LTS - LOGISTYKA, TRANSPORT, SPEDYCJA
KOMENTARZ
Analiza polskiego rynku TSL w 2005 r.
Gospodarka w Polsce rozwijała się w 2005 r. w średnim tempie ponad 3 proc., co można ocenić jako wzrost dość stabilny
(c) ANDRZEJ JACYSZYN
Wykres 4: Uniwersalność
(c) ANDRZEJ JACYSZYN
Wykres 5: Zaangażowanie kapitału zagranicznego
Wykres 3: Rozwiązania teleinformatyczne |
Wykres 1: 10 największych firm o przychodach ze sprzedaży podstawowej TSL w 2005 r. |
Wykres 2: Usługi logistyczne |
(c) ANDRZEJ JACYSZYN |
W podziale na poszczególne kwartały zauważalne było natomiast przyspieszenie, począwszy od 2,2 proc. w I kwartale, 2,8 proc. w II kwartale, 3,7 proc. w III kwartale i 4,2 proc. - w IV kwartale. Również pierwsze półrocze 2006 r. wskazuje na kontynuację powyższego trendu, a tempo wzrostu w I kwartale 2006 r. wyniosło 5,2 proc. w porównaniu z analogicznym okresem z 2005 r. W efekcie prognoza MFK dotycząca tempa wzrostu Polski w 2006 r. została zmieniona z 4 proc. na 4,8 proc. Z kolei w 2007 r. oczekuje się 4,5 proc. tempa wzrostu. Inf lacja nadal utrzymuje się na niskim poziomie. Jednocześnie przyjęta 12.06.2006 r. przez Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju nowa strategia dla Polski wskazuje na słabsze obszary, gdzie powinna nastąpić poprawa w najbliższym czasie, jeśli Polska chciałaby wejść do strefy euro. W związku z tym pojawia się: konieczność kontynuowania reform fiskalnych i zmniejszenie deficytu fiskalnego oraz poziomu wydatków publicznych, konieczność obniżenia bezrobocia oraz systematyczne usuwanie różnic w poziomie rozwoju poszczególnych regionów Polski, z których pięć należy do najbiedniejszych w Unii. Jako środek do realizacji tych celów wymienia się podniesienie konkurencyjności, poprawę klimatu dla inwestorów zagranicznych oraz tworzenie nowych miejsc pracy.
Ocenia się, że do głównych źródeł przyspieszenia wzrostu gospodarczego można zaliczyć: wzrost popytu krajowego, zarówno po stronie konsumentów, jak też przedsiębiorstw. Krajowy przemysł (głównie dobra konsumpcyjne trwałego użytku, na przykład sprzęt RTV, urządzenia AGD i meble) zwiększył swoją sprzedaż w I kwartale o 12 proc. Znaczne tempo wzrostu odnotowały również sektory usługowe, jak: handel, łączność, transport i działalność finansowa, które mają znaczący wpływ na wzrost PKB. Wzrosły również inwestycje o 7,4 proc. (w analogicznym okresie 2005 r. - o 1,4 proc.), co oznacza wzrost wskaźnika optymizmu i skłonności do inwestowania. Silny złoty sprzyja relatywnie tanim zakupom maszyn i urządzeń za granicą. Wśród indywidualnych konsumentów skłonność do zakupów, zgodnie z badaniami Ipsosu z maja 2006 r., jest najwyższa od 1997 r. Utrzymuje się wysokie tempo wzrostu eksportu i importu. Nieco szybciej niż obecnie polska gospodarka rozwijała się ostatnio w drugim kwartale 2004 r., kiedy wchodziliśmy do Unii Europejskiej. Można uznać, że po lekkim przyhamowaniu w 2005 r. gospodarka znowu nabiera rozpędu. Wprawdzie na tle innych krajów, które razem z Polską znalazły się w Unii, tempo to jest znacznie niższe, jednak w sumie pozwala na optymistyczne planowanie zakupów i inwestycji w najbliższym okresie. Niezbyt wysokie jest również planowane na 2006 r. tempo wzrostu krajów strefy euro - 2,1 proc., nadal odbiegające od szybko rozwijającej się gospodarki USA (3,5 proc.). Ocenia się, że przyjęta w Europie kolejna wersja strategii lizbońskiej nadal nie przynosi znaczących rezultatów w poprawie konkurencyjności Europy w stosunku do USA. Niestety stopień wdrożenia tej strategii w Polsce jest niewielki i należy do jednych z najniższych.
Powyższe czynniki wpływały na kształtowanie się warunków działania w sektorze LTS, postrzeganym często jako barometr koniunktury gospodarczej. Rok 2005 był trudnym rokiem dostosowania się do warunków funkcjonowania w ramach Unii Europejskiej. Po znaczącym wzroście sprzedaży w 2004 r., a także decyzjach o zwiększeniu floty samochodowej (głównie w ramach leasingu), podejmowanych w oparciu o informacje o rozkręcającej się koniunkturze gospodarczej, w 2005 r. nastąpiło wyhamowanie gwałtownych przyrostów, osiąganych w 2004 r. Mimo że przychody analizowanej poniżej grupy przedsiębiorstw ukształtowały się na poziomie 111,2 proc. (w 2005 r. dynamika przychodów wyniosła 116,5 proc.), to pozostałe wskaźniki przeliczone na 1 zatrudnionego wykazują tendencję spadkową. Wynika to przede wszystkim z szybszego wzrostu zatrudnienia (o ponad 4 punkty procentowe) niż przychodów. W 2005 r. dynamika zatrudnienia osiągnęła poziom 115,5 proc. Analizowane firmy zatrudniały w 2005 r. ponad 29 tys. osób. Tak więc średnie zatrudnienie w firmie wyniosło 287 osób, gdy w 2004 r. - 250 osób. Średni zysk brutto w przeliczeniu na firmę w 2005 r. wyniósł 3,1 mln PLN wobec 4,7 mln PLN w 2004 r.
Przychód na 1 zatrudnionego w 2004 r. wyniósł 406 tyś. PLN, gdy w 2005 r. - 390 tyś. PLN. Suma przychodów 101 firm, ujętych w rankingu, osiągnęła prawie 11,5 mld PLN, co oznacza, że na 1 firmę przypadało średnio ponad 110 mln PLN. Tak więc średnia rentowność brutto (przy zysku 3,1 mln PLN) wśród 74 firm, które podały swoje wyniki w tym zakresie, wyniosła 2,8 proc. (spadek o ponad 1punkt procentowy w stosunku do 2004 r.)
Poniższe analizy wymagają kilku wstępnych uwag. CTL, który obecnie jest już po konsolidacji, nie podał wyników za 2004 r. (kiedy znajdował się jeszcze w fazie konsolidacji). W związku z powyższym nie był uwzględniany przy wyliczeniach dynamiki. Duża rozbieżność między przychodami DHL Express za 2004 r., podawanymi w tegorocznej ankiecie, a wykazanymi w rankingu 2005 r. wynika z zakończonego procesu formalnoprawnego połączenia DHL Express i DHL International, który nastąpił w styczniu 2006 r. Grupa Raben podaje również wyniki skonsolidowane, razem z przejętym CJ International oraz z Fresh Logistics, które są także odrębnie notowane w rankingu, przy szczegółowych wyliczeniach zostało to również uwzględnione. Rohlig został w styczniu ostatecznie wykupiony przez poprzedniego właściciela tak więc nazwa utrzyma się, zgodnie z umową do 2007 r., natomiast obecnie jest to firma czysto polska. W rankingu występuje jednak nadal jako firma z kapitałem mieszanym (niemiecko-polskim), co było zgodne ze stanem w 2005 roku. Również Frans Maas został wykupiony przez DSV, reprezentowany przez DFDS. Obecnie następuje proces łączenia firm również w Polsce. Nowa firma będzie występowała pod nazwą DSV. Do grupy Schenker należy także notowany w rankingu Railog. W tym przypadku jednak wyniki obu firm podawane są odrębnie (a więc inaczej niż w przypadku Rabena). W przypadku DHL w rankingu pokazywane są 2 firmy, prowadzące komplementarną działalność: DHL Express i DHL Logistics (który w tym roku jako główne źródło przychodów wskazał spedycję morską i lotniczą, w 2004 r. były to spedycja i logistyka). Przy szczegółowych wyliczeniach wskaźników porównawczych dla firm z kapitałem zagranicznym oraz mieszanym i polskim przyjęto założenie, że udział kapitału polskiego/zagranicznego poniżej 5 proc. nie wpływa w znaczący sposób na prowadzenie działalności biznesowej. W związku z powyższym zaklasyfikowano takie firmy ze względu na pochodzenie kapitału do firm polskich lub zagranicznych. Dotyczy to firmy Schenker oraz PCC Rail Szczakowa.
W rankingu ze względu na kryteria dotyczące obrotu (co najmniej 50 proc. przychodów pochodzi z działalności TSL oraz przychód wynosi powyżej 2 mln PLN rocznie) nie zmieściły się 3 firmy, które nadesłały wypełnioną ankietę: Pol-Miedź, Stefan Susek i PKS Tychy.
Porównanie wskaźników finansowych firm z kapitałem zagranicznym i mieszanym oraz polskich firm.
Dynamika przychodów w firmach polskich i zagranicznych nie wykazuje dużej różnicy. Sięga ona, na korzyść polskich firm, około 0,6 punktu procentowego. Z punktu widzenia liczebności nadal udział firm zagranicznych wynosi niespełna 46 proc., przy prawie 67-proc. udziale w przychodach. Dominuje kapitał niemiecki (16 firm), a w dalszej kolejności - francuski (7 firm) i holenderski (6 firm). Wśród pozostałych przedsiębiorstw widoczny jest kapitał austriacki, duński, belgijski, szwajcarski, brytyjski, luksemburski, szwedzki, fiński, singapurski, cypryjski, grecki, indyjski i rosyjski. Przychód ze sprzedaży na 1 zatrudnionego w polskich firmach wyniósł niespełna 360 tys. PLN i był niższy w stosunku do 2004 r. o 14 tys. PLN (dynamika - 96,3 proc.). W przypadku firm z kapitałem zagranicznym i mieszanym wskaźnik ten wyniósł odpowiednio - 408 tys. PLN (spadek o prawie 16 tys. PLN w stosunku do 2004 r., przy dynamice 96,3 proc.). Analizując wielkość przychodów na 1 firmę w powyższej grupie, w firmach polskich wyniósł on 80,5 mln PLN (przy uwzględnieniu CTL), natomiast w firmach zagranicznych i mieszanych - 152,6 mln PLN, przy podobnej dynamice - około 111 proc. Udział liczby zatrudnionych w polskich firmach ukształtował się na poziomie niespełna 40 proc., a średnie zatrudnienie na firmę z kapitałem polskim wyniosło 215 osób, przy prawie 374 osobach w firmach zagranicznych i mieszanych. Natomiast dynamiki średniego zatrudnienia kształtowały się w obu grupach bardzo podobnie: w polskich firmach - 114 proc., w zagranicznych - 115 proc. Dynamika zysku brutto dla 33 firm zagranicznych i z kapitałem mieszanym wyniosła nieco ponad 70 proc., gdy dla firm polskich - 57 proc. Tak więc w zakresie zysków obie grupy firm zanotowały znaczący spadek, przy czym był on nieco mniejszy dla firm zagranicznych. Udział zysków osiągniętych w polskich firmach w sumie zysków wyniósł 30 proc. W polskich firmach zysk brutto na 1 zatrudnionego (rentowność zatrudnienia) obniżył się o ponad połowę, z 19 tys. PLN do 9,5 tys. PLN. Spadek o 40 proc. zanotowano również wśród firm z udziałem kapitału zagranicznego - z 30 tys. PLN w 2004 r. do 10 tys. PLN w 2005 r. Nieco niższe spadki zanotowano w przypadku zysku brutto liczonego na 1 firmę. W przypadku polskich firm spadek ten wyniósł około 43 proc., z niespełna 3 mln PLN do 1,7 mln PLN. Natomiast zagraniczne firmy odnotowały 30-proc. spadek, z 6,9 mln PLN do 4,8 mln PLN w 2005 r.
Analiza głównego źródła przychodów firm wskazuje, że z punktu widzenia liczebności 63 proc. firm jako główną wskazuje działalność w zakresie transportu i spedycji samochodowej. Generują one 41 proc. przychodów wszystkich analizowanych firm.
Udział firm zagranicznych w firmach koncentrujących się na transporcie samochodowym stanowi 19 proc. (spadek o 3 punkt proc. w stosunku do 2004 r.), a ich dynamika przychodów - 125 proc. (dla firm polskich - 114 proc.), przy podobnej dla obu grup dynamice zatrudnienia - 120 proc. Dynamika przychodów na jednego zatrudnionego wynosi w tej grupie 97 proc., przy czym w przypadku firm zagranicznych mamy do czynienia ze wzrostem (104 proc.), natomiast w firmach polskich ujawnił się spadek - 94 proc. W przypadku analizy przychodów na firmę - w obu grupach nastąpił wzrost (w polskich firmach - 113 proc. i w zagranicznych i mieszanych - prawie 125 proc.).
W spedycji samochodowej udział firm zagranicznych wynosi prawie 63 proc. (w 2004 r. - 50 proc.). Średnia dynamika przychodów w całej grupie, koncentrującej się przede wszystkim na spedycji samochodowej, to 116 proc., przy dynamice zatrudnienia - 113 proc. Wzrost liczby pracowników nastąpił zarówno w firmach polskich (w 2004 r. - spadek), jak też zagranicznych. Dynamika przychodów firm polskich i zagranicznych różni się o 1,5 punktu procentowego i wynosi w przypadku tych pierwszych 115,2 proc., natomiast w przypadku drugich - 116,7 proc. Większe różnice można zauważyć w przypadku dynamiki zatrudnienia - 109,5 proc. dla polskich firm i prawie 115 proc. dla firm zagranicznych i mieszanych. W efekcie dynamika przychodów na jednego zatrudnionego jest niższa w firmach zagranicznych (102 proc.) niż w polskich (116 proc.), chociaż wartościowo nadal występują różnice na korzyść firm zagranicznych (493 tys. PLN wobec 409 tys. PLN w polskich). Znaczna różnica występuje również w wielkości przychodów na jedną firmę, przy podobnej dynamice - około 116 proc. (firmy polskie) i 115 proc. (firmy zagraniczne). Średni przychód w firmach zagranicznych to 94 mln PLN, a w firmach polskich - 54 mln PLN. Różnica ta uległa zwiększeniu w stosunku do 2004 roku, gdzie przychód na firmę wynosił analogicznie prawie 81 mln PLN i 47,2 mln PLN.
Usługi logistyczne jako główne źródło przychodów zadeklarowało 8 proc. firm (w 2004 r. - 12 proc.). Ich przychód stanowi 15,2 proc. przychodów wszystkich analizowanych firm (w 2004 r. - 27 proc.). W tej grupie dynamika przychodów wynosi 111 proc., a dynamika zatrudnienia jest bliska zeru. Występuje tu tylko jedna polska firma, w związku z powyższym nie dokonano analizy w podziale na firmy zagraniczne i mieszane oraz polskie. Dynamika przychodów na jednego zatrudnionego oraz na firmę jest podobna i wynosi 110,5 proc., przy czym wartościowo kształtuje się na poziomie - 338 tys. PLN na zatrudnionego i 211,5 mln PLN na 1 firmę.
Spedycję kolejową jako główne źródło przychodów zadeklarowało 6 firm (6 proc. ogółu), z czego 4 to firmy z kapitałem zagranicznym i mieszanym. Firmy te generują ponad 14 proc. przychodów całości. Niestety, w tej grupie zanotowano spadek przychodów (dynamika 96 proc.), odczuwalny zarówno w firmach polskich, jak też zagranicznych. Jednocześnie zmniejszyło się zatrudnienie w polskich firmach (88 proc.), przy wzroście w firmach zagranicznych (103,7 proc.). W efekcie zwyżkowały przychody na jednego zatrudnionego w polskiej firmie (526 tys. PLN w 2005 r.), a w firmach zagranicznych nastąpił ich spadek, przy jednak nadal wysokiej wartości (2,8 mln PLN). Zmniejszyła się również wielkość przychodów na jedną firmę (podobny w obu grupach - około 96 proc.), przy średniej wartości około 101 mln PLN w przypadku polskiej firmy i prawie 350 mln PLN w zagranicznych i mieszanych.
Prawie 7 proc. firm jako główne źródło przychodów wskazało spedycję morską. Ich udział w przychodach TSL ogółem stanowi 3 proc. Przedsiębiorstwa te wykazują bardzo wysoką dynamikę przychodów - prawie 131 proc., przy średniej dynamice zatrudnienia - 109 proc. Podobną jak w przychodach dynamikę odnotowano w wielkości przychodów przypadających na firmę, przy czym dla polskich firm jest to 74,5 mln PLN, a dla zagranicznych i mieszanych - 12,5 mln PLN.
Powyżej średniej dynamikę przychodów wykazują również firmy, które jako główną działalność wskazały: usługi kurierskie (116 proc. przyrostu), magazynowanie (112,3 proc.). Wysoką dynamikę zanotowała także firma DHL Logistics, która podała (po 50 proc.) dwa obszary działalności jako podstawowe.
Analiza kondycji firm w podziale na grupy przychodowe.
W 2005 r. liczba firm generujących przychody z działalności powyżej 100 mln PLN zwiększyła się o 3 i obecnie wynosi 31 (ponad 30 proc. wszystkich firm). Firmy te generują 8,7 mld PLN, co stanowi prawie 76 proc. całości przychodów (67 proc. - w 2004 r. i 72 proc. w 2003 r.). Czy zatem można mówić o postępującej koncentracji kapitału? Na razie zjawisko to ma charakter dwubiegunowy. Raczej następuje zwiększenie się poziomu polaryzacji, obserwowane również w polskiej gospodarce. Z jednej strony - koncentracja kapitału, z drugiej zaś - nadal wysoki poziom rozdrobnienia.
Poniżej zostały zaprezentowane analizy wskaźników w podziale na firmy, generujące powyżej 100 mln PLN, 50 - 100 mln PLN, 10 - 50 mln PLN i poniżej 10 mln.
Grupa firm o przychodach powyżej 100 mln zł. W tej grupie znalazło się 10 firm z kapitałem polskim i 21 z kapitałem zagranicznym i mieszanym. Firmy te zatrudniają prawie 21 tys. osób (na ponad 29 tys. osób), a dynamika zatrudnienia wynosi w tej grupie 112 proc. Jest ona nieco niższa dla firm polskich - 108 proc. niż dla firm zagranicznych - 114 proc., przy czym udział zatrudnionych w firmach polskich wynosi 32 proc. wszystkich zatrudnionych w tej grupie. Średnia dynamika przychodów w tej grupie firm ukształtowała się na poziomie 109,7 proc. (w 2004 r. - 118,2 proc.), przy 111 proc. dla polskich firm i 109 proc. - dla firm z kapitałem zagranicznym i mieszanym. Udział polskich przedsiębiorstw w przychodach całej grupy wynosi niespełna 33 proc.
Średni przychód na 1 zatrudnionego to 418 tys. PLN, przy dynamice 93 proc., a więc spadku w stosunku do poprzedniego roku o 7 punktów procentowych. Przychód na 1 zatrudnionego w firmie z kapitałem polskim wzrósł do poziomu 430 tys. PLN (z 419 tys. PLN w 2004 r.), gdy w firmie z kapitałem zagranicznym ukształtował się na poziomie prawie 412 tys. PLN (w 2004 r. - ponad 430 tys. PLN), co oznacza spadek - o prawie 5 procent.
Średni przychód na firmę wzrósł z 234 mln PLN do 256 mln PLN (109,7 proc.). W przypadku kapitału polskiego nastąpił wzrost o 11 proc. (ze 187 mln PLN do 208 mln PLN w 2005 r.), a w firmach z kapitałem zagranicznym i mieszanym o ponad 9 proc. (z 254 mln PLN do ponad 277 mln PLN).
Analizując średnie wartości zysku brutto, nie uwzględniono dwóch firm, które nie podały danych dla dwóch lat (Kuhne und Nagel - dane za 2005 r., a JAS-FBG - dane tylko za 2004 r., choć w innych publikacjach pojawiły się również dane o zysku tej firmy za 2005 r.). W tej grupie zanotowano wysoki spadek zysku - dynamika wyniosła niespełna 67 proc., przy czym wystąpiły znaczne różnice między polskimi i zagranicznymi firmami. W przypadku tych pierwszych - dynamika wyniosła niespełna 37 proc., natomiast w firmach zagranicznych - ponad 78 proc. Dynamika zysku brutto na jednego zatrudnionego wyniosła trochę ponad 63 proc. (spadek z 28 tys. PLN do prawie 18 tys. PLN). W polskich firmach spadek był jeszcze głębszy - dynamika 36 proc. (z 22 tys. PLN na 8 tys. PLN), w zagranicznych - ponad 72 proc. (z 31 tys. PLN na 23 tys. PLN). Średni zysk na firmę wyniósł w 2005 r. 8,8 mln PLN (wobec 13,3 mln PLN w 2004 r.; co oznacza spadek i dynamikę 67 proc., przy czym dla firm z kapitałem zagranicznym i mieszanym wartości te wyniosły ponad 11 mln PLN w 2005 r. (w 2004 r. - ponad 14 mln PLN), a dla firm polskich - 4,2 mln PLN (w 2004 r. - 11,4 mln PLN).
Grupa firm o przychodach od 50 do 100 mln zł.
Średnia dynamika przychodów w tej grupie jest zdecydowanie wyższa niż w poprzedniej i wynosi 128 proc. Wysoka jest również dynamika zatrudnienia - prawie 134 proc. Wśród 19 firm 9 reprezentuje kapitał mieszany i zagraniczny, natomiast 10 - kapitał polski. I tak, jeśli dynamika przychodów w obu tych grupach jest podobna (129 proc. dla polskich firm i 127 proc. - dla zagranicznych), to w przypadku zatrudnienia występują znaczące różnice. Polskie firmy zanotowały prawie 140-proc. dynamikę, gdy natomiast firmy zagraniczne + mieszane 126 proc. W poprzednim analizowanym okresie (dynamika 2004 r. w stosunku do 2003 r.) tendencje były zdecydowanie inne: niższa średnia dynamika zatrudnienia (117 proc.), przy spadku zatrudnienia odnotowanego w polskich firmach.
Obecnie poziom optymizmu wśród polskich podmiotów jest znacznie wyższy, co wpływa również na podejmowane decyzje inwestycyjne. Podobnie jak w przypadku całej branży obniżyły się wskaźniki dynamiki analizowane na podstawie przychodu na 1 zatrudnionego, wzrosły natomiast - w przeliczeniu na firmę. I tak średni przychód na 1 zatrudnionego wyniósł prawie 290 tys. PLN (wobec 302 tys. PLN w 2004 r.). Zmniejszyła się natomiast rozpiętość między średnim przychodem na firmę z kapitałem polskim (250 tys. PLN) i kapitałem zagranicznym (345 tys. PLN) i osiągnęła poziom 95 tys. PLN, gdy w 2004 r. rozpiętość ta wyniosła 186 tys. PLN. Jeśli chodzi o średni przychód na firmę, to osiągnął on poziom 72,5 mln PLN (dynamika 128 proc.) i wyniósł prawie 54 mln PLN w polskich firmach i 76 mln PLN w firmach zagranicznych i z kapitałem mieszanym.
Rentowność zatrudnienia jest bardzo porównywalna w obu grupach. Jeden pracownik generuje w firmach zagranicznych niespełna 9 tys. PLN, gdy w firmach polskich - 9,3 tys. PLN. W tej grupie zanotowano znaczny spadek rentowności zatrudnienia w obu analizowanych grupach, zdecydowanie wyższy w firmach zagranicznych (dynamika 27 proc.) niż w firmach polskich (dynamika 70 proc.). Może to być związane ze zwiększonymi inwestycjami, o odroczonym terminie zwrotu, ale także z możliwością swobodniejszego transferu zysku wewnątrz UE.
Na prawdopodobieństwo wystąpienia powyższych zjawisk wskazuje również analiza wskaźnika zysku brutto w przeliczeniu na firmę. W 2005 r. wielkość ta ukształtowała się na poziomie nieco ponad 2 mln PLN w firmach zagranicznych (dynamika - 37 proc.), gdy w firmach polskich 2,6 mln PLN (dynamika nieco powyżej 100 proc.).
Zgodnie z wcześniejszymi przewidywaniami w tej grupie można oczekiwać największych zmian. Stanowi ona również swojego rodzaju inkubator dla znaczących graczy na tym rynku.
Grupa firm o przychodach 10 - 50 mln zł.
Średnia dynamika przychodów, odwrotnie niż w poprzednich latach, jest niższa w stosunku do średniej, jak też w stosunku do wcześniej analizowanej grupy firm, o przychodach od 50 do 100 mln PLN. Wynosi ona 109 proc. i podobnie jak w poprzednim roku, jest wyższa dla firm zagranicznych (prawie 124 proc.) niż polskich (103 proc.). Dynamika zatrudnienia jest tu - nietypowo w stosunku do pozostałych grup - na poziomie praktycznie takim samym jak przychodów (109 proc.). Niewielkie różnice występują również między firmami polskimi (108 proc.) i zagranicznymi (111 proc.).
Średni przychód na 1 zatrudnionego w tej grupie jest stosunkowo wysoki - prawie 327 tys. PLN i wyższy o ponad 36 tys. PLN w stosunku do średniego przychodu w grupie poprzedniej. W tej grupie mniej niż 1/3 stanowią firmy zagraniczne i mieszane. Widać zatem tendencję do przesuwania się firm z kapitałem zagranicznym i mieszanym do grup o wyższych przychodach (w 2004 r. firmy zagraniczne stanowiły 40 proc. liczebności całej próbki). Generują one natomiast ponad 34 proc. całości przychodów tej grupy. Również dynamika zatrudnienia w firmach zagranicznych (111 proc.) jest wyższa niż w firmach polskich (108 proc.). Różnice występują także między wielkością przychodów na 1 zatrudnionego - dla polskich firm 307 tys. PLN (spadek w stosunku do 2004 r. o niespełna 5 punktów procentowych), a dla zagranicznych - 371 tys. PLN, jak też średnim przychodem przypadającym na firmę. W 2005 r. dla firm polskich osiągnął on poziom niespełna 26 mln PLN (dynamika 103 proc.) i dla firm zagranicznych - prawie 29 mln PLN (dynamika prawie 124 proc.).
W tej grupie nastąpił również spadek średniej wartości zysku brutto, o prawie 40 procent w stosunku do 2005 r., przy czym spadek ten był wyższy w firmach zagranicznych i mieszanych. W polskich firmach średni zysk brutto wyniósł 13,3 tys. PLN na 1 zatrudnionego i był ponad dwukrotnie wyższy niż w firmach zagranicznych (6,6 tys. PLN). Podobnie te relacje ukształtowały się w przypadku analizy zysku na 1 firmę. W przypadku firm polskich wartość ta wyniosła prawie 960 tys. PLN (przy dynamice prawie 66 proc.), w firmach zagranicznych - 414 tys. PLN (dynamika - 48 proc.).
Grupa firm o przychodach poniżej 10 mln PLN. Średnia dynamika przychodów ukształtowała się w tej grupie na poziomie najniższym w stosunku do pozostałych grup i wyniosła nieco ponad 105 proc. Podobnie jak w poprzednich grupach - dynamika zatrudnienia wyprzedza dynamikę wzrostu przychodów i wynosi 110 proc. Interesujące jest, że w tej grupie około 30 proc. stanowią firmy z kapitałem zagranicznym (w 2004 r. - zaledwie 1 firma). Nie występują istotne różnice między dynamiką zatrudnienia w polskich i zagranicznych firmach (podobny poziom - 110 proc.).
Przychód na 1 zatrudnionego wyniósł w tej grupie prawie 214 tys. PLN (dynamika 96 proc.), przy 218 tys. PLN w firmach polskich i niezmienionej dynamice oraz 201 tys. PLN w firmach zagranicznych (dynamika 85 proc.). Średni przychód na firmę był wyższy dla polskich firm - prawie 8 mln PLN (dynamika 111 proc.) w stosunku do 6,5 mln PLN dla firm zagranicznych i mieszanych (spadek o 7 procent).
W przypadku wartości zysku brutto przypadającego na jednego zatrudnionego firmy zagraniczne odnotowały stratę, podobnie jak w ujęciu zysk brutto przypadający na 1 firmę. W firmach polskich wskaźniki te ukształtowały się na poziomie: ponad 10 tys. PLN na 1 pracownika i ponad 390 tys. PLN na firmę.
Analiza pierwszej "dziesiątki"(wykres 1)
Wśród analizowanej "dziesiątki" firm pojawiły się przedsiębiorstwa nieobecne w 2004 r. - Trade Trans i CTL. Pozostała grupa analizowanych dziesięciu firm nie uległa większych zmianom w stosunku do poprzedniego roku. Pekaes Multi-Spedytor przesunął się na nieco dalsze pozycje, odnotowując spadek przychodów. Obecnie firma znajduje się w fazie restrukturyzacji i odbudowywania zespołu zarządzającego w oparciu o profesjonalne kadry. Ważna jest jednak wizja firmy i zdolność nowego zarządu do jej urzeczywistnienia, przy wykorzystaniu potencjału obecnej kadry i kultury firmy. Z różnych doświadczeń wynika, że kultura firmy nie ulega zbyt szybkim zmianom, natomiast Pekaesowi potrzebne są szybkie sukcesy. Obecnie realizowane są aż 23 projekty restrukturyzacyjne, które mają w efekcie doprowadzić do zwiększenia efektywności funkcjonowania spółki. Również Kuehne+Nagel zmniejszyła wartość swoich przychodów. Wysokie przyrosty w tej grupie firm zanotowały natomiast DHL Express, Vos Logistics, Grupa Raben, Equus i Schenker. Ostatnia firma w "dziesiątce" osiąga już przychody powyżej 200 mln PLN. Jeśli chodzi o pochodzenie kapitału, to analizowane firmy reprezentują w 40 proc. kapitał polski, a w 60 proc. - kapitał zagraniczny i mieszany.
Poniżej zostały zaprezentowane oprócz rankingu głównego, uszeregowanego według wielkości przychodów, 2 rankingi: firm o najwyższej dynamice przychodów oraz firm o najbardziej efektywnym sposobie gospodarowania, czyli umiejętności generowania zysku z posiadanego kapitału. Tradycyjnie również pokazano zestawy firm uszeregowane według głównego źródła przychodów. W ten sposób powstał zestaw firm czerpiących zasadniczą część przychodów ze spedycji i transportu samochodowego, ze spedycji i transportu kolejowego, z logistyki, a także usług kurierskich, spedycji morskiej i lotniczej.
W rankingu firm o najwyższej dynamice przychodów nie było w ogóle firm o przychodach powyżej 100 mln PLN (w 2004 r. - 3), natomiast znalazło się tu aż 5 firm z niższejgrupy przychodowej 50 - 100 mln PLN, w tym jedna (Railog) reprezentująca tę samą grupę kapitałową co Schenker. Największą dynamikę przychodów - prawie 350 proc. - wykazała firma Solid Logistics. Najniższa w tej grupie dynamika to ponad 150 proc. Wszystkie wymienione w pierwszej "dziesiątce" firmy podały również wartość zysków brutto, przy czym 6 firm zwiększyło zysk, a 4 - zmniejszyły. W dziewięciu firmach nastąpił wzrost zatrudnienia w ciągu roku, natomiast w jednej liczba zatrudnionych nie zmieniła się. W "dziesiątce" z zeszłego roku utrzymał się Adampol.
W kolejnym rankingu (według wielkości zysku brutto) dominują na dwóch pierwszych miejscach firmy o rodowodzie kolejowym: Trade Trans i PCC Rail Szczakowa, na trzecim miejscu znalazł się Schenker. Z pierwszej "dziesiątki" największych graczy na rynku w tym rankingu znalazła się również Grupa Equus, Kuehne+Nagel oraz DHL Logistics z Grupy DHL. Połowa z wymienionych firm wykazała wzrost zysku w stosunku do poprzedniego roku, a 9 firm - wzrost przychodów. Interesujące jest, że prowadzące w tym rankingu przedsiębiorstwa wykazują przychody powyżej 100 mln PLN.
Analiza wpływu zakresu i szerokości oferowanych usług na średnią przychodowość firmy.
Analizie poddano 4 wymiary: usługi logistyczne, systemy IT, szerokość usług oraz pochodzenie kapitału. Poniżej zostały zaprezentowane w formie wykresów korelacje między ww. obszarami
Usługi logistyczne. Wyodrębniono 4 grupy firm w zależności od liczby oferowanych usług (zakres usług jest podany w odrębnej tabeli, wykres 2)
A - od 14 do 17
B - od 10 do 13
C - od 4 do 9
D - od 0 do 3
W tym przypadku prawidłowość rysuje się wyraźnie - im większa liczba oferowanych usług logistycznych, tym wyższy średni przychód firmy. Natomiast dynamika przychodów jest najwyższa wśród firm oferujących od 4 do 9 usług.
Rozwiązania teleinformatyczne (wykres 3)
Kategoria A obejmuje 6 i 7 oferowanych rozwiązań
Kategoria B - 4 i 5
Kategoria C - 1, 2, 3
W tym przypadku korelacja jest zdecydowanie silniejsza niż w poprzedniej analizie. Średni przychód na firmę jest ponad dwukrotnie wyższy w przypadku grupy A w stosunku do grupy, która wykorzystuje od 4 do 5 rozwiązań. Natomiast dynamika przychodów jest najwyższa w grupie B.
Uniwersalność (wykres 4)
Kolejny wykres wskazuje na korelacje między liczbą oferowanych usług (można było wskazać aż 58) a średnim przychodem przypadającym na firmę. Maksymalna liczba usług, które zostały wskazane przez firmy to, 52. Stąd też poniższy podział na grupy
Kategoria A od 35 do 52 usług
Kategoria B od 25 do 34 usług
Kategoria C od 15 do 24 usług
Kategoria D poniżej 15 usług
Interesujące jest, że różnica między firmami z dwóch pierwszych kategorii wynosi około 20 mln PLN, natomiast w przypadku kategorii C i D - 2 mln PLN. Wartość średniego przychodu firmy z kategorii A jest ponad 3-krotnie wyższa niż firmy z kategorii C.
Kapitał polski/zagraniczny (wykres 5)
Kolejny wykres obrazuje wpływ kapitału zagranicznego na osiągane przez firmę przychody. Najwyższą dynamikę przychodu osiągają firmy z kapitałem zagranicznym i polskim. Natomiast firmy z równym udziałem kapitału zagranicznego i polskiego (2) osiągnęły spadek przychodów.
Kategoria P - 100 proc. kapitał polski
Kategoria Pz - przewaga kapitału polskiego (od 51 proc. do 100 proc.)
Kategoria Pz - 50 proc. kapitału polskiego i 50 proc. kapitału zagranicznego
Kategoria Zp - przewaga kapitału zagranicznego (od 51 proc. do 100 proc.)
Kategoria Z - 100 proc. kapitał zagraniczny
W tej kategorii dominuje kapitał mieszany, równo rozdzielony między kapitał polski i zagraniczny (prawie 58 proc. wobec niespełna 30 proc. w 2004 r., kiedy Trade Trans nie był notowany). Na taki obraz sytuacji wpływa firma Trade Trans, która tradycyjnie już zajmuje pierwsze miejsce w rankingu. Należy jednak zauważyć, że różnica między firmami, opierającymi swój biznes w znaczącej części na spedycji kolejowej, a firmami działającymi w oparciu o transport samochodowy uległa zmniejszeniu w ciągu ostatnich kilku lat. Z punktu widzenia wielkości przychodów firmy te znacznie zbliżyły się do siebie, przede wszystkim w wyniku zmniejszenia przychodów z branży kolejowej z jednej strony i wzrostowi przychodów z dystrybucji, opartej na transporcie samochodowym - z drugiej. Zmniejszył się procentowy udział firm polskich w stosunku do 2004 r. z 13 proc. do niespełna 8 proc., podobnie jak firm zagranicznych (z 30 proc. w 2004 r. do 12,7 proc. w 2005 r.). W innych kategoriach również nastąpił spadek.
Na zakończenie chciałabym krótko podsumować wyniki w poszczególnych zestawieniach, w podziale na grupy firm o głównym źródle przychodów. Tradycyjnie już firmy, które są w rankingu, reprezentują przede wszystkim transport i spedycję drogową. Coraz większego znaczenia nabiera jednak transport i spedycja kolejowa, która dodatkowo zyska po uwolnieniu rynku europejskiego 1 stycznia 2007 r. i dopuszczeniu obcych operatorów do działania na terenie poszczególnych krajów. Z kolei transport morski i lotniczy decyduje o szybkości i skuteczności połączeń międzykontynentalnych, zwłaszcza z Azją. W Polsce rozwijają się też dynamicznie usługi magazynowe, a logistyka w coraz większym stopniu zmierza do zaoferowania pełnej obsługi dla firm z różnych sektorów gospodarki, tak aby uwzględnić ich odrębne potrzeby.
Na koniec chciałabym podziękować p. mgr Ewie Żbikowskiej, doktorantce w Zakładzie Transportu Międzynarodowego i Logistyki, za pomoc w tworzeniu zestawień rankingowych i za jej upór w wyjaśnianiu poszczególnych kwestii, zawartych w ankietach.
PROF. DR HAB. HALINA BRDULAK
prof. dr hab. Halina Brdulak (Halina.Brdulak@sgh.waw.pl) kierownik Zakładu Transportu Międzynarodowego i Logistyki Kolegium Gospodarki Światowej Szkoła Główna Handlowa w Warszawie (www.sgh.waw.pl)
