość stojącego psa, z głową utrzymywaną w normalnej pozycji.

Zakwaterowanie, higiena, pielęgnacja i żywienie psów służbowych w rejonie operacji

116. Po przybyciu psów służbowych w rejon operacji, należy im zapewnić odpoczynek co najmniej przez 24 godziny, a przez kolejne dwa tygodnie nie zmuszać do intensywnego wysiłku celem aklimatyzacji do lokalnych warunków środowiskowych.

117. Pomieszczenie dla psów musi być wydzielonym obiektem, w którym psy i ich przewodnicy będą przebywać w bliskości. W przypadku misji (operacji) w strefie klimatycznej o wysokich temperaturach, pomieszczenia powinny posiadać klimatyzację, co pozwoli zwierzętom na pełną regenerację sił. Najlepiej wydzielony budynek z kojcami dla psów o minimalnej wielkości ok. 4 m². Wybiegi zadaszone, ogrodzone bardzo gęsta siatką, podłoże deskowane (deski bardzo szczelnie zespolone ze sobą i na podwyższeniu) z obszarem oczyszczonym z roślinności i zdezynfekowanym zapewniającym psom izolację od niebezpiecznego oddziaływania zarówno stawonogów
     (np. skorpiony) jak i jadowitych gadów. Dopuszcza się lokalizację bud na zewnątrz, zabezpieczonych przed w/w stawonogami i gadami. Buda powinna być umieszczona na palach, osłonięta naturalnymi lub sztucznymi barierami redukującymi hałas i zapewniająca psu spokój. Wskazane jest zamieszkiwanie psa wraz z przewodnikiem w jednym pomieszczeniu.

118. Budy i wybiegi dla psów muszą być codziennie sprzątane, a raz w tygodniu myte i dezynfekowane.

119. W warunkach misji bardzo ważna jest higiena psa, obowiązkowe codzienne szczotkowanie
     i czesanie. W trakcie tych czynności sprawdzany jest stan okrywy włosowej i skóry psa (w tym stan opuszek palcowych). Wskazane jest posiadanie przez psy służbowe specjalnego obuwia chroniącego łapy psa przy wykorzystywaniu psów w terenie o podłożu trudnym (np.: kamienisty, skalny, kolczasty). Każde odstępstwo od normy musi być niezwłocznie zgłaszane do lekarza weterynarii (zadrapania, ubytek okrywy włosowej, rany, ciernie, obecność pasożytów skórnych, itp.). Natychmiastowe zabezpieczenie weterynaryjne umożliwia prawidłową i skuteczną pracę psów. Nawet małe, nie zaopatrzone na czas skaleczenia w ekstremalnych warunkach mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia psa i skutkować wyłączeniem psa z pracy. Zauważone zmiany powinny być zgłoszone przez przewodnika psa lekarzowi weterynarii opiekującemu się psami służbowymi.

120. Podczas żywienie psów służbowych obowiązują następujące zasady:

1. psu należy zapewnić wysokoenergetyczną suchą karmę, zgodnie z normą karmy dla psów określoną w odrębnych przepisach;

2. psu służbowemu należy zapewnić nieograniczony dostęp do wody zdatnej do picia. Stosować wodę butelkowaną, niegazowaną, używaną przez żołnierzy w rejonie operacji. Nie wolno poić psa zmęczonego lub zgrzanego, zanim nie wypocznie;

3. częstotliwość żywienia dziennego, zależy od indywidualnych predyspozycji psa i adaptacji do lokalnych warunków środowiska (temperatura, aktywność). Normę dzienną karmy dzieli się na dwie części, z zachowaniem zasady podawania karmy, na godzinę przed rozpoczęciem pracy podając 1/3 normy dziennej, a 2/3 normy po zakończeniu pracy, po godzinnym odpoczynku;

4. karmę dla psów należy przechowywać w miejscu suchym, zabezpieczonym przed dostępem gryzoni i owadów.

121. W rejonie misji profilaktykę i lecznictwo weterynaryjne prowadzi wojskowy lekarz weterynarii PKW
     lub lekarz weterynarii sił sojuszniczych.

122. Podczas trwania misji zaleca się, przy okresie 6 miesięcznej służby psa, przeprowadzanie zabiegów zwalczania ektopasożytów co 1 miesiąc, a zwalczania endopasożytów co 3 miesiące.

123. Przygotowując psa służbowego do powrotu z rejonu operacji musi on:

1. posiadać paszport, który jest ważny do czasu upływu ważności szczepienia przeciwko wściekliźnie;

2. przejść profilaktyczne zwalczanie endo- i ektopasożytów na 15 dni przed planowanym powrotem;

3. nie wcześniej niż w okresie 10 dni przed planowanym powrotem, pies służbowy musi być poddany badaniu lekarsko-weterynaryjnemu przez wojskowego lekarza weterynarii PKW lub sił sojuszniczych, zakończonym wydaniem świadectwa zdrowia (Health certificate), najlepiej
   na 48 godzin przed wylotem z rejonu operacji.

124. Przed planowanym powrotem, wyposażenie i sprzęt psa służbowego należy poddać dezynfekcji,
     a wyposażenie dodatkowe, takie jak buty ochronne, carimata czy folia izotermiczna, należy spalić.

Profilaktyka zdrowotna po powrocie z rejonu operacji

125. O planowanej dacie powrotu psa służbowego z rejonu operacji dowódca macierzystej
     jednostki wojskowej powiadamia komendanta właściwego miejscowo WOMP.

126. Psa służbowego poddaje się 2-tygodniowej kwarantannie w MSD macierzystej jednostki
     wojskowej, w okresie której poddaje się go badaniu lekarsko-weterynaryjnemu przez wojskowego lekarza weterynarii, właściwego miejscowo WOMP.

127. W trakcie badania lekarsko-weterynaryjnego od psa pobiera się próbki krwi i przeprowadza testy serologiczne w kierunku erlichiozy, boreliozy, difilariozy i leiszmaniozy, wykorzystując do badania metodę ELISA lub inną uznaną metodę, zgodnie z zaleceniami Światowego Urzędu Epizootii (OIE)
     z uwzględnieniem zapisu pkt. 123.

128. Zakres badań może ulegać modyfikacji w zależności od danych o aktualnej sytuacji epidemiologicznej w kraju, z którego powrócił pies.

129. Po okresie kwarantanny i badaniu lekarsko-weterynaryjnym wojskowy lekarz weterynarii, wydaje orzeczenie lekarsko-weterynaryjne o przydatności psa do dalszej służby.

ROZDZIAŁ VIII

EWIDENCJA, DOKUMENTACJA PSÓW I SPRAWOZDAWCZOŚĆ

130. W jednostkach i instytucjach wojskowych prowadzi się następujące dokumenty:

1. książkę ewidencji i przeglądu psów wojskowych, którego wzór określony jest w załączniku Nr 4;

2. dziennik pracy psa służbowego, którego wzór określony jest w załączniku Nr 7;

3. dziennik szkolenia doskonalącego psa służbowego, którego wzór określony jest w załączniku
   Nr 8;

4. dowód tożsamości psa wojskowego, którego wzór określony jest w załączniku Nr 1.

131. Wpisywanie psów do książki ewidencji i skreślenie z ewidencji przeprowadza się rozkazem dowódcy jednostki.

132. Podstawą do wpisania psa do książki ewidencji i przeglądu psów wojskowych, jak również skreślenia z ewidencji jest:

1. protokół zdawczo-odbiorczy, którego wzór określony jest w załączniku Nr 6;

2. protokół wybrakowania psa służbowego którego wzór określony jest w załączniku Nr 5;

3. orzeczenie o odszkodowaniu lub decyzja o umorzeniu należności w przypadku straty psa, wydana zgodnie z przepisami w sprawie zasad i trybu postępowania w przypadku szkód wyrządzonych w mieniu wojskowym.

133. W celu zabezpieczenia potrzeb uzupełniania, szkolenia i atestacji psów służbowych szefowie pionu szkolenia jednostek wojskowych i Dowództw RSZ, a w Żandarmerii Wojskowej szef pionu dochodzeniowo-śledczego KG ŻW prowadzą ewidencję stanowisk etatowych przewodników i psów służbowych (wzór dowolny).

134. Dowód tożsamości psa wojskowego wystawia Ośrodek Szkolenia Przewodników i Tresury Psów Służbowych. Każdorazowo przy przekazaniu psa z jednostki do jednostki przekazuje się wraz
     z psem jego dowód tożsamości.

135. Do dowodu tożsamości psa wpisuje się specjalność psa, numer ewidencyjny i nazwę psa, wartość psa po kursie specjalistycznym, termin ważności atestacji, kategorię zdrowia psa, badania
     i szczepienia ochronne oraz odbyte kursy.

136. W razie zagubienia lub zniszczenia dowodu tożsamości psa, duplikat może być wydany przez wojskowego lekarza weterynarii, właściwego miejscowo WOMP.

137. Przewodnik psa służbowego prowadzi Dziennik pracy psa służbowego oraz Dziennik szkolenia doskonalącego psa służbowego.

138. Szef komórki weterynaryjnej WOMP, odpowiedzialny za profilaktykę i lecznictwo, dla celów kontrolnych prowadzi zbiorczą książkę ewidencji i przeglądu psów wojskowych oraz dokumentację lekarsko-weterynaryjną psów służbowych w rejonie odpowiedzialności.

139. Szef Służby Weterynaryjnej - Inspektor Weterynaryjny Wojska Polskiego prowadzi zestawienie ilościowe stanu psów służbowych (wzór dowolny) będących na wyposażeniu jednostek i instytucji wojskowych.

Załącznik Nr 1

(wym. 210 X 148)

(Okładka)

DOWÓD TOŻSAMOŚCI

PSA SŁUŻBOWEGO

Nazwa psa............................................................

Nr ewidencyjny/ nr czipu/ ...............................

Data urodzenia .............................

Strony

- 1 -

1. Specjalność .......................................................................................................................

2. Rasa, maść, znaki szczególne ............................................................................................

.........................................................................................................................................

3. Data zakupu .......................................... ...........................................................................

4. Cena zakupu ...................................................(słownie )..................................................

.........................................................................................................................................

5. Hodowca ............................................................................................................................

6. Wartość psa po szkoleniu ............................ słownie: ..........................................................

...............................................................................................................................................

7. Numer i data ważności atestu:

1. ...............................................................................................

2. ...............................................................................................

3. ...............................................................................................

4. ...............................................................................................

............................................ ........................................................................

( m. p. ) ( podpis wystawiającego dowód tożsamości )

- 2 -

8. Służba psa w wojsku

Nazwa jednostki	Przybył ( data i Nr rozkazu )	Ubył ( data i Nr rozkazu )	Podpis dowódcy i pieczęć jednostki	Uwagi
1	2	3	4	5

- 3 do 7 -

9. Szczepienia ochronne i inne zabiegi profilaktyczne

Data	Rodzaj szczepienia / zabiegu	Użyty środek, termin następnego szczepienia / zabiegu	Podpis lekarza weterynarii
1	2	3	4

- 8 do 10 -

10. Badania diagnostyczne i laboratoryjne

Data	Rodzaj badania	Wynik	Podpis lekarza weterynarii
1	2	3	4

- 11 do 14 -

11. Przebyte choroby

Data od - do	Rozpoznanie choroby	Wynik leczenia i stopień utraty przydatności do pracy	Podpis lekarza weterynarii
1	2	3	4

- 15 do 20 -

12. Badania okresowe i kategoria

Data	Stan zdrowia	Kategoria zdrowia	Podpis lekarza weterynarii
1	2	3	4

- 21 do 22 -

13. Szkolenia specjalistyczne i doszkalająco - atestacyjne

Data	Rodzaj szkolenia	Ocena i uwagi przydatności do dalszej służby	Podpis kierownika kursu szkolenia
1	2	3	4

- 23 -

14. Ubył z wojska ( data i Nr rozkazu oraz przyczyna padnięcia, uśpienia, wybrakowania, itp. )

...................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

...................................................................

(podpis i pieczęć lekarza wet.)

- 24 -

WYKAZ

przedmiotów stanowiących wyposażenie psa

Lp.	Nazwa przedmiotu	J.m.	Ilość	Wydano	Uwagi
	Szorki	szt.	1
	Obroża	,,	1
	Obroża kolczasta	,,	1
	Smycz	,,	1
	Kaganiec /metalowy/	,,	1
	Linka 20 m. z karabińczykiem	,,	1
	Szczotka do czyszczenia psa /włosiana/	,,	1
	Grzebień metalowy	,,	1

Szef Służby Mundurowej

.......................................

Załącznik Nr 2

(wym. 210 x 297)

OŚRODEK SZKOLENIA PRZEWODNIKÓW I TRESURY PSÓW SŁUŻBOWYCH

w CELESTYNOWIE

A T E S T

PSA SŁUŻBOWEGO

nr ....... / ......

Komisja Atestacyjna OSPiTPS powołana rozkazem Komendanta WOFiTM Nr.......... z dnia ......... dokonała oceny sprawności użytkowej psa służbowego
w specjalności: ....................................................................................................

„Nazwa psa”, nr ewid. ..........................................................................................

Data urodzenia psa ..............................................................................................

Imię i nazwisko przewodnika - .............................................................................

JW .................................

Pies może być używany do ....................................................................................

Atest ważny do .......................

Kierownik OSPiTPS

m.p.

……………………………………….

(stopień, imię i nazwisko)

Celestynów, dn. …………..

Załącznik nr 3

OŚRODEK SZKOLENIA PRZEWODNIKÓW I TRESURY PSÓW SŁUŻBOWYCH UPOWAŻNIENIE DO WYKONYWANIA CZYNNOŚCI Z UŻYCIEM PSA SŁUŻBOWEGO Celestynów 20.....

UPOWAŻNIENIE DO WYKONYWANIA CZYNNOŚCI SŁUŻBOWYCH Z UŻYCIEM PSA SŁUŻBOWEGO NR ............ Stopień ................................................................. Imię...................................................................... Nazwisko .............................................................. Data i miejsce urodzenia ....................................... ............................................................................ Decyzją komisji egzaminacyjnej przyznano prawo do wykonywania czynności z użyciem psa służbowego w specjalności: ………………………………………………………. Podstawa: Rozkaz Komendanta Nr ................................... z dnia ................................. Kierownik OSPiTPS m.p. ……….............................................	Adnotacje o potwierdzeniu kwalifikacji w OSPiTPS do wykonywania czynności z użyciem psa służbowego Upoważnienie ważne do:
			Lp.	Data i numer rozkazu potwierdzającego uprawnienia	podpis i data ważności
				1.	Rozkaz nr........z dnia... m.p.		............................. ............................. data
				2.	Rozkaz nr........z dnia... m.p.		............................. ............................. data
				3.	Rozkaz nr........z dnia... m.p.		............................. ............................. data

Załącznik Nr 4

(wym. 297 X 210)

(okładka)

KSIĄŻKA

EWIDENCJI I PRZEGLĄDÓW PSÓW SŁUŻBOWYCH

........................................................................................................................

( nazwa pododdziału)

ROZPOCZĘTO ....................................................................

ZAKOŃCZONO ....................................................................

Strony

- 1 do 4 -

1. Dział ewidencji psów wojskowych

Lp.	Płeć, rasa	Rok urodzenia, nr ewidencyjny /nr chipu /	Nazwa psa, maść, znaki szczególne	Data i miejsce przybycia, podstawa wpisania do ewidencji	Data ubycia lub straty, podstawa do skreślenia z ewidencji
1	2	3	4	7	8

- 5 do 15 -

2. Dział przeglądu psów wojskowych

Lp.	Data przeglądu lub skierowania do leczenia	Ilość psów	Przegląd psów			Zalecenia	Podpis przeprowa-dzającego przegląd/ badanie	Podpis dowódcy
									Wyniki przeglądu	Nazwa psa i nr ewidencyjny / nr chipu /	Rozpoznanie
1	2	3	4	5	6	7	8	9

- 16 do 25 -

3. Dział: półroczne badania psów wojskowych

Lp.	Data przeglądu lub skierowania do leczenia	Ilość psów	Badanie półroczne psa			Zalecenia	Podpis przeprowa-dzającego przegląd/ badanie	Podpis dowódcy
									Wyniki badania	Nazwa psa i nr ewidencyjny / nr chipu /	KATEGORIA psa
1	2	3	4	5	6	7	8	9

Załącznik Nr 5

(wym. 297 X 210)

ZATWIERDZAM

Egz. Nr ……

..................................................

(dowódca jednostki wojskowej)

Data...............................................

(m.p.)

P R O T O K Ó Ł

WYBRAKOWANIA PSA SŁUŻBOWEGO Nr……

Komisja w składzie:

przewodniczący 1) .....................................................................

członkowie 2) .....................................................................

3) .....................................................................

stawia wniosek o wybrakowanie psa służbowego o nazwie ............................................................... nr ewidencyjny ........................................................, nr chipu ………........................……........……....
o specjalności .…........………………………. kategorii zdrowia ............................... z J.W....................... .....................................................................................................................................................
pod opieką przewodnika psa ...........................................................................................................

(stopień, imię i nazwisko)

1. Przyczyny wybrakowania psa służbowego:
   a) Orzeczenie Komisji Atestacyjnej ..........................................................................................

...............................................................................................................................................

2. Orzeczenie lekarsko-weterynaryjne .....................................................................................

...............................................................................................................................................

2. Wnioski komisji dotyczące sposobu usunięcia psa poza wojsko: ...................................................

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

Podpis komisji:

przewodniczący 1) ......................................

członkowie 2) ….…...............................

3. ......................................

.................................................................................

(miejscowość i data)Z

Załącznik nr 6

(wym. 297 X 210)

ZATWIERDZAM

.....................................................

( dowódca jednostki wojskowej )

m. p.

PROTOKÓŁ ZDAWCZO - ODBIORCZY NR .........................

Komisja w składzie: Przewodniczący: ............................................. członkowie 1) ............................................... 2) .....................................................

( stopień, nazwisko, imię )

3).............................................................. Zgodnie z rozkazem Nr ................ z dnia ...........przekazała w dniu.............przedstawicielowi /przewodnikowi *

....................................................z jednostki wojskowej .......................upoważnionemu przez ....................................................... niżej wymienione psy.

( stopień, nazwisko, imię )

Lp.	Nazwa, płeć psa	Rok urodzenia, nr ewidencyjny (nr chipu), Nr paszportu	Opis: maść, znaki szczególne, rasa	Uwagi dot. stanu, kondycji, pielęgnacji oraz zdrowia
1	2	3	4	5

Z psami przekazano następujące dokumenty i wyposażenie ................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................

* niepotrzebne skreślić

Załącznik Nr 7

(wym. 297 X 210)

DZIENNIK

PRACY PSA SŁUŻBOWEGO

• 1 -

...................................... nr ewidencyjny / nr chipu ......................................

(nazwa psa służbowego)

...................................................................................................................

(jednostka organizacyjna)

..................................................................................................................

(będący pod opieką przewodnika)

- 2 -

Lp.	L.dz., RSD	Data	UŻYCIE PSA		Rodzaj użycia psa	Rodzaj zdarzenia. Wynik użycia (ujętych sprawców, przestępców itp.)
								Godzina rozpoczęcia	Godzina zakończenia

- 3 -

Zwięzły opis użycia psa służbowego	Uwagi

Załącznik Nr 8

(wym. 297 X 210)

DZIENNIK

SZKOLENIA DOSKONALĄCEGO PSA SŁUŻBOWEGO

Nazwa psa ..................................................................................................

Numer ewidencyjny/ nr chipu ....................................................................

Specjalność psa ..........................................................................................

.....................................................................................................

( nazwa lub nr jednostki wojskowej )

ROZPOCZĘTO .............................................................

ZAKOŃCZONO ..............................................................

-2-

Imię i nazwisko przewodnika...................................................................

Lp.	Data	Godzina		Temat ćwiczeń tresurowych	Realizowane elementy ćwiczeń tresurowych	Uwagi i podpis prowadzącego tresurę / kontrolującego
							od	do
1.
2.
3.

Załącznik Nr 9

TABELA NALEŻNOŚCI DLA PSA SŁUŻBOWEGO

L.p.	Sprzęt	Należność /szt./	Okres używalności sprzętu w latach
1.	Miska	2	3
2.	Szorki	1	3
3.	Obroża	1	3
4.	Obroża kolczasta	1	4
5.	Smycz	1	2
6.	Kaganiec metalowy	1	3
7.	Linka 20 m z karabińczykiem	1	2
8.	Szczotka włosiana	1	2
9.	Grzebień metalowy	1	3
10.	Gryzak śladówka	1	1
11.	Piłka aportowa	1	1
12.	Aport drewniany	1	1
13.	Szczypce metalowe *	1	5
14.	Woreczek polietylenowy na zapachy*	1	2

* dodatkowe wyposażenie specjalistyczne dla psów specjalnych

Załącznik Nr 10

Buda i wybieg

(przykładowe wymiary dla psa rasy owczarek niemiecki i ras zbliżonych wielkością)

1. Buda składa się z legowiska i przedsionka. Legowisko musi być tak duże, aby pies leżący na boku, mógł swobodnie wyprostować wszystkie kończyny - zbyt obszernego legowiska pies nie może ogrzać ciepłem własnego ciała. Buda ma kształt skrzyni prostokątnej o wymiarach wewnętrznych: długość 160 cm, szerokość 90 cm, wysokość ściany przedniej 80 cm, wysokość ściany tylnej
   65 cm. Jest osadzona na 4 nogach metalowych wysokości 20 cm. Dach budy umocowany jest za pomocą zawiasów, umożliwiających jego podnoszenie, nieznacznie pochylony, pokryty blachą lub papą bitumiczną. Wnętrze budy dzieli ściana z desek na dwie nierówne części, tworząc w ten sposób legowisko i przedsionek, przy tym długość legowiska wynosi 100 cm, a przedsionka 50 cm. Przegroda jest w ten sposób zbudowana, że można ją w razie potrzeby wyjmować. Jest w niej otwór wyjściowy takich samych rozmiarów jak główny otwór wejściowy. Otwory te, szerokość
   30 cm i wysokości 45 cm mają kształt łukowaty linii górnej. Oba otwory wejściowe zaopatrzone są w progi wysokości 5 cm, w celu niedopuszczania do legowiska wody deszczowej lub topniejącego śniegu. Ściany, podłoga i dach muszą być podwójne aby tworzyły przestrzeń izolacyjną wypełnioną styropianem i obite wewnątrz grubą folią. Odpowiednia izolacja chroni nie tylko przed mrozem i upałem, uniemożliwiając m.in. silne nagrzanie budy. Wewnętrzne ściany budy muszą być składane na własne pióro, gładkie. Wszystkie elementy drewniane budy muszą być zakonserwowane przeciwko grzybom pokostem lnianym. Jeżeli kojce nie posiadają zadaszenia,
   to wtedy dach budy powinien mieć wysunięty okap ze wszystkich stron przynajmniej 20 cm,
   a zewnętrzne ściany budy zabezpieczone przed wilgocią farbą olejną lub emulsyjną.

2. Wybieg o powierzchni 4-16 m² w zależności od wielkości psa, jest to przestrzeń zamknięta ze wszystkich stron dobrze naciągniętą drucianą siatką (także z góry) o oczkach 2 x 2 cm. Wysokość ogrodzenia min. 200 cm. W przedniej ścianie wybiegu są drzwi otwierane do wewnątrz, takich rozmiarów, aby człowiek mógł swobodnie wejść na wybieg, zamykane na kłódkę. Podłoga wybiegu w kojcach zblokowanych o mniejszej powierzchni (4-8 m²), powinna być cała utwardzona i pokryta płytkami terakoty karbowanej. Na dużych wybiegach o 16 m² utwardza się połowę wybiegu z budą. Zbyt małe wybiegi sprzyjają chorobie kojcowej. Utwardzona podłoga wybiegu sięga 50 cm poza granice ogrodzenia tworząc chodnik wokół niego. Spadek podwórka wynosi
   ok. 5% (1:30) od strony budy umożliwiając odpływ wody i nieczystości. Odpływ ten kieruje się
   do kanału lub do krytej studzienki. Przed budą umieszcza się drewniany podest wielkości
   100 x 80 cm osadzony na progach 4 x 4 cm, na którym pies mógłby swobodnie odpoczywać
   nie narażając się na bezpośredni kontakt z nieprzyjemnym podłożem.

3. Stojak na miski umieszcza się w narożniku frontowym na ruchomej osi, 25 cm od poziomu podłogi w ten sposób, żeby w przypadku usuwania miski z kojca stojak również mógł być usunięty
   za ścianę wybiegu. Podstawa i otwór na miskę uzależnione są od średnicy miski. Szczególnie jest on przydatny przy karmieniu psa w czasie nieobecności przewodnika.

- 2 -

10

2

1

33

38

---